176
ఆంధ్ర కవిత్వచరిత్రము
తృతీయ
ఇక మోక్షమునకును రసభావమునకును గలసంబంధము నించుక విచారింతము. "మోక్షము” అని మనవారు మానవధర్మమునఁ బేర్కొనిన జీవిత భాగమునకు రెండర్థములు కలవు. ఒకటి భగవంతునిలోఁ జేరి యైక్యమై జీవన్ముక్తి, నొంద వలెనని మానవుని కుండుకాంక్ష. రెండవది యేగోరికలును. లేక రాగవిముక్తుఁడై నిశ్చలుఁడై మానవుఁడు పర బ్రహయగు నవస్థ. . 'మొదటియర్ధము ప్రకారము మోక్షముఁగూడ నొక కాంక్ష యగును. కామమే యగును. కావున రసభావముమోక్షకుఁ గూడ వర్తించును. మోక్ష కాంక్ష కలవాడు జడునిఁబోలె సూరకుండునా? మోక్ష, ప్రాప్తి నొడఁగూర్చుసాధ నములను సామగ్రిని గూర్చుకొని మోక్ష కామీ తత్సంబంధ మైన భావని శేషములకు లోనగుచు జీవితవీణను మోక్ష నాదము నిచ్చునటులఁ బుణ్యము, తపము, జ్ఞానమునను తంత్రుల మ్రోయించుచునే యుండును. ఇక రెండవయర్థము గ్రహించినను మానవుఁడు' పర బ్రహతో సమమగు సవస్థ ననుభవించు నప్పుడు చిదానందము నొందునని మన వేదాంతులంగీక రించినారు. అదియును నొక భావానుభూతియేకదా? కావునం బరమార్దము గ్రహించి విచారించిన మానవుని యాంతరంగిక జీవితొభివృద్ధికిఁ దోడ్పడు 'కామమోక్షములు రసాశ్రయము లగును. మానవుని భౌతిక జీవితాభివృద్ధికిఁ దోడ్పడు ధరార్థ ములు రసమున కాశ్రయములు కాజాలవు. కావున రసమునకుఁ బ్రభానముగఁ గామమును గొంతవఱకు మోక్షమును నాశ్రయములగునని చెప్పుటకు వీలగుచున్నది,
