శృంగార మల్హణచరిత్ర/తృతీయాశ్వాసము
శ్రీః
శృంగార మల్హణచరిత్ర
తృతీయాశ్వాసము
| క. | శ్రీరంగధామమంగళ | |
| వ. | అవధరింపుము సుశీలుండు మలహణున కిట్లనియె. | |
| సీ. | అవని నవంతికయను పట్టణంబున | |
| | పెద్దలఁ గన్నను బ్రేమముల్ పల్కును | |
| సీ. | దరిబేసు లన్నను దద్దయుఁ గొనియాడు | |
| చ. | వెలితల బుట్టమందు లిడ వేఁదుఱు బెట్టును జూదమాడ ని | |
| గీ. | కుడువఁ గూర్చుండి యప్పు డాకూటికడను | |
| సీ. | మరపి సన్న్యాసుల మాచకమ్మలఁ గూర్చి | |
| | పరచుటిల్లాండ్రను బైకొని బ్రమయించు | |
| సీ. | పాంచరాత్రిక మన్నఁ బాడును దిరునామ | |
| సీ. | వలను మీఱఁగఁ జంద్రవంకతోఁ దిరునాము | |
| సీ. | జంతలఁ గనుఁగొన్న సరసంబు లాడుచుఁ | |
| | దాసిజనముఁ గన్నఁ దకపికల్ వెట్టుచు | |
| క. | మరగి కడునప్పురంబునఁ | |
| క. | విటతాటకియను లంజెయు | |
| క. | శతవర్షంబులు వెళ్ళిన | |
| చ. | మునుకొని పట్టుగొఱ్ఱియల మ్రుచ్చిలి రాత్రులఁ దెచ్చియిచ్చు నొ | |
| చ. | తటతట దంతకాండములు దాఁకగఁ బ్రక్కలు వీపు వంపఁగా | |
| ఉ. | ఎండను భూమి వత్సలయి యెల్లెడ శేషఫణామణిద్యుతుల్ | |
| | గాండకరప్రభం బెనుపఁ జాలి తృణంబు తరుప్రకాండముల్ | |
| చ. | పిడుగులు వ్రేసి నల్గడల బ్రేలిపడన్ బెనుగాలి రువ్వనన్ | |
| క. | తలయొడ లెఱుఁగక యీగతి | |
| క. | తలకడక యర్ధరాత్రం | |
| గీ. | పాఱినగరితోఁటపైఁ గావ లున్నట్టి | |
| క. | తడవాయె ననుచుఁ గామిని | |
| క. | మంకుతనంబున హేయపుఁ | |
| వ. | చని ముందటం బెట్టిన మండిపడి యింతతడ వుండుట కేమి నిమిత్తంబు, యపవిత్రజన్మంబునం | |
| | బుట్టిన నిన్నుఁ బావనుని జేసితి కృతఘ్నుండవై మఱచితే యని యదల్చిన నతండును గజగజ వణంకి యియ్యపరాధంబు సహింపుమని పదంబుల కెరఁగిన శిరంబుఁ దన్ని విదల్చుకొనుచుఁ గోపావేశంబున నుండె నంత వనపాలురు మేలుకాంచి తలవరుల కెఱిఁగించిన. | |
| క. | కొలకొలన పట్టు నేచని | |
| క. | ఇలఁ దిట్టుకొంచు మోదుచు | |
| గీ. | చంపవలదు వీండ్ర సర్వస్వమును గొని | |
| క. | అర్థము తను గడియించును | |
| వ. | అంత నతండును దద్వియోగవేదనం గ్రాఁగి శరీరంబు దొఱంగుటయు యమకింకరులుం బఱదెంచి వానిఁ బట్టుకొనిపోయి జమునిముందటం బెట్టిన బిట్టుమిట్టిపడి యతండును. | |
| గీ. | చిత్రగుప్తులఁ బనిచి యీచెడుగు చేసి | |
| సీ. | పశుహత్య లన్నను బదునేడులక్షలు | |
| | బరదారసత్వముల్ పరికింప మితి లేవు | |
| వ. | అనుటయు దండధరుండు మండిపడి వానిం జూచి నిజకింకరులతో నిట్లనియె. | |
| సీ. | పరసతిపై దృష్టి పఱపినఁ గన్నుల | |
| | మించి యన్యాయవిత్త మార్జించినట్టి | |
| గీ. | ఇతరకాంతలఁ దనతోడ నిచ్చగించి | |
| ఉ. | పట్టుఁడు కారులం దవుడ పండులు డుల్లఁగవ్రేసి సంపెటన్ | |
| వ. | అనుటయు దేవా! యితం డొక్కనాఁ డర్ధత్రంబున వేశ్యకుం బూవులు గొనిపోవునెడ నపాత్రస్థలంబున నొక్కపుష్పంబు పడిన నది తనకుం గొఱగామి శివార్పణంబు చేసెనని | |
| | చెప్పిన మహాభుజంగంబునకు బజనిక చూపినట్టుం బలె నమ్మాటకు నుపశమించి యతని నీరాత్రి రంభాసంభోగంబు చేయించి పిదప దండింపుఁడనిన వారలు దండధరునానతిం జని యావృత్తాంతంబంతయు నెఱుంగ రంభ కొప్పంజెప్పిన నారంభయు నతని యభ్యంతరగృహంబునకుం గొనిపోయి. | |
| గీ. | హంసతూలికపాన్పుపై నతని నునిచి | |
| |
| |
| క. | ఒకపుష్పము సర్వేశ్వరు | |
| క. | ఈయింద్రుఁ డీకుబేరుం | |
| | డీయురగశాయి మొదలుగఁ | |
| క. | అన రంభతోడ వాఁ డి | |
| వ. | అనుటయు రంభ వానితో నిట్లనియె. | |
| గీ. | ఉఱకె త్రెడ్డు నాకి యుపవాస ముడిగిన | |
| |
| |
| గీ. | సౌఖ్య మనుభవింప సంతతపుణ్యంబుఁ | |
| |
| |
| గీ. | మలముఁ దోలు నెమ్ముకలును శ్లేష్మంబును | |
| | జూచి లంజెలెల్లఁ జొక్కుదు రూరక | |
| గీ. | జనకునాన నీదు జనయిత్రి మీఁదాన | |
| గీ. | అపుడు రంభ సూచి యల్లన నవ్వుచు | |
| గీ. | వెఱచి యుల్కిపడుచు విదలించుకొని లేచి | |
| క. | అచలస్థితి బాహ్యాంత | |
| క. | పరమేశు నాఁటిరాత్రిన్ | |
| వ. | అని చెప్పి రుద్రాక్షభూతిభూషణుం గావించి నిజోద్యానమున నున్న శివలింగంబునకు మ్రొక్కించి గంధపుష్పాక్షతలు, ధూపదీపనైవేద్యంబులు సమర్పించి సర్వేశ్వరున కర్పించుమని యతనికరంబున కొండొండ యందిచ్చుచుం బ్రియంబున. | |
| సీ. | అర్కపుష్పంబుల నభవునిఁ బూజింపఁ | |
| | నష్టగంధంబుల నభవునిఁ బూజింపఁ | |
| క. | వెలిదమ్ములఁ గెందమ్ములఁ | |
| క. | విమలంబుగ నైవేద్యము | |
| గీ. | అనఁగ నతఁడు శివుని నట్ల నాలుగుజాలు | |
| మత్తకోకిల. | నిన్న నే మిట నప్పగించిన నీచుఁ డెక్కడ నున్నవాఁ | |
| గీ. | జముఁడు మండుచు వానిపైఁ జంప నలిగి | |
| క. | భూతపతియాజ్ఞఁ దప్పిన | |
| క. | శివరాత్రి నాల్గుజాలును | |
| వ. | అనవుడు నజ్జముండు శివదూతలతో మును మార్కండేయునికై శివునిచేతం బడినపాటులే చాలు మీమహత్త్వంబు నెవ్వ రెఱుంగంజాలుదు రని నమస్కరించి జముండు నిజస్థానంబున కరిగె నంత నాశ్వేతుండును విమానారూఢుండై శివునిసన్నిధికిం జని సాష్టాంగదండప్రణామంబు లాచరించినం జూచి సర్వేశ్వరుం డతనికిఁ బ్రమథపట్టణంబుఁ గట్టెం గావున నుత్తమగుణంబులు గల వారాంగనలం గలసినవారలకు మోక్షంబు సిద్ధింపకుండునే యని సుశీలుండు చెప్పిన విద్యానిధియు నది యట్ల తప్పదని యందఱ నుపచరించి పొండని యనిపిన వారును మలహణుండును జనుదెంచి రంత. | |
| క. | ప్రాచీనవధూలలామ ప్ర | |
| | వైచిన మణికంకణ మనఁ | |
| క. | ఇనుఁ డపరజలధి శశి తూ | |
| క. | వలిచెంగావులుఁ గపురపు | |
| మ. | అట కాంచెన్ ధరణీసురుండు నవసంధ్యావేళ వేలాగ్రప | |
| చ. | (?)వ్రతమున లోన దేఁటి యనుపన్ ముకుళించెడు తమ్మి యొప్పె నా | |
| సీ. | ఇంచుపయ్యెదక్రేవ నించుక గాన్పించు | |
| | నమరు రతిదేవి మెఱుఁగుటద్దమొ యనంగ | |
| వ. | అంతట నామలహణుండును సంధ్యాదికృత్యంబులు దీర్చి పుష్పసుగంధిం దలంచి సుశీలుతోడ నిట్లనియె. | |
| క. | ఉడుగని విరహానలమునఁ | |
| గీ. | విరులు గంధంబు మిగులను వెట్ట యగును | |
| ఉ. | మక్కువఁ బుష్పగంధి పురమర్దనుసన్నిధి నాటలాడి తా | |
| | జెక్కుల మించుతేజమును సిబ్బెపుగుబ్బలు మందయానముల్ | |
| చ. | నిలిచినయట్టిఠావునను నిల్వఁగ సైఁపదు డెంద మెంతయున్ | |
| వ. | అనుటయు సుశీలుండును మలహణునిం జూచి పుష్పగంధి జనయిత్రిహృదయం బరసివచ్చెదఁ జింతింపకుండుమని యతిరభసంబునం జని మదనసేనం గనుంగొని యిట్లనియె. | |
| క. | ధనము గడియింపవచ్చును | |
| | బును గీర్తి గలుగుఁ బొందులు | |
| క. | మలహణ పుష్పసుగంధులు | |
| క. | నెట్టుకొని వట్టి మాయలఁ | |
| గీ. | కుడువఁ గట్టలేదు కొండిక తనవంక | |
| క. | మలహణు సుద్దులు చెప్పకు | |
| ఉ. | ఎక్కినవానికిం గుఱుచ యేనుఁ గటన్నవిధంబు దా మదిం | |
| వ. | అనుటయును సుశీలుండు పుల్లసిల్లి యేదియు నాడలేక మగుడంజనియె. పుష్పగంధియుఁ జాలమార్గంబునం జూచి పురపురం బొక్కుచున్న నతిమూర్ఖుండైన యవ్వైశ్యుండును. | |
| సీ. | మొగ మెత్తకుండినఁ దగిలి వీడియ మింద | |
| | గదియ కూరకయున్నఁ జదువులు చదువుచు | |
| క. | నిలుకాల నిలువనీయక | |
| సీ. | మందులు పెట్టితో మఱగి మాపటినుండి | |
| | కడుపులో నంటుసొంటేమొ వడిగ నిపుడు | |
| క. | పుటపాకం బగు వేదన | |
| క. | బెడిదమగు విరహవేదన | |
| క. | అసియాడెడు నెన్నడుమును | |
| క. | అలుగుచు నలుగుచు గలఁగుచు | |
| | పులిచేత చిక్కువడి మదిఁ | |
| వ. | ఇట్లు పుష్పసుగంధి వేగించుచుండె నంత నక్కడ సుశీలుండును జని మలహణుం గనుంగొని మదనసేన యాడిన కర్ణకఠోరవాక్యంబు లించుకించుక సూచించిన నతండు నిట్టూర్పు నిగుడించి యిట్లనియె. | |
| సీ. | ఏ నేల చదివితి నెలదీగెబోఁడితోఁ | |
| సీ. | కానంగఁ గలదొకో కమలాయతాక్షిని | |
| సీ. | అంగన మధురోక్తు లాలకించినఁగాని | |
| | జలజాక్షి కెమ్మోవి చవి యాననే కాని | |
| క. | వనిత నెడబాయఁజాలక | |
| గీ. | వెలఁదికిని నాకుఁ బొందులు వేఱుసేసి | |
| క. | వేడుకఁ బుష్పసుగంధిని | |
| ఉ. | చొక్కపు ముద్దునెమ్మొగము సోగమెఱుంగును నోరచూపులున్ | |
| గీ. | కన్ను విచ్చినపుడు కాన్పింతు మనసునఁ | |
| సీ. | నీముద్దుమాటలు నిరతంబు విఁనగోరి | |
| | నీమోహనాకృతి నిరతంబుఁ జూడంగఁ | |
| సీ. | అంబుధి దావాగ్నికైన నోర్చును గాని | |
| ఉ. | జక్కవ లుక్కుదక్క జలజంబులు స్రుక్కఁ జకోరరాజియ | |
| ఉ. | హాలహలంబు గ్రమ్మఱ నుదగ్రతఁ బుట్టెనొ చండభానుఁ డా | |
| చ. | ముదిరిన సాంద్రచంద్రికలు మొత్తపుచంచుపుటంబులం దిడిన్ | |
| | గుదిలిచి చించి చీఱి కడుఁగ్రొవ్విన వెన్నెలగుజ్జు ముక్కునన్ | |
| ఉ. | వాలికలై మనోజభవు వాలికలై సరసాలిచారుదృ | |
| ఉ. | ఇక్కిలి దక్కి నిక్కి మెఱుఁగెక్కి మొగెక్కి బిగెక్కి మిక్కిలిన్ | |
| | బిక్కటి లుక్కుమీఱి తగుబింకపు నీచనుదోయి మాటునన్ | |
| చ. | వెర విఁక నేది నా కకట! వీఁడె మనోభవుఁ డేగుదెంచె వి | |
| ఉ. | ఎక్కడ నేదరింతు నిఁక నేవగఁ బట్టుదుఁ బ్రాణవాయువుల్ | |
| | చక్కటినున్నదానవు నిజంబుగ నా కెఱుగంగఁ జెప్పవే. | |
| ఉ. | న న్నెడఁబాయఁజాల వొకనాఁటికిఁ గంటికి ఱెప్పకైవడిన్ | |
| వ. | అని విరహవేదనం బొగిలి పొగిలి మున్ను పుష్పసుగంధియు దానుం గూడియుండెడు నుద్యానవనంబులోపలికి నరిగి యిట్లనియె. | |
| సీ. | హరిణంబ, కానవే హరిణాయతాక్షిని | |
| | నవలత, కానవే నవలతాతన్వినిఁ | |
| సీ. | విను సుధాకరుఁడవు విష మేల కురిసెదు | |
| క. | అచ్చిన ప్రియసతిఁ బా సిటు | |
| వ. | అని మలహణుండు దుఃఖావేశంబున; | |
| క. | కలయంగఁ గలుగు భాగ్యము | |
| వ. | అనుచు మదనోన్మాదంబున మలహణుండు “కామాంధోఽపి నపశ్యతి” యనియెడుం గావునఁ దనప్రియురాలిం దలంచుకొని పుష్పసుగంధియున్న మేడసమీపమునకుఁ జనుదెంచి నిలిచి నాయికమాట లాలకించుచుండె. అంత నప్పొలంతియు మలహణుం దలంచి యంతఃపరితాపంబు వారింప నుపాయంబు లేక యెంతయు. | |
| సీ. | ప్రేమతోఁ బ్రియుఁడు చెప్పినగీతము ల్వాడి | |
| సీ. | అతనిసుద్దులు ప్రేమ నందంద తలపెట్టు | |
| | నతనిఁ గూడాడిన యచ్చోటులే యెంచు | |
| సీ. | వెలఁది నిట్టూర్పులు వెలికిఁ బైపడనీక | |
| క. | ఇందునిచే నొడ లుడుకన్ | |
| క. | ఈవేళ మత్ప్రియుండగు | |
| గీ. | చంద్రకాంతపుగిండి వాసనజలంబుఁ | |
| గీ. | దద్దరముచేత నాచులోఁ దమ్మివిరిని | |
| వ. | అప్పుడు మలహణుండు శివస్మరణంబు సేసి తనలో నిట్లనియె. | |
| క. | కన్నప పుక్కిటినీటన్ | |
| గీ. | అనిన పలుకు చెవుల నాలించి ప్రాణేశుఁ | |
| గీ. | బిగియఁ గౌఁగిలించి బింబాధరము చవు | |
| సీ. | గ్రక్కునఁ దలవరుల్ గని పట్టుకొనిరేని | |
| | గావలివార లొక్కంత యెఱింగిన | |
| ఉ. | నీచెల్వంబును నీవిలాసము మఱిన్ నీధైర్యగాంభీర్యముల్ | |
| వ. | అని దుఃఖావేశమునఁ బొగులుచు: | |
| క. | కడుఁ గాకలీస్వరంబున | |
| | కడవలను గ్రుమ్మరించిన | |
| క. | సూనశరవహ్నిఁ గ్రాఁగుచు | |
| గీ. | కుటిలవర్తనంపుఁగులమున జన్మించి | |
| క. | వఱదం బడిపోయెడు సతి | |
| క. | వ్యాళీవిషదంష్ట్రోగ్ర | |
| సీ. | గుల్లాల నూరక కొండగాఁ జేయును | |
| సీ. | కడముట్టఁ దల్లిచేఁ గసికోఁతలే కాని | |
| | యెవ్వరు విందురో యిది యననే కాని | |
| క. | వచ్చెద నే నీవెంటను | |
| వ. | అనుటయు మలహణుం డిట్లనియె. | |
| గీ. | వెజ్జు బమ్మరించువిధమున నాకును | |
| వ. | అనుటయు నెట్టకేలకు ధైర్యంబుఁ దెచ్చుకొని యరుణోదయంబునఁ ద్రిపురాంతకునిగుడికి నృత్యంబు సలుప నేను వచ్చెద నచ్చట నుండు | |
| | మని నీవును నేనును దానికిఁ దగినతెఱంగు చూచుకొందమని మలహణు నంపి తానును గ్రమ్మర వచ్చునెడ నటమున్న యవ్వైశ్యుండును. | |
| గీ. | కౌఁగిలింపలేదు కడువేడ్కఁ గెమ్మోవి | |
| క. | వ్యథఁ దల్పుగడియ పెట్టుకొ | |
| వ. | ఇట్లున్న యవ్వైశ్యుని గెళవునం జూచి రోయుచుఁ గవాటబంధనంబు సేయించి విలాసినిం గావలిం బెట్టి కృతస్నానయై వివిధభూషణభూషితాంగి యయ్యె నంత. | |
| క. | తారాగణపరివారము | |
| | చీరికి దరుబోయి నగరు | |
| సీ. | ఇంద్రుఁ డంబుధిఁబైఁడి యిస్ముగొల్మిని వెట్టి | |
| వ. | అంత మేళంబులవారితోడఁ బుష్పసుగంధి త్రిపురాంతకదేవుని గుడికిఁ జని నృత్యగీతవాద్యంబులు సలిపి పరిజనంబులం బదండని మలహణుం బిలుచుకొని గర్భద్వారంబున నిలిచి యద్దేవునిం జూపి యిట్లనియె. | |
| సీ. | ముక్కంటి భక్తుల ముంగిటిపెన్నిధి | |
| క. | శతధృతిశతమఖముఖ్యుల | |
| క. | ఇల బాణమయూరాదుల | |
| | వలనగు గవితాత్త్వము | |
| క. | పరిమళములలోఁ గస్తురి | |
| క. | మాటలె ధనములమూటలు | |
| సీ. | ప్రకటింప మేకపెండ్రుక లింగమని కొల్వ | |
| | నిముసమాత్రంబు శివునిపై నిలుపు దృష్టి | |
| క. | తరుణీ, నామన సెంతయు | |
| క. | చనుఁగవ వీపున నానుక | |
| చ. | అటువలె నుంటివేని జలజానన, యేనును నాదిభోగిరా | |
| | గిటఁ గదియించె భక్తిఁ బలికించె శివున్ నుతియించె నాతఁడున్. | |
| చ. | తరుణికచంబు క్రొవ్విరులతావికిఁ జొక్కిన తేఁటి యట్ల శం | |
| సీ. | జడముడి దొలఁకాడు జాహ్నవీనదితోడ | |
| | బొలుపు మిగిలిన వలపు విభూతితోడ | |
| క. | మెచ్చితి మలహణ, కోరిక | |
| వ. | అనుటయుఁ బునఃబునః బ్రణామంబు లాచరించి యిట్లనియె. | |
| సీ. | పూజింతుఁ బుంగవపుంగవకేతను | |
| | నంతకాంతకు నేప్రొద్దు నాశ్రయింతుఁ | |
| క. | భేశ వృషభేశ కాశా | |
| క. | పాటలపాటలమకుటని | |
| క. | ఖండశశిఖండమౌళికి | |
| క. | ఈపుష్పగంధిఁ గూడుక | |
| | శ్రీపాదపంకజంబుల | |
| వ. | అనుటయు నద్దేవదేవుం డతనిం గారవించి యభీష్టంబు లొసంగి తజ్జనకజనయిత్రులకుఁ బుష్పగంధి జననికిఁ గేలికీరంబునకుఁ గైవల్యం బొసంగి యేతచ్చరిత్రంబు విన్నవారలకు భోగమోక్షేష్టార్థంబులు గలుగంజేయుచుఁ బార్వతీసమేతుండైఁ బరమేశ్వరుండు ప్రమథగణంబులు గొలువ రజతాచలంబున కేఁగి వినోదించుచునుండె నంత: | |
| క. | ఈమలహణచారిత్రముఁ | |
| ఉ. | మందరధీర ధీరకవిమానితనిర్మలకీర్తిమల్లికా | |
| | నందినపూజస్తవ జనస్తవనీయదయాకులాశయా | |
| క. | రామామాత్యకుమారక | |
| మాలినీ. | శరధినిభగభీరా శత్రుగర్వాపహారా | |
| గద్యము. | ఇది శ్రీమత్సకలసుకవిమిత్ర సోమయామాత్యపుత్త్ర సరసకవితాధుర్య యెఱ్ఱయనార్యప్రణీతం బైన మలహణచరిత్రం బను మహాప్రబంధంబునందుఁ సర్వంబును దృతీయాశ్వాసము. | |
ఇతర ప్రతులు
[మార్చు]
This work is in the public domain in India because it originates from India and its term of copyright has expired. According to The Indian Copyright Act, 1957, all documents enter the public domain after sixty years counted from the beginning of the following calendar year (ie. as of 2024, prior to 1 January 1964) after the death of the author.
