శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 239
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 239) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 [షుక్ర]
అధ్యాత్మం విస్తరేణేహ పునర ఏవ వథస్వ మే
యథ అధ్యాత్మం యదా చేథం భగవన్న ఋషిసత్తమ
2 [వయాస]
అధ్యాత్మం యథ ఇథం తాత పురుషస్యేహ విథ్యతే
తత తే ఽహం సంప్రవక్ష్యామి తస్య వయాఖ్యామ ఇమాం శృణు
3 భూమిర ఆపస తదా జయొతిర వాయుర ఆకాశమ ఏవ చ
మహాభూతాని భూతానాం సాగరస్యొర్మయొ యదా
4 పరసార్యేహ యదాఙ్గాని కూర్మః సంహరతే పునః
తథ్వన మహాన్తి భూతాని యవీయఃసు వికుర్వతే
5 ఇతి తన్మయమ ఏవేథం సర్వం సదావరజఙ్గమమ
సర్గే చ పరలయే చైవ తస్మాన నిర్థిశ్యతే తదా
6 మహాభూతాని పఞ్చైవ సర్వభూతేషు భూతకృత
అకరొత తాత వైషమ్యం యస్మిన యథ అనుపశ్యతి
7 [షుక]
అకరొథ యచ ఛరీరేషు కదం తథ ఉపలక్షయేత
ఇన్థ్రియాణి గుణాః కే చిత కదం తాన ఉపలక్షయేత
8 [వయాస]
ఏతత తే వర్తయిష్యామి యదావథ ఇహ థర్శనమ
శృణు తత్త్వమ ఇహైకాగ్రొ యదాతత్త్వం యదా చ తత
9 శబ్థః శరొత్రం తదా ఖాని తరయమ ఆకాశసంభవమ
పరాణశ చేష్టా తదా సపర్శ ఏతే వాయుగుణాస తరయః
10 రూపం చక్షుర విపాకశ చ తరిధా జయొతిర విధీయతే
రసొ ఽద రసనం సనేహొ గుణాస తవ ఏతే తరయొ ఽమభసామ
11 ఘరేయం ఘరాణం శరీరం చ భూమేర ఏతే గుణాస తరయః
ఏతావాన ఇన్థ్రియగ్రామొ వయాఖ్యాతః పాఞ్చభౌతికః
12 వాయొః సపర్శొ రసొ ఽథభ్యశ చ జయొతిషొ రూపమ ఉచ్యతే
ఆకాశప్రభవః శబ్థొ గన్ధొ భూమిగుణః సమృతః
13 మనొ బుథ్ధిశ చ భావశ చ తరయ ఏతే ఽఽతమయొనిజాః
న గుణాన అతివర్తన్తే గుణేభ్యః పరమా మతాః
14 ఇన్థ్రియాణి నరే పఞ్చ సస్దం తు మన ఉచ్యతే
సప్తమీం బుథ్ధిమ ఏవాహుః కషేత్రజ్ఞం పునర అస్తమమ
15 చక్షుర ఆలొచనాయైవ సంశయం కురుతే మనః
బుథ్ధిర అధ్యవసానాయ సాక్షీ కషేత్రజ్ఞ ఉచ్యతే
16 రజస తమశ చ సత్త్వం చ తరయ ఏతే సవయొనిజాః
సమాః సర్వేషు భూతేషు తథ గుణేషూపలక్షయేత
17 యదా కూర్మ ఇహాఙ్గాని పరసార్య వినియచ్ఛతి
ఏవమ ఏవేన్థ్రియ గరామం బుథ్ధిః సృష్ట్వా నియచ్ఛతి
18 యథ ఊర్ధ్వం పాథతలయొర అవాఙ్మూర్ధ్నశ చ పశ్యతి
ఏతస్మిన్న ఏవ కృత్యే వై వర్తతే బుథ్ధిర ఉత్తమా
19 గుణాన నేనీయతే బుథ్ధిర బుథ్ధిర ఏవేన్థ్రియాణ్య అపి
మనః సస్దాని సర్వాణి బుథ్ధ్యభావే కుతొ గుణాః
20 తత్ర యత పరీతిసంయుక్తం కిం చిథ ఆత్మని లక్షయేత
పరశాన్తమ ఇవ సంశుథ్ధం సత్త్వం తథ ఉపధారయేత
21 యత తు సంతాపసంయుక్తం కాయే మనసి వా భవేత
రజః పరవర్తకం తత సయాత సతతం హారి థేహినామ
22 యత తు సంమొహ సంయుక్తమ అవ్యక్తవిషయం భవేత
అప్రతర్క్యమ అవిజ్ఞేయం తమస తథ ఉపధార్యతామ
23 పరహర్షః పరీతిర ఆనన్థః సామ్యం సవస్దాత్మ చిత్తతా
అకస్మాథ యథి వా కస్మాథ వర్తతే సాత్త్వికొ గుణః
24 అభిమానొ మృషావాథొ లొభొ మొహస తదాక్షమా
లిఙ్గాని రజసస తాని వర్తన్తే హేత్వహేతుతః
25 తదా మొహః పరమాథశ చ తన్థ్రీ నిథ్రా పరబొధితా
కదం చిథ అభివర్తన్తే విజ్ఞేయాస తామసా గుణాః