శతావధానసారము/ఏలూరు
విజయ సం॥ ఆషాఢములో ఏలూవీలోని రెండవధానములలోని 50 టికిఁ గొన్ని పద్యములు.
(సీసము ముసలిమగఁడు, పడుచుభార్య)
ద్రన్య సంజాతంబు దగ లేదటంటిమా మూల్గుచున్నది మూలమూల లంటి శయనగృహాదులు సఖ! లేవటంటిమా యవి యపారముగ నున్న వియెసుమ్ము వెనుక దక్షుత యెవ్వరును లేరటంటిమా తల వెంట్రుకలకన్న గలరు హెచ్చు ఉన్న యూరునఁ జెడ్డ లున్న వారంటిమా! సజ్జన వ్రాత మేచక్కి జూడ;
తే| || నయిన నామదికే మొస్వార్థమ్ములేదు
అతివరో చెప్ప నాకు సిగ్గయ్యెడుఁజుమి
యంచు నీలాటి రేవున మించిమించి
పల్కుచుండును వృద్ధుని బాలభార్య ....................1
చంపకమాల _ గోడీ
. కరకరలాడు కొంచెమగుకారము గల్గుఁ బలాండు వాసనా హర మగుఁ గొత్తి మిరయును నల్ల ము గన్పడు నచ్చటచ్చటన్ ధరను. .బకోడిఁ బోలెడు పదార్థము.లేదనితద్రసజ్ఞు.లా దరమునఁబల్కుచుందు రది తాదృశమే యగునంచుఁదోఁచెడిన్..............2
ఇయ్యెడ దేశోపకారియను పఠికలో ( 1893 సం--9 అగస్టు. )
...............................................................................................
ఆర్యులారా! సభాధ్యక్షుని యనుమతినొంది. నేను చేసికొను విన్నపము "పెడచె విని బెట్టక యాలకింపుఁడు, చతుర్విధక విత్వంబులలో నాశు ధార దక్కఁదక్కినకవి త్వములకు శ్రమయుండినను గవియిచ్చవచ్చినంత వఱకాలోచించఁదగు నవకాశ ముం డుటచే సంతకు నాశుధారయే యతిప్రయాసమని నేను నొక్కి వక్కాణింపఁగలను .
సీసము - జారులు.
లేనిసింగారంబు మేనఁ బూనెడుబుద్ధి కొత్త బట్టలు కొన్ని కొంచుఁగొంచు
తన శిరోజమ్ముల ననుదినంబునను సంపెంగనూనెచే దువ్వి పెంచుకొంచు
తండ్రి సంపాదించుధనము దొంగిలి దాని బోగాలకును ధారబోసికొంచు
'చెలికాడమాటలు చెవిఁబెట్టితల్లిదండ్రులమాట విసముచాడ్పుననుగంచు, 3
తేగీ ॥ ధనము దొరకక పోయిన ధనగృహమ్ము
అందుఁ జోరత్వమున ధసమందుకొనుచు
నిందునందునఁ జెడిపో యినిందలకును
బుట్టలై యొప్పుదురు జారపురుషు లకటా! 3
</poem>
సీసము - కలియుగ రీతి.
వేద వేదాంగాది విద్యల విడనాడి బ్రాహణు లింగ్లీషు భాషు లైరి : క్షత్రధర్మంబుఁ జనియించు రాజకులం బెల్ల జేత హాలంముఁ బూనె వాణిజ్య వృత్తి చే నఱలు కోమటు లెల్ల యజ్ఞయాగా దీకృత్య పరు లైరి ద్విజసేవకత్వవృత్తిని జీవనము సేయు పాదజుల్ ద్విజసేవ్య పదము గనిరి,
తే.గీ: 'హూణు లెల్లను రాజ్య ప్రవీణు లై రి ...
గౌరవము లేనివా రధికారు లై రి
పేరు లేనట్టి వారు కుబేరు లైరి "
కలియుగ పుఁజర్య 'లేమసఁగలము మనము 4
</poem>
సీసము — వేశ్యారీతి..
<poem>రంగుమిఱెడు గాగ రాలచేఁ బూల చే లేనిసింగారమ్ము మేన నూను మోసాలపై తేనెతో సమానంబైన మాటలచే జారుమసము దొబ్బు సంసారము న జ్ఞాని సంచరించెడురీతి జాగులతోడఁ దా సంచరించు జనులందఱును గూడ జారపూరుషులైన స్వలోకోపకృతి యంచు లోన నెంచు, }} ...............................................................................................................
నేఁటిదినమున, సమాజమునలంకరించినట్టియు శత లేఖినీ పద్యసంధాన భౌరేయులను నట్టి యు నీదివాకర్ల తిరుపతిశాస్త్రి గారి యొక్కయు చెళ్లపిళ్ల వెంకటశాస్త్రి గారియొక్క యుఁ గవితాప్ర భావమునుగూర్చి కొంచెము ముచ్చటింపుదము, ఇపుడు వీరిని నేను దశ ఘంటావధానము --చేయుడని కోరుట శతావధానాటవింజెండాడఁదగు వీరికవితాథా రకిది యొక యడ్డని కాదు. వీరలు పదిశ్లోకమ్ము లెంతలో చెప్పుదురోయను కతూహల మ్ముచేత నే కోరితిని, ఆది వారిరుపది నిమిషములలో నెర వేర్చిన సంగతి యిత్తఱియెల్ల
తేటగీ॥ జారుధన మెల్ల దొబ్బి పకీరుఁ జేసి
మరల వాఁడరు దేర సమ్మ నుసుకొల్పి
తాను గనుపట్టక యే వానిఁ బోనడంచు
జెప్ప తల నొప్పి వేశ్యల చెడుగుణములు.
కందము గంజాయి.
మంకత గలుగం జేయు న | నం దానందం బొనర్చు మానసమునకుక్ కొండఱితత్త్వములకును గందరగోళం బొనర్చు గంజాయి తగన్ 6 .
(నూత్న పధూళి) పుష్పి తాగ్రా.
ముహురపిచ ముహు స్స్వకాళి జూలై | రతిమృదువాక్యర సేన బోధి తాపి స్వయమపిచ తథావిధానురాగా శయనగృహం సచ యాతి వై నవూడా
(అధరసుధా) వియోగినీ."
స. సీతా సచ గోస్త నీఫలం | ప్రతిమా మేతి రసస్యయస్యవా కరింతి శు రదచ్ఛదం | పురుపో య స్సతు గర్ఘ తే సుధాం,
(భాగవతుల హరిశాస్త్రి ణః) శార్దూలః, శ్లేష
శ్లో: మద్భాగవతాస్వయాంబుధి విధూ రాజత్కలాపాలకః ! పాణిన్యుప్త సుదర్శనశ్చవిబుధారాధ్యాంఘ్రీ యుగ్మాంబుజః సత్యాసక్త హృగంతలో నిరుపమ శ్చానంత గోవర్ధనః పాయా దేష, హరి ర్యథా స చ హరి స్సర్వాఘ విధ్వంసకః !9
(విభూతిఫలం) పుష్పి తాగ్రా.
హృదయ మివ సతా మతీవ శుద్ధం | విలసతి కందుకవచ్చ వృత్త మేతత్ భసితఫల మ హెూ యదీయ లేశం | ధృతవతి పుంసి సమస్త దోష నాశః
శ్రీశ్రీశ్రీ
- హృదయమ్ములకు డేట తెల్లమక దా? వేయిమాటలు నొడువుటకంటె నొక్కపంక్తి
వ్యాకరణయుక్తంబుగ వ్రాయుటకష్టము, అది ఛందోబద్ధంబుగఁ జేయుట యంతకు వేయిమడుంగులధికశ్రమ. అందు నాశు ధారచేఁ జెప్పువారి కవిత్వమహత్త్వ మింతని నా క్రుచ్చ నేల? కాబట్టి మనమందఱమిట్టి విద్యాభివృద్ధికై పాటు పడవలయునని చె ప్పుచు నింతటితో విరమించుచున్నాఁడును. వారు దళ ఘటావధానసమయమునఁ జెప్పి న శ్లోకముల సముదాహరించుచున్నాను. . . - --(ఆనియున్నది )