రాధామాధవము/మునిపలుకు
శ్రీదేవాయనమః.
మునిపలుకు
శ్రీమహావిష్ణుదేవుని యవతారములలో నెల్ల నెల్లవిధములఁ బరమోత్కృష్టమైనది శ్రీకృష్ణావతారమే యని యసంఖ్యాకు లగు భారతవర్ష వాసులు విశ్వసించెదరు. కావుననే యమ్మహాత్ముని నిరతిశయమనోహర శైశవలీలలు, తదమేయదివ్య మహిమములు, తదీయాత్యద్భుత దుష్టశిక్షణ, శిష్టరక్షణాది సచ్చారిత్రములు, నాతని యద్వితీయ రాజకీయ పరిజ్ఞానవిశేషములు మొదలగునవియ నేకములగు పురాణములయందును, నాటకములయందును, బ్రబంధముల యందును, శతకములయందును, బద్యములయందును, పాటలయందును, వీధిభాగవతములయందును, గొల్లసుద్దులయందును, స్తోత్రములయందును, వేయేల?, బడిపిల్లలగిలకల పద్యములయందును భక్తి, నీతి, శృంగార, వైరాగ్యాదులఁ బ్రబోధించునట్లుగ, హృదయంగమముగ నభివర్ణింపంబడి యున్నవి. అట్టిమహామహుఁ డైన శ్రీకృష్ణభగవానునకును, శ్రీమహాలక్ష్మి ్మయపరావతార మసే (ఈగ్రంథమునందు) పేర్కొనఁబడిన రాధామహాదేవికిని జరిగిన స్వయంవర వివాహ మహోత్సవమును దెలుపు నీరాధామాధవప్రౌఢ ప్రబంధమును రచియించిన మహాకవి చింతలపూఁడి యెల్లనార్యుఁడు. ఇక్కవి చంద్రుఁడు శ్రీవత్సగోత్రుఁడు; వల్లభరాయప్రపౌత్రుఁడు; - కృష్ణభట్టారక పౌత్రుఁడు; ఇతనితండ్రి కామనార్యుఁడు; తల్లి లచ్చమాంబ. ఇవ్విషయము లీగ్రంథము ప్రథమాశ్వాసములోని (కవి, తనపితృ పితామహ ప్రపితామహ వర్గత్రయమును దెలిపి కొనిన) 20 వ పద్యమునుబట్టి యెఱుంగనగును. మఱియు, నీగ్రంథములోని యాశ్వాసాంతగద్యములయందు గల 'కామయప్రభుసుపుత్ర' యను నీతనివిశేషణమునుబట్టి, యీతఁ డార్వేల నియోగి బ్రాహ్మణుఁ డనియు, నీతనివంశమువారు చింతలపూడి గ్రామమునకు సధికారులై యుండియుందు రనియు గ్రహింపవచ్చును.
ఇమ్మహాకవి కులగోత్రాదులు తెలిసినవి గావున నీతని నివాసస్థలమునుగూర్చి కొంచెముగ నాలోచింపవలసి యున్నది. మన దేశమున సామాన్యముగా గ్రామములనుబట్టియు, బిరుదాదులనుబట్టియు గృహనామములు వెలయు చుండును.
“ఓలేటివారు, ఉప్పులూరివారు, నడకుదుటివారు, పానుగంటివారు...” ఇట్టి పేరులు గ్రామములనుబట్టి యేర్పడినవి; “దిట్టకవి వారు, నిమిషకవి వారు, ప్రబంధ కవి వారు, ద్వివేదుల వారు, ఏనుఁగువారు...” ఇత్యాదులు బిరుదములనుబట్టి పుట్టినవి; నేతివారు, నూనెవారు, జిడ్డువారు, పెసల వారు, కందుల వారు, వంకాయలవారు, పచ్చిపులుసు వారు, తవ్వావారు, ఐదుసోలల వారు...” ఇత్యాది నామములు వర్తక వ్యాపారాదులవలనఁ గలిగినవి. (మఱియు ననేక విధవిచిత్రతరగృహ నామము లింకను గలవు.)
ఇక్కవిచంద్రుని యింటిపేరు చింతలపూఁడివా రని యీ గ్రంథముకడపట నున్న “సంతత భావశుద్ధియుత, చింతలపూఁడి యెల్లకవి శేఖరు ......" అను పద్యము వలనఁ దెలియుచున్నది. ఇది 'చింతలపూఁడి' యను గ్రామమునుబట్టియే యేర్పడి యుండె ననుట స్పష్టము.
బ్రహ్మశ్రీ మానవల్లి రామకృష్ణకవి, ఎం. ఏ. గారు, తమ చెన్నపురివిశ్వవిద్యాలయోపన్యాసములలో నొక దానియందీ యెల్లయకవినిగూర్చి ప్రశంసించునప్పుడు, “ఈతనిది కడపజిల్లాలో పెన్నా నదీతీరమున నున్న చింతలపూఁడి" యని చెప్పినట్లు [1] విష్ణుచూయానాటక గ్రఁథోపోద్ఘాతము ౧౧ పుటయందు వ్రాయఁబడి యున్నది. కాని, కడపజిల్లాలో చింతకుంట, చింతల చెఱువు, చింతల చెలిక, చింతల జూటూరు, చింతరాజుపల్లె, చింతలకుంట_అను గ్రామములుమాత్రమే యున్నట్లు తెలియవచ్చుచున్నది. మఱియు నాజిల్లాలో 'చింతలపూఁడి' యనునది యున్నట్లే కానరాదు. కావున మనయెల్ల నార్యుడు కడపమండలస్థగ్రామనివాసుఁడై యుండఁ డని యెన్నవచ్చును.
విష్ణుమాయా నాటక ప్రబంధమునకు నుపోద్ఘాతమును వ్రాసిన బ్రహ్మశ్రీ కోరాడ రామకృష్ణయ్య, ఎం. ఏ. గా రిక్కవి నివాసమునుగూర్చి చర్చించుచు, “(విష్ణుమాయా నాటక మున) గౌతమి తీర భూమిని గూర్చి యితఁడు (కవి) చేసిన వర్ణనమునుబట్టి చూడఁగా, నీతఁ డీ (గోదావరీమండల) ప్రాంతమువాఁ డేమో యను సందేహము బలపడుచున్నది. పుండరీకుని చరిత్రమునఁ జేయఁబడిన కృష్ణా గౌతమీ తీర భూతలవర్ణ నమునుబట్టియు, నైదవయాశ్వాసము లోని నారదునికథకుఁ బ్రధానరంగ మైన సర్పవరక్షేత్ర (కాకి కాడసమీపగ్రామ)మును వర్ణించినరీతినిబట్టియు నాతనికీ కృ సాగౌతమీ తీరప్ర) దేశమునందు గల విశేషాభిమానమును, బరిచయమును జాటుచున్న వనవచ్చును... కావున సాధనాం తరముల చే నీతనిని వాసస్థానము వేఱు దేశ మని నిరూపింపఁబడు నంతవఱకు నీతఁడు గోదావరీకృష్ణామధ్యప్రదేశము వాఁ డని, వేగిదేశీయుఁ డని నిర యింతముగాక .”
అనునట్టి భావమును సూచించిరి. వీరినిర్ణ యము సైతము కొంతవఱకు విమర్శింపఁ దగినదై యున్నది. ఆంధ్రదేశమున, 'చింతలపూడి' గ్రామములు, 1. అమలాపురము తాలూకా, (వన్నె చింకలపూఁడి, కాఁపు చింతలపూఁడి.) 2. ఎల్లవరము డివిజను, 3. ఏలూరు తాలూకా, 4. గుడివాడ తాలూకా, 5. తెనాలి తాలూకా, 6. దర్శితాలూకా, 7. రేపల్లెతాలూకా, 8. గొలుగొండతాలూకా, 9. గొలుగొండ ఏజెన్సీ, 10. వీరవల్లి తాలూకా (8. 9, 10 —ఇవి విశాఖపట్టనమండలములోనివి.) ఇత్యాది భిన్న ప్రదేశములయం దనేకములు గానంబడు చున్నవి. ఇం దేది కవినివాసగ్రామమో నిర్ణయించుట కష్టమే.
ఎల్ల నార్యుఁడు, కవుల చరిత్రములయందు చేరకపోయి నను, కాలపురుషునియనుగ్రహమున నాతని గ్రంథములు (1 రాధామాధవము, 2 తారకబ్రహ్మరాజము, 3 విష్ణుమాయా నాటకము- అనుసప్) బయలుపడినవి. ఏతద్గ్రం థత్రయములో నొకదానియందును కవి తననివాసస్థానమును డెల్ఫికొని యుండ లేదు. * మూఁడు
ఒక్కప్పు డిక్కవి శ్రీకృష్ణ దేవరాయల యాస్థానము నకు నరిగి, యచ్చట, అల్లసాని పెద్ద నార్యునిచే 'నగరు, తగరు, తొగరు, వగరు, అనుపదములు ప్రాసస్థానములయం నుంచి రామాయణపరముగాఁ బద్యముఁ జెప్పునట్లు ప్రశ్నింపఁబడి, యాశువున, "ఐ, నగరు పగాయె నింక విపినంబుల కేఁగుఁడు రాజ్య కాంకకుం దగరు కుమారులార ! యని తల్లి వగల్ మిగులంగఁ దోఁపఁగాఁ దొగరున రక్షు గట్టి మదిఁ దోఁపక గద్గద భిన్న కంఠయై వగరుచు చున్నఁ జూచి రఘువంశవ రేణ్యుఁడు తల్లి కిట్లను ” అను రమ్యతర పద్యమును జెప్పి సభ వారి నానంద పఱి చె నఁట ! పిమ్మట భారత భాగవతపరముగాఁ గూడఁ జెప్పునట్లు కోరఁబడి, యిక్కవి వానిని సైత మాశువుననే,
- విష్ణుమాయా నాటక ప్రబంధమునఁ గవి వ్రాసినయవతారికాభాగ మిం .
కను లభియింపనేలేదు. కవి తనపూర్వనివాసస్థానము నందు వక్కాణించి యుండె నేమో! “చ. తొగరుచి కన్నుదోయిఁ గడుఁ దోఁపఁగఁ గర్ణుఁడు భీమసేను పైఁ దగరు ధరాధరంబుపయిఁ దాఁకినభంగిని దాఁకి నొచ్చి తా వగరుచుచున్ వెసం బరుగువాటిని నచ్చటి రాజలోకముల్ నగరు సుయోధనాజ్ఞ మది నాటుటఁ జేసి ధరాతలేశ్వరా ? "
చ. వగరుపుమాత్రమే వరుఁడు వశ్యుఁడు కాడు సఖీ సఖిత్వ మె న్న గరుడవాహనుండు మము నాఁ డటు డించుట యెల్ల నుద్ధవా ! తగ రని కాక మోహపుల తాతనువైన విడంగఁ జూతురే? తొగరుచి యోషధీశునకుఁ దోఁపఁగఁ జేయు నె వీడ వాడఁగన్ ? "
అని రచియించి చదివినట్లును, కృష్ణరాయ లాతనిని విశేషముగ మెచ్చుకొని బహూకరించినట్లును కవిజీవితాదుల వలనఁ దెలియుచున్నది.
మఱియు, మనకవి, తన రాధామాధవ కావ్యమును శ్రీ కృష్ణ దేవరాయలకు వినుపించినట్లును, నాతనిచే 'రాధామాధవ’ బిరుదము నందినట్లును ఈగ్రంథము ప్రథమాశ్వాసములోని 30 వ పద్యమునఁ జెప్పి యున్నాఁడు. ఎట్లన,
“శా.రాధామాధవ మచ్యుతాంకితముగాఁ బ్రౌఢ క్రియం జెప్పి, త న్మాధుర్యంబునఁ గృష్ణరాయవిభుఁ గర్ణాటేశు మెప్పించి, నా
- నాధాతృప్రతిమాన సత్కవులలోనన్ భూషణశ్రేణితో
'రాధామాధవ’నామ మాందిన జగత్ప్రఖ్యాత చారిత్రుఁడన్. (ఏతద్గ్రంధమును సభలో వినుపించి సభవారి మెప్పును బడసిన సమయముననే, యత్యంత సమర్థుఁడగు నిమ్మహాకవి,
‘ధాతృప్రతిమాన’వి శేషణముచే పెద్దనార్యుఁడును స్ఫురించుచున్నాఁడు.
ఆంధ్రకవితాపితామహుఁ డల్లసాని వినోదార్థము పై ప్రశ్నము లడుగఁబడి, పైరీతి నాయాపద్యములను జెప్పియుండును.)
ఇవ్విషయములనుబట్టి యీతఁడు, కృష్ణరాయల యంతిమదివసములయందు దదాస్థాన కవీంద్రుఁడు గాఁ బరిగణింపఁబడినట్లును, ఆరాజదేవేంద్రుని యాదరానుగ్రహములచే విజయనగర రాజధానీవాస్తవ్యుఁ డై నట్లును గన్పట్టు చున్నాఁడు. ఈతనినామ మష్టదిగ్గజకవుల పటికయందు లేకపోవుటచే, నీతఁడు రాయల కడపటి దివసములలోనే తదాస్థానకవిగాఁ జేరినట్లు గ్రహింప నగుచున్నది. ఇంక నీతఁ డక్కాలమున విజయనగర నివాసుఁడై యుండినట్లు భావించుటకుఁ గల కారణమును దెలిపెదను:-
కృష్ణరాయలయనంతరము విజయనగర సామ్రాజ్యమును బరిపాలించిన యచ్యుతదేవరాయల మంత్రివర్యులలో నొక్క డగు నంజయ తిమ్మరుసు,[2] మనరాధామాధవకవి, తారకబ్రహ్మరాజకావ్యమును రచియించినాఁ డనియు, దానిని తన యిష్టదైనత మగు శ్రీరామవిభునకుఁ గృతిగా నిప్పింపవలయు ననియు సభవారితో ఁ బలికి, యిక్క విని“సబహుమానంబునం బిలుపించి, యీవిధముగఁ గోరినట్లు ‘తారక బ్రహ్మ రాజము' నఁ గలదు:-
“గీ, పరమహితుఁడవు తారక బ్రహ్మరాజ మను ప్రబంధంబు నీ చెప్పినది మదాత్మ నాయకుం డగు శ్రీరఘు నాయకునకు, నంకితము సేయవలయు నా కభిమతముగ.”
మఱియు, తారక బ్రహ్మరాజమునందే, “ఉ. నావుడు నీకు నంకిత మొనర్పఁ దలంచినవాఁడ బుధుసూ భావన; నీకు నిష్టముగ బ్రహ్మమయుం డగు రామభద్రధా త్రీవరమౌళి కంకిత మీదే యొనరించిన, మంచిపైఁడికిం
దాని ఘటిల్లె నేమి యన? సంజయతిమ్మ! వివేక భూషణా.” అని మనకవి యమ్మంత్రితో నుడివినట్లును గలదు.
పైసంగతుల నన్నిటినిబట్టియాలో చింపఁగా, నెక్కడనో గోదావరీమఁడలములో నున్న యేలూరు తాలూకాలోని చింతలపూఁడిగ్రామమునుండి, బళ్లారి జిల్లా కడపటి పశ్చిరుపు సరిహద్దున నున్న విజయనగరమునకుఁ బోయి కృష్ణరాయలను సందర్శించియుండు ననుటకంటే, నచ్చటికి (ఏలూరికంటెను) సమీపమున నుండు (నెల్లూరుజిల్లా) దర్శితాలూకాలోని, లేక, (గుంటూరుజిల్లా) రేపల్లెతాలూకాలోని, 'చింతలపూఁడి' నుండియే, మనకవి, రాయలయాస్థాని కేఁగి యుండి, తనక విత్వ ప్రజ్ఞాదికములఁ బ్రకటించి, తదాస్థానకవియై, యా రాజధాని యందే నివాసమేర్పఱుచుకొని యుండు ననియు, అచ్యుతరాయల యనంతరము, విజయనగర రాజ్యము, రాజకుటుంబము లోని (యంతః) కలహములవలనను, మహమ్మదీయయుద్ధయా త్రాద్యుపద్రవములవలనను నల్లకల్లోల మగుస్థితియం దుండు టచే నాతఁడారాజధానిని వాసమునువిడిచిపెట్టి, కాలక్రమమున, కృష్ణాగోదావరీనదుల చే సుక్షేత్రము లై యున్న ప్రదేశములకు సకుటుంబముగ వలస వచ్చి యచ్చటఁ దగినకుటుంబజీవనో పాధిని సంపాదించుకొని, యచ్చటనే స్థిరనివాస మేర్పఱుచు కొని యుండు ననియు, పిమ్మట, ఏలూరి తాలూకాలోని చింతల పూఁడిగ్రామము మనకవియింటి పేరితో నే వెలసియుండు *ననియుఁ దలంచుట సమంజసమై యుండునని తోఁచు చున్నది.
మఱియు నిమ్మహాకవి, యానాఁటికి వయస్సు మరలిన వాఁడై యుండుట చేఁ గాఁబోలు, రాజాశ్రయాది ప్రయత్నములు.. మాని గోదావరీ ప్రాంత దేశము చేరిన తరువాత ఈ ప్రపంచమం తయు మహామాయాసమాచ్చాదిత మను నెఱుకతోఁ గడపటి దశయందు, విష్ణుమాయా నాటక మరుప్రబంధమును రచియించి. యాయు త్తమగ్రంథరాజమును రాధామాధవమువలెనే తన యభీష్టదైవతం బగుమదనగోపాలమూర్తికి నంకితము చేసి ధన్యుఁ డయ్యె ననియుఁ దోఁచుచున్నది.
- సాధారణముగా, ఆఱువేల వారు మొదలగు పూర్వులలో ననేకు
ల నేక హేతువులను బట్టి దక్షిణపుజిల్లాలనుండి గోదావర్యాదిమండలములకు వలసవచ్చి, యచ్చట స్థిరవృత్తులను సంపాదించుకొనినట్లును, వారివారి పూర్వపు గ్రామనామములనుబట్టి పుట్టినయింటి పేళ్లతోనే, యాయామండలములఁదు కొన్నికొన్ని గ్రామము లేర్పడినట్లును జెప్పుటకుఁ బెక్కు నిదర్శనములు గలవు.. గోదావరీ మండలములోని, ఈఁదరపల్లె (ఈఁదులపల్లె భవానీశకవి. పూర్వుల పేర వెలసినది.) పెదవూఁడి, చెల్లూరు, నడకుదురు, నేదునూరు మొద లగున వన్నియు ని ట్లేర్పడినవే. ఇవి మొదలగు గ్రామము లన్నియు దక్షిణపు. జిల్లాలలో నున్న వియే. (ఈ పై నిర్ణయము, ముద్రింపఁబడిన విష్ణుమాయా నాటకమునందలి "కవి యొనర్చిన కృష్ణాగోదావరీమండలమధ్య గతభూతలవర్ణ నారులనుబట్టి, యాతఁడు వేగీదేశనివాసుఁడై యుండు”నను శ్రీకోరాడ రామకృష్ణయ్యగారి యభిప్రాయమునకు విరోధింపదు.)
కలికాలము.
ఎల్ల నార్యకవి కృష్ణరాయల కడపటిదశ నాఁటికే యాంధ్ర గీర్వాణ భాషా పాండిత్య సంపన్నుండై, యతిశయకవితా ప్రౌఢుఁడై యామహారాజు మెప్పును గాంచెను గావున నీతఁ డించుమించుగ, శ. పదునాఱవశతాబ్ది ప్రారంభమునఁ బుట్టియుండు Kని నిశ్చయింపవచ్చును.
రాధామాధవకావ్యము.
కృష్ణరాయలనాఁటికి, ఆంధ్రకవితామతల్లిక, భాషాంతరీ కరణపరాధీనతను వదలి ప్రబంధనిర్మాణస్వాతంత్ర్యమును వాంఛించుస్థితికి వచ్చినది. కావుననే ఆముక్తమాల్యద, మను చరిత్ర, పారిజాతాపహరణము మొదలగు ప్రౌఢ ప్రబంధము లామహారాజు కాలమున వెలువడినవి. అట్టిసమయముననే యీరాధామాధవప్రబంధరత్నమును సృష్టింపఁబడినది. ఏతద్గ్రంధావతారిక -యందు మనకవి, కవిస్తుతి నొనర్చు సందర్భమున,
"క. ముతియింతు వాగ్వి శేష స్థితి రాధామాధవంబు చెప్పిన విద్యా చతురానను నీలాచల
పతిహితు జయదేవసుక విపంచ ప్రదరు.” (3 పుట)
అని జయదేవమహాకవి[3] శ్రీ రాధామాధవకావ్యమును జెప్పినట్లు సూచించియున్నాఁడు. అక్కవీంద్రుని (మూల) గ్రంథ[4] మిప్పుడు లభియించి యుండని కారణమున మనకవి దాని నెంతవఱకు ననుసరించి యున్నాఁడో చెప్పుటకు వలనుపడలేదు. బహుశః, ఇది దానికి భాషాంతరీకరణ మై యుండదు. అట్లే యై యున్న చో నీతఁ డవ్విషయము నుగూడ నిందు వకాణించియే యుందును. అదియును గాక, యీ రాధామాధవమున నాంధ్ర రచనాజాతీయత వి శేషించి కానంబడుచున్నది గాని, సాంస్కృ తిక గ్రంథరచనాపద్ధతి గోచరించుట లేదు. మఱియు నిందు మన కవీంద్రుఁడు పెక్కుచోటుల స్వతంత్రరచనమును మిక్కుటము। గఁ జూపియున్నాఁడు.
కవికవిత్వము.
రాధామాధవకవి కవిత్వము సహజధారావిలసితమై మృకుమధుర పదగుంఫితమై, ప్రౌఢమై, హృదయంగమ మై యీతనికిఁ గలయాంధ్రగీర్వాణ భాషా పాండిత్యవి శేషమును బ్రకటించుచున్నది. హృదయాకర్షక మగు నత్యంత భాషసౌందర్యమును పిక్కటిల్లఁ జేయు నపూర్వకల్పనలు గల పద్యరాజము లిందు లెక్కకు మిక్కిలినవి చూపట్టుచున్నవి. మనోజ్ఞ పద భావ విలసిత మగు గ్రంథరచనమున నిమ్మహాకవి, కవిరాజశిఖామణీ యగు నన్ని చోడమహారాజు, 'కవిబ్రహ్మ' బిరుద విరాజి యగు తిక్కనసోమయాజి, 'సాహిత్యరసపోషణ సంవిధానచక్రవర్తి' యగు నాచనసోమనాథుఁడు మొదలగు వారితోఁ దులఁ దూగఁ గలిగినవాఁడు గాని సామాన్యుఁడు గాఁడు. ఈ గ్రంథమునందు కవి తనకవితామాధుర్యమును గూర్చి,
“చ. సరసులు చిత్తగింపుఁ డని చాటను; మామక వాణి సన్మో హర యగునేసి వారిహృదయంబుల కి పొనరింపకున్నా? యో. వ్వరుపిలు వంగ వచ్చి యళి వర్గములాత్మలఁ జొకుఁ, దీనియల్ గురియు ప్రసూనగుచ్ఛపరికుంచితమల్లి మతల్లి కావని ?” అని వ్రాయుచు, ప్రదర్శించుకొన్న యాత్మగౌరవమునకుఁ దగినటుగానే యీమనోహర గ్రంథరాజము రసవత్తరమై పరిఢవిలుచున్నది.
కవిబిరుదము
కవిత్వము-అను నిరుపమానమనోజ్ఞ కళ యుదయించినది మొదలుకొని నేఁటివఱకు బయలు వెడలిన గ్రంథములు సాధారణముగా,
“పరాశరస్మృతి, మనుస్మ ృతి,... ; [5] భారవికావ్యము, మాఘకావ్యము, ...; భాస్కరరామాయణము, సోముని హరివంశము, ...; అప్పకవీయము, రంగరాట్ఛందము...; బదైన నీతులు, వేమన పద్యములు...”
ఇత్యాకులు, కవినామమే భూషణముగా వెలసినవి పెక్కులు గలవు గాని, గ్రంథ నామమే బిరుదభూషణముగాను, ఆబిరుదమే నిజ నామము గాను, ధరింపఁగలిగిన కవిచంద్రుఁ డీరాధామాధవకని యొక్కఁడే కానవచ్చుచున్నాఁడు. తారక బ్రహరాజమునఁ దనపూర్వనామమునకు బదులుగ, “రాధామాధవుఁడు సుకవిరత్నము చెప్పెన్.” "రాధామాధవుని సుకవిరత్నముఁ బలికె” అని మంత్రియైన సంజయతిమ్మరుసు పలికినట్లు కవి రాధామాధవనామమే వ్రాసికొని యున్నాఁడు; అగ్రం పుట:రాధామాధవము.pdf/19 పుట:రాధామాధవము.pdf/20 పుట:రాధామాధవము.pdf/21 పుట:రాధామాధవము.pdf/22 పుట:రాధామాధవము.pdf/23 పుట:రాధామాధవము.pdf/24 పుట:రాధామాధవము.pdf/25 పుట:రాధామాధవము.pdf/26 పుట:రాధామాధవము.pdf/27 పుట:రాధామాధవము.pdf/28 పుట:రాధామాధవము.pdf/29 పుట:రాధామాధవము.pdf/30 పుట:రాధామాధవము.pdf/31 పుట:రాధామాధవము.pdf/32 పుట:రాధామాధవము.pdf/33 పుట:రాధామాధవము.pdf/34 పుట:రాధామాధవము.pdf/35 పుట:రాధామాధవము.pdf/36 పుట:రాధామాధవము.pdf/37 పుట:రాధామాధవము.pdf/38 పుట:రాధామాధవము.pdf/39 పుట:రాధామాధవము.pdf/40 పుట:రాధామాధవము.pdf/41 పుట:రాధామాధవము.pdf/42 పుట:రాధామాధవము.pdf/43 పుట:రాధామాధవము.pdf/44 పుట:రాధామాధవము.pdf/45 పుట:రాధామాధవము.pdf/46 పుట:రాధామాధవము.pdf/47 పుట:రాధామాధవము.pdf/48 పుట:రాధామాధవము.pdf/49 పుట:రాధామాధవము.pdf/50 పుట:రాధామాధవము.pdf/51 పుట:రాధామాధవము.pdf/52 దించి మించిన శ్రీకృష్ణ దేవమహారాయల రసజ్ఞ శేఖరత్వము గూడ నేతద్గ్రంథమూలముగ లోకమున విశదపడుట కవకాశమును గలిగించిన దేశ భాషాభిమానులును, కవితాప్రియులును, నుదారచరిత్రులును, సత్కార్యనిరతులును, విద్యావినయ సౌశీల్యాది సుగుణగణవిరాజతులును, కపిలేశ్వర సంస్థాన ప్రభువులును చిరంజీవులును నగు మహారాజరాజశ్రీ శ్రీరాజా బలుసు బుచ్చి సర్వారాయనృపవరేణ్యుల యీపరమోపకారమునకై యాంధ్రులెల్లరును శ్రీయుతు లగువారికిఁ గృతజ్ఞతాభినందనముల నందింపవలసియున్నది. సర్వేశ్వరుండగు పరమేశ్వరుని పరిపూర్ణానుగ్రహమున, శ్రీ ప్రభువు వారింకను నిట్లే, దేశ భాషాపోషకము లగు సత్కృతులను వెలయింపఁ జేయుచు, దిగంతాక్రాంత యశస్వంతులై, యితో ధికాయురారోగ్యైశ్వర్య సంపన్నులై వర్ధిల్లుదురు గావుత మని జగదీశ్వరునిఁ బ్రార్దించుచున్నాను.
- పిఠాపురము,
3_1_1936.
ఇట్లు విబుధవిధేయుఁడు,
నడకుదుటి వీరరాజు.
- ↑ చెన్నపురి విశ్వకళాపరిషత్తునకుఁ (University of Madras) ప్రాచ్యపరిశోధనాలయాంధ్రశాఖవారు (Oriental research Institute) ఎల్లనార్యవిరచితమే యగు విష్ణుమాయా నాటక ప్రబంధమును ముద్రింపించి ప్రకటించినారు.
- ↑ ఈతఁడు కృష్ణరాయల ప్రధానమంత్రి యగు తిమ్మరుసు కాడు.
- ↑ గీతగోవింద కావ్యమును రచించిన జయదేవకవియే యీ జయదేవకవి యై యుండవచ్చు నని విష్ణుమాయా నాటకోపోద్ఘాతమున వ్రాయఁబడి యున్నది గాని యీయిరువురు కవులు నొక్కరే యైనట్లు గాన్పింపదు. గీతగోవిందకారునిరాధ స్వీయ యైనట్లు తోఁపదు. రాధామాధవములోని రాధాదేవి కేవలము వివాహితమహిళారశ్నిము; లక్ష్యంశ సంభూతురాలు, కావున నీజయదేవు లిద్దఱును భిన్నులై యుందురు. మఱియు, వేఱోకజయదేవుఁడు 'శృంగారమాధవీయ' మను చంపూ ప్రబంధమును రచియించి యన్నట్లు గానవచ్చు చున్నది. మనకవియు దాహరించిన రాధామాధవ మాశృంగార నూధవీయమునకు నామాంతరమే యైనచో మనకవి స్తుతియించిన జయదేవుఁ డాతఁడే యై యున్న నుండవచ్చును. ప్రసన్న రాఘవనాటకమును వ్రాసిన జయదేవుఁడు పైవారిలో నొకఁడో, అన్యుఁడో!
- ↑ ఉత్తరపశ్చిమ దేశములయం దున్న వంగ, సంస్కృతలిపులు గల గీర్వాణ భాషా గ్రంథవిక్రేతలకు జయదేవకృత 'రాధామాధవము కొఱ కనేక లేఖలు వ్రాసితిని గాని యాగ్రంథ మున్నట్లే తెలియరాలేదు
- ↑ కిరాతార్జునీయమునకు 'భారవి'యనియు, శిశుపాలవధమునకు 'మాఘ' మనియు వ్యవహారము గలదు.