భాస్కరరామాయణము/ఆరణ్యకాండము-ప్రథమాశ్వాసము
శ్రీరస్తు
భాస్కరరామాయణము
ఆరణ్యకాండము
| 1 |
| ఉ. | పుణ్యచరిత్రుఁ డత్రిమునిపుంగవు వీడ్కొని రాముఁ డంచితా | 2 |
| మ. | కని బాణాసన మెక్కుడించి ధరణీతకాంతుండు శాంతారమం | 3 |
| వ | తదనంతరంబ తపోధను లుచితసత్కారంబుల వారలం బూజించి వినయంబున. | 4 |
| ఆ. | నృపతి దలఁపఁ బూజనీయుండు మాన్యుండు, దండధరుఁడు గురుఁడు ధర్మసేత | 5 |
| క. | జననుతుఁ డై జనవల్లభ, జననాయకుఁ డింద్రునందుఁ జతురంశములం | 6 |
| తే. | ఊర నున్న వనంబున నున్నఁ బ్రజల, నియతి రక్షింప శిక్షింప నృపుఁడె కర్త | 7 |
| వ. | అనుచు నభినందింప రఘువరుం డారాత్రి యచ్చట నిలిచి మఱునాఁడు మునుల | 8 |
| క. | [1]కాకోలవ్యాకులమును, ఘూకాకులభీకరంబు ఘోరమృగవ్యా | 9 |
| చ. | అనుజుఁడు సీతయున్ మిగుల హర్షమునం జనుదేరఁ బద్మలో | 10 |
| తే. | కనియుఁ దమ్ముఁడు దానును గార్ముకంబు | 11 |
| క. | జనపతి ప్రియ మెసలారఁగ, మునివరులకు నెల్లఁ జెప్పి మ్రొక్కుచుఁ దగ వీ | 12 |
| చ. | చని చని దట్టమై యిసుము చల్లిన రాలనిఘోరకాననం | 13 |
శ్రీరాముఁడు విరాధునిఁ జంపుట
| సీ. | శరభసింహవ్యాఘ్రచయములగుదులు భు, జాభీలశూలమునందుఁ గ్రాల | 14 |
| వ. | క్రోధంబున విరాధుం డి ట్లనియె. | 15 |
| క. | ధనురస్త్రఖడ్గధారుల, వనితాసహచరుల ధర్మవర్తనుల మిముం | 16 |
| క. | మునిమా౦సభోజి నై యి, వ్వనమునఁ జరియింతు నేను వచ్చినమాయా | 17 |
| వ. | అని పలుకునిశాచరునంకోపరిభాగంబునం బవనవేగంబునం గదలుకదళివి | 18 |
| చ. | ఘనతరకార్ముకంబుఁ బటుకాండచయంబును గేల నుండ నా | |
| | జనకతనూభవం బరమసాధ్వి నిరంతరభాగ్యలీలలం | 19 |
| క. | అని పలికి వినుము లక్ష్మణ, జనకజదైన్యంబు సూడఁజూలుటకంటెన్ | 20 |
| తే. | ధరణిరాజ్యము గోల్పాటుఁ దండ్రిచావు, నిష్టబంధువియోగంబు దుష్టయాతు | 21 |
| మ. | అని బాష్పాకులలోచనుం డగుచు దైన్యం బొందునన్నం గనుం | 22 |
| తే. | నాఁడు భరతుపైఁ బుట్టిన వేఁడికోప, మగముపై వజ్రి వజ్రంబు నిగుడఁజేయు | 23 |
| చ. | కనలుచు రుక్మపుంఖవిశిఖంబులు నే డిట వానివక్ష మే | 24 |
| తే. | అదియు సౌమిత్రి కభిముఖం బగుచు నిగుడఁ | 25 |
| వ. | మఱియును. | 26 |
| శా. | సక్రోధుం డయి రాముఁ డప్పుడు భుజాసంరంభ మొప్పార వ | 27 |
| వ. | జానకి డించి. | 28 |
| మ. | కదియం బాఱి నృపాలసూనులభుజాగర్వంబు గైకోక బ | 29 |
| ఉ. | అత్తఱి మిన్ను ముట్టినమహాసురుమూఁపులు గ్రుంగ లావుమై | |
| | డెత్తెరు వేఁగె నత్తెరువ యిష్టము పో మన కంచు నుండఁగన్. | 30 |
| క. | కనుఁగొని జానకి దానవు, ఘనబలమునఁ జిక్కి రనుచుఁ గాకుత్స్థునిఁ ద | 31 |
| స్ర. | సంభూతక్రోధఘోరజ్వలనపరిగతస్వాంతు లై విస్ఫురత్సం | 32 |
| వ. | ఇవ్విధంబునం గూలియు ననేకజంతువులతోడం గూడ నచ్చేరువ భూరుహంబు | 33 |
| క. | జననాథ యేను దుంబురుఁ, డనుగంధర్వుఁడను రంభ కనురక్తుఁడ నై | 34 |
| మ. | పటుశాపాహతి యస్మదీశుఁడు భవద్బాణంబు ప్రాణంబు లొ | 35 |
| చ. | ఇచటికి సార్ధయోజనసమీపమునన్ శరభంగుఁ డున్నవాఁ | 36 |
| ఉ. | ఏను మదీయలోకమున కేఁగెద నింక నరేంద్రచంద్ర యీ | 37 |
| శా. | రక్షోదేహము వీడి తుంబురుఁడు పూర్వస్థానముం బొంద రా | 38 |
| వ. | తదనంతరంబ రఘువరుండు జనకనందనం దేర్చి లక్ష్మణుం గనుంగొని. | 39 |
| చ. | ఇది కడుఘోర మైనవన మిక్కడ నక్కడఁ దాపసోత్తముల్ | 40 |
| వ. | అని పలికి. | 41 |
| మ. | ధరణీపుత్రిఁ బ్రమోదపూరభరితాత్మం జేసి నానావిధా | 42 |
| సీ. | హరితవర్ణము లగునశ్వసహస్రంబు, పూనినవరదివ్యదయాన మొప్ప | 43 |
| తే. | అంత శరభంగుఁ జేరంగ నరిగి రామ, చంద్రుఁ డమ్మునిపుంగవుచరణములకుఁ | 44 |
శరభంగమహామునిదర్శనము
| వ. | ఉన్నయెడ నమ్మునీశ్వరుం డతనితో నిట్లను సురేశ్వరుండు దన్నుఁ బరమతపో | 45 |
| క. | మునివర నీవు కరుణ ననుఁ, గనుఁగొనుటయ చాలు నింతకంటె శుభం బెం | 46 |
| క. | ఇయ్యడవిలోన నిలువఁగ, నెయ్యెడ తగు మాకు నచ్చొ టెఱిఁగింపుఁడు నే | 47 |
| క. | ఘనపుణ్యుండు సుతీక్షణం, డనుముని యెఱిఁగించు మీకు నర్హం బగున | 48 |
| చ. | అని యెఱిఁగించి యయ్యనఘుఁ డగ్నిముఖంబున నింద్రువీటికిం | |
| | వనరుహవల్లరీకుసుమవాసితమందసుగంధవాయువుల్. | 49 |
| వ. | తత్సమయంబున. | 50 |
| సీ. | అక్కానఁ గలిగిన కయఖిలతపస్వులు, చనుదెంచి శ్రీరామచంద్రుఁ గాంచి | 51 |
| క. | అని పలికిన మును లందఱు, ననుపమమోదమునఁ బొంది రమ్మాటలు మా | 52 |
| క. | ఘోరముగ ని ట్లకారణ, వైరముఁ బూనంగఁ దగునె వసుధాధిప యీ | 53 |
| క. | పగ యెట్టివారిమనములు, వగఁ బుట్టింపంగఁ జాలు వలవనివైరం | 54 |
| సీ. | మునిపతి యొక్కండు శ్రీ ముదమునఁ దప మర్థి, నాచరింపఁగ విఘ్న మాత్మలో | 55 |
| ఉ. | నీవు కృపావిధేయుఁడవు నిష్ఠ మెయిం దప మాచరింపఁగా | 56 |
| ఉ. | శిష్టహితంబు దుష్టజనశిక్షయుఁ జేయనిరాజు రాజె యు | 57 |
| క. | అని యెడఁబడఁ జెప్పి మహా, మునిసంఘముతో నుతీక్ష్ణమునిపాలికిఁ దా | 58 |
| ఉ. | ఎంతయుఁ బ్రీతితోఁ గదిసి యెత్తియుఁ గౌఁగిటఁ జేర్చి నిర్మల | 59 |
| ఉ. | రామ శమాభిరామ రఘురామ యశోధనకామ దోర్బలో | 60 |
| క. | అని యొక్కొకదిన మొక్కొక, ముని తమతమనెలవులకుఁ బ్రమోదంబునఁ దో | 61 |
| చ | పరమతపస్వు లిమ్మెయిఁ దపఃఫలదాయకుఁ డైనయమ్మహీ | 62 |
మందకర్ణిమహాముని కథ
| క. | ఇత్తెఱఁగునఁ దిరుగుచు రాజోత్తముఁ డొకచోటఁ గనియె యోజనదీర్ఘా | 63 |
| వ. | [4]మఱియును. | 64 |
| శా. | వీణానిక్వణనం బవార్యనినదాకవిస్పష్టభూషామణి | 65 |
| వ. | తదుపాంతతపోవనంబునకుం జని యందు ధర్మభృతుం డనుమునీంద్రునకు నమ | 66 |
| చ. | ఇది కడునద్భుతంబు జను లెవ్వరుఁ దోఁపరు తూర్యనాదముల్ | 67 |
| క. | కుహరీకృతసలిలాంత, గృహమున నచ్చరలతోడఁ గ్రీడాపరతన్ | 68 |
| వ. | ఇ ట్లగుటకుం గారణంబు విను మిమ్మునీంద్రుండు వాయుభోజనుండును శిలాశ | 69 |
| శా. | మాసార్ధం బొకచో దినం బొకయెడం మాసద్వయం బొక్కచో | 70 |
| వ. | మఱియు నెడనెడం బరమతపం బాచరించుచు దయాళువు లగుమహామునుల | |
| | లగునికుంజంబుల నిలుచుచు నడవం జనఁ ద్రోవ యీక వీఁకమీఱం బెరిఁగినయీ | 71 |
| చ. | అం దొకకొన్నివాసరము లమ్మునిఁ గొల్చుచు నుండి రుల్లస | 72 |
| క. | ఉన్నయెడ రామచంద్రుఁడు, విన్నప మొనరించె నుచితవినయవచనసం | 73 |
| చ. | కమలభవప్రభావుని నగస్త్యమహామునిఁ జూడఁ బూని చి | 74 |
| చ. | సులభవివేక కుంభజునిఁ జూడఁగ ని న్నట పుచ్చువాఁడ నై | 75 |
| సీ. | మేర చెప్పఁగ రాని వారాశిజలములు, వడిఁ గ్రోలి యుదరాగ్ని నడఁగఁజేసెఁ | |
| | నద్భుతావహ మగునమ్మహాత్ముమహిమఁ, బూని వర్ణింప గోచరమే నరేంద్ర. | 76 |
| చ. | [5]అని కొనియాడి యివ్వనమునం దనిశంబు నిశాచరుల్ తపో | 77 |
| తే. | అనుచు వినిపించి కుంభజునాశ్రమంబు, తెరువు సంజ్ఞాభియుక్తి మైఁ దెలియఁ జెప్పి | 78 |
| వ. | [6]రామచంద్రుండు సౌమిత్రిం గనుంగొని యి ట్లనియె. | 79 |
అగస్త్యమహామునిమాహాత్మ్యాభివర్ణనము
| సీ. | ఇవ్వనంబునఁ దొల్లి యిల్వలవాతాపు, లనునుగ్రరాక్షసు లధికపాపు | 80 |
| వ. | ఇత్తెఱంగున ధరామరోత్తముల ననేకుల వధియించుచుఁ డత్పిశితభక్షణంబు సే | |
| | చు లక్ష్మణానుచరుండై చనుదెంచి కుంభసంభవానుజునకుం బ్రణమిల్లి తదాచ | 81 |
| తే. | ఆమ్మునీంద్రు వీడ్కొని యగస్త్యాశ్రమంబు | 82 |
| మ. | ధరణీనాయకుఁ డప్పు డి ట్లను సుమిత్రాపుత్రుతో నిమ్మునీ | 83 |
| క. | అమరహితంబుగ నీసం, యమివరుఁ డద్దెసకు వచ్చు నప్పుడు పాతా | 84 |
| క. | అదిమొదలు వింధ్య మిమ్ముని, పదశిక్షం బెరుఁగ వెఱచుఁ బగ లే కిచ్చో | 85 |
| క. | సురయక్షసిద్ధవిద్యా, ధరగంధర్వాదిదివ్యతనువులు మనుజుల్ | 86 |
| క. | సురకిన్నరవిద్యాధర, గరుడోరగసిద్ధసాధ్యగంధర్వాదుల్ | 87 |
| క. | వనవాసశేష మే ని, వ్వనమున నీయనఘుపాల వర్తించెద నిం | 88 |
| వ. | అరిగి తదాశ్రమద్వారప్రదేశంబున నిల్చి లక్ష్మణుం డగస్త్యశిష్యు నొక్కనిం | 89 |
| క. | మునిజనవల్లభ దశరథ, జననాయకసుతుఁడు రామచంద్రుఁడు మిమ్ముం | 90 |
| వ. | కొలిచి సీతాలక్ష్మణు లేతెంచినా రని విన్నపంబు సేయుటయుఁ దన కచట నిలు | |
| | వ నేటి కరుగుదెంచుఁ గా కనుచుఁ బలుక నమ్మునిశిష్యుండును మగిడి వచ్చి సౌ | 91 |
| క. | జననాయక మిమ్ముం దో, కొని ర మ్మని మమ్ముఁ బనిచెఁ గుంభజుఁ డింకం | 92 |
| క. | కని యప్పుడు కౌసల్యా, తనయుఁడు సౌమిత్రితోడఁ దత్సామర్థ్యం | 93 |
| వ. | నమస్కారంబు సేయుటయు నమ్మహాభాగుండు నాశీర్వదించుచు నక్కుమారుల | 94 |
| క. | సురవరులకంటెఁ బూజ్యుం, డరయఁగ నీపురుషవృషభుఁ డ ట్లగుట గుణో | 95 |
| క. | విను మతిథిగృహంబునకుం జనుదెంచినఁ దనకు దొరకు శక్తిం బూజిం | 96 |
| వ. | అని పలికి నియమింప నమ్మునికుమారుండు నవ్విధం బాచరించెఁ తదనంతరంబ | 97 |
| చ. | కలశభవుండు రామునకుఁ గౌతుక మొప్పఁగ దివ్య మైనయు | 98 |
| క. | అన్నియు మీకృపఁ గడుసం, పన్నంబుల మాకు నునికిపట్టుగ నిట మీ | 99 |
| క. | అనుటయు నిచటికి దక్షిణ, మునఁ బంచవటం బనంగ మోదావహ మై | 100 |
జటాయుదర్శనము
| క. | అని పలికినఁ దగ వీడ్కొని, జనపాలుఁడు లక్ష్మణుండు జనకాత్మజయుం | 101 |
| సీ. | బలితంపుఱెక్కలు గలిగినమైనాక, కుధరంబు మీఱిన గొప్పమేను | |
| | వజ్రాయుధంబుక్రొవ్వాఁడిమి మెచ్చని, ఖరనఖంబుల నొప్పుచరణయుగముఁ | 102 |
| క. | అనుడు నెదుర్కొని రాఘవుఁ డనుజన్ముఁడుఁ దాను నుచిత మగుమాటలఁ బెం | 103 |
| చ. | వితతగిరీంద్రశృంగముల వేడుకఁ జూడఁగఁ గోరినప్పు డ | 104 |
| క. | అఱువదివేలేం డ్లిద్ధర, మెఱయంగా నేలినట్టి మీతండ్రికి నే | 105 |
| తే. | అరిది యగుమేలు వినఁగఁ దా ననుభవింప, నేను వెలి గాఁగ నొల్లనివానిఁ గీర్తి | 106 |
| వ. | [7]అనవుడు. | 107 |
| క. | క్షితిపతి విహంగపతి నం, చితమతిఁ బూజించి తమకుఁ జేసినయాస | 108 |
| క. | విదితంబుగ విను మెఱిఁగిం, చెద మజ్జననక్రమంబు సృష్టికి మొకలం | 109 |
| వ. | వా రెవ్వ రంటేనిఁ గర్దముండు విశ్రీతుండును శేషుండును సంశ్రయుండును | |
| | నియు భాసయుం గ్రౌంచియు ధృతరాష్ట్రయు శుకియు ననుకూఁతులుం బుట్టిరి | 110 |
| క. | ఏనును సంపాతియునుం, గా నరుణున కుదితుల మగుఖగముల మనుజుం | 111 |
| ఉ. | బాంధవ మొప్ప నిట్లు తగఁ బల్కినపక్షిపతిం బ్రియోక్తిసం | 112 |
| క. | చని యచ్చట ననుజన్మునిఁ, గనుఁగొని యొకపర్ణశాల గావింపు మనా | 113 |
| మ. | అనిన వాస్తువిధిజ్ఞతం బరశుదాత్రాదిద్రుమచ్ఛేదసా | 114 |
| క. | ఆమందిరంబుచెంతను, రామానుజుఁ డొక్కయిల్లు రచియించి నయ | 115 |
| చ. | బహుమృగమాంసఖండములు పక్వఫలంబులు తేనియల్ రఘూ | 116 |
| వ. | [8]అంత నొక్కనాఁడు. | 117 |
లక్ష్మణుఁడు జంబుకుమారునిం జంపుట
| సీ. | రామభూనాథుండు రామానుజునిఁ గని, యెంతయుఁ బ్రేమతో నిట్టు లనియె | 118 |
| క. | ఉన్నయెడ లక్ష్మణుం డది, క్రన్ననఁ బరికించి కేలఁ గైకొని యట య | 119 |
| తే. | ఓ మహారాజపుత్ర నీ కుచిత మగునె, పూచి కాచి తనర్చిన భూరుహముల | 120 |
| వ. | అని మునీంద్రులు సెప్పిన సుమిత్రానందనుండు తనకరంబున నున్న నూతనచం | 121 |
| తే. | మునులు రఘురాముఁ గానవచ్చిన విభుండు | 122 |
| వ. | మహాత్ములారా మాసౌమిత్రి యెఱుంగమి నొక్కమునివరుం జంపె మీయనుగ్ర | 123 |
| తే. | మిహిరకులనాథ యివుడు సౌమిత్రిచేతఁ | 124 |
| వ. | విద్యుజ్జిహ్వనందనుం డగుజంబుకుమారుండు తండ్రిపగ తీర్చుటకు నై యాఖండ | |
| | డతనియందు దోషంబు లేదు మహాపుణ్యంబు సంభవించె మీ రింక వగవకుండుం | 125 |
శ్రీరామలక్ష్మణులకడకు శూర్పణఖ వచ్చుట
| క. | బోనంబు దెచ్చి యట నిజ, సూనుఁడు దెగి యున్నఁ జూచి శూర్పణఖ వివ | 126 |
| క. | మౌనవ్రతుఁ డై పరమ, ధ్యానంబునఁ దపము సలిపి తండ్రివిరోధిం | 127 |
| వ. | అని చింతించి. | 128 |
| చ. | కనదురువిస్ఫులింగములు కన్నుల రాలఁగఁ జుప్పనాతి య | 129 |
| తే. | అప్పు డొక్కమహాత్ముఁ డి ట్లనియె దానితోడ నో కాంత యిచటి కస్తోకభుజబ | |
| క. | ఇక్కరణిఁ జెప్పిన విని, వెక్కసపడి వనమునందు విహరింపఁగ నం | 131 |
| వ. | విలాసంబునఁ బర్ణశాలయందు వసియించుచు నమ్మహీకళత్రుండు జనకరాజపు | 132 |
| ఉ. | అత్తఱిఁ బంక్తికంఠుచెలియల్ కఠినాత్మక చుప్పనాక దా | 133 |
| క. | కనుఁగొని యెంతయు మెచ్చుచుఁ, దనివి సనక మఱియుఁ జూచి తద్దయు రాగం | 134 |
| సీ. | రేకు లన్నియు విచ్చి రేయెండ జిగి నిండి, కర మొప్పు తెల్లదామరలకంటె | 135 |
| ఆ. | చూచి చేర నరిగి సురుచిరాకార నీ, పేరుఁ గులముఁ జెప్పు ప్రియము పుట్టె | |
| | నాకు వినఁగ ననినఁ గాకుత్స్థుఁ డున్నరూ, పెఱుఁగఁజెప్పె నెల్లతెఱఁగుఁ దెలియ. | 136 |
| క. | విని నీవు నిన్నుఁ జెప్పితి, నను విను మెఱిఁగింతు ననుచు నరవరుతో న | 137 |
| చ. | బలిమి జగత్త్రయంబుఁ బలుబాములఁ బెట్టుచు దేవతావళుల్ | 138 |
| తే. | తనరు నిచ్చేరువన జనస్థాన[11]మున ఖ, రాసురుఁడు మత్సిహోదరుఁ డధికసేన | 139 |
| క. | కొఱమాలినదుర్లక్షణ, కొఱ గా దిది నీకు నాలె గుత్తంబుగ ని | 140 |
| చ. | ఇది ననుఁ బోలునే వెడఁగ యే నినుఁ బొందినఁ బెక్కురూపులన్ | 141 |
| క. | మన మిచ్చట నెచ్చో నై, నను గేళిం దేలవలయు నరవర తమ్ముం | 142 |
| చ. | అన విని యల్ల నవ్వి వసుధాధిపుఁ డద్దురితాత్మఁ జూచి యి | 143 |
| క. | వరవర్ణిని యగునీకుం, బురుషుఁడు బలుదిట్ట యతనిఁ బొందుము లీలన్ | 144 |
| వ. | అని యిట్లు చెప్పిన. | 145 |
| క. | నగ వవు టెఱుఁగక యిది యురి, తగులున సౌమిత్రిఁ జేరి దానవి దనకున్ | 146 |
| చ. | త్రిజగములందు నేర్పులకు దిట్ట యనం దగురాముఁ డుండ వా | 147 |
| క. | ఈము క్కీచెవు లీమొగ, మీమెలుపుం బొలుపుఁ గలదె యేచెలువకు నీ | 148 |
| క. | నినుఁ గని నప్పటఁగోలెను, దనమది సుడివడఁగ రామధరణీశుఁడు నిన్ | 149 |
| చ. | అనవుడుఁ బొంగి దానవి రయంబున నయ్యెడ [13]కేఁగుదెంచినం | 150 |
| చ. | [14]కొఱవులభంగి మండు మిడిగ్రుడ్డుల నిప్పులు రాల దీప్తి గ్రి | 151 |
| వ. | ఇ ట్లన్నిశాచరిం బట్టి లక్ష్మణుం గనుంగొని. | 152 |
లక్ష్మణుఁడు కూర్పణఖముక్కుసెవులు గోయుట
| క. | క్రూరులు దుష్టాత్ములు నగు, వారలతో నగవు లెపుడు వలవదు కంటే | 153 |
| వ. | కావున దీని నింక విరూపిం జేయు మనుటయు నాసుమిత్రాపుత్రుండు. | 154 |
| క. | ఘోరక్రోధంబున న, వ్వీరోత్తమునాజ్ఞ నొక్కవెస నన్నక్తం | 155 |
| ఉ. | భంగము నొంది యద్దనుజభామిని దిక్కులు మ్రోయ రోఁజుచున్ | 156 |
| క. | పొరలుచు నేడ్చినఁ గని య, చ్చెరువును గ్రోధంబుఁ గదుర శీఘ్రగతిన్ వి | 157 |
| ఉ. | ఎవ్వఁడొకో లయాంతకుని నే నని మార్కొని కోఱ మీటె వాఁ | |
| | డెవ్వఁడొ వానిపే [15]రెఱిఁగి యిప్పుడు చెప్పుము నూఱి మ్రింగెదన్. | 158 |
| క. | అని పలికిన ఖరుతో న, మ్మనుజేంద్రులపొలుపుఁ బలుపు మహిఁ బంచవటం | 159 |
| వ. | [16]మండుచు ఖరుం డంతకాకారులఁ బదునలువుర రాక్షసులం గనుంగొని. | 160 |
| చ. | ఇరువురు మర్త్యు లొక్కహరిణేక్షణతోఁ జనుదెంచి దండకాం | 161 |
| క. | చనుటయు దనుజుల దవ్వులఁ, గని రాఘవుఁ డనుజుతోడఁ గంటే మనపైఁ | 162 |
| చ. | కరమునఁ జూపి శాతవిశిఖంబులుఁ జాపముఁ బుచ్చికొంచు భీ | 163 |
| వ. | (అద్దానవు లి ట్లనిరి.) | |
| శా. | రక్షోనాయకుఁ డల్గెనేని వశమే రా రామ ప్రాణంబు | 164 |
| త. | వైచుటయు నొక్కతెగఁ గత్తివాతియమ్ము | 165 |
| ఉ. | వెండియుఁ జండకాండములు వే పదునాల్గు సమగ్రశక్తి ను | 166 |
| వ. | [17]ఆసమయంబున. | 167 |
| శా. | రక్తాలక్తము లుర్విపై నెరయఁగా రాజన్యబాహాధను | 168 |
| వ. | ఇత్తెఱంగునం బాఱి ఖరునిముందట నిలిచి పేరెలుంగున నేడ్చిన నతండు నచ్చె | 169 |
| మ. | పడతీ క్రమ్మఱ నేల యేడ్చెదవు నీబన్నంబు నీఁగం గడుం | 170 |
| క. | అనవుడు నది యి ట్లను నీ, పనిచినయారజనిచరులఁ బదునలువురు న | 171 |
| సీ. | ఇంక రక్కసు లెంద ఱేఁగిన మిడుతలు, కార్చిచ్చుపైఁ జన్నకరణి నతని | |
| చ. | మగఁటిమి నేఁగి రాక్షసులు మగ్గిరి నీపెనుఁబ్రావు నమ్మి నా | |
| | దగదె య పైన నీ విట వృథాకథ లెన్నుచు బంటు నంచుఁ బ | 173 |
| ఉ. | తక్కుదురే నిశాచరవధం బొనరింపక వారు వారిపై | 174 |
| క. | ధరణిఁ బడి భుజగివిధమునఁ, బొరలుచు న ట్లున్నఁ జూచి భుగ్నభ్రుకుటీ | 175 |
| మ. | ఇటు శోకింపఁగ నేల రాముఁ డనఁగా నెవ్వాఁడు మీయన్నముం | 176 |
| క. | నీపరిభవమునఁ బుట్టిన, కోపము గంగాప్రవాహఘూర్ణత్వరతో | 177 |
ఖరదూషణాదిరాక్షసులు రామునిమీఁద యుద్ధమునకు వచ్చుట
| చ | రజనిచరాధినాథుఁ డగు రావణునట్టిమహాబలుండు న | 178 |
| వ. | అనుచు నగ్గింప నప్పు డతండు దనచేరువం గొలిచియున్నతమ్ముని దూషణుం | 179 |
| క. | అరద మిదె వచ్చె వచ్చిరి, దురమునకుం గడఁకఁ గదలి దోర్బలగర్వ | 180 |
| వ. | అప్పుడు ఖరుండును సమరసన్నాహంబు మెఱయం జనుదెంచి బహురత్నకీలి | 181 |
| సీ. | కుంభిని గంపించె ఘూకారవంబులు, వీతెంచెఁ గీలాలకవృష్టి గురిసెఁ | |
| వ. | మఱియు మహోత్పాతంబు లి ట్లనేకంబులు వొడమినం గనుంగొని నవ్వుచు | 183 |
| క. | ఇవి చూచి మగిడి పోదునె, బవరంబున దాశరథులపై నాశరముల్ | 184 |
| ఆ. | అమరగణము గొల్వ నైరావతము నెక్కి | 185 |
| వ. | అని వీరాలాపంబులు సెలంగ నప్పౌలస్త్యుండు సమరకేళీకుతూహలి యై శ్యేన | 186 |
| సీ. | ఇది చూడు మిడుఁగుఱు లీనుచున్నది విల్లు, కీలితబహురత్నకీల లెసఁగఁ | 187 |
| చ. | జనకజ మున్న భీరువు ప్రచండనిశాచరఘోరరూపముల్ | 188 |
| ఆ. | అరుగు మధికబలుఁడ వగుట యే నెఱుఁగుదు | 189 |
| క. | ధరణీధరగహ్వరమున, గురుభామిని నుండఁ బనిచి ఘోరాసిధను | 190 |
| వ. | [18]అప్పుడు గ్రహమధ్యంబున వెలుంగునంగారకుతెఱంగునఁ గ్రూరరక్షోభటపరి | 191 |
| చ. | కవచలలామముం దొడిగి, కాంచనసూత్రనియంత్రితంబుగాఁ | 192 |
| చ. | పొరిఁబొరి నార్చుచుం గవిసి భూరితరంబుగ గర్జదభ్రముల్ | 193 |
| వ. | అయ్యవసరంబున. | 194 |
శ్రీరాముండు రాక్షససైన్యంబుల నుఱుమాడుట
| సీ. | అమరేంద్రుమీఁద దం డై పేర్చి యేతెంచు, కొండలఁ బోలు వేదండతతులు | |
| | కులిశసమమార్గణుండును నలఘుబలుఁడు | 195 |
| సీ. | అంత రక్కను లనేకాస్త్రంబు లొక్కటఁ, గురియుచు నందంద పరశుఖడ్గ | 196 |
| చ. | మఱువులు సించుచుం బెలుచ మర్మము లూడ్చుచు నోలిఁ గైదువు | 197 |
| ఉ. | పైకొని వెండియున్ వివిధబాణపరంపర లేయ వాని బ | 198 |
| ఉ. | అట్టియెడన్ శరావళి ఖరాసురుఁ డేసె మహీశు నెంతయుర్ | 199 |
| క. | ఇమ్మెయిఁ బఱపినఁ దనపైఁ, గ్రమ్మెడుశస్త్రాస్త్రతతులు గాకుత్స్థుఁడు చా | 200 |
| చ | ఘనరభసమ్మునన్ నిగుడుకైదువులన్ నుఱుమాడి మీఱి తాఁ | |
| | ద్దనుజుశరాదు లప్రతిహతం బయి బల్విడి మీఱి వచ్చి తాఁ | 201 |
| చ. | వెసఁ బదునాల్గువేలబలువిండ్లను దానవు లేయుబాణముల్ | 202 |
| క. | మును గైదువులం బొరిగొని, చని జోళ్లను నుఱుము సేసి సర్వాంగములం | 203 |
| సీ. | మదగజేం ద్రంబులనుదురులు గాఁడి తోఁ, కల నుచ్చిపోవును గ్రందుఁ గాఁగ | 204 |
| వ. | ఇవ్విధంబునం బ్రళయకాలోద్దండదండధరునందుఁ బెలుచం గలుగునుద్దండరేఖ | |
| | డిచినట్లు పెక్కుతునియలై యోలిం గూలురథంబులును నంకుశంబులు రాలియు | 205 |
| చ. | తెరలినసేన నిల్పి సముదీర్ణరయంబున రాము నేయుచుం | 206 |
| క. | చేరి మహావృక్షంబుల, భూరిశిలల నస్త్రశస్త్రపుంజంబుల న | 207 |
| ఉ. | స్థూలకపాలముల్ వగులఁ దోరపుమేనులు వ్రయ్య నాయుధా | 208 |
| మ. | వడిఁ దూణమ్మున నమ్ము గైకొనుట తీవ్రస్ఫూర్తి సంధించు టే | 209 |
| క. | ఇంచుకతడవున కాన, క్తంచరసంఘములఁ బలుచ గాఁ జేసినఁ గో | 210 |
| క. | దొర యమ్మెయిఁ దఱిమిన నొ, క్కురవడిఁ జేయంగఁ గలుగు యోధతతి రిపుం | |
| వ. | [19]ఇట్లు కవిసిన. | 212 |
| శా. | జ్యానాదంబు చెలంగఁ జిత్రతర వేగాలక్షితాధానసం | 213 |
| క. | శరములు బలువిడి నిగుడుచుఁ, బరువడి నయ్యాతుధానభటముక్తశిలా | 214 |
| చ. | వికటవిభూషణావలులు విస్ఫురితాంగదబాహుఖండముల్ | 215 |
దూషణాదులు రామునితోఁ బోరి చచ్చుట
| వ. | అప్పుడు రఘువరువివిధవిశిఖంబుల బడలువడం బడిననిశాచరకళేబరంబులం | |
| | లీకృతకోదండుం డగుచు విజృంభించి మఱియుఁ గాలపాశసంకాశంబు లగుననే | 216 |
| క. | ఇషువులు గురియఁగ నారఘు, వృషభుం డని సైఁచి నిలిచె వెస నఫ్డు మహా | 217 |
| ఆ. | ఇట్లు మెఱసి మెఱుఁగు లీనువాలమ్ములఁ బఱపి వివిధగతుల బారి సమర | 218 |
| ఉ. | అప్పుడు దూషణుండు వసుధాధిపునమ్ములచేతఁ బైపయిం | 219 |
| మ. | పెలుచం గప్పిన నన్నిశాచరున్ స్ఫీతాగ్నిపాతం బెదం | 220 |
| సీ. | పఱప నవ్వీరుండు పండ్రెండుకోలల, బ్రహ్మదండంబులపగిది వాని | 221 |
| క. | గద దిగిచి వైచె వైచిన, నది నడుమన తునిసి తొరఁగ నందంద పటు | 222 |
| వ. | అంత నప్పౌలస్త్యుండును గనలి కనకపట్టవేష్టితంబును నాయసశంకుకీలితంబును | 223 |
| ఉ. | ఇమ్మహనీయసాధనము నింక సహించెదు గాక నీవు ని | 224 |
| క. | దూషణుఁడు వడిన మఱియును, రోషాచరశేష మెల్లఁ ద్రుంచుటకు మహా | 225 |
| వ. | శ్యేనగామి శక్తియుఁ బృథుగ్రీవుండు భిండివాలమ్మును యజ్ఞశత్రుండు శూలం | 226 |
త్రిశిరుండును ఖరుండును రామునిచేఁ జచ్చుట
| చ. | నను విను రాక్షసేశ్వర రణంబున నీతనిఁ ద్రుంచివైచి నీ | 227 |
| ఆ. | అనుచు నతని నుడిపి ధనువు మ్రోయించుచు, నంపగములు వఱప నవ్విభుండు | 228 |
| క. | ఉన్నఁ గనుంగొని మఱియుం, గ్రొన్నారాచములు మూఁడు గొని నుదు రేయం | 229 |
| తే. | శరచతుష్టయమున రథాశ్వములు మ్రొగ్గ | |
| | నొక్కకోలఁ గేతువు దెగ నొకట వాని | 230 |
| క. | ధర కుఱుక మూఁడుశరముల, శిరములు దునుముటయు భగ్నశృంగం బగుభూ | 231 |
| వ. | ఇత్తెఱంగునం ద్రిశిరుండు గూలినం గనుంగొని ఖరుండు కోపాటోపంబున శింజిని | 232 |
| క. | బరిగోలచేత మదసిం, ధురముం గనలించినట్లు దూపుల నాభూ | 233 |
| ఉ. | త్రుంచిన నన్నరేంద్రుఁడు విధూమహుతాశనుభంగి మండుచుం | 234 |
| క. | ఒగి విల్లు సూతుతలయుం, దిగిపడ నొకటొకట హరులు ద్రెళ్ల నిరుగవన్ | 235 |
| వ. | అతండు గదాపాణి యగుచు నిలాతలంబున కుఱికి నిలిచినం గనుంగొని. | 236 |
| ఉ. | ఓరి నిశాచరాధమ మదోద్ధతిఁ దాపసవిప్రకారముల్ | 237 |
| కవిరాజవిరాజితము. | అన విని నవ్వుచు నావసుధేశున కాతఁడు గ్రమ్మఱ ని ట్లను నీ | 238 |
| చ. | అనుచుఁ బ్రదీప్తహేతివలయం బగునగ్గద ద్రిప్పి వైవఁ జోఁ | 239 |
| ఆ. | మరల నొక్కసాల మిరుగేలఁ బెఱికియు, దీనఁ దెగితి వంచుఁ దిగిచి వైవ | 240 |
| వ. | అ ట్లేసినం దొరఁగునెత్తుటం జొత్తిల్లి యున్మత్తునివిధంబున. | 241 |
| చ. | బలువిడి ముష్టియుద్ధమునఁ బట్టి వధించెద నంచు భూరిదో | 242 |
| వ. | ఇట్లు రాక్షసవీరు వధించి వృత్రాసురవధం బొనరించిననాఁటిసురేంద్రుండునుం | 243 |
| మ. | కురిసెం బెల్లుగఁ బుష్పవర్షములు గాకుత్స్థాన్వయాధీశుపై | 244 |
| వ. | తదనంతరంబ యచ్చేరువతపోవనంబుల మునిగణంబులు చనుదెంచి రామచం | 245 |
అకంపనుఁడు రావణునకు రామువృత్తాంతంబు చెప్పుట
| చ. | దశరథరాజనందనుఁడు తమ్ముఁడు భార్యయుఁ దోడరాఁ దపో | 246 |
| మ. | అనినం గన్నుల నిప్పు లుప్పతిల రోషావేశముం బొందున | 247 |
| సీ. | ధరణీతలంబు పాతాళంబునకుఁ గ్రుంగ, నడువ నింగికి నెత్త నతఁడె చాలు | 248 |
| చ. | అతనియనుంగుఁదమ్ముఁ డసహాయపరాక్రమశాలి నిర్భరా | 249 |
| ఉ. | కావున వారలం దొడరఁగాఁ దలపోయుట దుర్నయంబు నీ | |
| | కావిలుఁ డై వెసం బొలియు నాతఁడు దమ్ముఁడుఁ జచ్చు నన్నతోన్. | 250 |
| క. | అని పలికిన నక్కపటము, దనుజవిభుఁడు పొగడి నీవు తగుహితుఁడవు నా | 251 |
| తే. | నీచు తనపూర్వమంత్రి మారీచుకడకు | 252 |
| క. | ఖరుఁ డాదిగ మనవారలఁ, బొరిగొని రఘురాముఁ డనఁగఁ బోటరి యై దు | 253 |
| ఉ. | వాని వధించి యొండె బలవంతపుమాయల ముంచి యొండె నా | 254 |
| చ. | హరిహరపద్మజాదులకు నారఘురాముఁ డసాధ్యుఁ డమ్మహా | 255 |
| చ. | అరదెగ గొన్నయేటునఁ గులాచల మైన హిమాద్రి యైన మం | 256 |
| తే. | అని యనేకవిధంబుల నతనియాగ్రహంబు డిగువడఁ జెప్పి రామావనీశు | 257 |
| క. | పురమునకు నరిగి విభవ, స్ఫురణంబు దలిర్పఁ బెంపు పొల్పొంద నిశా | 258 |
| వ. | [20]అక్కడ శూర్పణఖయు సంగరాంగణంబున నత్తెఱంగున రఘుపుంగవునుగ్రశి | |
| | నఖిలమంత్రిజనసేవితుం డై మరుద్గణవరివృతుం డగువానవుని ధిక్కరింపందగి | 259 |
| సీ. | వజ్రాదిసాధనవ్రణకిణాంకిత మగు, మేనఁ జందనచర్చ మెఱయుచుండ | 260 |
శూర్పణఖ రావణునకు నిజపరిభవంబుతెఱం గెఱింగించుట
| క. | కని తనవికృతాకారము, గనుఁగొని పౌలస్త్యు లెల్లఁ గడునాశ్చర్యం | 261 |
| క. | నీవును నీ ప్రియమంత్రులు, నీవిధమున నున్నఁ జాలు నింతియ నీవా | 262 |
| సీ. | కైలాస మెత్తిన నీలావుకరములుఁ, గరములఁ గలపెంపు గాసి గాఁగ | 263 |
| వ. | [21]అనిన విని. | 264 |
| మహా. | స్ఫుటకోపాటోపభుగ్నభ్రుకుటిదశకమున్ భూరిదృఙ్నిర్గతోల్కా | |
| | త్తటిదావిర్భూతిభూతత్రసనముగ సభాస్థాన మెల్లం గలంగన్. | 265 |
| క. | కటములుఁ బెదవులు నాసా, పుటములు నదరంగ మేను పొరిఁ గంపింపం | 266 |
| సీ. | రాముఁ డనఁగ నొక్కరాసుతుఁ డతివతో, ననుజసహాయుఁడై యరుగుదెంచి | 267 |
| క. | దూరస్థు లయ్యుఁ గార్యము, చారులచేఁ గనుటఁ జారచక్షులు రాజుల్ | 268 |
| వ. | అని వెండియు. | 269 |
| శా. | ఏకాంగుష్ఠము నేల మోపి తప మట్లే నూఱువేలబ్దముల్ | 270 |
| క. | బంధుజనక్షేమములు మ, దాంధుఁడ వై యరయ కునికి నపకీర్తి మరు | 271 |
| ఉ. | నా విని రాముఁ డెవ్వఁడు వనంబున కేటికి వచ్చినాఁడు యు | |
| | డావసుధేశుతమ్ముఁ డగునాతఁడు నెట్టిఁడు నామ మేమి రూ | 272 |
శూర్పణఖ రావణునకు సీతారామలక్ష్మణులవృత్తాంతముఁ జెప్పుట
| వ. | అనిన నది యి ట్లను నతండు దశరథుం డనునరేంద్రునందనుండు దమతండ్రి | 273 |
| క. | వడి దొనఁ దిగుచుట దొడుగుట, వెడలం దెగగొనుట శరము విడుచుట గానం | 274 |
| ము. | పొరి నుద్వేలకరాళకీల లడరం బుంఖానుపుంఖంబు లై | 275 |
| ఆ. | ఆఁడుదాని జంప నర్హంబు గా దని, నను వధింప కునికి నల్లఁ జేరి | 276 |
| తరల. | అతనితమ్ముఁడు లక్ష్మణుం డనునాతఁడుం బరికింపఁగా | 277 |
| సీ. | విదియచందురుఁ డైన వెలఁదినెమ్మోమునఁ, గలిసిన సంపూర్ణకాంతి వడయు | 278 |
| వ | [23]మఱియును. | 279 |
| సీ. | మణిమయమంజీరమంజురుతమ్ములఁ, గలహంసికలఁ బిల్చి గతులు నేర్పుఁ | 280 |
| క. | అంగవిలాసమ్మును ద, న్వంగికిఁ జెలువారుతెఱఁగు లవి యే మని చె | 281 |
| క. | ప్రమదాజను లొరు లేటికి, నమరాంతక లంక యేటి కారామార | 282 |
| ఉ. | కావున రామలక్ష్మణులఁ గయ్యమునం బరిమార్చి లోకవి | 283 |
సీతను దెచ్చుటకు రావణుఁడు ప్రయాణమై పోవుట
| వ. | శూర్పణఖపలుకులకు సంతోషించి మంత్రులం జూచి ఖరదూషణాదుల వధిం | 284 |
| క. | మారీచుఁడు గనుకని నపు, డారక్షోవిభునిఁ బ్రీతి నర్చించి నయం | 285 |
| వ. | శూర్పణఖ తనకుం జెప్పినవృత్తాంతం బతనికి సవిస్తరంబుగాఁ జెప్పం దలంచిన | 286 |
| సీ. | నక్తంచరోత్తమ నారాక విను రాముఁ, డనువాఁడు దమతండ్రి యలిగి పురము | 287 |
| శా. | [24]మాయావిద్యల నెవ్వఁడుం దలఁపఁగా మారీచ నీయంతవాఁ | 288 |
| క. | హృదయ మదరంగ సంధులు, ప్రిదులఁగఁ జిత్తము గలంగఁ బెంజెమ టొదవం | 289 |
| శా. | పుణ్యుం డూర్ణితశౌర్యధైర్యమహిమస్ఫూర్తిస్ఫురద్వైభవా | 290 |
| క. | మతివిజితసురాచార్యుఁడు, చతురత్వచతుర్ముఖుండు సదమలవృత్తా | 291 |
| మాలిని. | వితరణఖని యుద్యద్వీర్యశౌర్యప్రభావో | 292 |
| గద్యము. | ఇది సకలసుకవిజనప్రణుతయశస్కర భాస్కరప్రణీతం బయినశ్రీరామా | 293 |
- ↑ క. నృపచూడామణి రాఘవుఁ, డపరిమితక్రోడమహీషహరిభల్లూక
ద్విపశరభచండగండక, విపులమహావిపినములఁ బ్రవేశించి తగన్. అని పా. - ↑ కహకహ యనియెడు కంఠనిర్గత మైన, చప్పుడు బ్రహ్మాండ మప్పళింప
- ↑ స్వాంతమతిన్ మహీపతికి సంభ్ర
- ↑ 64...70-వ పద్యములకు మాఱుగా వ్రాఁతప్రతుల పాఠము—
మ. విని యన్నీటికి నెట్లు గల్గెనొకొ యీ వీణానినాదంబు గా
యనినాదంబును నన్న నానృపునితో నచ్చోట వర్తించుస
న్మును లిచ్చో మును మందకర్ణుఁ డను పుణ్యుం డోపి చేసెం దపం
బు నిరాహారుఁడుఁ బంచతప్తుఁడును నంభోమగ్నదేహుండు నై.
చ. అనిమిషకన్య లేగు రమరాధిపుపంపున వచ్చి కొల్చి ర
మ్మునివరు నాతఁడుం గడుఁ బ్రమోదమునన్ విహరింపఁ గోరి యీ
ఘనసలిలాశయం బిచటఁ గల్గఁగఁ జేసె జలాంతరంబునం
దనుపమరమ్య మై తనరు హర్మ్య మొనర్చెఁ దపోబలంబునన్.
క. ఈనీటినడుమ బయల న, మానుషతేజంబుతో నమర్త్యస్త్రీలుం
దాను విహరించె నతఁ డీ, గానం బాదివ్యసతులగానం బధిపా.
క. అంచితముగ నిక్కొలనును, బంచాప్సర మందు రనినఁ బతి ముని నభినం
దించుచు వీడ్కొని యిచ్చా, సంచరితుం డయ్యె నిట్లు సమ్మదలీలన్.
తే. ఎలమి నొకటియుఁ బది పదియేనుతిథులు, నాఱు నాలుగు మూఁడు రెండయిన నెలలు
నొండు రెండును నేండ్లుగా నోలి మునిత, పోవనంబుల నుండె సీతావరుండు. - ↑ 77...78-వ పద్యములకు మాఱుగా
అనుచుఁ గొనియాడి కుంభజునాశ్రమంబు, తెరువు సంజ్ఞాభియుక్తి మైఁ దెలియఁజెప్పె
.......................................................................... (వ్రా. ప్ర.) - ↑ 79....98-వ పద్యములకు మాఱుగా
చ. అనఘుఁ డగస్త్యుతమ్ముని మహామునిఁ గాంచి తదీయ మైనయ
వ్వనమున నాఁడు నిల్చి జనవల్లభుఁ డమ్మునిముఖ్యు భక్తి వీ
డ్కొని యట కాంచెఁ గుంభజుఁ బ్రఘూర్ణితపూర్ణమహార్ణవాంతరాం
బునివహసర్వపూరపరిపూరితవిస్తరహస్తపంకజున్.
చ. కని కడుభక్తి మ్రొక్కుటయు గౌరవ మొప్పఁగఁ గౌఁగిలించి తా
మును దనుఁ గొల్చియున్న మునిముఖ్యుల కెల్లను రామచంద్రును
ద్వినుతగుణావలుల్ ప్రకటవిస్తరభంగిగఁ జెప్పుచుం బ్రియం
బునఁ గొనియాడుచున్ వివిధపూజలఁ దృప్తులఁ జేసె నెమ్మితోన్.
క. జనవరునకు లక్ష్మణునకు, జనకసుతకుఁ గందమూలశాకాదిక మై
మునిమాననీయ మగుభో, జనమునఁ బరితుష్టి సేసి సముచితభంగిన్.
చ. కలశభవుండు రామునకుఁ .................................................. (వ్రా.ప్ర.) - ↑ 107 మొదలుగా 111 వఱకుఁ గలపాఠము వ్రాఁతప్రతులందుఁ గానిపింపదు.
- ↑ 117 మొదలుకొని 132 వఱకుఁ గలపాఠము వ్రాఁతప్రతుల లేదు.
- ↑ నేడ్తెఱఁ బోయి పోయి
- ↑ 'వలచి యతివిస్మిత యై' అ. ప్ర.
- ↑ మనఁగ, నదె ఖరాసురవరుఁడు దా నధిక
- ↑ ' చెప్పినన్.
క. నగ వగు టెఱుఁగక' వ్రా. ప్ర. - ↑ “కేఁగినం గనుం
గొని మహిజాత నవ్వుటయుఁ గోపము రేఁగ నిదేల నన్నుఁ దాఁ
గనుఁగొని నవ్వె నాసవతి కావల మెట్లు'. అ. ప్ర. - ↑ 151 మొదలుకొని 155 వఱకుఁ గల పాఠమునకు మాఱుగా
“చ. అవని చలింప నైజవికృతాకృతిఁ గయికొని పేర్చి సీతపైఁ
గవిసినఁ జేయి మా టిడుచు గ్రమ్మన లక్ష్మణ దీనిఁ బట్టి యం
గవికలఁ జేయు మన్న నురు గాఢరయంబునఁ గోసె ముక్కునుం
జెవులును గ్రూర ధార విలశీ పిల్లుకు రారమునం గఠోరతన్." వ్రా. ప్ర. - ↑ రు నెఱిఁగింపుము మున్మిడి నూఱి; రెఱిఁగి యేర్పడఁ జెప్పుము నూఱి
- ↑ 160 మొదలుగా 161 వఱకుఁ గలపాఠమునకు మాఱుగాఁ
క. మదనాగాయుతసత్త్వులఁ, బదునలువుర దనుజభటులఁ బనిచె ఖరుం డ
మ్ముదిత వెసఁ దెరువు పెట్టఁగ, నదయులు చని రసురు లుగ్ర మగురభసమునన్. - ↑ 167 మొదలుకొని 189 వఱకుఁ గలపాఠమునకు మాఱుగా
క. ఒక్కడ పదునలుగుర ని, ట్లక్కజముగఁ గూలి నిహతు లైనఁ దలఁకుతో
ముక్కిఁడి రక్కపి పఱచెను, గ్రక్కున ఖరుఁ డున్నయెడకుఁ గడుశోకమునన్.
చ. చని ఖరుముందటన్ ననుజసంఘము చూడఁగఁ గూలి రోరి నీ
పనిచినవారు రాముపటుబాణములం బడి రోపితేని నీ
పనికి నెదిర్చి రమ్ము ప్రథనాంతకు నారఘువీరుఁ బోరిలో
బెనయఁగ నీవశంబె వెసఁ జేరుము లంకకు నొండె నావుడున్.
ఉ. భీషణభంగిఁ బొంగి తను బిట్టుగఁ బల్కిన రోఁజుచున్ మహా
రోషకఠోరవాక్యముఖరుండు ఖరుండు మహోగ్రఘోషణున్
దూషణుఁ బిల్చి సైన్యములు దుర్దమలీల నమర్పు కింకిణీ
భూషణశస్త్రవర్మరథభూరిమదద్విరదాదికంబుగన్.
క. వాలినఘన సేనలఁ బదు, నాలుగువే లమరఁ బేర్చి నడపింపుము నా
విలసితకుంతఘనకర, వాలాభీలముగ నొక్కవడి నని కడిమిన్.
ఉ. ఏపున దండనాయికున కిమ్మెయిఁ జెప్పి యతండు మున్నుగా
నాపదునాల్గువేలు దనుజాగ్రణులుం దనదోడ రా సమా
టోప మెలర్చ నల్లన పటుత్వమునం దనతేరు గ్రాల ను
ద్దీపితకోపుఁ డై ధను వుదీర్ణరుచి మెఱయంగ నుగ్రతన్.
సీ. ఘనవిక్రములు సేనగామియఁ బురుషుఁడు, యజ్ఞశత్రుండు విహంగముండు
కరవీరనేత్రుఁడు కాలకర్మకుఁడు మ, హాకపాలుఁడు రుధిరాశనుండు
రక్తమాలియు ద్విశిరప్రభూతుండును, సర్వాననుండును జలదమాలి
వజ్రఘోషుండును, వజ్రదంష్ట్రుండును, నగ్నినేత్రుండు బ్రహ్మాశనుండు
హయముఖస్థూలనేత్రదుర్జయులు మఱియు, జంబుకాసురుఁడును బృథుశ్రావదూష
ణాదిదైత్యులు గదిసి రా నమితగర్వ, పరుషభాషణపరుఁ డైనశిఖరుఁడు నడిచె.
ఉ. అత్తఱి రాలెఁ జుక్క లరుణాభ్రము లెల్లెడఁ బెల్లు వన్ని క్రొ
న్నెత్తురు నెమ్ములుం గురిసె నేల వడంకె సృగాలఘూకముల్
మొత్తము గట్టి మ్రోసెఁ గడు మ్రొగ్గె హయాదులు వానిఁ జూచియుం
జిత్తములం గలంగ కవి సేయఁ దొడంగిరి సంకటంబునన్.
ఉ. పంచవటంబుకై నడువఁ బంచె నుదంచితలీల సేన న
క్తంచరకోటి దోఁచుటకుఁ దాఁ గర మొప్ప నిమిత్తభంగు లూ
హించి సుమిత్రపట్టికి నరేంద్రుఁడు ఘోరరణంబు గల్గు నేఁ
డం చట పల్క దక్షిణమునం దట పర్వె ధరాపరాగముల్.
మ. కని కాకుత్స్థవరుండు లక్ష్మణునితోఁ గంటే మహోత్సాహవ
ర్ధనదుర్వారగజేంద్రవాహభటబృందవ్యూహసేనాప్రవా
హనిశాటేశచమూప మాహవసమీహాలోలమై వచ్చె నీ
దనుజవ్రాతము నేన త్రుంచెద మహీధ్రం బెక్కి నీ వక్కడన్.
క. సీతారక్షణతత్పర, చేతోగతి నుండు చనుము శీఘ్రము మదిలో
భీతహరిణాక్షి దైత్య, వ్రాతము గని వెఱచు ననిన వడిఁ జని యతఁడున్. - ↑ 191 మొదలుకొని 198 వఱకుఁ గలపాఠమునకు మాఱుగా
క. అంత మహాగగనాంతర, మంతయుఁ గరవాలశరశరాసనపరిఘా
కుంతక్షురికాపరశు, క్రాంతముగా వచ్చుసేన గని రఘుపతియున్.
ఉ. కాంచనరత్నదీప్త మగుకంకటమున్ ధరియించి శాతబా
ణాంచిత మైనతూణయుగ మందముగా బిగియించి మించి దీ
పించుమహోగ్రకార్ముకము భీమరయం బెసలార నారి యె
క్కించి గుణస్వనంబుఁ బరఁగించుచునుండిఁ బ్రచండమూర్తియై.
ఉ. ఆసమయంబున సురవియచ్చరసిద్ధసముత్కరంబులున్
వాసవలోకవాసినృపవర్గము దివ్యవిమానదీధితుల్
భాసురభంగి నింగిఁ గనుపట్టఁగఁ జూడఁగ వచ్చె నోలి భీ
మాసురకోటితోడ నసహాయత మార్కొనురామభద్రునిన్.
సీ. అమరేంద్రుమీఁద చం డై పేర్చి యేతెంచు, కొండలఁ బోలు వేదండతతులు
ప్రకటప్రభంజనుపై నెత్తి వచ్చుకా, దంబినిఁ బోలురథవ్రజంబు
కుంభజుమీఁద మార్కొన వచ్చు నంభోధి, తరఁగలగవిఁ బోలు తురగములును
బంచాననముమీఁద బలువిడి నడచు వే, దండయూథముఁ బోలు దైత్యభటులు
కులిశసమమార్గణుండును నలఘుబలుఁడు, నుగ్రతేజుండు రాజసింహుండు నైన
రాముఁ గని యార్చి నడచె నుద్దామభీమ, గమనవిభ్రాంతి మెఱయంగ ఖరునిఁ గడలి.
ఉ. ఆభీలంబుగ నిట్లు దైత్యఘనసైన్యం బుద్ధతం ద్రోవఁ బై
పై భూరేణువుఁ బర్వ బాణమున కుద్యద్భంగి గాఁ జాఁచినన్
శోభిల్లెన్ రఘురాముహస్తము దిశాశుండాలతుండాభ మై
భూభృద్విద్ఘనభూభరావహమహాభోగీంద్రభోగాభ మై. - ↑ ఈవచనము మొదలు 244 పద్యమువఱకు వ్రాఁతప్రతులయందుఁ గనఁబడుపాఠము.
మ. కదియం జూచి మహీవిభుండు నగుచున్ గాంధర్వబాణంబు బె
ట్టిదుఁ డై యేసిన నంపవెల్లువలమాడ్కిం బొంగి పైఁ బేర్చినం
జదిసెన్ నారణపంక్తి కూలె రథముల్ సర్వంబుఁ జచ్చెన్ హరుల్
పొదు లై కూలిరి దైత్యవీరులు సమిద్భూభాగ మల్లాడఁగన్.
మ. బల మెల్లం దుము రైన దూషణుఁడు కోపంబున్ సమాటోపముం
జలమున్ శోకముఁ గప్ప నవ్విభునిపైఁ జండాశుగంబుల్ వెసం
గలయన్ నాటిన నొచ్చి వాని విరథుం గాఁ జేసె రా జుగ్రతన్
విలసద్బాణపరంపరాప్రతితిచే విస్ఫారదోశ్శక్తిమై.
మ. విరథుం డయ్యను బీఱువోక ఘనదోర్విన్యాస మొప్పారఁగాఁ
బరిఘం బుద్ధతిఁ బుచ్చుకొంచుఁ గదయం బాఱంగ వే త్రుంచెఁ ద
త్కరయుగ్మంబును బాణయుగ్మమున నల్కన్ వ్రచ్చెఁ దద్వక్ష ము
ద్ధురబాణంబునఁ గూలె వాఁడు భువనోద్బోధంబుగా రోఁజుచున్.
చ. మఱియు మహాకపాలుఁడుఁ బ్రమాథియుఁ బంచసహస్రయోధులుం
దఱిమి నరేంద్రు నుగ్రశరధారల ముంచిన వారి నందఱం
బఱియలు నుగ్గునూచములు భాగశతంబులు నై ధరిత్రిఁ బె
ల్లొఱలుచుఁ గూలి క్రందుగను నొక్కటఁ బ్రోవులు గట్ట నేసినన్.
క. స్థూలాక్షుఁ డార్చి కదిసిన, వాలమ్ములు నిగుడఁ జేసి వచ్చెను వడి భూ
పాలుం డర్కరథాంగ, స్థూలం బగువానికన్నుదో యుగ్రగతిన్.
ఉ. వ్రచ్చిన నమ్మహాసురుఁడు వాలినవేదన గూరి ఱోలుచుం
జచ్చిన శ్యేనగామి యనుసైనికుఁ డాదిగ నాప్తకోటితో
వచ్చి ఖరుండు దాఁకె నవివారణ మైఁ ద్రిశిరుండు దాను గా
ర్చిచ్చున కగ్గమై యుఱుకుసింగమున ట్లతిరౌద్రభంగిగన్.
ఉ. తాఁకినఁ బేర్చి యేసె వసుధావరుఁ డార్చి శరాలి నుగ్గుగా
దాఁకఁగఁ జండదీప్తి దివి దాఁకెడునమ్ముల గుండె వ్రయ్యఁ గాఁ
దాఁకినఁ గూలుదానవులు దందడి కొండొరుతోడ వీడ్వడం
దాఁకఁగ దత్కబంధములతాఁకున ధాత్రికి వ్రేగు దాఁకఁగన్.
క. ఖరుఁడును ద్రిశిరుఁడు జక్కఁగ, నొరలును సైన్యంబు నపుడు ద్రుంగిన వెస నా
ఖరుతోఁ ద్రిశిరుఁడు నన్నుం, దిరమై యిటు సూడు మనుచుఁ దీవ్రస్ఫురణన్.
ఉ. లావు దలిర్ప మూఁడుతలలం ద్రిజగంబు చలింప నార్చుచున్
వావిరిఁ దేరు దోలుకొని వచ్చి రఘూద్వహుఁ దాఁకి యేసె నా
నావిధచండకాండగమనస్ఫుటజాతసమీరకంపితా
శావలయక్షమావలయసామజభూధరభూరుహంబుగన్.
వ. ఇ ట్లేసిన.
మ. కని యత్యుద్ధతి రాముఁ డవ్విశిఖముల్ ఖండించి తత్సూతుఁడుం
దునియన్ వాజులు గూల వాఁ డవశుఁడె తూఁగాడి వ్రాలంగ నే
సిన నాలోనన మూర్ఛదేఱి యలుకన్ శీఘ్రంబుమై ఖడ్గముం
గొని యంకించుచుఁ బెల్చఁ బై నడరినం గోపించి భూపాలుఁడున్.
మ. తల లోలిం దెగ నొక్కయేటునను దోర్దర్పంబుమై నేసినం
గులిశాఘాతవిభిన్నపక్షవిపులక్షోణీధ్రముంబోలె భూ
స్థలిఁ గూలెం దనుజేంద్రుమొండెము వడిం దత్పాతముం జూచియుం
దలఁ కొక్కించుక లేక పేర్చి నృపతిం దాఁకెన్ ఖరుం డుద్ధతిన్.
వ. ఇట్లు దలపడి.
మ. ఖరదైత్యాధిపుఁ డేయుబాణములు నాకాకుత్స్థుబాణౌఘముల్
సరి నాకాశము నిండి తాఁకుదలలం జండాగ్నికీలాసము
త్కర ముగ్రంబుగఁ జేయఁ దద్గతఘనధ్వానంబు బ్రహ్మాండక
ర్పరముం దాఁకి తెరల్చి రాల్చె నూరుతారామాక్తిక శ్రేణులన్.
క. సేనలతోఁ బెనఁగుట ని, మ్మానవపతి డస్సె నింక మర్దితుఁ డగు నా
చే నని ఖరుఁ డాసాసల, నానరపతితోడఁ బెనఁగె నాగ్రహభంగిన్.
క. ఖరుఁ డించుక యెడ గని యా, ధరణీశ్వరువిల్లు దునుమ దందడి నృపశే
ఖరుఁడును గుంభజుఁ డిచ్చిన, వరచాపం బెత్తి యేసె వడి నాఖరునిన్.
చ. అలయక పోరుదానవుసమగ్రత సైఁపక సూతు నేసి వా
జులఁ బటుచాపముం దునిమి శోణితపూరితగాత్రుఁ జేసినం
బ్రలయవిజృంభమాణయ మభాతి దలిర్పఁగ విస్ఫురద్గదా
కలితకఠోరబాహుబలగర్వ మెలర్ప నెదిర్చి యార్చుచున్.
క. ఓరాఘవ యిప్పాటునఁ, జేరుదు జము నంచు ఘోరశీఘ్రసమగ్రో
దారత వైచిన మంటలు, పూరించుచు నడరె నది నభోభాగమునన్.
చ. అడరిన నుజ్జ్వలాస్త్రనిచయంబు రయంబున నేయ నంత బ
ల్పిడుగును బోలు చుల్కలను బెల్లుగ రాల్చుచుఁ బేర్చుమంట న
య్యడవి ననేకభూరుహచయంబులఁ గాల్చుచుఁ దూలి మేదినిం
బడియె మహోగ్రమంత్రబలభగ్నభుజంగమపుంగవాకృతిన్.
మ. గద ను గ్గై పడినం గడంక నొకవృక్షం బుద్ధతం గొంచు వే
కదియన్ వచ్చిన మ్రాను ద్రుంచి పటుదోర్గర్వంబుమై నొంచినన్
మది శంకింపక చొచ్చి పట్టుకొన నాత్మం గోరి డాయంగ వే
పదినూఱుల్ శరముల్ నిగిడ్చె ఖరుశుంభద్దేహముం దూఱఁగన్.
క. ఉరుశరము లవయవమ్ముల, సరభసముగ నాటి యుచ్చి చన గైరికభూ
ధర మట్టు లెదురుసను నా, ఖరుతో నరపాలుఁ డనియెఁ గలుషం బెసఁగన్.
తే. ఇంచుకేనియు దయలేక యేపు రేఁగి, మునులఁ బెక్కండ్ర నమలి తివ్వనమునందు
నేఁడు జముఁ గూడఁ బుచ్చెద నీచకష్ట, చరిత నిలు మని రోషసంభరితుఁ డగుచు.
క. పలికి యమోఘాస్త్రం బు, జ్జ్వలతేజం బెసఁగ వింట సంధించుటయుం
గలఁగె మహీవలయనభో, వలయంబులఁ గలుగుభూతవర్గం బెల్లన్.
మ. అతిఘోరాస్త్రము నిమ్మెయిం దొడిగి గాఢాకర్షణాపూర్ణసం
గతి గావించి నరేంద్రుఁ డేయ నది వీఁకం దాకి కూలన్ సము
ద్ధతిమైఁ బేర్చి ఖరాసురాంగము మహేంద్రక్రూరబాహావిని
ర్గతవజ్రచ్యుతపక్షతిక్షతకులక్ష్మాధ్రంబుచందంబునన్.
వ. ఇ ట్లారాక్షసవీరు వధించి వృత్రాసురవధం బొనరించిన నాఁటిసురేంద్రుండునుంబోలె నన్నరేం
ద్రుండు దేజరిల్లె నాసమయంబున. - ↑ 259 మెదలుగా 262 వఱకుఁ గలపాఠమునకు
చ. పొలుపఱ ముక్కునుం జెవులుఁ బోయిన మోటమొగంబుమీఁద న
శ్రులు దొరుఁగంగ రక్కసులు చూచి కడున్ వెఱఁ గంద నార్తి ది
గ్వలయము మ్రోయ నేడ్చుచును వచ్చి సభాస్థలిఁ గూల వ్రాలి పే
రెలుఁగునఁ బేర్చి శూర్పణఖ యి ట్లని యేడ్చెఁ గరంబు దీనతన్. - ↑ 264 మొదలుకొని 277 వఱకుఁ గలపాఠమునకు
చ. అని తనభంగపాటు రిపున గ్రహవృత్తియుఁ దోఁపఁ బల్కినన్
గని విని గోపవర్తనవికారఘనభ్రుకుటీకఠోరరౌ
ద్రనిటలపట్టికాప్రకరదారుణదృక్చయవిస్ఫురోగ్రదం
ష్ట్రనిశితదంతఘట్టనద, శాముఖుఁ డయ్యె దశాస్యుఁ డయ్యెడన్.
క. కనుఁగొని దానవు లందఱు, దనుజాధిప యభయ మిమ్ము దశముఖ యనుచుం
గొనియాడి రతఁడు దగ శూ, ర్పణఖం గని పల్కె నిట్లు భంగము నీకున్.
ఉ. ఎవ్వఁడు సేసె వానినెల వెక్కడ వాఁ డెట వోయె వానిపే
రెవ్వఁడు వాని కిట్టిమద మెవ్వనిచేఁ గలిగెన్ వధింతు వాఁ
డవ్వల నెట్టివాఁ డయిన నత్తెఱఁ గేర్పడఁ జెప్పు మన్న మో
మవ్వల వాంచి శూర్పణఖ యన్నకుఁ జెప్పఁ దొడంగె వంతియున్.
సీ. దశరథుం డనుధరాధవునిపుత్రుఁడు తండ్రి, యాజ్ఞచేఁ దమ్ముండు నాలుఁ దాను
మునివేషములు దాల్చి వనములఁ బదునాల్గు, వర్షంబు లుండంగ వచ్చి నిల్చి
దండకాటవిఁ జొచ్చి తాపసప్రీతిగా, దనుజులఁ ద్రుంచెద ననుచుఁ బూని
విహరించుచుండ నవ్వీరునికులకాంత, త్రైలోక్యసుందరి ధరణిజాత
తోన వర్తింపఁ గన్గొని యేను నీకు, నవ్వధూమణిఁ దెచ్చెద ననుచుఁ జేరి
మెలఁగుటయుఁ బట్టి యిటు వేసె నలుకతోడ, నసు పతితోడఁబుట్టువ ననిన నుఱక.
వ. మఱియు నానరపాలుండు.
క. అలిగి జనస్థానంబునఁ, గలదానవు లెల్ల మీఁదఁ గవిసిన లీలం
పొలియించె నాఖరాదుల, నలవోకయపోలె మదభరాలసుఁ డగుచున్.
ఉ. అనరముఖ్యుఁ డప్పు డసురావలిఁ జంపఁగ నేను జూచితిం
గానఁగ వచ్చు నప్డు తెగ గైకొన వట్రువ యైనవిల్లుఁ బె
ల్లై నభ మెల్లఁ గప్పుచు మహాధ్వనితోఁ జనుదెంచునమ్ములున్
మేనులు ద్రెవ్వి మిట్టిపడి మేదినిఁ గూలునిశాటకోటులున్.
క. అని పలికి యన్నచిత్తము, జనపాలకుదేవి యైన జానకిదెసకుం
జను టెఱిఁగి విను దశానన, వినిపించెద సీతలలితవిభ్రమభంగుల్. - ↑ నయ్యింతి చిఱునవ్వు, పొలసిన వెన్నెలవెలుఁగుఁ గడచు
- ↑ 279 మొదలుకొని 289 వఱకుఁ గల వ్రా. ప్ర. పాఠము
క. అని కొనియాడిన దనుజుని, మనమంతన మరుఁడు సొచ్చె మారీచుతపో
వనమున కరిగె రయంబునఁ, గనకరథం బెక్కి గగనగతి నట్టియెడన్.
చ. గరుడుఁడు తొల్లి లీల గజకచ్ఛపయుగ్మముతోడఁ గూడ నే
తరువున శాఖ నూనె విదితంబుగ నప్పెనుమఱ్ఱిముందటం
దెరువునఁ జూచుచుం దనమదిన్ వినతాసుతులావు మెచ్చుచున్
సరభసభంగి నేఁగియును సాగరతీరతపోవనంబునన్.
క. మారీచుఁ గాంచుటయు నతఁ, డారక్షోవిభునిఁ జూచి యర్చించి ప్రియం
బారఁగఁ గ్రమ్మఱ వచ్చిన, కారణ మే మనినఁ బంక్తికంధరుఁ డనియెన్.
చ. పరమహితుండ వార్యుఁడవు బంధుఁడ వాప్తుఁడ వెల్లభంగి నీ
వరయఁగ నీసహాయమున నంబుజలోచన రాముదేవి న
ద్ధరణిజ నేను గైకొని ముదంబునఁ దేలుదు నాబలంబు నీ
వెరవును మాయయుం గలుగ వేయువిధంబుల నబ్బు నింతియున్. - ↑ తే. ఎన్నివిధముల నైన నయ్యిగురుఁబోఁడి, నాకుఁ జేరునుపాయంబు నీకు నెట్లు
పోలు నట్లుగ నొనరించి భూపసుతుల, మొఱఁగి మాతుల యెంతయుఁ దెఱఁగుపఱుపు.
క. అనినం జిత్తము జల్లనఁ, దనమదిలోఁ గలఁగి వణఁకి దనుజేశ్వర రా
మునివిక్రమంబు నీకును, వినిపించెద నున్నరూపు విను తెలియంగన్. - ↑ యతచిత్తపంకజుఁ డా, శ్రితరక్షణగుణమహాధురీణుఁడుఁ