పీఠిక
ఈ రాజశేఖరశతకము చంపకోత్పలమాలికలతో రచింపబడిన యుత్తమశతకము. ఇది రచించినకవి సత్యవోలు సోమసుందరకవి. ఈయన నియోగిబ్రాహ్మణుఁడు. వేంకటరాయమంత్రి పుత్రుఁడు. “శాంకరీవరపరిలబ్ధసారమృదు వాక్కలితాతతగీతసాహితీపరిచయుఁడన్” అను శతకపద్యభాగమువలన నీకవి సంస్కృతాంధ్రభాషలయందె గాక సంగీతవిద్యయందుఁ గూడ నిపుణుఁడని యెఱుంగనగును.
కొలఁదిగ నీతిపద్యములున్నను మొత్తముమీఁద నీరాజశేఖరశతకము భక్తిరసశతకములలో నొకటి. ఇందు తొలుతగలపద్యములు కొన్ని యంత్యనియమముతోడను గొన్ని ముక్తపదగ్రస్తముగ వ్రాయఁబడియున్నవి. కవిత నిరర్గళధారాశోభితమై మనోహరముగా నున్నది. కులశేఖరాళ్వారులు చెప్పిన ముకుందమాలయందలి యీ క్రిందిశ్లోక మీశతకమున 87-వ పద్యమునఁ గలదు.
శ్లో. కృష్ణ త్వదీయపదపంకజపంజరాంత
ఈశతకకర్త ప్రకృతము సజీవిగా నున్నాడు. ఈయన వచనకాదంబరి లోనగు గ్రంథములు రచించెను. కవిత మృదుమధురము. కవి శతకమున 'సారెకు ముద్దుగుల్కెడు లసత్కవితామృదులత్వమున్ సుధాధారలు చిల్కుపల్కులను దారపుభక్తియు నాకొసంగ రారా' యని చెప్పికొనినటుల నీశతకమునందు మధురశైలియు భక్తిరసభావములు నీశ్వరానుగ్రహమున గడించెనా యని శతకమునందలిపద్యములు చదువునపుడు తోఁపక మానదు. కవినివాసము గోదావరిమండలమునందలి యుప్పాడ కొత్తపల్లియని తెలియుచున్నది.
మేము ప్రచురింపఁబోవు శతకసంపుటమునం దీయుత్తమశతకమును ముద్రించుకొనుట కవకాశము నొసంగి మాయుద్యమమునెడ సానుభూతిఁ జూపిన యీశతకకర్తయెడఁ గృతజ్ఞులము. ఆధునికశతకవాఙ్మయమున నిట్టి విలువగలశతకములు చాలతక్కువగా నున్న వనుట యత్యుక్తి కాఁజాలదుగాన నీశతకము నుత్సాహముతోఁ బ్రచురించినారము.
శ్రీ రాజశేఖరశతకము
ఉ.
శ్రీకర దాసమానసవశీకర హైమవతీముఖాబ్జశో
1
ఉ.
ఈశ జగత్ప్రకాశ నమదింద్రదిగీశ శరీరకాంతిసం
2
ఉ.
రాజతధారుణీధరవిరాజిత భూరిసువర్ణదుర్గస
3
ఉ.
తారగిరీంద్రధామ ధృతతారకనామ సురాద్రిధీమ సం
ద్దారుణశత్రుభీమ గజదానవదానివిరామ శేఖరా
4
చ.
భవలతికాలవిత్ర నతపాపవిమోచనసూత్ర సారసో
5
ఉ.
అంగజగర్వభంగ శరదభ్రశుభాంగ విలోలసత్కృపా
6
చ.
సరసిజజామరేంద్రముఖసన్నుత దివ్యలసచ్చరిత్ర భీ
7
చ.
హితకవితాభిలాష సుకవీశ్వరపోష మనోజ్ఞవేష సం
భృతఫణిరాజభూష సరసేందుకరాంచితమంజుభాష సం
8
చ.
సురగిరిచాప దివ్యతసుశోభితభోగికలాప పార్వతీ
9
ఉ,
మంజులభక్తలోకకృతమానిత గానరసానుకూల స
10
ఉ.
పన్నగరాజకంకణం పసన్నజనావనభక్తియుక్తిసం
11
చ.
నిగమసమూహఘోట బలనిర్జిత ఘోరనిశాటపాపహృ
12
చ.
తొలుతను విఘ్ననాయకునిఁ దోరఁపుభక్తిం దలంచి భారతీ
13
చ.
వలనుగ రాజతాద్రియు నివాసము హేమనగంబు చాపమున్
14
ఉ.
సారెకు ముద్దుగుల్కెడు లసత్కవితామృదులత్వము న్సుధా
15
ముక్తపదగ్రస్తచంపకము.
సరసకవీంద్రసన్నుతలసత్పదసారస సారసాంబకా
16
చ.
పలుమరు శబ్దగుంభనలు భవ్యసుధారసబిందుబృందముల్
17
ఉ.
నారదముఖ్యసన్నుత సనాతన తావకసత్కథాసుధా
18
చ.
తరికిట తాంధణాంకిణతతజ్ఝెణుతద్ధిమితారితక్కుఝేం
19
చ.
కురువక మాధవీ వగుళ కుంద శిరీష లవంగ యాలకీ
20
ఉ.
చారు నమేరు నీప హరిచందన నింబ కదంబ జంబు జం
బీర మధూక బిల్వ కరవీర తమాల రసాల సాల మం
21
ఉ.
సారస చక్రవాక విలసత్కలహంస జలాటకుక్కుటీ
22
చ.
లలితమృదంగవాదనక లాతతనాదఘుమంఘుమిన్ శ్రుతుల్
23
చ.
నిటలతటాంజలిప్రణతనీరజగర్భశిరఃకిరీటసం
24
ఉ.
సారయశోజితాబ్జఘనసార తుషార పటీర హీర మం
సార మరాళ హార శర శారద నారద శారదా సుధా
25
చ.
లలితకటాక్షవీక్షణకలాపముచే జెలువొందు మోమునన్
26
ఉ.
సారలవంగ సత్క్రముకశారదసార సమేతకమ్రవీ
27
ఉ.
సాంకవగంధసార ఘనసార మృగీమదరేణుగంధివా
28
ఉ.
నాయక తావకీనగళనైల్యము సన్మదషట్పదభ్రమన్
డాయఁగఁ జేర్చి ముద్దిడఁ గడంగెడుశ్రీకర రాజశేఖరా.
29
చ.
కలువలదండలు న్వలె నిగారఁపుమిన్కుల నీను పేరులన్
30
చ.
గళమున నొప్పు నబ్బెడఁగుకప్పమరాళిని దెప్పగా మహో
31
ఉ.
కీర మయూర కోకిల శుకీ కలహంస శకుంత శారికా
32
చ.
సుర లతిభీతులై శరణుఁజొచ్చిన వారల నాదరించుచున్
33
ఉ.
తావకసంస్తవార్హలలితంబగు వాక్ఫణితిన్ గవుల్ ధనా
34
చ.
రసమును గుర్తెఱుంగఁ డతిరమ్యకవిత్వముఁ జూచి మెచ్చలే
35
ఉ.
కొండెము సెప్పఁ బండితుఁడు కొండొకవిద్య నెఱుంగఁ డెంతయు
36
చ.
పరులకు విద్య నేర్పుటకుఁ బాల్పడఁ డొక్కెడఁ జెప్పెనేనిఁ దా
ధరను బ్రతిష్ఠ లేదుగద దాసవరప్రద రాజశేఖరా.
37
ఉ.
మానితగీతగీతియును మందరమధ్యమతారకంబులున్
38
చ.
మనమున నొక్కతీరు పలుమాటల పైకొకరీతి చేయఁబూ
39
చ.
విరివిగ నోటఁ దా ననుభవించక దీనుల కివ్వనట్టివాఁ
40
చ.
సతతము యాచకావళికి సారధనం బిడుచో వదాన్యుఁడౌ
41
ఉ.
కోరికతో ధనాఢ్యుని కుత్సితు నల్పుని దుష్టచిత్తునిన్
42
చ.
నరులు స్వదేహశోషణ మొనర్చిన దాననె ముక్తి గల్గునం
43
ఉ.
భూతి శరీరమంతటనుఁ బూసి జటాజినవల్కలాంగుఁడై
44
చ.
విమలతరప్రబోధముగ వేదము శాస్త్రపురాణపుంజముల్
45
ఉ.
ధీరుఁడు భక్తి కల్గి భవదీయకృపావశుఁ డౌట శాస్త్రమున్
గోరి పఠించి సారమును గూరిమి మీఱి గ్రహించి పిమ్మటన్
46
చ.
అనిశము లంతరాయము లనంతములై విలసిల్లు శాస్త్రముల్
47
చ.
శిరము వహించుఁ బువ్వులను జెల్వుగ నాసిక యాసుగంధమున్
48
చ.
హరి యనుచును హరుం డనుచు నంబుజగర్భుఁ డటంచుఁ గొంద ఱీ
49
చ.
హరియె హరుండు శ్రీధరపురారుల కైక్య మటంచు వేదముల్
50
చ.
తనువు మనంబు ప్రాణములుఁ దద్దయు నింద్రియజాల మైక్యము
51
ఉ.
పావనతావకాంఘ్రియుగభావనయ న్వరసూర్యదీప్తి లే
52
చ.
వ్రతములు దేవపూజ లుపవాసములున్ బహుదానధర్మముల్
53
ఉ.
ఆటలచోటనైనఁ బరిహాసపుమాటలనైన నీటుగాఁ
54
చ.
కలి బలిమిన్ రచించు ఘనకల్మషముల్ వహియించి చెంగటన్
55
ఉ.
చారువిలాసవాసముఖసారససారమృదూక్తిమాధురీ
56
ఉ.
కాలగతుల్ దలంచి భవకల్పితకార్యము లొందియు న్సతీ
57
ఉ.
సాంబ కృపావలంబ బుధజాతవినీతపరీతధీలతా
రంబ త్రిశూలచాలనపరాజితఘోరసురారిభీకరా
58
చ.
సలలితతావకాంఘ్రిజలజాతయుగాంచిత భక్తుఁ డల్ల ధూ
59
చ.
నరు లేవ రేని నీదుభవనంబున కొక్కప్రదక్షిణంబు సు
60
చ.
ఆమితభవత్పదాబ్జభజనామృతపానవిశేషమత్తచి
61
చ.
హర త్రిపురాసురాంతక దయాకర శూలి కపాలమాలికా
కరులకుఁ దెల్పుచుండునట కాలుఁడు శ్రీకర రాజశేఖరా.
62
ఉ.
శంకర భక్తమానసవశంకర దుష్టనిశాటఝూటనా
63
ఉ.
సారెకు ధీరులై సుగుణసారత మీఱు భవత్కథాసుధా
64
ఉ.
వారక సత్యదూరుల నివారితదర్శులఁ గర్మబాహ్యులన్
65
ఉ.
లాలితభర్మనిర్మితవిలాసభవన్మణిమందిరస్థఘం
66
చ.
లలిభవదుత్తమాంగపరిలంబితదివ్యజటానటద్ధునీ
67
ఉ.
ప్రాకటహేమచౌర్యముఖపాపకఠోరభుజంగపాళికిన్
68
ఉ.
పట్టితి నీపదాబ్జములు భావుకలీల సమస్తసౌఖ్యముల్
69
చ.
విడిచితి కర్మసంచయము వ్రేల్మిడి నీదుపదార్పణంబుగాఁ
70
చ.
జగమున జీవకోటి శతజాతుల నొంది నరత్వ మూను మా
తగియును ని న్గన న్మదిని దల్పక తా విడుచు న్బ్రయత్నహ
71
చ.
సురలు నిశాచరు ల్గలిసి సూటిగఁ బాటిలు దుగ్ధవార్ధి మం
72
ఉ.
కంజజముఖ్యఖేచరనికాయ మట న్భజియించి మించి మృ
73
చ.
పరమమునీంద్ర దేవగణపన్నగఖేచరసిద్ధసాధ్యకి
74
ఉ.
సారెలు మేళవించి విలసన్మణివీణలు పూని తుంబురుం
75
చ.
వితతకృపావలోకనసువీచిలసద్దరహాసచంద్రికల్
76
చ.
కరమణికంకణధ్వనులు గ్రాల సలీలసువర్ణదండచా
77
చ.
కనికచిరత్నరత్నమయఘంటలు మ్రోయ నుడావు బర్వుషో
78
చ.
అనయఁగ నొక్కబిల్వదళ మర్పణసేయు నితాంతభక్తి సు
79
చ.
కరములు నీపదార్చనముఁ గన్నులు తావకదివ్యమూర్తి సు
దరముగ నీదుకీర్తనలు తద్దయు వీనులు నీచరిత్రలన్
80
ఉ.
చల్లనినీకృపారసము సారెకుఁ గూఱిమి మీఱ నాపయిన్
81
చ.
పతితుఁడ నయ్యు నీపతితపావననామ నమశ్శివాయమం
82
ఉ.
శంకర సర్వసంపద లొసంగుము సంతస మొంది శాంకరీ
83
ఉ.
వేడుకనైన దాడిఁబడి వేదననైన ముముక్షుపాళితోఁ
దో డిఁక వారి కౌదువు కుతూహలమేదుర రాజశేఖరా.
84
చ.
ఇహపరసౌఖ్యదాయకుఁడ వీవె యటంచు సదా ముదంబునన్
85
ఉ.
దీనత లేనిజీవనము దివ్యకళామయమైన నీపద
ఉ.
భాసురతావకాంఘ్రివరపంజకపంజరమధ్యవర్తిగాఁ
87
చ.
సరసుఁ డెఱుంగు సత్కవనసారము సారెకు సార సోదరో
88
చ.
మదయుతుఁడ న్దురాగ్రహుఁడ మందుఁడ నైనను సర్వవైభవా
89
ఉ.
గౌళ బిళాహరీ శహన కాఫి కమాచి ముఖారి నాట భూ
90
చ.
సరసకలాకలాప విలసత్కవివర్ణ్యమహద్విలాస సుం
91
చ.
గురుతరభక్తి భక్తజనకోటి నితాంతము సేవ సల్పఁగాఁ
92
చ.
ఘనుఁ డతినీచుఁ జేరి మెలఁగన్ ఘనమంత దొలంగు నీచుఁ డా
తను శిల లెన్నియో జలధి దాఁటును సూత్రము సూనరాజితోఁ
93
ఉ.
త్రోవఁ దొలంగి దుర్గతులఁ దూగి వధూజనమోహమద్యమున్
94
చ.
శతధృతివాసవాదుల కసాధ్యము నీదుమహత్వ మెన్న దు
95
చ.
జనకుఁడ వీవె శంకర నిజంబు ధరాధరరాజపుత్రి మ
96
చ.
సురుచిరసత్యవోలుకులజుండను వేంకటరాయపుత్రుఁడన్
వరపరిలబ్ధసారమృదువాక్కలితాతతగీతసాహితీ
97
ఉ.
సమ్మతి మీఱ నీశతకసారము గోరి పఠించుచున్నవా
98
ఉ.
మంగళ మందు మానిజనమానితపాదసరోజ నీ కిదే
99
చ.
హర గిరిజామనోహర సురాద్రిశరాస మహేశ సాంబ శం
100
శ్రీ రాజశేఖరశతకము సంపూర్ణము.
