బాల నీతి/అహంకారము
బా ల నీ తి.
రోచనుడు పెట్టకమునుపె తానగ్గి నాయింటికంటించి వారిని దగ్దులనుగా నొనరించి మాతృసోదరసమేతముగా సుఖముగా నొకచోజేరెనుగదా. ప్రస్తుతము దురాశవలన బెడిసినదెవరు? దుర్యోధనుడేగదా. ఈతడుతన్ను గట్ట ద్రాళ్ళు తానెతెచ్చుకొనెనుగదా. వీని కీదురాశయె లేని యెడల బాగుపడునుగదా. కాబట్టి దురాశ గలిగించ్వరలు దు:ఖభాగులగుదురు. కావున మనము దురాశవిడనాడి తరినయాశ కలిగియుంది సత్కార్యము ల జేయుచుందము.
క. అది సర్వదోషముల కా
స్పద మది దురితక్రియాను♦బంధంబులకున్
మొదలు నిరంతర దు:ఖ
ప్రదమని మదిదలచి తృష్ణ♦బాతురు సుమతుల్
(భారతము)
---
అ హం కా ర ము.
నేనేశ్రేష్ఠుడననుబుద్ధిని జనింప జేయునది యహంకారమనబడును.ఇది, తన మాట కెదురు మాటాడక యుండునపుడును లోకము తాజెప్పుదానిని విశ్వసించి యాచరించుసమయమునందును, మఱియు నొక చిషయమున దానధికుడని జనులచే బొగడ్తజెందినపుడును జనించుచుండును.
93
బా ల నీ తి.
ఈయహంకారము, ధనాహంకారము, కులాహంకారము, విద్యాహంకారము, రూపాహంకార, మనుపేరులతో నాలుగువిధములుగా నుండును.
అందున మొదటిది ధనాహంకారము, అనగా డబ్బువలనవచ్చినగరువము. ఇది, దరిద్రులమీదికి నొంటికాలిపై లేచును. భృత్యులను వేధించుచుండును. ముఖస్తుతుల గోరుచుండును. క్రోధమునకు బ్రోత్సాహము జేయుచుండును. యుక్తాయుక్త విచారణ సన్నగిల జేయును. అధర్మములకు ముందంజవేయును.
రెండవది కులాహంకారము. అనగా మంచికొలము నందు బుట్టినందువలన వచ్చినగరువము. ఇది తక్కువ జాతులపై హుటాహుటి జనుచుండును. తనకంటె దక్కువజాతిలోనుండువాడు విద్వాంసుడైనను వానిని దృణీకరించు చుండును.
మూడవది విద్యాహంకారము. అనగా జదువు వలన వచ్చినగరువము. ఇది, విద్యావిహీనుల మనుజులుగా బరిగణించదు. కించిజ్ఞలను నీచులనుగా లెక్కించుచుందురు. సరివారలను నెక్కిరించును. ఎక్కువవారలకు గపటవినయమును జూపుచు వారిని నిర్లక్ష్యముగా జూచుచుందురు. తనతో సమానమైనదింకొకటిలేదని తలచును.నాలుగవరి రూపాహంకారము. అనగా సొగసైన యాకారమువలన గలిగినగరువము. ఇది, యబలలపై దడా
బా ల నీ తి.
లున జనుచుండును. ప్రతిసుందరస్త్రీయును తన్ను జూచిమోహముచెందుచున్నదని భ్రాంతిబడజేయు చుండును. డంబము కొఱకై ధనమును వ్యయము జేయించు చుందురు.
మిత్రులారా! ఒక్కొక్కగరువ మెంతనష్టము కలిగించు చున్నదో కనుగొంటిరికదా. ఇక నీనాలుగు నొకచొ గలిసి పనిజెయుఛుండిన నికేమిసెప్పవలెను? చెప్పవలను పడని దురవస్దల ఘటించునుగదా. ఇట్టిగర్వముగలిగిన వారలను గర్వులని యనెదరు. వీరు మొదట దమతో సమానులుమాత్రము కొందఱుగలరని తలుచుదురు. అటుపై దమతో సమానులుకాని తమకంటె గొప్పవరలు కాఇ లేరని యెంచుదురు. అంతట నీభూలోకమును గూడ మేమేసృజించితిమని యనుకొనుచుందురు. ఆహా! ఏమి! ఈయహంకారుల మహిమ! భగవంతుని గూడ నిరసించుచున్నారుకదా. ఈయహంకారు లితరులను బ్రేమింపరు. ఇతరులచే దాము బ్రేమింపబడరు. డంబమునకై లేనిపోని చేతగానిపనులనెత్తిని వేసికొని తన్నుకొనులాడుఛుందురు. వీరవమానములబడు చుందురు. యుక్తాయుక్తవిచారణలేని యీగర్వులు మనీషులకు గర్హ్యులు కాగలరు. ఈయహంకారు లది వఱకున్నగౌరవముకూడ నీగర్వముచేత గోల్పోవు దురు. మఱియు వీరి ప్రాణములకు హానియుగూడ సంప్రాప్తించగలదు.ఇటుల గర్వమువలన బ్రాణహానిని బొందినవారును
95
బా ల నీ తి.
బూర్వులలోగొందఱు కలరు. వారిలో నొకరిని జూపించు చున్నాను.
మున్ను మహిష్మతీపురంబున గార్తవీర్యార్జును డనువాడు దత్తాత్రేయానుగ్రహంబున సకలసంపదలు బొంది సుఖముగా సహస్రబాహువుల రాజ్యము బరిపాలించు చుండెను. అతడితరరాజులను దనకు గప్పముగట్టువారలనుగా జేసికొని తనయాజ్ఞకు నందఱిని లోబఱచుకొను చుండెను. ఆసమయమున దనకత్తికెదురకత్తి లేకయుండెను. అందువలన నాకార్త వీర్యార్జునుడు నాతో సమానుడగు పరాక్రమశాలి యీలోకమున లేడని గర్వించి యధేచ్చముగా నుండెను. అట్టితఱి రావణాసురుడు దిగ్విజయార్దం బీరాజుసమీపమునకుగూడ వచ్చెను. అంత నీయర్జును డారావణుని బాధించి తనచెఱసాలలో గొన్నిదినము లుంచి జాగ్రత్తగా నుండుమని బుద్దిజెప్పి చెఱసాలనుండి విడుదలజేసి పంపించివేసెను. వీనిని జయించుటవలన గర్వమదికమాయెను. అంత నొక సమయమున నీయర్జునుడు జమదగ్నియాశ్రమము నకు జనెను. అంత నాజమదగ్ని యతిదిగావచ్చిన యారాజును సత్కరించి యారగింపజేసెను. అంత నారాజాయన్నమునుగుడిచి కూర్చుండి యిదివఱకా హోమదేనువుచేసిన పని కత్యాశ్చరమందుచు దానినపహరింపనెంది "దీనినింటికి దీసికొనివెళ్ళు" డని తనసేవకుల కాజ్ఞనొసంగెను. అంత నారాజభటులు బా ల నీ తి.
జమదగ్ని వలదనిచెప్పుచున్నను వినక యాహోమధేనువును దోలుకొనిపోయిరి. అంత నారాజు కూడ దనపురమునకు జనెను. అటుతరువాత నా జమదగ్నికుమారుడదు పరశురామెడీసంగతి యంతయువిని యాగ్రహముతో నారాజుసదనమును జేరెను. అంత నారాజు తనకడకువచ్చిన పిల్లడగు నీ పరశురసమునిజూచి వీడు బ్రాహ్మణవిధంబున నుండుట మాని భండనమునకువచ్చియున్నవాడు. కాన వీనిని నిర్జించవలసినదే యని గర్వముతో నా పిల్లనితో యుద్ధమొనరింపసాగెను. తుదకా పరశురాముడా కార్తవీర్యార్జునిని యమపురికంపివేసి, తనహోమధేనువును దీసికొనివచ్చి తండ్రికి సమర్పించెను.
కంటిరా! ఆకార్తవీర్యార్జునుడు గర్వముచేత నన్యాయమునకు దిగెనుగదా. దానివలన నతడు యమపురి జేరవలసివచ్చెను. అతడేయననేల? నేనిప్పు డుదాహరించిన యితిహాసము వలన రావణుడు పరాభూతుడగుటయు గార్తవీర్యార్జునుడు మడియుటయు గూడ నిందులకు దాహరణములే! తుదకు బరసురాముడుగూడ శ్రీరామునిపట్టున నిందులకే యుదాహరణముగా నిలిచెను. దీనివలన మనము దెలిసికొనవలసినదేమి? గరువమనునది యెంతటివారికిని బరిహరింపరానిది. కావున దానిపట్ల మనము కడుజాగరూకతులమై మెలగవలెను. గరువమన్నను నహంకారమన్నను నొకటే! ఈ యహంకార మాపత్కరము. ఈయహంకారమును విధ్యార్దు 97
బా ల నీ తి.
లు కలిగియుండినయెడల వారివిద్య పాడగుహ. ధనవంతులీ గర్వమును గలిగియుండిన వారు తమ ధనమును వ్యర్దముగా వ్యయ మొనరించుచుందురు. విద్యాంసులు దీనిని గల్గియుండిన వారికుదుగౌరవము నాశనమగును. వేయేల? ఎవనికైన నీగర్వము కష్టము గలిగించుననియె యని నమ్ముడు. ఎంతయబివుద్ధి యగుచుండిన నంతతగ్గియుండ వలెనుగాని నిక్కి యుండ గూడదు. అటులున్నవరలె లోకోత్తర సత్పురుషులు కాగలరు. కాన మనమహంకారము విడనాడి వినయముగా నుండుదము.
క. గరువము గలిగిన మనుజుడు
కరముగ నలజడుల బొందు♦గానన్ దానిన్
సరసర విడుచుచు వినయము
సరుసమునన్ బొందవలయు♦నధికుండైనన్.
కో ప ము.
కోపమనగా నొకరిపై గినుక జెందుటయె?
ఇది గర్వమువలన గాని, తనపని కొనసాగన పుడుగాని యితరులు చేయరాని పనుల జేసినపుడు గాని జనించుచుండును. పాము కఱచినవిషము క్రమక్రమముగా నాశరీరమంతయు వ్యాపించినటుల నీకోపము వృద్ధిజెందుచుండును. అంత నిది మనుజుల గ్రుడ్లను ప్రత్తి కాయలవలె జేసి యగ్నిక