బాలకాండము - సర్గము 12
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే బాలకాండే ద్వాదశః సర్గః |౧-౧౨|
| వాల్మీకి రామాయణము | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||
తతః కాలే బహు తిథే కస్మిన్ చిత్ సుమనోహరే |
వసంతే సమనుప్రాప్తే రాజ్ఞో యష్టుం మనోఽభవత్ |౧-౧౨-౧|
ఋశ్యశృంగుడు అయోధ్యకు వచ్చిన పిమ్మట చాలాకాలమునకు మనోహరమైన ఒకానొక వసంత-ఋతు ప్రారంభమున(చైత్రశుధ్ధపూర్ణిమనాడు)దశరథమహారాజు అశ్వమేథయాగమును ప్రారంభిచుటకై సంకల్పించెను.(1)
తతః ప్రణమ్య శిరసా తం విప్రం దేవ వర్ణినం |
యజ్ఞాయ వరయామాస సంతానార్థం కులస్య చ |౧-౧౨-౨|
పిమ్మట దశరథమహారాజు దివ్యతేజశ్శాలియైన ఋశ్యశృంగమహామునికి శిరసాప్రణమిల్లి ఆయన అనుగ్రహమును పొందెను.పుత్రసంతానప్రాప్తిద్వారా వంశాభివృధ్ది కొరకై(చేయబడు)యజ్ఞమునకు ప్రధాన-ఋత్విజునిగా ఉండుటకై ఆయనను అభ్యర్థించెను.(2)
తథేఇతి చ స రాజానం ఉవాచ వసుధాధిపం |
సంభారాః సంభ్రియంతాం తే తురగశ్చ విముచ్యతాం |౧-౧౨-౩|
ఋత్విజునిగా అభ్యర్థింపబడిన ఋశ్యశృంగుడు అందులకు సమ్మతించి,"యజ్ఞద్రవ్యములను సిధ్ధము చేయింపుడు.యాగాశ్వమును విడిచి పెట్టుడు"అని రాజుతో పలికెను.(3)
సరవ్యాః చ ఉత్తరే తీరే యజ్ఞ భూమిః విధీయతాం |
తతో అబ్రవీత్ నృపః వాక్యం బ్రాహ్మణాన్ వేద పారగాన్ |౧-౧౨-౪|
అంతట దశరథుడు మంత్రిముఖ్యుడైన సుమంత్రుని ఇట్లు ఆదేశించేను."సుమంత్రా!వేదపండితులును,ఋత్విజులును ఐన సుయజ్ఞుని,వామదేవుని,జాబాలిని,కాశ్యపుని,పురోహితుడైన వసిష్టుని,తదితర ద్విజోత్తములను శీఘ్రముగా వెంటగొని రమ్ము."అని(4-5)
సుమంత్ర ఆవాహయ క్ష్షిప్రం ఋత్విజో బ్రహ్మ వాదినః |
సుయజ్ఞం వామదేవం చ జాబాలిం అథ కాశ్యపం |౧-౧౨-౫|
పురోహితం వసిష్ఠం చ యే చ అన్యే ద్విజ సత్తమాః |
తతః సుమంత్రః త్వరితం గత్వా త్వరిత విక్రమః |౧-౧౨-౬|
అనంతరము శీఘ్రగమనుడైన సుమంత్రుడు త్వరత్వరగా వెళ్ళి,వేదసారంగతులైన ఆ బ్రాహ్మణోత్తములను అందరిని వెంటబెట్టుకొనివచ్చెను.(6)
సమానయత్ స తాన్ సర్వాన్ సమస్తాన్ వేద పారగాన్ |
తాన్ పూజయిత్వా ధర్మాత్మా రాజా దశరథః తదా |౧-౧౨-౭|
ధర్మాత్ముడైన దశరథమహారాజు వారిని పూజించి,ధర్మార్థసాధనకు ఉపయుక్తములగు మధురవచనములను పలికెను.(7)
ధర్మార్థ సహితం యుక్తం శ్లక్ష్ణం వచనం అబ్రవీత్ |
మమ తాతప్య మానస్య పుత్రార్థం నాస్తి వై సుఖం |౧-౧౨-౮|
పుత్రార్థం హయమేధేన యక్షయామి ఇతి మతిర్మమ |
తదహం యష్టుం ఇచ్ఛామి హయమేధేన కర్మణా |౧-౧౨-౯|
"పుత్రులకొరకై తపనతో తహతహలాడుచున్ననాకుమనశ్శాంతియే కరువైనది.
ఋషిపుత్ర ప్రభావేణ కామాన్ ప్రాప్స్యామి చ అపి అహం |
తతః సాధు ఇతి తద్ వాక్యం బ్రాహ్మణాః ప్రత్యపూజయన్ |౧-౧౨-౧౦|
వసిష్ఠ ప్రముఖాః సర్వే పార్థివస్య ముఖాత్ చ్యుతం |
ఋష్యశృఙ్గ పురోగాః చ ప్రతి ఊచుః నృపతిం తదా |౧-౧౨-౧౧|
సంభారాః సంభ్రియంతాం తే తురగః చ విముచ్యతాం |
సరవ్యాః చ ఉత్తరే తీరే యజ్ఞ భూమిః విధీయతాం |౧-౧౨-౧౨|
సర్వథా ప్రాప్యసే పుత్రాం చతురో అమిత విక్రమాన్ |
యస్య తే ధర్మికీ బుద్ధిః ఇయం పుత్రార్థం ఆగతా |౧-౧౨-౧౩|
తతః ప్రీతోఽభవత్ రాజా శ్రుత్వా తు ద్విజ భాషితం |
అమాత్యాన్ అబ్రవీత్ రాజా హర్షేణ ఇదం శుభ అక్షరం |౧-౧౨-౧౪|
గురూణాం వచనాత్ శీఘ్రం సంభారాః సంభ్రియంతు మే |
సమర్థ అధిష్టితః చ అశ్వః సః ఉపాధ్యాయో విముచ్యతాం |౧-౧౨-౧౫|
సరయవ్యాః చ ఉత్తరే తీరే యజ్ఞ భూమిః విధీయతాం |
శాంతయః చ అభివర్థంతాం యథా కల్పం యథా విధి |౧-౧౨-౧౬|
శక్యః కర్తుం అయం యజ్ఞః సర్వేణ అపి మహీక్షితా |
న అపరాథో భవేత్ కష్టో యద్య అస్మిన్ క్రతు సత్తమే |౧-౧౨-౧౭|
ఛిద్రం హి మృగయంత ఏతే విద్వాన్సో బ్రహ్మ రాక్షసాః |
విధిహీనస్య యజ్ఞస్య సద్యః కర్తా వినశ్యతి |౧-౧౨-౧౮|
తద్ యథా విధి పూర్వం క్రతుః ఏష సమాప్యతే |
తథా విధానం క్రియతాం సమర్థాః కరణేషు ఇహ |౧-౧౨-౧౯|
తథా ఇతి చ తతః సర్వే మంత్రిణః ప్రత్యపూజయన్ |
పార్థివ ఇంద్రస్య తత్ వాక్యం యథా ఆజ్ఞప్తం అకుర్వత |౧-౧౨-౨౦|
తతో ద్విజాః తే ధర్మజ్ఞం అస్తువన్ పార్థివర్షభం |
అనుజ్ఞాతాః తతః సర్వే పునః జగ్ముః యథా ఆగతం |౧-౧౨-౨౧|
గతేషు తేషు విప్రేషు మంత్రిణః తాన్ నరాధిపః |
విసర్జయిత్వా స్వం వేశ్మ ప్రవివేశ మహామతిః |౧-౧౨-౨౨|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే బాలకాండే ద్వాదశః సర్గః |౧-౧౨|