పుట:Sukavi-Manoranjanamu.pdf/519

వికీసోర్స్ నుండి
ఈ పుట అచ్చుదిద్దబడ్డది


'అభిప్రేత పదావాసః, కదా న స్సం భవిష్యతి
నీచం సాధన మేతేషాం, పరోత్సర్గైక జీవినామ్' .


“అత్ర అభిప్రేత పదాత్ ప్రేతలోక ప్రతీతే రమంగలత్వం, సాధనం నీచ మిత్యనేన తుచ్ఛ మేహన ప్రతీతేః వ్రీడాకరత్వం, పరోత్సర్గైకజీవినా మిత్యనేన అధోవాయు ప్రతీతేః జుగుప్సాకరత్వమ్"

సాధన పదముకు మేహనమున్ను కోశమం దర్థమున్న దీని వ్రీడాకరత్వమే అయితే: రఘువంశము (చతుర్థ సర్గ) యందు

'ప్రతి జగ్రాహ కాలింగ, స్తను స్త్రీర్గజ సాధనః
మణిర్ధ్వయో రజాకంఠ, స్తనే రత్నే ప్యలంజికే'

అనుచోట, 'లలంజః = నిరర్థక జన్మవాన్. స్వార్థే కః, మేహనాగ్రే' అని నానార్థరత్నమాల యందు ఉండుటచేత అశ్లీలమగును. ఇదిట్లుండగా, తేజశ్శబ్దమునకు రేతమని సాధారణముగా నర్థము ఉన్నది.

'శుక్రం తేజో రేత నీచ బీజ వీరేంద్రియాణి చ'

అని నిఘంటువు. తేజ శ్శబ్దము జుగుప్సాకరము కావలె. కాని మహాకవి ప్రయోగములు బహులములు గలవు.

సాహిత్యరత్నాకరమందు

'రాజతేద్రౌ సుధాబ్ధౌ చ, శ్రియమాహృత్య రాజతే
రాజతేజోనిధేః కీర్తిః, త్రైలోక్యే రఘు రాజతే.

అని యున్నది. మరి ఇది అశ్లీలము కావలె: 'భగ యోనిర్ద్వయోః' అని నిఘంటువున్నందున 'సుభగః' వ్రీడాకర మనవలె. కాని అహోబల పండితులవారు

"వీర్యసుభగాది శబ్దా, విక్రమ సుందర ముఖాభిధేయేషు
కావ్యేషు సంప్రయుక్తాః, కవిభిః శ్లాఘాయుజో భవంత్యేవ."