పుట:Sukavi-Manoranjanamu.pdf/386

⁠

కపి దైత్య వీరశేఖరు లశ్వఘోషలు              కరిబృంహితములు మార్గణగరుత్ప్ర చండఝాంకృతు లట్టహాసములు నెమ్మి ఘననినాదంబు లతిభయంకరము దుర మ లంఘ్య మీక్షింప బ్రహ్మాదులకు వశంబె జయరమా రామ రామ రాక్షస విరామ.

⁠

ఈ పద్యమందు రేఫ ఱకార సాంకర్యమేకాదు. 'ముష్టీముష్టి' యని యుండవలసినందుకు 'ముష్టాముష్టి' యని యతి యందు ప్రయోగించినారు. 189

వ్యాకరణసూత్రము

⁠

'కర్మవ్యవహారే బహువ్రీహౌ పూర్వపదాంతస్య దీర్ఘః ఇచ్ సమాసాంతో వక్ష్యతే. తత్ర తేనేద మితి సరూపే. సప్తమ్యంతే గ్రహణవిషయే సరూపే పరే తృతీ యాంతే చ ప్రహరణ విషయే. ఇదం యుద్ధం ప్రవృత్త మిత్యర్థే సమస్యేతే కేశేషు కేశేషు గృహీత్వా ఇదం యుద్ధం ప్రవృత్తం కేశాకేశి. దండైశ్చ దండైశ్చ ప్రహృత్యేదం యుద్ధం ప్రవృత్తమితి దండాదండి. ముష్టినా ముష్టినా ప్రవృత్తం యుద్ధమితి ముష్టీముష్టి. 'ఓర్గుణః' ఉవర్ణాంతస్య గుణః స్యాత్. తద్ధితే ఆవాదేశః, బాహాబాహవి. తద్ధితే కిం? పట్వీ. సరూపే ఇతి కిం? హలేన, ముసలేన...'

⁠

అని యున్నందున 'ముష్టాముష్టి' యనరాదు. అకారాంతములకు-దండాదండి. ఇకారాంతములకు - 'ముష్టీముష్టి.' ఉకారాంతములకు - ‘బాహాబాహవి’ అని వ్యాకరణమందే యున్నది. 'బాహాబాహి' అనుచోట 'బాహా' శబ్దము - అకారాంత స్త్రీ లింగము - కలదు. కావున 'బాహాబాహి'యని పూర్వపదాంతముకే దీర్ఘము. కాని, 'ముష్టి' శబ్దము అకారాంతముగా కన్పించదు. ఇక,— 190