పుట:Sukavi-Manoranjanamu.pdf/280

వికీసోర్స్ నుండి
ఈ పుట అచ్చుదిద్దబడ్డది


'అథ నారాయణో విష్ణు రూర్థ్వకర్మా నరాయణః'

ఇతి శబ్దార్ణవః

'వాసు ర్నరాయణ పునర్వసు విశ్వరూపాః'

ఇతి త్రికాండశేషశ్చ.

'ముకుందశ్చాపి కుందశ్చ, నారాయణ నరాయణౌ
వాసుదేవో హి వాసు స్స్యాత్, వామదేవశ్చ వామవత్'

ఇతి ద్విరూపకోశశ్చ.
'ఇవి యన్నియు నిత్యసమాసములు కాకున్నను అనేక విధములు సమాసములు గల వనిన్ని, సకలపాపహర మైనటువంటిన్ని, సకలశుభద మైనటువంటిన్ని శబ్దమగుటచేత, పూర్వపండితులు నిర్ణయించినవిన్ని, మాకు గోచరించినవిన్ని వ్రాసినాము.

అప్పకవిగారు—'జనాన్ అర్దయతి సుఖయతీతి జనార్దనః, అర్ధగతౌ, యాచనేచ' - అని వ్రాసినారు, మరియును వ్యాఖ్యాకారులు వ్రాసిన సమాసములు ఇట్లున్నవి- 1. జనాన్ దుర్జనాన్ అర్దయతి నరకాన్ గమయతీతి జనార్దనః; 2. జనాః సముద్ర మధ్యస్థ దైత్యభేదా స్తేషాం మర్దన ఇతివా జనార్దనః; 3. ప్రలయకాలే సర్వాన్ జనాన్ అర్ధయతీతి వా జనార్దనః; 4. జనః జన్మ అర్ధయతి హినస్తీతివా జనార్దనః; 5.జనం జననోప లక్షితం జీవస్య సంసారం అర్ధయతీతివా జనార్దనః; 6. జనం జననం తత్కారణ మజ్ఞానం చ స్వసాక్షాత్కారేణ అర్దయతీతివా జనార్దనః; 7. జనైః సుజనైః పురుషార్థం అభ్యుదయకం నిశ్శ్రేయసలక్షణం చ

అర్ద్యతే యాచ్యత ఇతి వా జనార్దనః. 207
అమర వ్యాఖ్యానాదులందు పండితులు వ్రాసిన నిత్యసమాసములు వ్రాసుతున్నాము— 208
1. కేలీనాం సమూహో కై లం, తేనాస్యతే స్థేయత ఇతి కైలాసః; ఆస ఉపనివేశనే; 2. కం జలం అరవ్యత్ర కాసారః; కస్య ఉదకస్య సార అసమంతా దత్రేతి వా కాసారః 3. కి ఇతి శబ్దేన ఈష్టే కీశః. ఈశఐశ్వర్యే యద్వా,