విజ్ఞానకోశము - 3
చంద్రగుప్త చక్రవర్తి
నేటి చంద్రగిరి పట్టణము సువర్ణముఖికి కుడి భాగమున గలదు. పురాతన పట్టణ మెన్నడో, ఎట్లో మాయమైనది. ఆ ప్రదేశ మంతయు నేడు సాగుబడిలోనికి వచ్చినది.
ని. శి. సు.
చంద్రగుప్త చక్రవర్తి (క్రీ. పూ. 324-300) :
జీవితము : చంద్రగుప్తుడు మౌర్యవంశములో ప్రథమ చక్రవర్తి . ఈ రాజపుంగవుడు ప్రాచీన భారతదేశమును ప్రకాశమానము గావించిన మహానేత. ఇతడు గ్రీకులబారి నుండి హిందూదేశమును రక్షించినవాడు. అంతేగాదు. హిందూదేశముయొక్క విపులభాగమును ఏకచ్ఛత్రాధి పత్యమునకుతెచ్చి రాజకీయముగ ఏకత్వమును కల్పించిన మొట్టమొదటి ప్రభువు. ఇది మిగుల ఘనకార్యమే యనదగును. ఏలయన, ఇతడు రాజ్యసింహాసనమును వార సత్వేన పొందిన వాడుకాడు; మరియు దైన్యపరిస్థితులలో జన్మించినవాడు. ఇట్టివాడు మహోన్నతపదవి పొంద గలిగినాడనుటచరిత్రలో అద్భుత కథావిధానమే గదా !
చరిత్రలో ప్రసిద్ధికెక్కిన పురుషాగ్రగణ్యుల జీవితములవలెనే చంద్రగుప్తుని జీవిత ప్రారంభచరిత్రయు నిగూఢమైనది. ఇతడు అల్పజాతి సంభవుడనియు, క్షత్రియ కులాంకురమనియు వేర్వేరు విధములుగా కథలుకలవు.
చిత్రము - 162
నంద రాజులను పదభ్రష్టులుగజేసి, కౌటిల్యుడను బ్రాహ్మణుడు చంద్రగుప్తునకు రాజుగా పట్టాభిషేకము కట్టెనని మాత్రము పురాణములు చెప్పుచున్నవి. నందరాజునకు భార్యగా నెంచబడు చుండిన ముర యనునామె చంద్రగుప్తుని తల్లి యనియు, ముర కొడుకుగావున మౌర్యుడనియు విష్ణు పురాణ వ్యాఖ్యాత వివరించు చున్నాడు. అయితే మురశబ్దమునకు అపత్యార్థక తద్ధితరూపము 'మౌ రేయ' అగునుగాని “మౌర్య” కానేరదు. మహద్వాచకమగు “ముర ” శబ్దము నుండి మౌర్యశబ్దము జనించును. "ముర" అనునది ఒక గోత్ర నామమని పాణిన్యాచార్యుల 'గణపాఠము' నుండి తెలియగలదు. పురాణ కారులందరు మురకు ఎట్టి కళంకమును ఆపాదింపక పోయినను, ముర యను నామె నందరాజు భార్యయో లేక ఉంపుడుకత్తెయోతెలుపలేదు.
చంద్రగుప్తుని నీచజన్మ కథా వృత్తాంతము ముద్రా రాక్షస నాటకమునందు తెలుపబడినది. అందు చంద్రగుప్తుడు వృషలుడుగను, కులహీనుడుగను వర్ణితుడై యున్నాడు. కులహీను డనగా, పేదకులమువా డన వచ్చును. ఇక వృషలశబ్దము వృషుడను అర్థములో వాడుట కలదు. వృషుడనగా రాజాధిరాజు (chief among kings). ఈ పద్ద్వయములోశూద్రుడనికాని, కులభ్రష్టుడని కాని అర్థములు లేవు. ముద్రారాక్షసముపై వ్యాఖ్యానము వ్రాసిన పండితుడు, చంద్రగుప్తుడు మౌర్యుని కుమారుడనియు, ఈ మౌర్యుని భార్యయే మురయనియు, ఈమె శూద్రజాతి సంభవయనియు వ్రాసినాడు. ఆ నాట కాంతమున చంద్రగుప్తుడు మౌర్యపుత్రుడుగను నంద రాజవంశపు రాజ పురుషుడుగను కీర్తింపబడి యున్నాడు. దీనిని బట్టి చంద్రగుప్తుడును,
567
