పుట:RangastalaSastramu.djvu/78

వికీసోర్స్ నుండి
ఈ పుట ఆమోదించబడ్డది

ఉపరూపకాలు

ప్రహసనాలకు ఉదాహరణ: భగపదజ్ఞకరము, మత్తవిలాసము, లటకమేశకము.

డిమము: ప్రఖ్యాతేతివృత్తము ధీరోద్ధతులగు దేవ గంధర్వ పిశాచాదులు పదహారుగురు నాయూకులు. రౌద్రము ప్రధానరసము. నాలుగు అంకాలు, మాయ, ఇంద్రజాలము, యుద్ధము, సూర్యచంద్రగ్రహణాలు వర్ణితాలు.

ఉదా|| త్రిపురదాహము, వీరభద్ర విజృంభణము.

వ్యాయోగము: ప్రఖ్యాతేతివృత్తము. ధెరోదాత్తనాయక సమన్వితము, వీరసర ప్రధానము, ఏకాంకము. స్త్రీనిమిత్తముకాని యుద్ధము వర్ణితమవుతుంది.

ఉదా||నరకాసుర విజయ వ్యాయోగము, కిరాతార్జునీయ వ్యాయోగము.

నమవాకారము: ప్రఖ్యాతమైన ఇతివృత్తము. దేవదానవులు పండ్రెండుమంది నాయకులు, వీరరసము,, మూడు అంకాలు. ప్రదర్శించడానికి మూడు యామాల కాలముపట్టే కధాభాగము.

ఉదా|| సముద్రమధనము (నం). రంగరాయకదననమవాకారము(తె).

వీధి: కల్పితేతివృత్తము, ధీరోదాత్తనాయకము, ఏకాంకము, శృంగారరస సూచన, ఒకటిరెండు పాత్రలు.

ఉదా||మాలతీవీధి, ప్రేమాభ్ణిరామము (నం.), చిత్రకధవీధి, క్రీడాభిరామము (తె).

అంకము (ఉత్పృష్టికాంకము): ప్రఖ్యాతేతివృత్తంగాని, కల్పితేతివృత్తంగాని ఉండవలె. ప్రాకృతమనుజనాయకము, కరుణరస ప్రధానము. స్త్రీవిచారము, వాగ్యుద్ధము ముఖ్యంగా వర్ణింపబడవలె. ఏకాంకము.

ఉదా|| శర్మిష్టాయయాతి, ఉన్మత్త్తరాఘవము.

ఈహామృగము: ఇరివృత్తముమిశ్రము. ధీరొద్ధతులైన పరదివ్యులు నాయక ప్రతినాయకులు, అనురాగములేని దివ్యస్త్రీలను బలాత్కరించటం ముఖ్యము. వీనివల్ల శృంగారరసాబాసము కలుగుతుంది. అంకాలు నాలుగు. నయక ప్రతినాయకుల యుద్ధము వర్ణితముకావలె. వధ త్యాజ్యము.

ఉదా|| రుక్మిణీ హరణము, వెరవిజయము.

ఉపరూపకాలు

ఉపరూపకాలు పద్నాలుగని కొందరు లాక్షణికులు, పదునెనిమిద్