యును. వైదికవృత్తములకంటెఁ బృథగ్లక్షణము గలిగి లయానుగత మగునొకనూతనవృత్తజాతి వాల్మీకి కల్పించెను. ప్రతిపాదమునందలియక్షరములలో నివి గురువు లివి లఘువు లని నిశ్చితమైన యేర్పాటు గలదీర్ఘవృత్తములజాతి యింకొకటి కాలక్రమమునఁ గలిగినది. లౌకికవృత్తముల గురులఘువర్ణానుపూర్వియు వైదికవృత్తముల గురులఘువర్ణానుపూర్వినే యనుసరించియున్నది. ఉదా—
| | "సహస్రశీర్షా పురుష స్సహస్రాక్ష స్సహస్రపాత్ | |
ఈదిగువ నుదహరించిన త్రిష్టుప్ఛందస్సును కొంతమార్పు చేసిన లౌకికము లగు నింద్రవజ్రోపేంద్రవజ్రావృత్తములవలెఁ జదువవచ్చును.
వైదికము
| | ఉదీర్ష్య నా ర్యభిజీవ లోకం | |
లౌకికము
| | ఉదీర్ష్వ నారీ అభిజీవ లోకం | |
వైదికానుష్టుప్ఛందస్సును వాల్మీకి లౌకికానుష్టుప్చందస్సునుగా నెంతసులభముగ మార్చెనో చూడుఁడు. ఇతని మార్గమునే వ్యాసాదులు ననుసరించిరి. త్రిష్టుప్ఛందోమూలకము లగువైదికదీర్ఘవృత్తము లాధునికము లగునింద్రవజ్రోపేంద్రవజ్రవృత్తములుగ మాఱెడుదశలో వ్రాయఁబడిన శ్లోకములు భారతమునఁ గానవచ్చుచున్నవి. ఇవిగాక మఱికొన్నివృత్తములు వైదికఛందోబద్ధముగనే కనఁబడుచున్నవి. ఉదా—
| | "ప్రపూర్వగౌ పూర్వజౌ చిత్రభానూ గిరా వాశంసామి తపసా హ్యనంతౌ, | |
(భార. ఆది. పౌష్యపర్వ. ఆ. 3.)
బ్రహ్మ వేదములకువలె వాల్మీకి సంస్కృతశ్లోకనిర్మాణమునకును సంస్కృతకవనమునకును జనకుఁడు, కవి యనఁగా వాల్మీకి. "కవి ర్వాల్మీకిశుక్రయోః” అని విశ్వనిఘంటువు. కాళిదాసుగూడ నీయర్థమున నుపయోగించెను. “కవిః కుశలవా వేవ చకార కిల నామతః." రఘు. 14-32.
మఱియుఁ దైత్తిరీయప్రాతిశాఖ్యయందును, వాజసనేయసంహితయందును వాల్మీకినామ ముదాహరింపఁబడుటచే నితఁడు శ్రుతిప్రత్యభిజ్ఞతమాహాత్మ్యము గలవాఁ డని స్పష్టము.
(తైత్తి. ప్రాతి. 5.36; 9.4; 18. 6.)
————
