| శ్లో. | మహాం త్సఏవ పురుషో యస్య సత్యానురోధినః, | 105 |
| వ్యా. | మహానితి. తథ్యం యథార్థభాషణం అనురుణద్థి అనుసరతీతి సత్యానురోధీ. ని. 'సత్యం తథ్యమృతం సమ్య గనురోధోనువర్తన' మితి చామరః. తస్య యస్య పురుషస్య ఆక్షిప్తపారిజాతేన ఆక్షిప్త నిపాతితాః కిం యుక్తిధర్మేర్వాలమితి నిరస్తాః పరిజాతా ఏవ పారిజాతాః భృత్యా స్వార్థే౽ణీ ప్రత్యయః. ని, 'పరాచితాపరాస్కందపారిజాతపరేధితా' ఇత్యమరః. ఆక్షిప్తాః పారిజాతాః యేన స తథోక్తః తేన బాహునా బాహుబలేన - యద్వా ఆక్షిప్తపారిజాతేన స్వౌదార్యాక్షిప్తభూతదేవద్రుమేణ బాహునా జగత్ రక్ష్యతే పాల్యతే. స పురుషః మహాన్పురుష ఏవ మహావిష్ణు సదృశ ఏవ. అన్యేన దుష్కరత్వాదన్యేతి భావః. | |
| అన్యో౽ప్యర్థః. | సత్యా సత్యభామా - శబ్దైకదేశేన శబ్దగ్రహణమ్, భీమో భీమసేన ఇతి వత్. తాం ప్రణయకుపితాం అనురుణద్ధి ప్రణయవచనాదిభీరనుసరతీతి స తథో క్తః తస్య యస్య వాసుదేవస్య ఆక్షిప్త ఉన్మూలితః పారిజాతః దేవతరుః యేన స తథోక్తేన బాహునా కరణేన జగద్రక్ష్యతే. సప్రసిద్ధః పూర్ణత్వాత్ పురిశయనా ద్వా పురుషః వాసుదేవోమహాన్. అచింత్యమహిమేతియావత్. పారిజాతోన్మూలనాదేరన్యైర్ధుష్కరత్వాదితిభావః. అత్ర వాసుదేవకీర్తనేన కావ్యాంతే మంగళాచారః కృత ఇత్యనుసంధేయమ్. 'మంగళాచారయుక్తానాం వినిపాతో న విద్యత' ఇతి శ్రుతేః. అత్రాదౌ త్రయీత్యాదినా భగవద్వర్ణనరూపో మంగళాచారః కృతః. మధ్యే తు స్వస్థానాదపరోప్యేత్యాదినా అంతేత్వనేన శ్లోకేనేతి వివేకః. | |
| | ఇతి శ్రీభగవన్మాహేశ్వరస్య రేవణారాధ్యస్య సూనునా నాగనార్యేణ విరచితా కవిరాక్షసశ్లోకశతకటీకాశ్లిష్టార్థదీపికా సమాఖ్యా సమాప్తా. | |
| | సాక్షరేషు భవ తీహ జగత్యాం సర్వ ఏవ హృది మత్సరయుక్తః, | |
కవిరాక్షసీయం సమాఫ్తమ్.
| టీ. | సత్యానురోధినః - సత్య= యథార్థభాషణమును, అనురోధినః = అనుసరించి యుండెడి, యస్య = ఏపురుషునియొక్క, ఆక్షిప్తపారిజాతేన - ఆక్షిప్త = తనయీవిచే నిరాకరింపఁబడిన, పారిజాతేన = కల్పవృక్షము గల, లేక, ఆక్షిప్త = తిరస్కరింపఁబడిన, పారిజా | |
