పదబంధ పారిజాతము/ఎ

←పదబంధ పారిజాతము/ఎం

పదబంధ పారిజాతము (1959) రచించినవారు నార్ల వెంకటేశ్వర్లు
పదబంధ పారిజాతము/ఎ

పదబంధ పారిజాతము/ఏ→

ఎంత____ఎందు 247 ఎందు____ఎక

"మార్పెట్టు నోపనిమ్రాకు లేర్చుట యెంత, వా లగు నని వనవహ్ని నవ్వు." కుమా. 10. 159.

ఎంతసేపూ

ఎల్లప్పుడూ అనుట.
"ఎంతసేపూ వాడికి ఆత్మస్తుతీ, పరనిందా తప్పితే మరొకటి లేదు కదా !" వా.
చూ. ఎంతదాకా.

ఎందాక ? (ఎంతదనుక)

ఎక్కడికి పోతున్నారు అనుట. ఎక్కడికి అని అడగడం అపశకున మని ఎంతదాక అని అడుగుట అలవాటు.
"పొద్దున్నే బయలు దేరారు. ఎందాకా ?" వా.

ఎందు కైనా మంచిది

అంత ప్రయోజనం లేక పోయినా ఎంతో కొంత మేలు ఉండక పోదు.
కామేశ్వరి. శత. 85.
"ఆయనను వెళ్లి ఒకసారి చూడు. ఎందు కైనా మంచిది." వా.

ఎందు పెరటిచెట్టు మందు కాదు.

సన్నిహితులు చెప్పే హితవు తల కెక్కదు.
'అతిపరిచయా దవజ్ఞా' అన్న సంస్కృతసూక్తిని తెలిపే పలుకుబడి.
పెరటిచెట్టును తేలికగా చూస్తారు కదా !
"తమకు సులభ మైన నమృతంబు గైకొన, రెందు బెరటిచెట్టు మందు గాదు." కళా. 7. 39.

ఎందు లేని

ఎక్కడ లేని.
"ఎందు లేనిపలుపోకల మాయలు నీకు వెన్నతో బెట్టినవి." పారి. 1. 127.
ఇది వాడుకలో 'ఎక్కడ లేని' అనేరూపంతోనే కనబడుతుంది.
చూ. ఎక్కడ లేని.

ఎంబెన్న

యంబ్రహ్మ.
"ఓ అంటే నా రాని యెంబెన్నలదే యీ రోజులలో అధికారంగా ఉంది." వా.
చూ. యంబ్రహ్మ.

ఎకసక్కె మాడు

వేళాకోళము చేయు.
"ఎవ్వారి బొడ గన్న నెకసక్కెమాడుచు." విప్ర. 5. 26.
చూ. ఎకసక్కెము లాడు.

ఎకసక్కెము చేయు

హాస్యము చేయు.
"నీ విట వచ్చుట పారిజాతవా,సన బ్రకటించి నాకు నెకసక్కెము సేయన కాదె చెప్పుమా!" పారి. 1. 128.

ఎకసక్కెము లాడు

పరిహాస మాడు.
"చక్కెర వింటి వాని నెకసక్కెము లాడడె." నిరంకు. 2. 12. కాశీ. 4. 123.
చూ. ఎకసక్కెము చేయు. ఎకా___ఎక్క 248 ఎక్క___ఎక్క

ఎకాయకిగా

మధ్యలో ఆగకుండా.
"అమ్మకు చాలా జబ్బుగా ఉం దని తంతి వచ్చేసరికి ఎకాయెకిగా బయలుదేరి వచ్చాను." వా.
రూ. ఎకాయెకిని.

ఎక్కడ చూచిన...

అన్నిచోట్ల.
"ఎక్కడ జూచిన నిండ్లపై బసిడికుం,డలు క్రొత్త మెఱుగిడి నిలుపు వారు..." కళా. 7. 58.
"ఎక్కడ చూచినా తోరణాలే. జెండాలే. ఊరంతా వెలిగిపోతున్నది." వా.

ఎక్కడను ప్రొద్దు పొడుచు టెఱుగక

ఏ కష్టమూ తెలియకుండా.
"మ్రొక్కెదము సామి నీదయ, నెక్కడనుం బ్రొద్దు పొడుచు టెఱుగక నీవే, దిక్కని యందుము దాయలు, గ్రక్క తిలం గడుపుచల్ల కదలక యుండన్." రామాభ్యు. 2. 7.

ఎక్కడ పట్టిన నక్కడ

ప్రతిచోట.
"ఎక్కడ బట్టినం గళల యిక్కువ లెక్కడ నోరు సోకినన్, జక్కెర లప్పలు." కా. మా. 1. 43.
"వాడు ఎక్కడ పడితే అక్కడ అప్పు చేశాడు." వా.

ఎక్కడ పొడిచితే ప్రొద్దా అను

ఏ కష్టమూ లేక హాయిగా నుండు.
"...మత్తిల్లి యుష్మత్కథా బోధం బొందితి, మెక్కడం బొడిచితే ప్రొద్దా యటంచున్ సుఖ, శ్రీధన్యస్థితి రామరాజ్యమువలెం జే ఱొమ్ముపై జేర్చుచున్." బహులా. 1. 115.

ఎక్కడ లేని....

విపరీత మైన.
"నాకు ఎక్కడలేని కోపం వచ్చింది." వా.
"ఎక్కడలేని కపటమూ వాడి దగ్గర ఉంది." వా.
"వానికి తన భార్యమీద ఎక్కడ లేని ప్రేమ." వా.

ఎక్కడి కెక్కడ ?

దానికీ దీనికీ సంబంధము లే దనుపట్ల ఉపయోగించే పలుకుబడి.
"వారి వీరి బలసంపద లెక్కడి కెక్కడా నృప, గ్రామణితోడ..." రుద్రమ. 22. పు.

ఎక్కడి జగజోలి

ఇ దెక్కడి పీడ, ఇ దెక్కడి సంతన; ఇదేమి పీకులాట- అనుపలుకుబళ్ల వంటిది.
నా జోలి కాదు, ఊరివారి జోలి అన్న అర్థంలో జగజోలి యిక్కడ ప్రయుక్తమయింది. వావిళ్లలో, సూ. ని. లో కూడ జగజోలి = మిక్కిలి మోసగాడు అన్న అర్థం యిచ్చారు గానీ వా రిచ్చినప్రయోగాలలోనే అది అతకదు.
"....తనకార్య మైనయందాక విరా,ళి గదింతు రంత నెక్కడి, జగజోలి ఎక్క____ఎక్క 249 ఎక్కా____ఎక్కు

యటంచు నెరసి చన జూతురుగా." శుక. 3. 127.

"చాలు చాలు వట్టి జగజోలిమాట చాలింపుమా యిట్టి జాడ లేమిటికి ?" రంగ. అయో. 94 పొ.
"జగజోలిమాటలు మాని...." పరమ. 4. 306.
"ఫలమువారలొ కాక పని మాలినట్టి చలమువారలొ వట్టిజగజోలి యేల ?" పరమ. 7. 645.

ఎక్కడి జోలి ?

ఎక్కడి గొడవ ?
"ఎక్కడిజోలి పెండ్లి యగుటెట్లు?...." శుక. 1. 363.
"ఇదెక్కడి గొడవ?" వా.

ఎక్క పెట్టు

1. ఎగసన త్రోయు.
"వా డెక్క పెట్టడంవల్లనే వీ డిలా తయా రయ్యాడు." వా.
2. పురి యెక్కించు. ఎవరిమీదైనా చాడీలు చెప్పి ద్వేషము పుట్టించు.
"పాపం! వాడు మంచివాడే కాని రెడ్డిగారి కెవరో ఎక్క పెట్టి దావా వేసేట్టు చేశారు."
చూ. ఎక్కపొడుచు.

ఎక్కపొడుచు

చూ. ఎక్క పెట్టు.

ఎక్కద్రోచు

ఎక్కు పెట్టు.

"గొనయంబు నెక్క ద్రోచిన, గనయంబున కెక్కకున్న." పారి. 4. 72.

ఎక్కద్రోయు

ఎగద్రోయు.

ఎక్కాలు

ఒకట్లు.
"మా వాడికి ఎక్కాలు బొత్తిగా రావు. నాలుగో ఎక్కమే సరిగా చెప్పలేడు." వా.

ఎక్కి తొక్కి

కావలసినంత; సుష్ఠుగా.
"శేరుబియ్యం వేస్తే మాఇంట్లో అందరికీ ఎక్కి తొక్కి సరిపోతుంది." వా.

ఎక్కివచ్చు

వృద్ధికి వచ్చు.
"ఆ వ్యాపారంలో దిగినప్పటినుండీ బాగా యెక్కి వచ్చాడు." వా.
"వాళ్ల సంసారం పాపం ఎక్కి రాలేదు." వా.

ఎక్కుగొఱ్ఱు

భయంకరుడు.
పని పట్టించగలవాడు అని భావం. అపరాధులను కొఱ్ఱు కెక్కించడం, కొఱత వేయడం ఉన్నది. ఆ కొఱత వేసేదే ఎక్కు గొఱ్ఱు.
"భేదవాదుల కెక్కు గొఱ్ఱు." పండితా. ప్రథ. వాద. పుట. 511.
చూ. వీపుగోల.

ఎక్కుడించు

వింటినుండి నారి తొలగించు. ఎక్కు పెట్టుటకు వ్యతిరేకము. సంధించినబాణమును వింటినుండి తొలగించు అని అర్థం.
"వి ల్లెక్కుడించి." జైమి. 8. 29.
"అంత లతాంతచాపలత యంగభవుం ఎక్కు____ఎగ 250 ఎగ____ఎగ

డవు డెక్కు డించె ద,త్కాంత ప్రభాత మయ్యె నని." శుక. 1. 217. ఎక్కుడుగోద

వాహన మగు ఎద్దు, ఎక్కుటెద్దు.
"ఎక్కుడు గోద ని న్నెక్కడ వైచి, యెక్కడ వోయె." బస. 3. 69.

ఎక్కువ తక్కువ లేకుండు

సమానరూపముతో నుండు.
"ఎక్కువ తక్కువ లింతయు లేకన్ ఒక్క రూపమున నున్నవి చూడన్." సుద్రీ. 241.

ఎక్కువ తక్కువ లేక

సమానముగా, ఒకేతీరుగా.
"ఎక్కువ తక్కువ లెందు నించుకయు గ,ల్గక నేరు పొక్కలీలన తనర్ప." కళా. 8. 68.

ఎక్కే గుమ్మం దిగే గుమ్మం

ఏదో ఒక పనికై యింటింటికీ పోవుపట్ల అంటారు.
"పొద్దున్నుంచీ ఎక్కేగుమ్మం దిగేగుమ్మం. దీంతోనే సరిపోయింది." వా.

ఎగ ఊపిరి దిగ ఊపిరిగా ఉండు

మహా అలసటగా - ఆయాసముగా ఉండు.
"కొండెక్కి దిగేసరికి ఎగ ఊపిరి దిగ ఊపిరిగా ఉంది." వా.

ఎగచేపు

పా లివ్వకుండు (ఆవు మొదలయినవి)
చేపుట కిది వ్యతిరేకము.
"రాత్రి ఆవు ఎగ చేసింది. పొద్దున్న మజ్జిగనీళ్లు లేకుండా పోయినవి." వా.

ఎగజోపు

పై కెగురునట్లుగా పక్ష్యాదులను చోపు.
"ఒక వేళ డేగవేటకు జని యెగజోపి." కా. మా. 3. 47.
"వాటి నిలా ఎగజోపుక రారా. నే నిక్క డుంటాను." వా.

ఎగదట్టు

పైకి పోవు. అతిశయించు.
పాండు. 5. 182.
"వాడికి ఊపిరి ఎగదట్టింది." వా.

ఎగదిగ చూచు

దిక్కులు చూచు.
"చిగురుటాస దగిలి చింతాజలధి బడి, యెగదిగ జూడ బోతే యెందుకు నెక్కినది." తాళ్ల. సం. 9. 24.
చూ. ఎగా దిగా.

ఎగదీస్తే బ్రహ్మహత్య దిగదీస్తే గోహత్య

ఎటు పోయినా తప్పే అను పట్ల ఉపయోగించే పలుకుబడి.

ఎగదోయు

పురి ఎక్కించు.
"వాడు ముందే కొడుకుమీద మటమట లాడుతూ ఉంటే వీ డింకాస్త ఎగదోశాడు." వా.
చూ. ఎగబోయు.

ఎగనామం పెట్టు

మోసగించు; ఇవ్వక పోవు. ఎగ____ఎగ 251 ఎగ____ఎగా

"వాడు పది రూపాయలు తీసుకొని ఎగనామం పెట్టాడు." వా.
చూ. నామం పెట్టు.

ఎగనుబ్బు

ఉప్పొంగు.
"తదీయంబు లగు కృతక తరంగిణీ జాలంబులు కటిదఘ్నంబులు బెందొడలబంటులు నై యెగ నుబ్బి దిబ్బ తీర్థంబు లై పొరలి తెర లెత్తి." విప్ర. 2. 14.

ఎగబెట్టు

1. ఎగ వేయు.

"వాడిస్తాను ఇస్తా నని కడకు ఎగ బెట్టాడు." వా.

2. ఎత్తిపెట్టు.
"కాసేపు ఉండు. సామాను ఎగబెట్టి వస్తాను." వా.
ఈ అర్థంలో రాయలసీమలో ఈ మాట విరివిగా వినవస్తుంది.

ఎగబోయు

పురి ఎక్కించు.
"భూపాలునకు నెగబోసి యీర్ష్య." సారం. 3. 185.

ఎగరాసి దిగరాసి

లెక్కలలో ఏదో తారాతికిడీ చేసి.
"సంవత్సరం కిందట నూరురూపాయలు తీసుకుంటే, ఆ సెట్టి ఎగరాసి దిగరాసి నూటయాభైరూపాయలకు తేల్చాడు." వా.

ఎగవిడుచు

వదలిపెట్టు (ఇతరులకోస మై).
"తెక తేరగ నీ కెగ విడిచి పోయెదనె ప్రా,వగ నాకాణాచి యైన వలపుల పంటన్." కళా. 3. 202.

ఎగవేయు

ఇవ్వవలసింది, చేయవలసింది ఇవ్వక, చేయక - తప్పించు కొను.
"వాడీరోజు పని ఎగ వేశాడు." వా.
"నాకు వాడు నూరురూపాయ లివ్వవలసి వుండి ఎగవేశాడు." వా.

ఎగసన త్రోయు

ఎక్క పెట్టు. ఇది అన్యాయ మన్న సూచనా ఉన్నది.
"వాళ్లూ వీళ్లూ ఎగసన తోయడంతో వాడు అన్నకొడుకును యింటినుండీ తరిమేశాడు." వా.

ఎగా దిగా

పైనుండి క్రిందివరకూ.
చూ. ఎగ దిగ చూచు.

ఎగాదిగ కనుగొను

కోపముతో ఎదిరిని నిలు వెల్లా చూచు.
"కన్ను లెఱ్ఱగా నెగాదిగ గన్గొని, యౌడు గఱచి దీని నాటదేని...." శుక. 4. 39.
రూ. ఎగా దిగా చూచు.

ఎగా దిగా చూచు

తేరిపార జూచు.
"అలా ఎగా దిగా చూస్తున్నా వేమి ? గుర్తుపట్టలా ?" వా.
చూ. ఎగ దిగ చూచు. ఎగి____ఎగ్గు 252 ఎగ్గు____ఎటు

ఎగిరి గంతు వేయు

సంతోషపడు. క్రొత్త. 27.

ఎగిరిపడు

చాల కోపించు.
"వాడిపే రెత్తితే మా నాన్న ఎగిరిపడతాడు." వా.

ఎగ్గాడు

దూషించు.
"ఎగ్గాడి నారసా లేసినారు." నాయకు. పు. 13.

ఎగ్గుగొను

తప్పుగా తలచు.
"ఈ విభు డాడినది యెల్ల నెగ్గు గొనక." భార. కర్ణ. 2. 83.

ఎగ్గుతగ్గులు

హెచ్చుతగ్గులు.
"తగ్గుం గాక యా యెగ్గుత,గ్గులు."గుంటూ. ఉత్త. 63.

ఎగ్గు పుట్టు

హాని కలుగు.
"వీనిచేత నెట్టు కౌరవులకు నెగ్గుపుట్టు." భార. అర. 19. 4.

ఎగ్గులాడు

దూషించు.
"ఇప్పురంధ్రీరత్నంబు నిన్ని యెగ్గు లాడం దగదు." భాస్క. యుద్ధ. 2409.

ఎగ్గులు పట్టు

తప్పులు పట్టు.
"ఎగ్గులు పట్టు గుబుద్ధి పెద్దలన్." సింహా. 1. 18.
రూ. ఎగ్గులు వట్టు.

ఎగ్గులు వట్టు

తప్పు పట్టు.
"నను నెగ్గులు వట్టకుండినం బొందొనరున్." భార. కర్ణ. 1. 255.
రూ. ఎగ్గులు పట్టు.

ఎగ్గుసిగ్గులు

సిగ్గు, సంకోచము. జం.
"పోడిమి చెడి యెగ్గుసిగ్గులు లేక." రాధా. 5. 83.
"ఎగ్గూ సిగ్గూ లేని పిల్లలతో ఏం మాట్లాడుతాం?" వా.

ఎచ్చు కుందు లేక

హెచ్చుతక్కువలు లేక.
"ఇట్లు ప్రతిబాణముల హంసు డెచ్చు గుందు లేక పోరాడె." ఉ. హరి. 4. 289.

ఎటాడ బోగా నెటు వచ్చునో ?

ఏ మంటే ఏమి వస్తుందో ?/

"పూర్వపు నీ యత నుత్వ ధర్మమున్, మానక యేచుచున్న నది మామక భాగ్యము ని న్నెటాడబో,గా నెటు వచ్చునో తడవగా వెఱతున్." ప్రభా. 5. 3.

వాడుకలో:

"ఏ మంటే ఏమి వస్తుందో ? మన కెందుకని పలక్కుండా ఉన్నాడు." వా.

ఎటు తిరిగీ

ఏ మైనప్పటికీ; ఎలాగూ.
"ఎటు తిరిగీ వా డిక్కడికి రావలసిందే." వా.

ఎటు ననరాకుండు

ఏమనడానికి వీలు లేకుండు. ఎటు___ఎటొ 253 ఎట్టి___ఎట్లై

"మఱి ప్రధానుల వెట్టి మంతనా లెటు నన, రానివి పేగులలోని తీట..." కళా. 7. 19.

ఎటులైన కమ్ము నీవు

నీవు ఎలా అయినా అయిపో.
"...ఎటు లైన గమ్ము నీవు." పాండు. 5. 229.
ఇది వాడుకలో 'నీ వెట్లా అయినా అయి పో' 'నీ వెట్లపోతే నాకేమి' - మొదలయిన రూపాలలో నేటికీ వినబడుతుంది.

ఎటువంటి పెద్దవారు?

ఏం పెద్ద మనుష్యులు? అనగా ఇతరులు చేసిన పని సరిగా లే దనునపుడు అను మాట.
"మీ రెటువంటి పెద్దవా రెంచ రొకింతయుం..." కళా. 3. 36.
నేటి వాడుక రూపం:
"ఏం పెద్దమనుష్యు లయ్యా ! మీరు ? మొన్ననగా వస్తా నని చెప్పి రానే లేదు." వా.

ఎటూ

ఎలాగూ, తప్పక.
"వీనిచేత నెట్టు కౌరవులకు నెగ్గు వుట్టు." భార. అర. 1. 49.
"ఎటూ వెడతాం కనక ఆయన్ను కూడా చూచి వెడదాము." వా.

ఎటొచ్చీ

ఇంతకూ అనుట వంటి ఊతపదం. మాటా. 29.

ఎట్టిపాటు పఱిచినా

ఎన్ని పాట్లు పెట్టినా, ఎంత బాధ పెట్టినా. వాడుకలో ఎన్నిపాట్లు పెట్టినా అనే అలవాటు.
"ఎంత పాటుపడ్డా వాడికి కడుపు నిండడమే గగనంగా ఉంది." వా.

ఎట్లు కాదగిన కార్యము లట్లగు

అయ్యేదవుతుంది అనుట. యద్భావి తద్భవతి అని సంస్కృతం.
"కాంతరొ ! యెట్లు కాదగినకార్యము లట్లగు మున్గళావతీ, కాంతకు మోహనాంగు నుపకాంతుని..." శుక. 1. 239.

ఎట్లు చూడగలను ?

ఎలా చూడగలను ?
చూడ లే ననుట.
"అపత్యంబులదు:ఖం బే నెట్లు సూడ నోపుదు." భార. ఆర. 1. 86..

ఎట్లో ఒక్కచందాన

ఏదొ ఒక విధంగా. అయిష్టంతో అనుట.
"వీడ్కో జాలక చాల కంత మది యెట్లో యొక్క చందాన వీడ్కొనియెన్." కళా. 7. 97.
వాడుకలో:
"ఏదో ఒక విధంగా వెళ్ళి పోక తప్పదు." వా.

ఎట్లైన నగు

ఏమైనా కానీ. ఎడ____ఎడ 254 ఎడ____ఎడ

"...యెట్లైన నయ్యె నే నిచటన యుండెద నని యొక్క తొఱ్ఱలో నడగి యుండె." కళా. 2. 170.
"ఏ మయినా కానీ, నేను మాత్రం పోను." వా.

ఎడ కలుగ చను

దూరముగా పోవు.
"మణికంధరుండు రహస్యశంక నెడ గలుగ జనగ నమ్మహాముని కి ట్లనియె." కళా. 1. 198.

ఎడ కలుగ నిలుచు

దూరముగా నిలుచు.
"అతని విడిచి యెడ గలుగ నిలిచి, నా పలుకులు విని మాని పలికిన..." కళా. 3. 264.

ఎడగరపడు

కష్టపడు.
"నీవు డస్సి, యున్న వాడవు నిద్రయును లేక యున్న నీ, వెడగరవడియె దీయడవిలోన." భార. సౌప్తి. 1. 61.

ఎడగా చను

దూరంగా పోవు.
"అప్పుడు తద్వనలక్ష్మీవిలోకన కౌతుకంబున నెడగా జనియున్న మణికంధరుం బిలిచి..." కళా. 1. 208.

ఎడ తప్పించి

ఒకటి విడిచి ఒకటి (గ్రుచ్చు.)
"సాంధ్యరశ్మిసూత్రమున బొసంగ గ్రుచ్చి, యెడతప్పున ద్రోచి పిఱుంద జేర్చు." పారి. 2. 43.

ఎడ తాకు

బాధపడు.
"ఎండలకు నీడలకు నెడ తాకినాడు." తాళ్ళ. సం. 11. 2 భా. 56.

ఎడపడు

ఆలస్య మగు. లోపము కలుగు.
"ఏ క్రియలందును నెడపడకుండ, నీ క్రియ హయమేధ మీడేరుటయును." రంగ. రా. బాల. పు. 16. 11.

ఎడప దడప

అప్పుడప్పుడు.
"ఎడప దడప దనూభవుం డెచట నుండు." కాశీ. 4. 85.
"మసిబొట్టు బోనాన నసలు కొల్పిన కన్ను, కొడుపుచే దాటించు నెడప దడప." క్రీడాభి. 1. 136.
"ఎడపా దడపా వాడు వస్తూ పోతూ ఉంటాడు." వా.
రూ. అడపదడప.

ఎడపేర్పు

దాళి.
నుగ్గులను గుండ్రంగా పేర్చి అందులో నిప్పువేస్తారు. పాలు కాచడానికి, పప్పు ఉడికించడానికి ఉపయోగిస్తారు.
"ఒసగి యెడ పేర్పులో గ్రాగుచున్న యావు, పాలు వడ్డించుటయు." పాండు. 4. 174.

ఎడబిడ్డ

చంటిబిడ్డకంటే పెద్దబిడ్డ.
"ఎడబిడ్డం డొక డైన లేడొ?" క్షేత్రలక్ష్మి. 58.

ఎడమడుగు

1. అరమరిక, సంకోచము.
"పొడవున బ్రాయంబున గడుం, గడిదిబలంబునను జూడగా నసదృశు ఎడ____ఎడ 255 ఎడ____ఎడ

నీ, కొడు కని యీతని నెంతయు, నెడమడుగున జూప దెత్తె యిందఱు నగ గాన్." భార. ఆది. 4. 99.

2. భేదము, విలంబము. విరుద్ధము, కుటిలము. ఇడై మడిక్కై - తమిళం. వావిళ్ళ.
"ఈ పాలు ద్రావు మెడమడు గేమిటికి?" బసవ. 3. 62. పు
"ఏ యెడమడుగు లేని నెచ్చెలి, బొడ గాంచుట చచ్చి మరల బుట్టుట గాదే." భాగ. 10. స్కం. పు. 202.
"తోడితెం డెడమడు వేల యింక..." హరి. పూ. 9. 87.
"తత్సేవన తాత్పర్యంబు తగ నెవం బడియే ప్రొద్దును నెడమడు గగుమదితో ననుసరింపంగా..." హరి. పూ. 1.83.

ఎడమపిరి వెట్టు

అపసవ్యముగా ప్రవర్తించు.
"ఎడమపిరి వెట్టె నీమూఢు డెఱుకమాలి." రాధా. 3. 48.
చూ. ఎడమపురి వెట్టు.

ఎడమపురి వెట్టు

పురి విప్పు, అపసవ్యముగా ప్రవర్తించు.
"ఎడమపురి వెట్టె పరహిత వివేకములోన." తాళ్ల. సం. 11. 3. భా. 103.
చూ. ఎడమపిరి వెట్టు.

ఎడమ వెట్టు

ప్రక్కకు నెట్టు. ఇది నేటికీ దక్షిణాంధ్ర ప్రాంతంలో బాగా వాడుకలో ఉన్నపదం.
"సామాను లన్నీ తెచ్చాను అవన్నీ ఎడంగా పట్టు" అంటారు.
"కుడువంగ నొల్లక యెడము వెట్టి." హరి. పీఠిక. 14.
"విస్తట్లో అన్నీ వడ్డిస్తే అన్నీ ఎడంగా పెడుతున్నా వేమి?" వా.

ఎడమొగం పెడమొగం

సరిపడమి.
"వారికీ వీరికీ ఎడమొగం పెడమొగంగా ఉన్నది." వా.

ఎడ యెడ మాట లేల

ఆమాటలూ యీమాటలూ ఎందుకు? అవన్నీ అప్రస్తుతం అనుట.
"ఎడ యెడ మాట లేల ?" కవిక. 4. 146.

ఎడవాయు

వేఱుపడు.
"ఎడవాయని సఖులతోడ నెందున్నాడో." నిరంకు. 2. 80.

ఎడ సనక

దూరము పోక; అతి జాగరూకతతో.
"పతివ్రతారత్నము న, న్నెప్పు డెడసనక కంటికి, ఱెప్పవలెం గాచి తిరుగు రేయిం బవలున్." శుక. 1. 389.

ఎడసిపోవు

తొలగిపోవు.
"బొంకుమాట లెడసిపోయిన గాక శంక యేల మాను." తాళ్ల. సం. 5. 62. ఎడ____ఎడ్లు 256 ఎత్త____ఎత్తి

ఎడ సేయక

ఆలస్యము చేయక.
"మాయకా డెతెంచి మనలను గల్ల, సేయుచున్నా డెడసేయక వీని దెగటార్పు."
గౌ. హరి. ప్రథ. పంక్తి. 1853-55.

ఎడసేయు

ఎడబాపు, లోటు కలిగించు.
"చిలుకలకొల్కి ! యెవ్వ రెడసేసిరి నీ కిటు లేల చింతిలన్." పారి. 1. 117.

ఎడసొచ్చు

దిగు.
"దుష్క్రియా, శూరత కిట్టివార లెడ సొచ్చుట గంటిమొ." నిరంకు. 2. 13.

ఎడ పెడా

అటూ యిటూ.
"వాడు యెడాపెడా నాలుగు వాయించి పంపించాడు." వా.

ఎడ్దకత్తెర నాలుక బెల్ల మగు

లోపల యేమున్నా పైకి ప్రియంగా మాట్లాడు. పయోముఖ విషకుంభము లాంటిది.
"వికచముఖు డగుచు శాత్రవు, లకు హితు లగునట్టివారలం గని భూపా,లకు డెడ్దకత్తెరయు నా, లుక బెల్లము నై మనంబులుం గనవలయున్." భార. శాంతి. 3. 268.

ఎడ్లు దున్ని గుఱ్ఱముల మేపు

ఒకరు బాధపడి మరొకరిని పోషించుపట్ల ఉపయోగిస్తారు. ముఖ్యంగా బాధపడేవారు మంచివా రనీ, ఇతరులు కారనీ సూచన కూడ కలదు. రుద్రమ. 39 పు.

ఎత్తర తత్తర చేయు

ఉక్కిరిబిక్కిరి చేయు.
"ఎల్ల విటాగ్రగణ్యులను ఎత్తరతత్తర చేసినట్టి..." పాణి. 2. 102.

ఎత్తికోలు

ప్రయత్నము, ఆరంభము.
"ధాత మదియెత్తికోల్ తుది దాక కున్నె." నైష. 1. 82.
దీనికి దగ్గరగా ఉన్నదే ఎత్తుగడ.
చూ. ఎత్తుగడ.

ఎత్తిచ్చు

ఎదుటివారికి నేర్పు.
"ఎల్లవారికిని ఇదె యెత్తిచ్చె ననవు గదా కల్లరితనమున చీకటిలోని సుద్దులు." తాళ్ల. సం. 3. 650.
"వాణ్ణి నేను అడుగుతున్నాను. వా డేమీ చెప్పక ముందే నువ్వు ఎత్తిస్తావెందుకు?" వా.

ఎత్తినకాలు దించకుండా

నిర్విరామంగా.
"కోడి కూసినప్పటినుంచీ ఎత్తినకాలు దించకుండా పని చేస్తూనే ఉన్నాను. ఇంకా తెమల లేదు." వా.

ఎత్తినకే లెత్తినట్లే యుండు

ఉన్న దున్నట్లుగానే.
"దృఢముష్టిం బూని బల్గత్తి యె,త్తినకే లెత్తిన యట్ల యుండ దివి నుద్వేగంబునం బోవుచున్." కళా. 3. 152. ఎత్తి____ఎత్తి 257 ఎత్తి____ఎత్తు

ఎత్తినకోలగా

ఎత్తినబాణం ఎత్తినట్లుగా. వెంటనే.
"ఎత్తినకోలగా మదను డేసిన వే చని వచ్చు నర్ధచం,ద్రోత్తరబాణమో యనగ నొప్పెడుపాపటతో." కళా. 7. 126.

ఎత్తినడుగుల నుండు

ఎప్పుడెప్పు డని ఆతురతతో ఉండు.
కాళ్లెత్తి నిల్చి చూస్తున్నారు అనుటపై వచ్చినది.
"గొంతి కోడండ్రు రెల్లను గురువరేణ్య! యెత్తినడుగుల నున్నవారు." భార. ఆశ్ర. 2. 25.

ఎత్తినభీతి

భయముతో.
"వాసవుం, డెత్తినభీతి బ్రహ్మకడ కేగి ప్రణామము చేసి ఖేదముం, దత్తఱపాటు జెప్పిన." ఉ. హరి. 2. 187.

ఎత్తిపెట్టు

దాచిపెట్టు.
"ఈ డబ్బు ఎత్తిపెట్టు." వా.

ఎత్తి పొడుచు

దెప్పు.
"ఈరా లెఱింగిన నెత్తిపొడుచు." భాగ. 10.వూ. 978.
"అత్తగా రెప్పుడూ ఏదో ఒకటి ఎత్తి పొడుస్తూ నే ఉంటుంది. వా.

ఎత్తిపోతలు

పోషణము.
"ఆ ! వాళ్లతల్లి ఉన్నంతవరకూ ఎత్తి పోతల కేం లోపం లేదు." వా.

ఎత్తిపోవు

దండెత్తు.
"తండ్రిబిడ్డ యన్న దమ్ముడు నాకెత్తి, పోయి పోటు లాడి పుడమి గొండ్రు." భార. భీష్మ. 1. 42.

ఎత్తి వచ్చు

దండెత్తి వచ్చు. కుమా. 10. 167.
"సరగున దుర్గముల్ సాధింప జనువేళ, వైరిభూభుజు లెత్తివచ్చు వేళ." శుక. 1. 235.
"అనికిన్ బలనూదను డెత్తివచ్చినన్, దీలుపడంగ దోలి యిట దెచ్చెద నిచ్చెద బారిజాతమున్." పారి. 1. 135.

.....ఎత్తు

ప్రస్తావించు.
"ఆ సంగతి నా దగ్గఱ యెత్తవద్దు." వా.
"ఇకమీద ఈ సంభాషణ నీ దగ్గఱ ఎత్తితే ఒట్టు !" వా.

ఎత్తు ఎఱుగక

చాక చక్యము లేక; తెలివి తక్కు వై. చదరంగముద్వారా వచ్చిన పలుకుబడి. ఒక ఎత్తు వేసినప్పుడు దానికి సరిగా ఎత్తు వేయవలసి ఉంటుంది. ఆ యెత్తు వేయుటకు తెలియక పోయె ననుట.
"అవ్విష్ణుశర్మయు నె త్తెఱుంగక యి త్తెఱంగున మాటలాడి నోటికూటికి జేటు దెచ్చుకొంటిని గదా..." శుక. 3. 364. ఎత్తు____ఎత్తు 258 ఎత్తు____ఎత్తు

ఎత్తుక వచ్చు

1. తీసుకొని వచ్చు; 2. లేవ దీసుక వచ్చు; 3. దొంగిలించు.
"ఆ ముద్దియకు బుద్ధి జెప్పి యెత్తుకొని వచ్చెదము." ప్రభా. 5. 18.
"గిన్నె యెత్తుకొని బొంకుల్ పల్కుచున్." విప్ర. 5. 15.
"వా డా పిల్లను యెత్తుకపోయా డట." వా.

ఎత్తుకు పైయెత్తు వేయు

యుక్తికి ప్రత్యుక్తి పన్ను.
"వీడు కల్లంగడి వానికి పోకుండా పైపాట పాడాడు. వాడేమో యిప్పుడు మద్యపాననిషేధదళంలో చేరి ప్రచారం మొదలుపెట్టాడు. ఎత్తుకు పైయెత్తు వేయడం తప్పితే వాడూ వీడూ యిద్దరూ ఒకటే." వా.

ఎత్తు కెత్తు బంగారముఇచ్చి....

అమూల్యము, విలువ గలది. ఆ వస్తువునకు సరిపడినంత తూకము గల బంగారమును ఇచ్చి తీసికొనుట ఆ వస్తువుకున్న అమూల్యతను సూచించును. బంగారానికి ఇం కేపర్యాయపద మైనా చేరవచ్చును.
"ఎత్తు కెత్తు మెఱుంగు కుందన మిచ్చి తెచ్చితి మీసిరాజులు." శుక. 1. 222.
"ఎత్తుకెత్తు బంగార మిచ్చినా ఈ వస్తు వివ్వను." వా.
"ఆ పిల్లకు ఎత్తుకెత్తు బంగార మిచ్చినా తీరదు." వా.
"ఆ పనికి ఎత్తుకెత్తు బంగార మీయవచ్చు." వా.

ఎత్తుకొని పోవు

లేవదీసికొని పోవు. ఇది యీ నాటికీ రాయలసీమలో వాడుకలో ఉన్న పలుకుబడి.
"వాడు ఆ రంగనాయకిని ఎత్తుకొని పోయినా డని ఊరంతా ఒకే అనుకోవడం." వా
చూ. ఎత్తుక పోవు.

ఎత్తుకొని తిను

అడుక్కొని తిను.
"ఉన్నపొలం కాస్తా అమ్ముకొంటే ఎత్తుక తింటావా?" వా.

ఎత్తుకొను

పూనుకొను; ఆలోచించు; తలంచు.
"కుల మెల్ల జెఱచి నీకును గర్త యైన, యిలపతి బొలియింప నెత్తుకొన్నావు." వర. రా. అయో. పు. 397. పంక్తి. 15.
"వాడీమధ్య నా విషయమే బొత్తిగా ఎత్తుకోవడం లేదు." వా.

ఎత్తుగడ

ఆరంభము.
"ఆ పాట ఎత్తుగడ చాలా బాగా ఉంది గాని రాను రాను తేలిపోయింది." వా.
"పద్యం ఎత్తుగడ బాగా ఉంది." వా.

ఎత్తుదెంచు

ఎత్తి వచ్చు, దండెత్తి వచ్చు. కుమా. 10. 125. ఎత్తు____ఎత్తు 259 ఎత్తు____ఎత్తు

ఎత్తున కెత్తు

సరికి సరి. ఆ వస్తువు ఎంత తూకమో అంతతూకము గల మఱి యొకటి ఇచ్చుటపై వచ్చినది.
"ఎత్తున కెత్తు అనఘ మీ కిచ్చెద." బస. 4. 120.

ఎత్తు పెట్టు

ప్రోత్సహించు.
"విలసిత మోహదాహ పరివేదన పొమ్మని యెత్తుపెట్టగా." హంస. 1. 114.

ఎత్తుఱోళ్లు

తిట్టుగా స్త్రీల దూషణలో ప్రయుక్త మైనది. ఎత్తుకొన్న ఱోలులాంటివా రని కావచ్చునేమో!
పండితా. ప్రథ. పురా. పుట. 343.

ఎత్తులిడు

ప్రోత్సహించు.
"...పలుమాఱు వచ్చిర మ్మనుచు మిగుల నెత్తు లిడియెడు నన్ను నా యింతి చూచి." కళా. 2. 170.
"ఇరువంక జెలు లెత్తులిడుచు లబ్బింపంగ జిఱు నవ్వులో గొంత సిగ్గు వదలి." కళా. 7. 76.

ఎత్తులు పెట్టు

ప్రోత్సహించు.
"పొద్దున్నుంచీ ఎత్తులు పెడితే వాడు బయలుదేరాడు." వా.
"ఎత్తులు పెట్టి ఎత్తులు పెట్టి వాణ్ణి పంపించాను." వా.

ఎత్తులు వేయు

తంత్రాలు పన్ను.
"మన ప్రయత్న మంతా భగ్నం చేయాలని వాడు ఎత్తులు వేస్తున్నాడు." వా.

ఎత్తువడు

మెత్తబడు; ఎత్తుబడి పోవు అనగా బలహీనపడి పోవు. ఈ క్రింది ప్రయోగంలో శ్లేషలో అర్థాలు రెండూ ఉన్నవి.
"తారాచలము వ్రేకదన మెంత వింశతి, బాహునిచే నెత్తువడియె నట్టె." కుమా. 3. 5.
"కంటకాగమభీతి గడచె నుద్ధత భూమి, భృత్కటకం బెల్ల నెత్తు వడియె." మను. పీఠిక. 34.
"ఆ యెద్దు యెత్తుబడింది." వా.
"అతడు నాలుగునాళ్లజ్వరంతో ఎత్తుబడి పోయాడు." వా.

ఎత్తువారిచేతిబిడ్డ

ఎవరు కాస్త మంచిమాట మాట్లాడితే వారివైపు ఉండే వాడు.
"ఈత డెత్తువారి చేతిబిడ్డ గాని యొక తెన్నున బోవువాడు గాడు. ఇట్టి వాని కొలువు మిక్కిలి కష్టము." నీతిచంద్రిక. మిత్రభేదము.
"వాడు ఎత్తువారి చేతిబిడ్డ. ఎక్కడ ఉంటే అక్కడి మాట." వా.

ఎత్తు వేయు

ఉపాయము పన్ను.
"వాడు స్కూలుకు డబ్బిస్తున్నాడంటే యేదో ఎత్తువేశా డన్నమాటే!" వా. ఎత్తు____ఎద 260 ఎద____ఎది

చదరంగంలో ఎత్తులు వేయడంపై వచ్చినపలుకుబడి. ఎత్తు వోవు

ఓదిపోయి పాఱు. కోడిపందెములలో ఈ మాటను ఇప్పటికీ ఉపయోగిస్తారు. 'ఆకోడి ఎత్తు పోయింది.' అలాగే 'కొప్పెత్తు' అను మాట కూడా ఉపయోగిస్తారు.
"అవియును నొకటొకటికి నె,త్తు వోవక పెనగిన గని మధుత్రిపురహరుల్." ఉ. హరి. 6. 160.

ఎత్తు సేయు

సమాన మగు.
"ఇంద్ర నీలపు రంగు నెత్తు సేయ గడంగు." రుక్మాం. 2. 125.

ఎద కొఱవి గొని చూడినట్లు

హృదయాన్ని కొఱివితో క్రుచ్చినట్లు. అంత బాధా కరంగా.కుమా.10. 142.

ఎదను పెంచు

హృదయ వై శాల్యము కల్పించు. నా. మా. 99.

ఎద నెగ్గు రను

మనసు బాధపడు. నెగ్గు రను, దిగ్గు రను, చివుక్కు మను, భగ్గు మను అనునవి ధ్వన్యనుకరణములుగా ఏర్పడినవి.
"ఒక మోహనాంగశృం, గారునితోడ దీపకళిక ల్వెలుగన్ నిదురించు చున్న యా,నీరజగంధి జూచి యెద నెగ్గు రనంగడు విస్మితాత్ము డై. శుక. 1. 204.

ఎదబడు

భయపడు. రాయలసీమలో ఎక్కువగా వాడుకలో నున్న పలుకుబడి.
"వాడిమాటలకు ఎదబడేవాళ్లు ఎవరూ లేరు." వా.
చూ. ఎదవడు.

ఎదలో రాయి పడు

భయము కలుగు.
"పదుగురు గల సభ యన న, ప్డెదలో రాయి పడి..." గుంటూ. ఉత్త. 23.
చూ. గుండెలో రాయి పడు.

ఎదవడు

భయపడు.
"పెదవులు దడవుచు భీతిచే జాల నెదవడి." వర. రా. అర. పు. 112. పంక్తి. 4.
చూ. ఎదబడు.

ఎదాన కొట్టుకొను

నెత్తిన వేసికొను అనుట వంటిది. నిరసనగా అనుమాట. కొత్త. 97.

ఎదిరి నిన్ను నెఱుగు

తనబల మెంతో ఎదుటివారి బల మెంతో తెలియు. ఎదు____ఎదు 261 ఎదు____ఎదు

"చిఱుత,వెదిరి నిన్ను మెఱుగవు." కుమా. 6. 10.

ఎదుగూ పొదుగూ

జంటపదం.
"వా డెంత తిన్నా ఎదుగూ పొదుగూ లేకుండా అలాగే ఉండి పోయాడు." వా.
"ఈ వ్యాపారం ఎన్నాళ్లైకైనా ఎదుగూ పొదుగూ లేకుండా అలాగే ఉండి పోయింది."
రూ. ఎదుగూ బొదుగూ.

ఎదుగు పొదుగు లేని

ఏమాత్రం పెరగని.
"ఎదుగూ పొదుగూ లేని ఈ జీతంతో ఎలా సంసారాన్ని నెట్టేదో తెలియడం లేదు." వా.
రూ. ఎదుగు బొదుగు లేని.

ఎదురాడు

ఎదిరించి మాట్లాడు, ధిక్కరించు.
"పెద్దలకు ఎదురాడ రాదు." వా.

ఎదురీత

జనాభిప్రాయం ఒకవైపు ఉండగా దానికి భిన్నంగా ప్రవర్తించుట. ప్రవాహం ఎటువైపు పోతుందో అటువైపు పోవడం సులువు. దానికి ఎదురుగా యీదడం కష్టం.
"కులభేదాలు మతభేదాలు పోవాలంటున్న రోజుల్లో నీ విలా కులం పేర పార్టీ పెట్టడం వట్టి ఎదురీత నాయనా!" వా.

ఎదురుకట్ల

ఎదురుగా.
"హిమశైలజాజిని యెదురుకట్లకు బోని." సారం. 3. 108.
"తమ యింటి యెదురుకట్ల." వి.పు. 7. 137.
నేటికీ ఈమాట యిదే రూపంలో రాయలసీమలో విశేషంగా వినవస్తుంది.
"ఇంత పెద్దవా డైనా నా తమ్ముడు నా యెదురుకట్ల నిలబడడు." వా.
"అన్న యెదురుకట్ల అతను నిలబడి ఎరగడు." వా.

ఎదురు కెదురు

బదులుకు బదులు.
"ఎదురు కెదు రేల కోపించె నిందు ధరుడు." భీమ. 4. 12.

ఎదురుకొను

మార్కొను.
"కావున మన మెదురుకొనం గావలయు." జైమి. 5. 164.

ఎదురుకోలు చేయు

ఎదురేగి వెళ్లు.
"అతడు నఖండవైభవంబున, దవు దవ్వులన యెదురుకోలు చేసె." కళా. 7. 69.

ఎదురుకోళ్లు

పెండ్లిలో ఒకవేపు వారు మరొకవేపు వారికి ఎదురేగి వెళ్లుట.
"పెండ్లికొడుకువాళ్ళు వస్తున్నారట. ఎదురుకోళ్ళకు వెళ్ళాలి." వా. ఎదు_____ఎదు 262 ఎదు____ఎదు

ఎదురుచుక్క

ప్రతిస్పర్ధి. ఇది జ్యోతిశ్శాస్త్రరీత్యా వచ్చిన పలుకుబడి. చుక్క యెదురుగా నున్నప్పుడు ప్రయాణాదులు చేస్తే అశుభం కలుగుతుం దని ప్రతీతి.
"ఎపుడు శాత్రవకోటి కెదురుచు క్క గుచు." రం. రా. బాల. పు. 9. పం. 15.
"ఏదులకు మిత్తి లేళ్ళకు నెదురు చుక్క." శుక. 2. 283.
"ఎదురింటివారం కెదురుచుక్క." శుక. 3. 20.
"వాడికి వీడికి చుక్కెదురు." వా.
రూ. చుక్కెదురు.

ఎదురు చూచు

1. నిరీక్షించు.
"నీ రాక కెదురుచూచు, నయనములు వేయి విరియించి నాకభర్త." శృం. నైష. 4. 64.
2. ముఖాముఖి చూచు. అంటే అంతకు తక్కువవాడు కా డనుట.
"కమనీయ రూపరేఖావిలాసస్ఫూర్తి, నేభర్త శ్రీభర్త నెదురుచూచు." ఆనంద. పీఠి. 46.
చూ. ఎదురులు చూచు.

ఎదురు తిరుగు

ధిక్కరించు.
"తండ్రికే ఎదురు తిరిగి మాట్లాడేవాడు మనమాట వింటాడా!" వా.

ఎదురు తెన్నులు చూచు

నిరీక్షించు.
"ఆయనకోసం ఎదురు తెన్నులు చూడ్డంతో సరిపోతున్నది." వా.

ఎదురుత్తర మిచ్చు

బదులు చెప్పు.
"ఉత్తమనాథు డీత డెదురుత్తర మీ డొకనా డదే మకో." కా. మా. 3. 44.

ఎదురుత్రోవాలు చూచు

నిరీక్షించు.
"ఇంద్రద,త్తున కభిలాషతో నెదురు త్రోవలు చూచుచు." భోజ. 3. 255.

ఎదురు నడచు

ఎదురేగు. గౌరవసూచకంగా కూడా.
"ఇవ్విధంబున బ్రాగ్జ్యోతిషపతి యా యంగపతికి నెదురునడిచి యుద్ధ సన్నాహంబు చెన్నుమీఱ." కళా. 8. 120.

ఎదురుపడు

ఎదు రగు; ప్రతిఘటించు.
"జార శేఖరు డా వెలదికి నెదురు పడియె." హంస. 2. 117.
"వారికి, నరనందను డెదుర్పడి గుణ ధ్వని సెలగన్." భార. భీష్మ. 2. 313.

ఎదురు బదురుగా

ముఖాముఖిగా.
"వారిద్దరూ ఎదురు బదురుగా కూర్చోడం తప్పితే చేసే దే ముంది?" వా.

ఎదురులు చూచు

నిరీక్షించు. ఎదు____ఎదు 263 ఎదు____ఎదు

"కన్నులు చల్లగా గందుమో యనుచు నెదురులు చూచుచు నుండంగ." వర. రా. అయో. పు. 250. పంక్తి. 16.

ఎదురులేదు

అడ్డము లేదు. సాటి లేదు, ప్రతి లేదు.
"మహాంధ్రకవితావిద్యాబలప్రౌఢి నీ, కెదు రేరి." పాండు. 1. 27.
"వాడిమాటకు ఆ వూళ్ళో ఎదురు లేదు." వా.

ఎదురు వెట్టు

పెట్టవలసినవారికి కాక ఇతరులకు పెట్టు; తాను పొందవలసి ఉండగా వారికే తాను పెట్టు.
'ఆ పిల్ల (కొత్తకోడలు) ఇంట్లో దంతా ఎదురు పెడ్తా ఉంది' అని అత్త ఆడబడుచులలాంటి వా రంటారు.
"ఎల్లసొమ్ములు జారుల కెదురు వెట్ట, సాగె నిచ్ఛావిహారనిశ్చలత మీఱ." శుక. 3. 350/
"ఇటుల నజ్జారశేఖరు డేల బట్టి యింటిలో నున్నవస్తువు లెదురువెట్టి." హంస. 2. 112.
"ఆ వ్యాపారంలో దిగాను. నేనే పది వేలు ఎదురుపెట్టవలసి వచ్చింది." వా.

ఎదురు వెట్టి చదరంగ మాడు

ఎదుటువానికి కూడా తానే డబ్బిచ్చి వానితో జూదమాడు.
కొవ్వెక్కి గాడిదలతో తన్నించుకొనుట వంటిది.
"ఎదురువెట్టి వేడ్క జదరంగ మాడెడు, పగిది నీకు గల్గు పడుపు గూటి, సొ మ్మొసంగి చేర రమ్మన్న గైకొను, నట్టివాడు ముద్దుపట్టి! విషము." చంద్రరేఖా. 2. 61.

ఎదురు వేలములు

భీమ. 4. 47.

ఎదురెక్కు

ఎదురుగా నేగు. ఆము. 1. 5.

ఎదురెదుర అను

ముఖాముఖి అను. వాడుకలో 'మొగా న్నే ఏ మంటాం?', అన్న రూపంలో ఉంటుంది.
"ఏ మెదు రెదుర మి మ్మేమందు మయ్య." బస. 7. 182.
"ఎదురుగా ఏ మంటాం చెప్పండి?" వా.
"వెనుక ఎన్ని అనుకున్నా ఎదురుగా ఏ మంటారు?" వా.

ఎదురెదురుగా

ఎదురుబదురుగా.
"ఎదురెదుర నిచ్చు పువ్వుదోయిలియు బోలె." కవిక. 4. 771.

ఎదురొడ్డు

1. మార్కొను.
"విడిసె బతి సేన కెదురొడ్డి విమత సేన." కవిక. 2. 147.
2. కాచుకొనుటకు ఎదురు దెబ్బ తీయు.
"అత డెదురొడ్డినట్టి శూలాయుధమును, హరియురము గాడి యారౌతు శిరము పైకి..." కళా. 8. 99. ఎదు____ఎద్దీ 264 ఎద్దీ____ఎద్దు

ఎదురొమ్ముకుంపటి

"పతి కెదురొమ్ముకుంపటిగ బాల్పడ కుండనిలక్ష్మి." శ్రినివా. 174.
చూ. రొమ్ముకుంపటి.

ఎదురొమ్ములో ములుకఱ్ఱ పొడిచినట్లు

కటువుగా, బాధకరంగా.

ఎదుర్కొను

ఎదురేగు.
"ఎదుర్కొనె నీహారగిరీశ్వరుండు." హర. 4. 98.

ఎదుర్కోలు చేయు

ఎదు రేతెంచు; గౌరవించు. ఎవరైనా పెద్దలు వచ్చినప్పుడు వారి కెదురేగుట గౌరవసూచకము. దానినిబట్టి యేర్పడిన పలుకుబడి.
"తనచక్రమునకు నాతని దివ్య తేజంబు గురుభావమున నెదుర్కోలు సేయ...." కళా. 2. 140.

ఎద్దీనిం దంటే గాటిలో కట్టివేయ మన్నట్లు

అనాలోచితంగా. 'మంచీ చెడ్డా గమనించే ఓపిక యెక్కడిది వాడికి? తన సలహాదార్లు చెప్పితే చాలు - ఎద్దు యీనిం దంటే గాటిలో కట్టి వేయమంటాడు.' ఎద్దు ఈనడం అసంభవం అన్న ప్రశ్నే అతనికి తోచలే దనుట.
"అది న్యాయ్య మిది న్యాయ్య మని చూడ కెద్దీ నె, నన గాట గట్టు మంచాడు మనిరొ."
త్రిశంకుస్వర్గము. అంక. 2. పే. 15.

ఎద్దీనె ననిన గొంది గట్టుమటన్న చందము

అవునా కాదా అని విచారించక చెప్పగానే తలఊచు పట్ల ఉపయోగించేసామ్యం.
"ఎందైన నిటువంటి వెద్దీనె ననిన గొందిన గట్టు మటన్న చందములు తగునె."
పండితా. ద్వితీ. మహి. పుట. 145.
వాడుకలో:
"ఎద్దీనిం దంటే గాట్లో కట్టివెయ్య మన్నట్లుంది నీ వనేమాట." వా.

ఎద్దు తన్నే నని గుఱ్ఱము చాటున కేగు

ఒకబాధను తప్పించుకొనుటకై అంతకంటె పెద్దబాధకు తల యొగ్గు.
తాళ్ల. సం. 11. 3 భా. 74.

ఎద్దునకు అటుకుల రుచి యేమిటి?

'గాడిద కేమి తెలుసు గంద వొడివాసన' వంటిది.
వెంకటేశ. 74.

ఎద్దు పట్టిన సివము

గంతులు వేయించునది. తాళ్ల. సం. 11. 3 భా. 26. ఎద్దు____ఎద్దు 265 ఎన____ఎను

ఎద్దుమీద వాన కురిసినట్టు

ఏమీ పట్టించుకొనకుండా.
"వాడు ఎన్ని అంటే నేమి ? ఎద్దుమీద వాన కురిసినట్టుగా ఉంటాడు." వా.

ఎద్దుమొద్దు

ఒక తిట్టు. చదువు సాము రాని వారిని వట్టి బలం మాత్రం ఉన్న వారిని అంటారు.
"ముద్ది యనరాదు గ్రుద్దు నయ్యెద్దు మొద్దు." శుక. 3. 21.
చూ. ఎద్దు మొద్దుస్వరూపం.

ఎద్దుమొద్దుస్వరూపం

స్తబ్ధు, జడుడు అనుట.
"ఎద్దుమొద్దు స్వరూపాయ ఎనుపోతాయ నమోనమ:." చాటువు.
"వాడు ఒట్టి ఎద్దుమొద్దు స్వరూపం. వాణ్ణి కట్టుకొని మనం ఏం చేస్తాము." వా.

ఎద్దులు బండ్లు నేక మైన కొండ మీదికి పోవును

ఎద్దూ బండీ ఏక మైతే కొండ మీదికి పోగలవు. కలిసి పనిచేస్తే ఎంత అసాధ్య కార్య మైనా సాధింప వచ్చును అనుపట్ల ఉపయోగించే పలుకుబడి.
"...యెందు నెద్దులు బండియు నేకమైన, గొండమీదికి బోవు నోకొమ్మ యనుచు." కళా. 3. 71.

ఎనవచ్చు

సాటి యగు. కాశీ. 5. 283.

ఎనిమిదివయట్టపు పారాయణము

బూతులు తిట్టుట. తె.జా.

ఎనిమిదో అఠ్ఠం

తిట్టు.
వేదాలలోని భాగాలను అఠ్ఠాలు, అష్టకాలు అంటారు. ఎనిమిదో అఠ్ఠం బూతుల పురాణం వంటిది.
"వాడికి దక్షిణ సరిగా ముట్టక పోయే సరికి ఎనిమిదోఅట్ఠం ఆరంభించాడు." వా.

ఎనిమిదో అఠ్ఠం పారాయణ చేయు

తిట్ల కారంభించు.

ఎనుపోతుపై వాన

సోమరి.
దున్న పోతుమీద వాన కురిసినా అది లెక్క చేయదు, కదలదు. అలాటివా డనుట.
"బూమి తుంటరి యెనుపోతుపై వాన." గౌ. హరి. ద్వితీ. పంక్తి. 1496.

ఎనుమునకు గీతము

వ్యర్థము. అయోగ్యునిదగ్గఱ పాండిత్య ప్రదర్శనము. వ్యర్థ మనుట. శరభాంక. 3. ఎన్న____ఎన్ని 266 ఎన్ని____ఎన్ని

ఎన్నడు లేనిది

అలవాటు లేనిది; అరుదుగా.
"ఎన్నడు లేని యింతకోపపు బలుకిది యేమి పడతి యనుచు...." కళా. 5. 58.
"వాడు ఎన్నడూ లేనిది ఈ రోజు మాయింటికి వచ్చాడు." వా.
"అతడు ఎన్నడూ లేనిది తన భార్యమీద కోప్పడ్డాడు." వా.

ఎన్నరాని

ఎక్కు వైన.
"ఎన్న రానీప్రేమ వానిచక్కదన మే నేల? కనుగొంటినే." హేమా. పు. 35.

ఎన్నాళ్లకో సెల్వుగా

చాలనాళ్ళకుగా - ఈ రోజు.
"గొనబుతో నెన్నాళ్లకో సెల్వుగా నేటి, కైన నిన్నెనయ నా కబ్బె ననుచు." హంస. 2. 169.
వాడుకలో ఇది నెల్లూరు చిత్తూరు ప్రాంతాలలో ఈ నాటికీ వినవస్తుంది.
"వాడు ఈ ఊరికి వచ్చి నెల నాళ్లయింది. ఇన్నాళ్లకు సెలవుగా ఈ రోజు కన్పించాడు." వా.

ఎన్నిక కెక్కు

ప్రసిద్ధి చెందు.
"చక్రదాసు డన నెన్నిక కెక్కిన పేరు గల్గి..." హంస. 5. 8.

ఎన్నిక మీఱు

ప్రసిద్ధి కెక్కు.
"బంధుకోటిలో నెన్నిక మీఱుచుం బెరిగె." రుక్మాం. 1. 148.

ఎన్నికొను

పేర్కొను.
"వీనిజాడ లీజటివరు లెల్ల నెన్ని కొనంగ, వినియుందు." వర. రా. అర. పు. 148. పంక్తి. 11.

ఎన్ని గుండెలు !

"నాతి యిట్లు వేడు న న్నాదరింపక, పోవు నిన్ను నింక బురుషు డొక్కం, డెవడు నే దలంక నేరికి నెన్నిగుం, డియలు గలవు నాదుప్రియను జేర." కళ. వూ. 6. 38.
"వా డలా రాశా డంటే ఎన్ని గుండెలు?" వా.
చూ. ఎన్ని గుండె లున్నవి?
చూ. ఎన్ని తలలు?

ఎన్ని గుండె లున్నవి ?

అంత ధైర్య మెక్కడిది ? అంత ధైర్య మున్నదా అను పట్టుల ఉపయోగించే పలుకుబడి.
"అంత పండితుణ్ణి పట్టుకొని తప్పు పట్టడానికి వాడికి ఎన్నిగుండె లున్నాయి?" వా.
"నన్ను తిట్టడానికి వాని కెన్ని గుండెలున్నవి?" వా.
చూ. ఎన్నెదల్ గల్గె?

ఎన్ని చాళ్ల పట్టు ?

ఎంతదూరము. పొలాన్ని కొలిచేటప్పుడు రైతులు మామూలుగా ఎన్ని చాళ్లు పడేస్థలమో దానినిబట్టి లెక్క వేయడం అలవాటు. ఒక కాడియెద్దులు దున్నుటకు ఎన్ని____ఎన్ని 267 ఎన్నె___ఎర

వీలయినభూమి కూడా ఒక ప్రమాణంగా తీసుకోవడం అలవాటు.

ఇలాగే పగ్గముపట్టు. ఒక పగ్గం పొడువుగా ఉన్న నేలను పగ్గముపట్టు అంటారు. పాండు. 278.

ఎన్ని తలలు ?

ఎన్ని గుండెలు ?
అంత ధైర్యమా ? అంతకు సమర్థుడా అనుట.
"అకట! యీప్రాణి యనిదితాత్మకుడు గాన, దైవికమున మహావిపత్ప్రాప్తు డయ్యె, ననుచు దయ చేయవలయు నిట్లైన వారి, యెదుట నిలువంగ గ్రోధుని కెన్నితలలు ?" ప్రబోధ. 4. 27.
చూ. ఎన్ని గుండెలు/

ఎన్ని యెదలు కలవు ?

ఎంత ధైర్యం ? ఎన్ని గుండెలు ? అని నేటి వాడుక. అంత ధైర్య ముందా వానికి అనిభావం.
"అంగభవుడు నిన్ నిచ్చ నెఱిగి, యెఱిగి పైనెత్తి రానెన్ని యెదలు గలవు." కుమా. 9. 42.
చూ. ఎన్నిగుండెలు?

ఎన్నియేని

ఎన్నైనా, చాలా అధికముగా. భీమ. 1. 31.

ఎన్నెదల్ గల్గె

ఎన్నిగుండె లున్నవి అని నేటి వాడుక. ఎంత ధైర్యం ? అంత ధైర్యం ఉన్నదా ? అనుట.
"కన్నంతటను జూడ గా దనుతపసి, కెన్నెదల్ గల్గె నీకిటు గుడ్వ బెట్ట." బస. 6. 164 పు.
చూ. ఎన్ని గుండె లున్నవి ?

ఎప్పు డెప్పు డని యెదురు చూచు

ఆతురతతో ఎదురుచూచు.
"ఎప్పు డెప్పు డటంచు నెదురు చూచుచు మది, గలగు చుండెడు నుషాకన్య జేరి." ఉషా. 2. 58.

ఎమ్ములు చిల్లులు వోవ నాడు

మర్మభేద మైన మాటలాడు.
"ఎమ్ములు చిల్లులు వోవ నాడినన్." సారం. 3. 67.

ఎమ్ములు సిన్న మగు

ఎముకలు నుసి యగు.
"ఏడ్చు నమ్మ యెమ్ములు సున్న మయ్యె నేడు." వ్యస. నాట. 33.

ఎమ్మె లుపచరించు

వేషములువేయు, వగలుపోవు.
"మా, చెలి యిదె పుష్పదామకముచే నిను గట్టగ గంటి మింక నె, మ్మెలు పచరింప రా దనుచు." పారి. 5. 81.

ఎరలేని గాలము

పైకి ప్రమాదమని తెలియ నీయకుండా ప్రమాదము చేయునది. రామలిం. 31. ఎర_____ఎర్ర 268 ఎఱ_____ఎఱ్ఱ

ఎరవు చేయు

ఉపేక్షించు.
ఇంద్రనందను కేళి నెరవుచేసి." రుక్మాం. 3. 182.

"ఏను మూ చెలి నిం తేల యెరవు సేయ." శకుం. 2. 75.

వేఱు చేయు, పరాయిదానిగా భావించు. 'ఎరవలి సొత్తు' 'ఎరవలి తెచ్చుకొను' ల లోనూ ఉన్న ఎరవు పరశబ్ద ప్రతీకం కావచ్చును.

"నెఱి లేక నీతోడి నీడ యై గెడగూడి పరగిన నన్నింత యెరవు సేసి." కుమా. 5. 123.

ఎరవు లిచ్చు

ప్రతిఫలాపేక్ష లేక యితరులకు బదులుగా నిచ్చు.
"ప్రాణుల కెల్లను ఎరవు లిచ్చిన చేతులు..." తాళ్ల. సం. 5. 108.
"ఎరవలిసొమ్ము బరువులచేటు." సా.

ఎరసంజె

సంధ్యారాగము. క్రీడా. పు. 89.

ఎరువు చల్లు

పొలమునకు ఎరువు వేయు.
"ఎరువు జల్లెడు వేళ నెరువు జల్లు..." కళా. 4. 79.

ఎర్రని యేగాని లేదు

దమ్మిడీ లేదు.
"వాడి చేతిలో ఎర్రని యేగాని లేదు. వా డేం వ్యాపారం చేస్తాడు?" వా.

ఎఱయ గట్టు

విఱుగగట్టు.
"ఎట్టుకొనిపోయెదరు విప్రు నెఱయగట్టి." శివ. 4. 61.

ఎఱిగినవి నాల్గు నొడువు

తెలిసిన యే కొంతో చెప్పు. నేటికీ యిది వాడుకలో 'ఏవో తెలిసిన నాలుగు మాటలూ చెప్తాను' అనేరకంగా వినవస్తూనే ఉంటుంది.
"ఎఱిగినవి నాల్గు నొడువ నే మయిన లెస్స." ఆము. 4. 68.

ఎఱిగి యెఱిగి

తెలిసి తెలిసి - నొక్కి చెప్పుటలో పునరావృత్తి.
"శివు బరమాత్ము నెఱిగి యెఱిగి, దూషింప నీకు నో రెట్టు లాడె." కుమా. 2. 29.

తెలిసి తెలిసీ వాడు అక్కడికి పోయాడు. అవమానపడ్డాడు."

చూ. చేసి చేసి.

ఎఱుగనయ్యెద

ఎఱుగను.
"అకట ! యదేమియో యెఱుగ నయ్యెద." పారి. 1. 73.

ఎఱ్ఱగా బుఱ్ఱగా ఉండు

కాస్త అందంగా ఉండు.
"ఆ అబ్బాయి కాస్త ఎఱ్ఱగా బుఱ్ఱగా ఉంటాడు." వా.

ఎఱ్ఱలు ద్రోలు

ఎఱ్ఱవారు. ఎఱ్ఱ____ఎలు 269 ఎలు____ఎలు

"మో మెఱ్ఱలు ద్రోలి నిప్పుము ద్దెనది." నాయకు. 110 పు.

ఎఱ్ఱవాఱు

ఎఱ్ఱబారు
"ఎఱ్ఱవాఱి ఘూర్ణిల్లుచు మిన్ను ముట్టి మరల్లోలంబు లగునుల్లోలంబులును." విప్ర. 2. 14.

ఎలగోలు

"ఎలగోలు ప్రజలను హెచ్చువంటర్ల." పల.పు. 28.

ఎలయించుకొని పోవు

మఱిపించుకొని కొనిపోవు.
"వెంట వెంట వచ్చు నెలయించుకొని పొమ్ము వానికడకు..." కళా. 6. 59.

ఎలుగిచ్చు

పలుకు.
"అ,య్యా యని పిలిచిననంబికి, నోయని యెలు గీనె తొల్లి యుర గాభరణా!" శివతత్త్వ. 112.

ఎలుగు లిచ్చు

పిలుచు.
"తెచ్చి యిచ్చుబలియు దెచ్చి యీగ నొల్ల కెఱుగులిచ్చుచున్న వారు." భార. ఆది. 6. 290.
చూ. ఎలుగిచ్చు.

ఎలుగు సేయు

అఱచు.
"బాణహతి నెలుగు సేసిన..." భాస్క. అయో.330.

ఎలుగెత్తి

గొంతెత్తి.
"ఇవి దైత్యులమాయలు గాని బొంకు బొంకని యెలుగెత్తి చెప్పగ భయంబున నమ్మకఒపోయె." భార. భీష్మ. 3. 135.
"వాడు ఎలుగెత్తి పిలిచినా పలుక లేదు." వా.

ఎలుగెత్తి యేడ్చు

గొంతెత్తి యేడ్చు.
"ఎలుగెత్తి యేడ్చు దనకు దొలు, సమరత నిక్క మైన దురపిల్లు." ఉ. హరి. 5. 85.

ఎలుక మీద పిల్లి పిల్లి మీద ఎలుక వేయు

టాలాటోలీ చేయు.
"వా డేదో ఎలుకమీద పిల్లి, పిల్లిమీద ఎలుకా వేసి బతుకుతూ ఉంటాడు." వా.

ఎలుకల కోర్వలేక యింటికి చిచ్చు పెట్టినట్లు

చిన్న బాధను తొలగించుటకై పెద్దనష్టము తెచ్చుకొను. మానినీ. 39.

ఎలుకల నడిచినట్లు

యథేచ్ఛగా. గొడ్డును బాదినట్లు, కుక్కలను కొట్టినట్లు అను నేటి వాడుక ఈ అర్థం లోనిదే.
"తలర సాధులను సద స్యుల మునుల, నెలుకల నడచిన పొలుపున నడవ." పండితా. ప్రథ. వాద. పుట.693.

ఎలుకవేట కుఱమతిండి యేల ?

ఎలుకను వేటాడుటకు కుక్క కావాలా ? అల్ప మైనపనికి ఎలు____ఎల్ల 270 ఎల్ల____ఎల్లి

పెద్దప్రయత్న మెందుకు ? అనుటలో ఉపయోగించే పలుకుబడి. కుమా. 2. 60.

చూ. పిచ్చుకమీద బ్రహ్మాస్త్రం.

ఎలుగించు

పిలుచు.
"ఉచ్చుచ్చురే శంకరోచ్ఛిష్టభోగి... అని యిటు లెలు గించునమ్మాత్ర లోన." బస. 7. 183.

ఎలుగుబంటి క్షవరం

తెగనిది, అసాధ్య మైనది. ఎలుగుబంటికి ఒళ్లంతా వెండ్రుకలే కనక ఎక్కడని క్షవరం చేయడం సాధ్యం? దానిపై వచ్చినపలుకుబడి
"ఇదంతా తప్పులతడక. దీనిలో సవరణలు ఎలా సాధ్యం/ ఎలుగుబంటి క్షవరంగా తయా రవుతుంది." వా.

ఎలుగుబంటి తంటసంపని

అసాధ్యము. ఎలుగుబంటిమీద ఉన్న వన్నీ వెంట్రుకలే కనుక తంటసంతో ఒక్కొక్క వెంట్రుక లాగివేయడం అసాధ్యం. అందుపై వచ్చినపలుకుబడి.
చూ. ఎలుగుబంటి క్షవరం.

ఎల్ల

ఏడుగడ. సీమాంతం. అంత కంటెగొప్పది, ఆవల లేదనుట.
"ఎల్ల పర్వతముల కెల్ల తీర్థముల కెల్ల యై." పండితా. ద్వితీ. పర్వ. పుట. 250.

ఎల్లచోట తామ యగుచు

అన్ని చోట్ల తామే అయి. అంతట తిరుగుచు అనుట.
"చూపుదనుక నెల్లచోట దోటయందు దామ యగుచు." పారి. 3. 51.

ఎల్లనాడు నేనాడు

ఎల్లప్పుడు. నొక్కి చెప్పుటకై రెండు రకాలా చెప్పడం.
"నాడు నే డన కెల్లనాడు నేనాడు." పండిత. ద్వితీ. పర్వ. పు. 236
చూ. నాడు నేడనక.

ఎల్ల వెంటల

అన్ని విధాల.
"ఎల్లవెంటలం జెడితిమి." హర. 3. 15.

ఎల్లి ద మగు

చులకన అగు.
"నీ కింతభయంబు లే కడుగ నెల్లిద మైతిమె మాట లేటికిన్." మను. 2. 41.

ఎల్లిదము చేయు

చులుకన చేయు.
"దాని కే నిపుడు ప్రేమం బంపినన్ దీని నెల్లిదముం జేసినజాడ దోచు నొకొ." పారి. 1. 54.

ఎల్లి నేటను

ఇటీవల, ఇంతలో, ఈ రోజులలో.
ఇది తెలంగాణాలో 'ఇయ్యాల రేపు' (ఈ వేళ, రేపు) అనే ఎల్లి___ఎల్లు 271 ఎవ____ఎవ్వ

రూపంలో రోజూ వినబడే మాట.

రాయలసీమలో దాదాపు ఇదే అర్థంలో 'రేప టెల్లుండిలో అతను రావాలి మరి' అని తఱుచు వాడుక.
"ఎల్లి నేటన భవదగ్రవీధికి గడారటుం డిటు వచ్చు." పాండు. 4. 61.
చూ. నే డెల్లి.
"ఇయ్యాల రేపు హైదరాబాదులో తెలుగు మాట్లాడడం ఎక్కు వయింది." వా.

ఎల్లి నేటిలో

త్వరలో.
"నిర్ణయ మా నృపాలునకు నీకును సంగతి యెల్లి నేటిలో." నైష. 2. 59.
చూ. నే డెల్లి.
వాడుకలో ఇదే అర్థంలో ఇలా వాడుతారు. "వాడు ఉత్తరం రాశాడు. ఈవాళ రేపట్లో రావాలి మఱి.

ఎల్లప్రద్దు చనునే యాలంబునం దొట్టులన్

వట్టిమాటలతో కుదరదు. యుద్ధంలో ఎంత సేపూ ఒట్లు వేసుకోవడంతో బీరాలు నఱకడంతో సరిపోతుందా? సరిపో దనుట. కుమా. 8. 139.

ఎల్లుండి ప్రొద్దున ఏకాదశినాడు

అనిర్దిష్టదినమును పేర్కొను నప్పుడు ఉపయోగించే పలుకుబడి.
"ఎల్లుండి పొద్దున ఏకాదశినాడు వాడు మాయింటికి వస్తాడు." వా.

ఎవడు పట్టితే వాడు

ప్రతివాడు.
"ఈ పనిని ఎవడు పడితే వాడు చేస్తాడు." వా.

ఎవరికి వారే యమునాతీరేగా

ఒకరి కొకరికి సంబంధము లేకుండా.
"వాళ్లింట్లో అంతమంది ఉన్నా ఎవరికి వారే యమునాతీరేగా ఉంటారు." వా.

ఎవరి ముక్కులో పెడదా మని?

ఎవరికీ చాల దనుట.
"ఇంట్లో పదిమంది ఉంటే అరవీశె వంకాయలు తెచ్చారే. ఎవరిముక్కులో పెడదా మని." వా.

ఎవరు తిన్నట్టు?

దీనివల్ల ఎవరికీ ప్రయోజనం లేదు అనుపట్ల ఉపయోగిస్తారు/
"ఆ కాస్త గడ్డకోసం కోర్టులకు వేలు గుమ్మరించడం ఎందుకో? ఎవరు తిన్నట్టు?" వా.

ఎవ్వరి కెవ్వరు? దేని కేది?

నీకూ నాకూ సంబంధం లేదు. నీ వెవరో నే నెవరో అనుట.
"ఏ, నెవ్వతె నీ వెవండ విక నెవ్వరి కెవ్వరు దేని కేది." రాధి. 4. 69.

ఎవ్వరు దిక్కు?

సహాయము ఎవారూ లే రనుట. ఎవ్వ_____ఏండ్లు 272 ఏండ్లు____ఏక

"నా కెవ్వ రిక దిక్కు నలినాయతాక్షి." ద్విప. కల్యా. 138.

ఎవ్వరు ముట్టని ఎముక

నిరుపయోగ మయిన దనుట.
విశ్వనాథ. శత. 13.

ఎసక మెసగు

ఒప్పు.*"వేంకటేశునగరు దా జేరి యిం పెసక మెసగ." కళా. 2. 130.

ఎసపోయు

రెచ్చగొట్టు.
"రాఘవాభీలకోపాగ్ని నెసపోయు పవనుని యెన్నిక." వర. రా. కిష్కిం. పు. 417. పంక్తి 13.

ఎసరుపెట్టు

ఎవరినష్టానికో ఎత్తులు వేయు.
"మామగారికి అప్పుడే అల్లుడు ఎసరు పెట్టాడు." వా.

ఎసరెత్తు

ఎసరువెట్టు.
"కొసరుచు నాతో గూటమి సేసే, యెస రెత్తకుమీ యింకాను." తాళ్ల. సం. 12. 276.
చూ. ఎసరు పెట్టు.

ఎస రెత్తుకొను

ఎసరు వెట్టు.
"ఎసరెత్తుక వెళ్లే వని తోలక, పస దన విధి గలపాటే సుఖము." తాళ్ల. సం. 9. 256.

ఏండ్లు పూండ్లు

చాలా కాలం అనుట. జం.
"...ఎఱకలు గట్టుకొన్న మఱి యేండ్లును బూండ్లును బట్టు...." మను. 1. 73.
"భోగింపగ సీమ కేండ్లపూండ్లకు జాలున్." పాంచా. 4.
"నావుడు ముట్టిన జగడం, బీ వేళ నె తీర్ప వేని యేండ్లం బూండ్లన్, నీ వేమి తీర్చె దనుటయు." జైమి. 4. 68.

ఏండ్లు పూండ్లు పట్టు

చాల కాలము పట్టు.
చూ. ఏండ్లు పూండ్లు.

ఏం డ్లెగసన బుద్ది దిగసన

ఏం డ్లొ చ్చే కొద్దీ తెలివి తక్కు వవుతున్నది అనుట. సింహా. నార. 19.

ఏ అంగూ లేదు

ఏ సహాయమూ లేదు.
"వాడికి ఏ అంగూ లేదు. వాడికి పిల్ల నిచ్చి ఏం ప్రయోజనం?" వా.

ఏకట దీరు

తృప్తి తీరు.
"వేకపు దలపుల వేంకటేశ! నీ యేకట దీఱద యింకాను." తాళ్ల. సణ్, 12. 276.

ఏకతాళ ప్రమాణము

ఒక తాడి యెత్తు. ఎత్తును, లోతును కొలిచేటప్పుడు మనుష్యప్రమాణములతో నిలువు లన్నట్లే తాటిచెట్లతో కూడా లెక్కపెట్టి చెప్పుట అలవాటు.