నిర్వచనోత్తరరామాయణము
సప్తమాశ్వాసము
| |
రంజకత్వచతురా
చారుఁడు వర్ణాశ్రమప్రచారుఁడు విద్యా
ధౌరేయుఁ డార్యవినుత
ప్రారంభుఁడు మనుమమానవాధీశుఁ డొగిన్.
| 1
|
బ్రహ్మ యింద్రజిత్తు కోరినవర మిచ్చి యింద్రుని విడిపించుకొని వచ్చుట
| క. |
అక్కడఁ గమలాసనుఁ డా, రక్కసుఁ డమరేంద్రుమీఁద రాకయు సమరం
బెక్కుడుగఁ జేసియును హరి, యుక్కఱి పట్టువడిపోకయుం దెలియంగన్.
| 2
|
| చ. |
విని మునిబృందముల్ గొలువ వేగమ లంకకు నేగుదెంచి య
ద్దనుజవిభుండు సేయు నుచితప్రతిపత్తిఁ బ్రియంబు నొంది యా
తనిదృఢశౌర్యముం దనయుదైర్యమునుం గొనియాడి వెండి యా
యనిమిషనాథు గెల్చిన జయాతివిశేషము సూపి చెప్పుచున్.
| 3
|
| ఆ. |
భువనములకు నెల్లఁ బ్రోదిగ శతమఖుఁ, దాను నిలుపుటయు నతండు లేమి
సకలభూతములకు సంకటం బగుటయు, నెఱుఁగఁ జెప్పి వారియిచ్చ యెఱిఁగి.
| 4
|
| చ. |
ముదమున నింద్రుబంధనమోక్షము సేయుఁ డభీష్టవస్తు వి
చ్చెద మదికోర్కి యేర్పడఁగఁ జెప్పుఁడు నా కనుచున్ సముల్లస
ద్వదనచతుష్టయుం డయిన వారిజసంభవుఁ జూచి వాంఛిత
ప్రదుఁ డగు టాత్మలో నెఱిఁగి రావణసూనుఁడు ప్రీతి నిట్లనున్.
| 5
|
| క. |
కమలాసన విను నావి, క్రమమున వెల పెట్టెదేనిఁ గారుణ్యము సే
యుము నాకు శాశ్వతం బగు, నమరత్వం బనిన నతని కజుఁ డి ట్లనియెన్.
| 6
|
| క. |
ఆశ్వాసంబుగ బలికిన, విశ్వాసము సేసి మున్ను వేడితి కలదే
శాశ్వత మగునమరత్వం, బీశ్వరుఁ డొకరునిక తక్క నితరుల కెందున్.
| 7
|
| క. |
అనుడు నొకతెఱఁగు సెప్పెద వినుఁ డని రావణసుతుండు వినయవిశేషా
వనతశరీరుఁ డగుచు ని, ట్లనియెం గరకమలముకుళనాదరపరుఁ డై.
| 8
|
| ఉ. |
ఆల మొనర్పగా వలయునప్పుడు వహ్ని నుపాస్తి చేసి యా
వేలిమి నొక్కతేరు ప్రభవించిన గ్రక్కున దాని నెక్కి దో
|
|
| |
ర్లీల వెలుంగ నేగిన నరిప్రకరంబులచేత నెమ్మెయిం
గాలవశంబు నొందక యఖండితవిక్రమశాలి నయ్యెదన్.
| 9
|
| ఉ. |
హోమసమాప్తి నుత్థితరుథోత్తమ మొక్కటి దక్క నొంట సం
గ్రామము సేయఁబో నది యకాలముగా దుది కియ్యకొంటి నా
కీమెయి మేర పెట్టి వర మిమ్ము పరాక్రమలీల మెచ్చి నీ
వేమియు నీక పోక తగ వేనియుఁ బొ మ్మమరేంద్రు నిచ్చితిన్.
| 10
|
| తే. |
అనుడు దరహాసచంద్రిక తనదువదన, కమలవనమున కభినవకాంతి యొసఁగఁ
జిత్రచారిత్రుఁ డగుదితిపుత్రపుత్రు, నర్థిఁ గనుఁగొని యవ్వర మతని కిచ్చె.
| 11
|
| చ. |
అడిగినయట్ల యిచ్చిన దశాననసూనుఁడు ప్రీతి మేన నె
ల్లెడ వెలిఁ బేర్చె నాఁ బులక లెంతయు వింతగ మ్రొక్కి పెంపు సొం
పడరఁ గులం బెలర్ప జనకానుమతంబున నాబలారికిన్
విడుగడ సేసె నప్పు డరవిందభవుండు ప్రమోద మందఁగాన్.
| 12
|
| ఆ. |
అంబుజాసనుఁడు దశాననుఁ జూచి నీ, నందనునకుఁ ద్రిభువనముల నెగడ
నింద్రజిత్సమాఖ్య యిచ్చితి సుముఖులై, యుండుఁ డనియె దనుజు లుల్లసిల్ల.
| 13
|
| చ. |
అసురుల నిమ్మెయిం బ్రముదితాత్ములఁ జేసి పయోజసూతి సం
తసమున నాకలోకపతిఁ దోకొని పోవునెడం దదీయవ
క్త్రసరసిజంబు లజ్జ యనురాత్రి గడం జెడి యున్కికిం గృపా
రసపరుఁ డై హితార్హమధుకరస్ఫుటసత్యమృదూక్తి ని ట్లనున్.
| 14
|
| చ. |
తమతమదుష్కృతంబు సుకృతంబును నాపదయున్ శుభంబు లై
తముఁ దఱి యైనఁ బొందు నది దప్పునె సాధ్వి నహల్యఁ గోరి గౌ
తమునికిఁ దప్పి తీ వకట తత్ఫల మీయశుభంబు దోషసం
గమనినివృత్తికై యొకమఖం బొనరింపుము విష్ణుతుష్టిగన్.
| 15
|
| క. |
అని చెప్పి పోవుటయు న, య్యనిమిషవల్లభుడు విష్ణుయాగం బొనరిం
చి నిఖలదురితరహితుఁ డై, చనియెన్ దివంబునకు విశాలవిభూతిన్.
| 16
|
| మ. |
అనినం జిత్తము చోద్య మంద రఘువంశాధీశ్వరుం డిట్టు లా
తనికిన్ బీరము సెల్లెఁ గాని యెచటం దద్విక్రమక్రీడ మా
న్ప నొకం డైనను జాలఁడే యనుడు భూపాలాగ్రణిం జూచి య
మ్ముని మందస్మితసుందరుం డయి మనోమోదంబుతో ని ట్లనున్.
| 17
|
రావణుఁడు కార్తవీర్యునితోఁ బోరాడి చెఱఁబడుట
| ఉ. |
నిర్జితశత్రుఁడున్ భువననింద్యచరిత్రుఁడు నైన రావణుం
దూర్జితవిక్రమస్ఫురణ నుర్విఁ జరించుచు మించి యేచి శౌ
ర్యార్జనలోలబాహుమహిమాస్పదుఁ డై చనునాసహస్రభా
హార్జును పెంపుసొంపు హృదయంబున సైఁపక వచ్చె నాజికిన్.
| 18
|
| తే. |
అరుగుదెంచి మాహిష్మతీపురము సుట్టి, వేగ పోరికి నర్జును వెడలు మనుఁడు
రావణుఁడు వచ్చె నలఁతులఁ బోవఁడనుచు, గోపురాంగణస్థితజనక్షోభ మెసఁగ.
| 19
|
| క. |
పన్ని బహిరంగణంబున, నున్న నసంభ్రాంతిగతి సముచితమ్ముగ నా
సన్ను లయి మంత్రు లి ట్లని, రన్నరపతిపెంపునన్ భయం బెద లేమిన్.
| 20
|
| చ. |
అధిపతి వీట లేనిసమయంబున సంగరకాంక్షతోడ ని
ట్లధికబలంబులం గొని వృథాతిశయంబుగ నేగుదెంచి యి
వ్విధమునఁ బన్ని నీ వనృతవిక్రమముం బ్రకటించుకంటె నం
బుధినడు మైన నీపురికిఁ బోయి యొదుంగుము చాల మే లగున్.
| 21
|
| చ. |
అనుబలుమాట లియ్యకొని యద్దనుజేశ్వరుఁ డాతఁ డున్న వాఁ
డని యని సేయు వేడుక రయంబున వచ్చితి నెందుఁ బోయె మీ
జనపతిలావు నాదుభుజశక్తియు నించుక తూఁచి చూడ కేఁ
జన నెఱిఁగించి యియ్యెడకుఁ జయ్యనఁ దోకొని రండు నావుడున్.
| 22
|
| ఆ. |
అతనిపెంపుఁగలిమి కయ్యమాత్యులు దమ, నెమ్మనమ్ముల మెచ్చి నృపతివృత్త
మున్నరూపు సెప్పి యిన్నరభోజను, నిచట నునుత మనుచు నిట్టు లనిరి.
| 23
|
| క. |
వారువము నెక్కి వనితలు, గారవమునఁ గొలువఁ గంతుకైవడి వెడలం
జేరక యంతంతను బరి, వారము నిలువఁ బడ వర్షవరపరివృతుఁ డై.
| 24
|
| క. |
సరసకవివిటవిదూషక, పరిహాసకగాయకాదిపరిజనములు వే
సరుటపయి మేలు దొలఁకెడు, తురగము నెడఁ దూఱఁ గాంతి దొలఁకాడంగన్.
| 25
|
| ఉ. |
చూడ్కికిఁ బండు వై ముదము సొంపునఁ జూపఱు సొక్కుచుండ ని
మ్మాడ్కి నరేశ్వరుం డరిగె మాపటికిం జనుదెంచు నాతనిం
దోడ్కొని తేరఁ బూను టది దుర్వినయం బగు మాకు రాజులన్
వేడ్క మెయిం జరింపఁ జని వీటికి ర మ్మని పిల్వవచ్చునే.
| 26
|
| క. |
నటదలికులశుకపికసం, కటలీలోద్యానములను గమనీయసర
స్తటినీతటాకముల ను, త్కటకౌతుకవృత్తి నాడుఁ దరుణులుఁ దానున్.
| 27
|
| క. |
ఎయ్యెడ నిలుచుట యెఱుఁగమ, యియ్యెడ నేఁ డీవు విడియు మెల్లి యతనితో
నియ్యకొని యెల్లభంగులఁ, గయ్యము సేయంగఁ దలఁపు గలిగినయేనిన్.
| 28
|
| ఆ. |
వేగపడకు మనుజవిభుచేతిబలుపును, జూతు గాక యనిన శూర రేఖ
నగుచు మంత్రివరులమొగములు గనుఁగొని, యిట్టు లనియె దానవేశ్వరుండు.
| 29
|
| ఉ. |
ఏపున నేను వచ్చుటయు నిచ్చట నిల్చుట కోహటించుటన్
మీపతి యెక్క డేనిఁ జన మిన్నక మాటలు పేర్చినన్ రణా
టోపము మాన నేర్తునె కుటుంబసమేతము డాఁగె నాతనిం
జూపరు మీరు నింకఁ దలసూపఁ డతండును బోయి వచ్చెదన్.
| 30
|
| క. |
మెలఁగుదెస మెలఁగి క్రమ్మఱు, తల నొకమరి యేమఱించి దాడిమెయిన్ దో
ర్బలము మెఱసి పై పడి నా, చలము నెఱపి పోదు మీకుఁ జాటితిఁ జుండీ.
| 31
|
| క. |
అని దుర్మదాంధకార, మ్మునఁ గానక బిట్టు పలికి పోయెను గలని
స్వనకోకిలకర్బురకా, ననరేఖావంధ్యవింధ్యనగమున విడియన్.
| 32
|
| మ. |
చని దైత్యేంద్రుఁడు తత్ప్రదేశమునఁ జంచత్కాంచనాంభోజధూ
ళినితాంతప్రవిలిప్తహంసకులకేళీజాతసంధ్యాభివం
దనలోలప్రతిజాలమౌగ్ధ్యమున మోదస్థాన మై లోకపా
వనతం బేర్చిననర్మదం గని మృదుస్వచ్ఛందలీలారతిన్.
| 33
|
| తే. |
నెమ్మి మజ్జన మొనరించి తమ్మివిరులు, సాలఁ గోయించి హృద్యవిశాల మైన
పులినతలమున శివలింగపూజ సేయఁ, దొడఁగె నట నర్జునుండును బడఁతిపిండు.
| 34
|
| క. |
వనశైలీకౌతూహల, మునఁ దగిలినయట్టివారు ముదితహృదయు లై
వనిఁ బరిచితస్థలములకుఁ, జని హృద్యవిహారతంత్రచాతుర్యమునన్.
| 35
|
| మ. |
లలితక్రీడమెయిన్ సముత్కటమదోల్లాసంబునం బెక్కుభం
గులఁ జేతోరమచూతపోతలతికాగుల్మప్రదేశంబులం
గలయం గ్రుమ్మరి సొడ్మునుం జెమట నంగంబుల్ నవాంకూరసం
కలనాశోభితవల్లరీనిభము లై క్రాలంగ రాగిల్లుచున్.
| 36
|
| క. |
ముదమున జలకేళికి నర్మదకుం జనుదెంచి లలితమకరవిహారా
స్పదతత్ప్రవాహమున నిం, పొదవఁగ నాడునెడ నధిపుఁ డుల్లాసమునన్.
| 37
|
| తే. |
బాహువులు సాఁచి పడమర పాఱుచున్న, యాతరంగిణిఁ బోకుండ నాఁగుటయును
నెదురుదొట్టి దశాననుఁ డీశుఁబూజ, సేయునెడ ముంచికొనియె నచ్చెరువు గాఁగ.
| 38
|
| క. |
రావణుఁడు సంభ్రమంబున, దేవార్చనకొఱఁతతో నది వెడలి కలయన్
భావించి యెదురు క్రమ్మెడు, నావెల్లువఁ జూచి విస్మయం బెదఁ గదురన్.
| 39
|
| క. |
తూర్పుదెస వచ్చు నీనది, దర్పంబున నెదురురాఁ గతం బేమియె మీ
రేర్పడ నెఱింగి రం డని, శూర్పణఖాభ్రాతచరులఁ జూడఁగ నంపెన్.
| 40
|
| ఆ. |
వార లరిగి విభుఁడు వామలోచనలును, జలవిహార మర్థి సలుపు చునికి
చూచి వచ్చి యానిశాచరవల్లభు, నెదుర నిలిచి మ్రొక్కి యిట్టు లనిరి.
| 41
|
| క. |
దేవా దేవర పంపిన, నీవెల్లువతెఱఁ గెఱింగి యేతెంచితి మె
చ్చో వినఁగఁ జూడఁ బడయమ, యావిధ మద్భుతరసావహంబై యుండెన్.
| 42
|
| ఉ. |
భూరిబలాభిరాముఁడు విభూషణభూషితమూర్తి కామినీ
స్మేరముఖేందుబింబముల చెన్నున నుజ్జ్వలచంద్రలోకకే
లీరతి నున్నచందమున లీలమెయిన్ సలిలావగాహన
స్ఫారకుతూహలుం డయి విశంకత నొక్కఁడు కేలి సల్పెడున్.
| 43
|
| క. |
ఆతతబహుబాహుం డగు, నాతఁడు సేతులఁ బ్రవాహ మాఁగిన మరలం
దోతెంచె నావుడును విని, వీతభయుఁడు కార్తవీర్యవిభుఁ డని యెఱిఁగెన్.
| 44
|
| చ. |
ఎఱిఁగి కరంబు వొంగి కడునేకత మి ట్లగపడ్డచో నతం
డెఱుఁగక యుండ ముట్టికొని యే పడఁగించెద నంచు మంత్రులం
దఱకు నెఱుంగఁ జెప్పికొని దానవుఁ డున్మదుఁ డై చనంగ న
త్తఱి నరుణాభ్ర మస్థిమయధారలతో దివిఁ దోఁచె ముందటన్.
| 45
|
| ఉ. |
దానికి శంక సేయక యుదగ్రరణోత్సుకుఁ డైనయట్టియా
దానవవల్లభుండు బలదర్పసముద్భటసంకులంబుగా
సేనలు ముందటం దఱుమ శీఘ్రత మేదిని సంచలింపఁ గాం
తానిచయంబుఁ గంచుకివితానము బెగ్గిల బిట్టు ముట్టినన్.
| 46
|
| మ. |
వనితాబృందములోన నున్నపతి తీవ్రక్రోధుఁ డై గంగ గా
హనకేలిం బిడియేనుఁగుల్ వొదువ మోదాయత్త మై యుండి గ్ర
క్కున నన్యద్విపదానగంధమునకుం గోపించునైరావతం
బును బోలెన్ మడు వల్గ వెల్వడి రణప్రోత్సాహయోగ్యస్థితిన్.
| 47
|
| క. |
కట్టాయిత మై యువిదల, నిట్టుండుఁడు వెఱవ కిచట నిదె వచ్చెద నన్
ముట్టినదానవులను బలి, వెట్టెద నర్మదకు ననుచు భీకరవృత్తిన్.
| 48
|
| చ. |
అతఁడు వినూత్నరత్నరుచిరాంగద మై వివిధాయుధప్రభా
న్విత మగు బాహుసంఘమ యనీకముగాఁ బటువిక్రమక్రమో
ద్ధతి దితిసూనుసేనల మదం బఱి నల్గడఁ దూలఁ దోలె ఘో
రతిమిరపుంజభంజనకరప్రకరుం డగుభాను కైవడిన్.
| 49
|
| క. |
తెరలినబలములఁ గని యు, ద్ధురవృత్తిఁ బ్రృహస్తుఁ డతనితోఁ దలపడియెం
గరి కేసరి హరిణము పులి, నురగము గరుడిఁ దలపడ్డయొ ప్పమరంగన్.
| 50
|
| క. |
తాఁకి ముసలమున వ్రేసిన, వీఁక నొడిసిపట్టి యతఁడు వెసఁ దిగిచిన నా
రోఁకలి తనచే వచ్చిన, నాఁక గొనక దాన నసుర నడిచెం గడఁకన్.
| 51
|
| ఉ. |
ఆటున మూర్ఛవోయినఁ బ్రహస్తుఁ గనుంగొని యింకఁ దాఁకినం
గీ టడఁగించు నర్జునుఁడు గేవలుఁడే యని భీతచిత్తు లై
మేటిమగల్ సలం బెడలి మేమెయి మార్కొన లేక పాఱినం
గాటుకకొండవోలె దశకంఠుఁ డెదిర్చె మహీమహేంద్రునిన్.
| 52
|
| ఉ. |
వీరగుణాభిరాము లగువింశతిబాహుసహస్రబాహు లా
తారకకార్తికేయులవిధంబున నాబలనిర్జరేశ్వరా
కారత నమ్మురాచ్యుతులకైవడిఁ బెద్దయుఁ బ్రొద్దు మేమెయిం
బోరిరి చూచుఖేచరులు భూరిబలంబుఁ జలంబు మెచ్చఁగన్.
| 53
|
| క. |
లావఱి వివిధాయుధముల, భూవిభుఁడుం దాను నట్లు పోరి యలసి వీ
రావేశ మడర జయకాం, క్షావివశుఁ డై రావణుండు గడుఁ దమకమునన్.
| 54
|
| మ. |
మది శంకింపక ముట్టి విక్రమరసోన్మాదంబునన్ భూవిభున్
గద వ్రేయంగ నతండు పైపడి భుజాగర్వంబునం బట్టె నా
రదుఁ డార్వం బరికాఁడు నిర్భయతఁ జేరం జూచినం బట్టును
న్మదశుండాలములీల దిక్కలితనామశ్రావణున్ రావణున్.
| 55
|
| క. |
పట్టి యిరువదికరంబులు, గట్టిగ వీఁపుపయి మోపుగాఁ బెట్టి తగన్
బెట్టు మెడ పట్టుకొని తుది, ముట్టినమగఁటిమి నభంబు ముట్టఁగ నార్చెన్.
| 56
|
| ఆ. |
నృపవరేణ్యుఁ డిట్లు రిపుఁ బట్టు వఱిచి కం, చుకిగణంబు నల్లఁ జూచి యొకనిఁ
బిలిచి యోరి వీనిఁ బెడకేలితోన తె, మ్మని సముద్ధతముగ నప్పగించి.
| 57
|
| క. |
తరుణీజనము వినోదపుఁ, బరివారము మున్ను నడవఁ బనిచి పిఱుం దై
పురమున కరుగ నిజప్రభు, పరిభవముం జూచి దైత్యభటకోటి వడిన్.
| 58
|
| క. |
నిలునిలు విడువిడు మంచును, బలువిడిఁ గూడుకొని పిఱుఁదఁ బఱతెంచిన న
మ్ముల నోడు సేసి యందఱ, నిలిపి విజయలక్ష్మిసొంపు నెలకొన నెలమిన్.
| 59
|
| క. |
తనకొలఁది యెఱుంగక యీ, దనుజుఁడు వనితావినోదతత్పరు నన్నుం
జెనసె నని యుగ్గడించుచు, ననిమిషరిపుమీఁదఁ బొరిఁ గటాక్షం బెలయన్.
| 60
|
| తే. |
ఎదురువచ్చినమంత్రుల కెగ్గు లెన్ని, చూపి చెప్పుచు నివ్విధి కోపమునకు
నుపశమం బెట్లు సేయుదునొక్కొ యనుచుఁ, బురికిఁ జని మందిరాంగణభూమి నిలిచి.
| 61
|
| క. |
పొంపిరివోయెడుతనయను, కంపాతిశయమునఁ బంక్తికంధరు నెట్లుం
జంపంజాలక రోషము, పెంపునఁ గారాగృహమునఁ బెట్టఁగఁ బనిచెన్.
| 62
|
| క. |
మనుజపతి యివ్విధంబునఁ, దనచెఱయింటికిని మ్రుచ్చుఁ దప్పున నొప్పిం
చినయట్టుల మదిని సరకు, గొనక మఱచి యున్నయెడను గొనిదినములకున్.
| 63
|
పులస్త్యుఁడు కార్తవీర్యుని వేడుకొని రావణునిచెఱ విడిపించుట
| మ. |
దనుజేంద్రుండు సహస్రబాహువిభుచేతం బడ్డపా టంతయున్
విని మాహిష్మతికిం బులస్త్యుఁడు గడున్ వేగంబ యేతెంచి య
జ్జనపాలుం గనినన్ యథోచితముగా సత్కారముల్ సేసి వ
చ్చిన కార్యం బెఱిఁగింపుఁ డన్న నతఁ డౌచిత్యంబు మై నిట్లనున్.
| 64
|
| చ. |
అలవి యెఱుంగ' నేరక దశాస్యుఁడు లోకముతోడివానిఁ గాఁ
దలఁచి జితాఖిలాఢ్యుఁడఁ గదా యని నచ్చి కడంగి వచ్చి సం
కలియకుఁ జొచ్చె వానిఁ బలుకం బని లే దటు లుండె నింతలం
తలుపను లెల్ల నీకు భుజదర్పముగాఁ గొన నేర్పు సాలునే.
| 65
|
| క. |
ఆక్రమసంచిత మగుభూ, చక్రం బుదయాప్తశైలసహితంబుగ ని
ర్వక్రపరిపాలనస్థితిఁ, జక్రము చెల్లించు పూజ్యసామ్రాజ్యమునన్.
| 66
|
| క. |
తుదిముట్టి యున్ననీ కొకఁ, డెదురే యది గాక పగఱ యే పడఁగినఁ ద
ప్పు దలంప నిదియ కడు నొ, ప్పిద మగు నినుబోఁటినృపులపెంపున కరయన్.
| 67
|
| చ. |
నలినజుఁ డైన బ్రహ్మకును నాలవవాఁడు దశాననుండు ని
ర్మలగుణలోల వీఁడు మనుమం డని చెప్పఁగ నాకు సి గ్గగుం
బలుకులు వేయు నేటికిఁ గృపాపరతాస్తుతి దక్క వీని మం
దల విడు నాకుఁగా నృపతిధర్మవిచక్షణ పుణ్యవీక్షణా.
| 68
|
| చ. |
అనవుడు నట్ల చేయుదు మహాత్మ భవద్విపులాంతరంగమో
దన మగుదానిఁ జేయఁ గని ధన్యుఁడ నైతి దశాస్యు వేగ తో
డ్కొని చనుఁ డన్న నానృపతికుంజరు మంజుమృదూక్తిఁ జిత్తరం
జన మగుడున్ మొగం బలర సంయమి దీవన లిచ్చి మెచ్చుచున్.
| 69
|
| తే. |
దనుజవల్లభు విడిపించుకొని పులస్త్యుఁ, డరుగ లజ్జావనతుఁ డగునతఁడు నతని
ననుపఁబోయిన సానునయంబు గాఁగ, బుద్ధిఁ దగఁ జెప్పి లంకకుఁ బుచ్చి చనియె.
| 70
|
రావణుఁడు వాలిచే భంగపడి యతనితో మైత్రి చేయుట
| ఉ. |
రావణుఁ డివ్విధంబునఁ బరాజయ మందియు లంకలోనికిం
బోవుడు నంతయున్ మఱచి భూవలయంబునఁ దొంటియట్ల నా
నావిధదుశ్చరిత్రము లొనర్చుచుఁ గ్రుమ్మరి యొక్కనాఁడు వి
ద్రావితశత్రుభూరుహచరప్రభు వాలి నెదుర్చువేడుకన్.
| 71
|
| శా. |
కిష్కింధానగరంబుపై నరిగి సుగ్రీవాదు లెల్లన్ రణా
విష్కారోద్యమతీవ్రు లైనఁ గని తకద్విక్రాంతి మానంగ మ
స్తిష్కంబున్ రుధిరంబు మాంసమును ధాత్రిం గూల్ప నుంకించియున్
దుష్కర్మం బగు వాలిలేమి నని చేతోవృత్తి నూహించుచున్.
| 72
|
| క. |
పడుచుంబైదలు పన్నినఁ, గడపి చనక చిఱుతతోడి కయ్యమునకు నేఁ
గడఁగుట తగ దని యాయని, విడిచి దశాననుఁడు వారు విన ని ట్లనియెన్.
| 73
|
| క. |
మీలోనఁ గూడుకొని రాఁ, డాలం బాలంబు సేసి యది యెట్లొకొ తాఁ
జాల నని చెప్పుఁ గా క, వ్వాలికి డాఁగినను బోవవచ్చునె నాచేన్.
| 74
|
| చ. |
అనవుడు సూర్యసూనుఁడు దశశాననుఁ గల్గొని నీవు నన్ను మె
చ్చనికత మేమిటం గొలఁది సాలనె వాలిని గూర్చి వచ్చితే
యనికిఁ గడంగినన్ బిరుదు లైనమగల్ గని వీరు గారు నా
కనియు నెఱుంగ కిట్లు భయ మందితి నీవెడమాట లేటికిన్.
| 75
|
| శా. |
నా కి ట్లెంతయు నీడఁ బోయితి జగన్మాన్యుండు నా నొప్పునా
నాకేశప్రియనందనుం జెనసి మానప్రాణముల్ గావఁగా
నీకుం దీరునె యిప్డు దక్షిణపుమున్నీటం గృతస్నానుఁ డై
యేకాంతంబున నుండుఁ బొ మ్మనినఁ బోయెం బుష్పకారూఢుఁ డై.
| 76
|
| మ. |
దనుజేంద్రుండు మరుద్గతిం జని సముద్రస్నాసంజాతశు
ద్ధి నితాంతామలచిత్తనిశ్చలసమాధివ్యంజితానందమీ
లనసంభావితలోచనుం గపికులశ్లాఘాత్ము నవ్వాసవిం
గను తన్మూర్తినివృత్తవిక్రమకళాకౌతూహలస్ఫూర్తియై.
| 77
|
వాలి రావణునిఁ జంకలో నిఱికించుకొని నాలుగుసముద్రములను ముంచుట
| క. |
ఎదురెదురను ముదలింపఁగ, మదిఁ గొంకి పిఱిందివలన మందగతిం జే
రెద నేమఱి యున్నెడఁ బ, ట్టెద ననుపగఁ బుష్పకంబు డిగి వచ్చుతఱిన్.
| 78
|
| క. |
రావణునుద్యోగమునకు, దైవము ప్రతికూల మైనఁ దత్త్వనిదిధ్యా
సావేశవిరామం బై, యావనచరవిభుఁడు గన్ను లరవిరియంగన్.
| 79
|
| క. |
కడకంటిచూడ్కి దశముఖుఁ, బొడగని సంభ్రమములేమిఁ బొంచి నతనిఁ దాఁ
బెడమఱి చూచుట యుడిగి మ, గుడ నేత్రము లల్ల మూసుకొని చిత్తమునన్.
| 80
|
| క. |
వంచన నను నియ్యెడ ని, ర్జించుతలంపునను నసుర సేరెడు నే భం
జించెదఁ బాపాత్ముల నొ, ప్పించుట ధర్మంబ యనుచుఁ బిఱుఁ దారయుచున్.
| 81
|
| క. |
ఉన్నయెడన్ మునివ్రేళులఁ, దిన్ననినడ నసురపతి పదిలుఁ డై చేరం
గొన్నియడుగు లరిగి యడరి, యన్నగచరనాథుపై రయంబునఁ బడియెన్.
| 82
|
| క. |
వెనుకకు మొనసి కరంబునఁ, బెనఁచి తిగిచి నిఖిలలోకభీకరుఁ డగున
ద్దనుజేంద్రు ననాయాసం, బునఁ జంకిట నిఱికి యింద్రపుత్రుఁ డచలుఁ డై.
| 83
|
| చ. |
ఎఱుఁగనియట్ల యున్న నసురేశ్వరుఁ డప్పుడు గాలుఁజేయు లా
వఱి రభసంబునం గుదుప నక్కడ నిక్కడ నూడఁ జూచి మై
గిఱుపఁగ నవ్వి శక్తి యెఱిఁగించుట నెమ్మదిఁ గోరి వానిమై
సుఱసుఱ స్రుక్క నొక్కె బలసూదనసూనుఁడు ప్రక్కదాపునన్.
| 84
|
| చ. |
చదియఁగ నొత్తి యెత్తికొని శాతనఖంబులఁ గ్రూరదంష్ట్రలన్
వదనములన్ శరీరమును వారక వ్రచ్చుచు మేనిగాలిఁ దో
యదములు దూలఁ బశ్చిమదిగంబుధికిం జనియెన్ రయంబునం
జదల భుజంగమగ్రహణచారుసువర్ణవిలాసభాసి యై.
| 85
|
| చ. |
చని దనుజేశ్వరుండు వనచంకన యుండఁగఁ దజ్జలంబులన్
మునిఁగి శమంబుమై నియమముల్ దగఁ దీర్చి క్రమంబుతో నుద
గ్వననిధిఁ బ్రాక్పయోధిఁ గపివల్లభుఁ డట్టుల చేసి యశ్రమం
బున నిజపట్టణోపవనభూమికిఁ దెచ్చి సుఖోపవిష్టుఁ డై.
| 86
|
వాలిచే భంగపడి రావణుఁ డతనితో మైత్రి చేయుట
| శా. |
కోపం బాఱినఁ జంక వాపి ధరణిం గూర్చుండఁగాఁ బెట్టి ని
ష్పాపోల్లాసకటాక్ష మల్ల నొలయం బ్రౌఢస్మితజ్యోత్స్న ల
|
|
| |
జ్ఞాపూరావృతతన్ముఖాబ్జములపై సాంద్రంబుగాఁ జూపి ని
ర్వ్యాపారామరసుందరీప్రకరగర్భస్రావణున్ రావణున్.
| 87
|
| క. |
కనుఁగొని యచ్చట నప్పుడు, కనినట్టులు సంభ్రమించి గారవమున న
వ్వనచరవీరశిఖామణి, దనుజపతికి నిట్టు లనియెఁ దదభిముఖుం డై.
| 88
|
| క. |
ఎందుండి రాక యిక్కడి, కెందులకుం బోక యిచట నేకార్యము సే
యం దలఁచి నిలిచి తప్పని, విందము నీ వింటికడకు విచ్చేయు తగన్.
| 89
|
| క. |
అనవుడు వెలవెలఁ బాఱువ, దనములు వెడ వాంచి యెత్తి దశముఖుఁడు గపీం
ద్రునిమోము దీనదృష్టిం, గనుఁగొని గద్గదిక నెలుఁగు గడలుకొనంగన్.
| 90
|
| మ. |
తగు నీ కే మని పల్కినన్ విసు భుజాదర్పంబునన్ మాఱు లే
క గిరీశున్ గిరితోన యెత్తి సురలోకస్వామి జంభారి గా
సిగ బంధించి జగత్త్రయంబును బనుల్ సేయన్ విజృంభించి గ
ర్వగరిష్ఠుం డగునన్ను నిద్దెసకుఁ దేరం జాలుటన్ వాసవీ.
| 91
|
| చ. |
అనవుడుఁ గౌఁగిలించి దనుజాధిపతిం దగ గారవించి తో
కొని పురి కేగి తత్తదనుకూలచరిత్రములన్ సఖిత్వరీ
తి నడపి తాను దమ్ముఁడు నతిప్రియభాషలచేఁ బ్రసన్నుఁ జే
సిన నతఁ డాకపీంద్రవరుచెల్మికిఁ బల్లవితాంతరంగుఁ డై.
| 92
|
| ఆ. |
వివిధకేలిఁ దగిలి వేడుకఁ గతిపయ, దినములందు నిలిచి దివ్య మగుటఁ
దోన వచ్చియున్న మానితనిజవిమా, నమునఁ బ్రీతిఁ దనపురమున కరిగె.
| 93
|
| క. |
లీల నటు లసురవల్లభుఁ, గేలీపాత్రంబుఁ జేసి క్రీడించినయ
వ్వాలి భవదస్త్రమున కర, సాలియుఁ జాలమి నుతింపఁ జాలదె యెందున్.
| 94
|
| క. |
అని మునిపతి యివ్విధమున, దనుజపతిం జెప్ప రామధరణీపతి తి
న్ననినవ్వు మెఱయ నాతని, వినితిమి యిఁక నొకటి వినఁగ వేడుక యనుచున్.
| 95
|
| క. |
ఏమియొకో న న్నడిగెడు, నీమానవనాథుఁ డంచు నెద నూహింపం
గా మునిజనవల్లభుతో, రామనృపతి కౌతుకస్ఫురణ ని ట్లనియెన్.
| 96
|
హనుమంతునిజననాదివృత్తాంతము
| క. |
కొంత యెఱుంగుదుఁ బవనజు, వింత దివిజరాజతనయు విక్రమము హనూ
మంతునకు వాలికిం గల, యంతర మేకొలఁదియొకొ చరాచరవేదీ.
| 97
|
| ఆ. |
అనిన నాంజనేయునతులబలము విన, వేడ్క సేసె నితఁడు విస్తరించి
కలతెఱంగు సెప్పవలయు నా కని ముని, యిట్టు లనియెఁ బ్రీతి యెసక మెసఁగ.
| 98
|
| శా. |
వాలిం గీలియు వాయుపుత్త్రుసరియే వాఁ డాత్మశక్తిజ్ఞుఁ డై
యీలోకంబులు గెల్తు నే ననిన మా ఱెందుం గలండే మహీ
పాలాగ్రేసర వానివర్తనముఁ జెప్పం జిట్ట లావిక్రమ
శ్రీలోలున్ భవదీయసన్నిధిఁ బ్రశంశసింపం దగుం జెప్పెదన్.
| 99
|
| చ. |
సురగిరిసానుదేశమున సుస్థిరసంపద నుల్లసిల్లు కే
సరి యనువానిభార్య గుణశాలిని యంజన నాఁగ నొప్పుసుం
దరి యనిలప్రసాదమున ధర్మవిధి మహనీయమూర్తివి
స్ఫురితుఁ గుమారుఁ గాంచెఁ బరిపూర్ణతపోమహిమాభిరామ యై.
| 100
|
| ఉ. |
ఆతనిరక్షణంబున నరహర్నిశముం దగ సానధాన యై
యేతరుపండు లొప్పు నవి యేఱి వనంబునఁ దెచ్చి యిచ్చుచుం
బ్రీతిఁ జరించుచున్నెడఁ గపిప్రవరార్భకుఁ డొక్కనాఁడు ప్ర
ద్యోతనబింబముం బొడుచుచుండఁగఁ జూచి సముత్సుకాత్ముఁ డై.
| 101
|
| చ. |
ఫల మనుబుద్ధిఁ బుచ్చికొనఁ బాఱె నభంబున వాయుదేవుఁడున్
సలిలకణార్ద్రతం గిరణజాలమువేఁడిమి దాఁకకుండ నే
వలనను దాన యై పొదివి వచ్చెఁ దనూభవు నాఁడె పర్వ మై
జలరుహమిత్రుఁ బట్ట రభసంబున రాహును జేరె నత్తఱిన్.
| 102
|
| క. |
ఆసైంహికేయుఁ డర్క, గ్రాసాదరవృత్తి వచ్చు కపిఁ గనుఁగొని సం
త్రాసభరితమానసుఁ డై, వాసవుకడ కేగి ఖిన్నవదనుం డగుచున్.
| 103
|
| క. |
రవిశశిబింబగ్రహణోత్సవ మెల్లను నాకు ము న్నొసఁగి యెప్పుడుఁ జె
ల్ల విడిచి యుండుదు నేఁ డొకఁ, డవార్యవిక్రముఁడు వచ్చె నర్కునిఁ బట్టన్.
| 104
|
| మహా. |
అనినం గోపించి యింద్రుం డఖిలభువనమర్యాద లయ్యైవిధం ద
ప్పనిభంగిం జొప్పుతో నేర్పడ నడవఁగ నాపంపు గానీక యెవ్వం
డినబింబగ్రాహి యై యయ్యెడకు ముదముమై నేగుదెంచెం దదంగం
బనఘా మద్వజ్రధారాహతిఁ బొడిపొడి సేయంగ నే వత్తు నంచున్.
| 105
|
| మ. |
అనికిం బూని కరీంద్రు నెక్కి చను జంభారాతికిన్ ముందటం
జని తద్బాహుపరాక్రమంబున మహోత్సాహంబుతో సింహికా
తనయుం డాకపిబాలుపై నడరి యుద్యద్విక్రముం డైనయా
తనియాటోపము నోర్వఁజాలక విభీతస్వాంతుఁ డై పాఱినన్.
| 106
|
| తే. |
ఎగచికొనిపోయి కపి దివిజేంద్రుదంతి, వెనుక సొర నంటఁ దఱిమిన మనములోన
మెచ్చియును దన చేసినమేర తప్పు, నని తలంచుచు మృదురోషుఁ డై యతండు.
| 107
|
| క. |
భాసుర మగువజ్రంబున, వేసిన హనుదేశ మర్ధవిదళిత మైనం
గేసరితనూభవుఁడు మూ, ర్భాసంగతుఁ డై ధరిత్రిఁ జాఁగం బడియెన్.
| 108
|
| క. |
తనవచ్చినపని దీఱిన, ననిమిషపతి నాకమునకు నరిగెఁ దనయునిం
గనుఁగొని వేదనఁ బొంది ప, వనుఁ డప్పుడ యుడిపెఁ దనదువర్తన మెందున్.
| 109
|
| ఆ. |
జగములందు వాయుసంచార ముడిగిన, సకలజీవలోకసంకటంబు
పుట్టుటయు విరించి పురుహూతవరుణాది, సురులు బలసి కొలువ నరుగుదెంచి.
| 110
|
| క. |
మాత్సర్యము ప్రాణంబు చి, కిత్సిత మగునొక్కొ వీనికిన్ వ్రణ మనుచున్
వాత్సల్యంబునఁ బుత్త్రకు, నుత్సంగమునందుఁ దాల్చియున్నసమీరున్.
| 111
|
| క. |
కనుఁగొని కరుణాపూరిత, మనస్కుఁడై యక్కటకటక మారుతుఁడు సుతా
ననసక్తలోచనుం డై, మన వచ్చుటఁ గానఁ డనుచు మక్కువతోడన్.
| 112
|
| శా. |
చేరంబోవుటయున్ సమీరుఁడు సురజ్యేష్ఠున్ నిరీక్షించి దు
ర్వారాంతపరితాప మేది తనయున్ వక్షోగతుంగా సమా
చారప్రౌఢత నెత్తికొం చెదురుగా సద్భక్తిమై నేగి లో
కారాధ్యం బగుతత్పదాంబుజయుగం బర్చించె నానమ్రతన్.
| 113
|
| క. |
వనజాసనుండు ఫాలం, బునఁ గేలిరవొంద నెత్తి పొదివి భుజము నా
తనిమస్తకంబు వక్షం, బునఁ జేర్చి కృపాతిరేకమున గాఢముగన్.
| 114
|
| క. |
పశ్చిమదిశచందంబున, నిశ్చేష్ఠుం డయిన బాలునిం జూచుడు వాఁ
డాశ్చర్యంబుగ నపుడ పు, నశ్చైతన్యాగమంబునం దెప్పఱిలెన్.
| 115
|
| క. |
దర్శనమాత్రన శోకవి, మర్శక్షమచిత్తుఁ డయ్యె మారుతి బాహా
స్పర్శమునఁ బ్రబలదురితని, కర్శుఁడు వ్రణనిర్వికారుఁ గా నొనరించెన్.
| 116
|
| చ. |
తనయుఁడు సేద దేఱిన ముదంబునఁ గౌఁగిటఁ జేర్చి యంబుజా
సనునకు మ్రొక్కఁ బంచి వికసద్వదనుం డయి వాయుదేవుఁ డెం
దు నిఖలదేవకోటి పరితోషవిధాయక మైనయాత్మవ
ర్తన మొనరంగఁ జేసె నమరప్రభుచిత్తము పల్లవింపఁగన్.
| 117
|
| చ. |
కమలభవుండు దేవతలఁ గన్గొని మారుతిఁ జూపి దేవకా
ర్యమునకుఁ గా జనించె నితఁ డద్భుతవిక్రమశాలి రామనా
మమున వెలింగి లాఘవసమాజవిభూషణ మైనకేలిజ
న్మమున దశాస్యుదుర్మదము మార్చునెడం బని సేయు శార్ఙ్గికిన్.
| 118
|
| క. |
కావున మీరిందఱు సం, భావించి వరంబు లొసఁగి పవనునకుఁ బ్రమో
దావేశము లోకహితముఁ, గా వీనిఁ గృతార్థుఁ జేయఁగాఁ దగు ననినన్.
| 119
|
| ఆ. |
వాసవుండు తనదు వక్షస్స్థలంబునఁ, గ్రాలు సురభికుసుమమాల యర్థిఁ
గపికుమారుచారుకంఠభాగంబున, నాదరార్ద్రహృదయుఁ డగుచుఁ బెట్టి.
| 120
|
| క. |
హనువున మత్కులిశము దాఁ, కినచో టెఱుకవడి వీనికిం దొడ వగుచి
ట్టునికికిఁ దగ హనుమంతుం, డనుపే రిచ్చితిఁ బ్రసిద్ధమై పెం పొనరన్.
| 121
|
| క. |
కులిశము మొద లగునాయుధ, ముల నేమిట వీనియంగములు నిర్దళితం
బులు గాకయుండ నొసఁగితి, నలఘువరం బనియె దృక్సహస్రం బలరన్.
| 122
|
| సీ. |
వారి నెయ్యెడల నీవానరోత్తమున కాపద పుట్ట నీనని యుదధిపతియు
నగ్ని నెన్నఁడును నీయగచరాగ్రణిఃఁ గీడొందంగ నీనని హుతవహుండు
|
|
| |
భూతగణంబులచేత నీహరిసత్తమునకు నెగ్గొనరనీ నని శివుండుఁ
గాలదండమున నీకపిముఖ్యునకుఁ జింత వంత రానీ నని యంతకుండు
|
|
| తే. |
వరము లిచ్చిరి తక్కటిసురలు నిజమహానుభావానురూపంబు లైనపదవు
లొసఁగి రిమ్మాడ్కి మారుతి నసదృశప్రభావుఁ గావించి పద్మసంభవుఁడు ప్రీతి.
| 123
|
| చ. |
అనిలుని వీడు కొల్పి దివిజావళితోడ వియత్పథంబునం
జనియె నతండుఁ బుత్త్రుఁ గొని సంతస మందుచు నేగుదెంచి యం
జనకుఁ దదీయబాహుబలశౌర్యములున్ వరలాభముం గ్రమం
బున నెఱిఁగించి పోయెఁ గపిపుంగవుఁడున్ శిశుకేలిలోలుఁ డై.
| 124
|
| క. |
మునిజనులయాశ్రమములకుఁ జని చని యాగోపకరణచయ మెల్లను దు
ర్వినయమున గాసి చేయుచు, నునికి కలిగి వా రమందహుంకారములన్.
| 125
|
| క. |
తనశక్తియు వరలాభం, బున వచ్చినపెంపు నుల్లమునఁ దలఁపక యి
వ్వనచరుఁడు నిజబలం బెఱుఁ, గనిగజజాతియునుబోలెఁ గావుత మనినన్.
| 126
|
| తే. |
బుద్ధిమంతుఁడు గావున వృద్ధతాప, సోక్తులకు స్రుక్కి దౌర్జన్య ముడిగి మెలఁగె
నితఁడు తనలా వెఱుంగనికతన మఱియు, వీరు లనఁ గొంద ఱిమ్మహి వినఁగఁబడిరి.
| 127
|
| క. |
ఇనునరదముముందట వెను, వెనుకకు వెసఁ జనుచు శబ్దవిద్యాధ్యయనం
బొనరించె నాతఁ డొజ్జగ, హనుమంతుం బోల నలవి యగునె యొరులకున్.
| 128
|
| తే. |
జనకుఁ డగుఋక్షరజసుండు సచ్చుటయును, వాలిఁ బట్టంబుగట్టిన వానితమ్ముఁ
డైనసుగ్రీవుఁ డత్తఱి యౌవరాజ్య, భరముఁ దగఁ దాల్చియుండి యిప్పవనతనయు.
| 124
|
| క. |
చెలిఁ జేసి కొని ముదంబునఁ, గలసి మెలఁగుచుండి పిదపఁ గౌశికసుతుతోఁ
గలుషించి ఋశ్యమూక, స్థలి కాతఁడు వోవఁ దోన చనియె నితండున్.
| 130
|
| క. |
తనలా వెఱుఁగనికతమున, నినసుతునకు వశ్యుఁ డయ్యు నేడ్తెఱ సంక్రం
ధననందనుభుజబలమ, ర్దనమునకుఁ గడంగఁ డయ్యె రఘువంశనిధీ.
| 131
|
| చ. |
అనవుడు సమ్మదంబు దొలకాడఁగ నిక్కము నట్ల కాక య
వ్వననిధి దాఁటి లంకయును వానివనంబును గాసి చేసి నం
దనుఁ దెగఁ జూచి వచ్చినవిధం బది యల్పులచేతఁ దీరునే
జనకజఁ గాంతుమే యసమసాహసుఁ డీతఁడు లేక తక్కినన్.
| 132
|
| క. |
అని లజ్జావనతుం డగు, హనుమంతుఁ గటాక్షవీక్షణాదరముదితా
త్మునిఁ జేసి దాశరథి య, మ్మునిజనముం జూచి కేలు మొగుచుచు భక్తిన్.
| 133
|
అగస్త్యాదిఋషులు రాముని వీడ్కొని చనుట
| క. |
మసలితిరి విచిత్రకథా, రసవృత్తిం దడ వెఱుంగ రాక యనుష్ఠా
ససమయ మయ్యె నభోమ, ధ్యసమీపంబునకుఁ దరణియరదము వచ్చెన్.
| 134
|
| మ. |
విజయం చేయుఁడు నావుడున్ మునులు పృథ్వీనాథ యూహింప వి
శ్వజనీనుం డగునిన్నుఁ జూపు సదనుష్ఠానంబు గాదే భవ
|
|
| |
ద్విజయశ్రీ దమకోర్కిగా సుకృతముల్ వేభంగులం జేయునీ
ద్విజకోటిం బరికించికొమ్మని కృతార్థీభూతచేతస్కు లై.
| 135
|
| క. |
క్రందుకొనఁగ నొక్కుమ్మడి, నందఱు దశవదనదమను నాశీర్వాదా
నందితుఁ జేసి యమందా, నందముఁ బొందుచుఁ దపోవనములకుఁ జనినన్.
| 136
|
| క. |
తగ నెల్లవారిఁ బొమ్మని, జగతీపతి యచటు వాసి సమయసముచితం
బుగ నయ్యైయెడలకుఁ జని, పగలిటివర్తనము ప్రాజ్యపదవిన్ సలిపెన్.
| 137
|
| తే. |
రాత్రి యగుటయుఁ గార్యతూర్యత్రయాది, వివిధగోష్ఠీవినోదముల్ వేడ్క నడపి
యతిమనోహరవాసగేహమున కేగి, నిరతిశయమోదమున సుఖనిద్రఁ జేసి.
| 138
|
| చ. |
రవియుదయంబుకంటె మును రాజశిఖామణి మేలు కాంచె దా
నవకులమర్దనాంక సునినాదము లైనసురంగగీతముల్
వివిధగతిప్రవర్తన నవీనము లై సొగయింప మాగధ
ప్రవరులు పాడుమంజుమృదుభంగికి వీనులు దొల్త మేల్కనన్.
| 139
|
| ఆ. |
అపుడు సముచితంబు లగుకరణీయంబు, లాచరించి రఘుకులాధినాథుఁ
డభిమతప్రసాధనాభిరామాకృతి, యై మహావిభూతి నతిశయిల్లి.
| 140
|
| చ. |
కొలువున కేగుదెంచి నృపకోటియు మంత్రికదంబకంబు దై
త్యులుఁ గపులుం గవీంద్రులు నియోగులు వందిజనంబు లిష్టభృ
త్యులు మొదలైనవారలు నిజోచితభంగి సుఖోపవిష్టు లై
బలసి ముదంబునం గొలువఁ బ్రస్తవనీయసముజ్జ్వలస్థితిన్.
| 141
|
| తే. |
చామరగ్రాహిణీకరచారుకటక, రశ్మిరాజినీరాజనరంజితుండు
భరతలక్ష్మణశత్రుఘ్నపరివృతుండు, నగుచు సామ్రాజ్యలక్ష్మిసొం పగ్గలింప.
| 142
|
| సీ. |
పౌరజానపదాభిశభాషణంబులు దగ నయ్యైతెఱంగుల నాదరించు
నుత్తమహయదంతిసత్తమరథరత్నములు సూచి సవరణ లలవరించు
యోధవీరప్రకారోక్తినిరూఢన ముద్దతి కెడఁదలో నుల్లసిల్లు
నిఖిలవిద్యాగమనిపుణవిద్వజ్జనసంభావనంబుల సంతసిల్లు
|
|
| ఆ. |
ననుదినంబు నిట్టు లభిమతబహువిధ, సముచితప్రవర్తనము లొనర్చు
చతివిభూతినుండి కతిపయదినములు, నోవుటయును రామభూవిభుండు.
| 143
|
పట్టాభిషేకమునకు వచ్చినజనకరాజు మొదలగువారిని రాముఁడు వీడుకొలుపుట
| మ. |
జనకాదిక్షితిపాలలోకములకున్
సంభావనాపూర్వకా
ర్చన లర్థిం దగ నిచ్చి వీడ్కొలిపి మార్గక్షేమసంవాహనం
బొనరింపం దనతమ్ములం బనిచినం బ్రోద్దామసేనాసహ
స్రనమద్భూమిభరస్ఫుటానమితశేషస్కంధు లై పోయినన్.
| 144
|
| క. |
వనచరనిశాచరులమ, న్నన నిచ్చలుఁ క్రొత్త గాఁగ నరపతి వారిం
గొనియాడుచుండఁ గతిపయ, దినములకుం దమ్ము లరుగుదెంచిరి మగుడన్.
| 145
|
| ఉ. |
అచ్చట రాజు లిచ్చినయనర్ఘమణిప్రకరం బుపాయనం
బిచ్చిన వేఱువేఱ ధరణీశుఁడు వారల నాదరించి మీ
తెచ్చినవస్తుకోటి గణుతింపఁ గృతార్థతఁ బొందె డెంద మే
నిచ్చెద వీరి కంచు నసురేంద్రహరీంద్రులఁ జూచి వేడుకన్.
| 146
|
| ఆ. |
పురుషరత్నములన పొందుట యుచిత మీ, రత్నములకు నని ధరావిభుండు .
వారి కప్పు డొసఁగె గారవ మేర్పడ, జాత్యరుచిరరత్నజాలకంబు.
| 147
|
| క. |
వనచరులకు నసురులకుం, గనకాంబరభూషణములు గణనకు మిగులం
దనుఁ జేరఁ బిలిచి యిచ్చుచు, జననాథుఁడు వేఱువేఱ సంభావించెన్.
| 148
|
| ఆ. |
ఇవ్విధమున వారి కెల్ల సంప్రీతి యొ, నర్చి రామధరణినాథుఁ డర్క
తనయుతోడి నిట్టు లనియెఁ బ్రసాదవి, కాసలలితవదనకమలుఁ డగుచు.
| 149
|
| క. |
నీపురి కేగుము హరిసే, నాపరిపాలనము సేయు నయదక్షుఁడ వై
నాపిలిచినయప్పుడ సే, వాపరతంత్రత వహింపవలయుం జుమ్మీ.
| 150
|
| క. |
అంగదుఁ బాటింపుము త, క్కుంగలయీసుభటకోటిఁ గొనియాడుము వీ
రిం గైకొంటిమిగాదె య, భంగుల యెప్పాట నరిది పనులకు నైనన్.
| 151
|
| మ. |
అని సుగ్రీవునిఁ బ్రీతి వీడ్కొలిపి దైత్యాధీశ్వరుం జూచి యి
ట్లను లంకాపురి కేగు ధర్మమహితన్యాయంబు లోకంబు కీ
ర్తన సేయన్ భవదీయరాజ్యము చిరస్థాయిత్వముం బొందఁగా
మను నీబంధుల నీగి తేజమున సమ్మానింపు మెక్కాలమున్.
| 152
|
| క. |
అని కారుణ్యజ్యోత్స్నా, జనకం బగుతనదువదనశశిమండల మా
తని నెమ్మనము సమ్మద, వనధిం బొంగింప నసురవరు వీడ్కొలిపెన్.
| 153
|
| క. |
హనుమంతుఁ జూచి మత్కీ, ర్తనములు భువనముల నెంతదాక నడచు నీ
వును నంతకాలమును ని, త్తనువు విడువకుండు మనుచు దయ చిగురొత్తన్.
| 154
|
| క. |
హిమధరణీధరతటసం, గమచారుమరున్నదీప్రకారసుభగతం
గమనీయంబుగఁ దద్వ, క్షమునం దొకహార మిడి యసదృశప్రీతిన్.
| 155
|
| ఆ. |
తిగిచి కౌఁగిలించి యగచరసత్తము, సద్గుణములఁ దగిలి సంస్తుతించి
రఘువరేణ్యుఁ డాదరం బెలరారంగ, వికచవదనుఁ డగుచు వీడుకొలిపి.
| 156
|
| క. |
తనుఁ బాయఁజాల కందఱు, వెనుఁబడుట యెఱింగి ధరణిరవిభుఁ డొండొరునె
మ్మనము మఱుఁగుచుండఁగ ని, వ్వనటకుఁ బని యేమి యనిన వా రతిభక్తిన్.
| 157
|
| క. |
ధరఁ జాఁగి మ్రొక్కి తమతమ, పురములకుం జనిరి రామభూపాలుండున్
భరతాద్యనుజసమేతము, పరిపాలన చేసి రాజ్యభారంబుఁ దగన్.
| 158
|
ఆశ్వాసాంతము
| చ. |
శరదభిరామచంద్రరుచిజాలసఖత్వసముల్లసత్పయ
శ్శరనిధిగర్వచర్వణవిశారదమేదురకీర్తిపూరభా
|
|
| |
సురలహరీకదంబపరిచుంబితపూర్వమహీభృదస్తభూ
ధరమలయాభిధానగిరిదైవతపర్వతమేఖలుం డిలన్.
| 159
|
| క. |
ఫలితామరతరుశాఖా, తులితభుజుం డఖిలదిగ్వధూమస్తసము
జ్జ్వలదీధితిశాసనమణి, కులదీపక రాయగండగోపాలుఁ డిలన్.
| 160
|
| మాలిని. |
చిరవితరణలీలాశీలుఁ డుత్సాహవిద్యా
పరిణతదృఢసంగాభంగుఁ డక్షీణపుణ్యో
త్కరపరిచయశిల్పాకల్పుఁ డాభోగశుంభ
ద్ధరణివలయరక్షాదక్షుఁ డబ్జాక్షుఁ డుర్విన్.
| 161
|
| గద్యము. |
ఇది శ్రీమదుభయకవిమిత్త్ర కొమ్మనామాత్యపుత్త్ర బుధారాధనవిధేయ
తిక్కననామధేయప్రణీతం బయినయుత్తరరామాయణం బనుమహాకావ్యంబు
నందు సప్తమాశ్వాసము.
|
|
