తెనాలి రామకృష్ణకవి చరిత్రము/తిలకాష్ఠ మహిష బంధనము

శ్లో. శాకాబ్దే బహుధాన్యనామననభోనేత్రాబ్ది చంద్రాన్ని తే
    కార్తీక్యాం శశివాసరే శుభతిథే సింహాచలస్వామినే
    హారంకర్ణ విభూషణేన కటకే శ్రీకృష్ణరాయాధిపా
    మాత్యారాచయ సాళ్వతిమ్మ నృపతిః ప్రాదాద్విజన్మాగ్రణిః

నాటినుండియు, తిమ్మరుసుమంత్రి రామకృష్ణునియెడ నాదరాభిమానములు గలిగి మెలంగుచుండెను,

26 తిలకాష్ఠ మహిష బంధనము

రాయల యాస్థానమున కొకనాడు రామశాస్త్రి యను పండితుడు వచ్చి 'రాజూ! నేను తర్క వ్యాకరణ పండితుడను. తమ యాస్థానమున విద్వాంసులను గెలుచుట కేతెంచినాను' అనగా రామకృష్ణకవి 'అయ్యా! శాస్త్రిగారూ! తమరు కవిత్వముకూడ చెప్పగలరా?' యని ప్రశ్నించెను.

'వెధవకవిత్వమే చెప్పలేనా? అదికూడ గొప్పయేనా?' అని యా శాస్త్రి పలికెను.

'అయితే మీరు నిస్సంశయముగా వెధవకవిత్వము జెప్పగలరని తలంతును -'

'వెధవకవిత్వము – పునిస్త్రీ కవిత్వము నని రెండురకముల కవిత్వము లున్న వా?'

'మీరే యన్నారుకదా, వెధవకవిత్వమే చెప్పలేనా యని అందుచేత మీకెందు బాండిత్వమున్నదో యెఱుంగవచ్చునా?'

'తర్కవ్యాకరణములందు' --

అయితే ఒకమాట --త్రియంబక , అనుపదమునకున్న యధికారసూత్రమును దెలుపుడు—'

త్రి+అంబక :--ఇది ద్విగుసమాసము. “ఓహో! ఎంతయందముగా నున్నది. తమరు వ్యాకరణము నింతయందముగా వెలిగించినవారని తలుపలేదు.”

ఆనాటికి గొలువు చాలింపబడెను. మఱునాడు మఱలవాదము ప్రారంభమయ్యెను. రామకృష్ణకవి యొక పెద్దకట్టపై నొకవస్త్రము గప్పియుంచెను.

'ఆ గ్రంథమేదియో యెఱుంగవచ్చునా!' అని రామశాస్త్రి యడుగ, రామకృష్నుడు 'ఇదితిలకాష్ఠమహిషబంధనమను గ్రంథము, మనవాదమునకు బనికివచ్చునని యీగ్రంథమును గొనివచ్చినా' ననెను.

రామశాస్త్రి 'తిలకాష్ఠ మహిషబంధనమను గ్రంధమున్నదని యెన్నడును వినియుండలేదు.' అందుచే నాతడు కంగారుపడి తనకా నాడు ఓటమి తప్పదని గ్రహించి, 'మహారాజా! బసలో నావ్యాకరణ గ్రంధముల మఱచిపోతిని, త్వరితముగా గొనివత్తును. సెలవిండు' అని వెడలిపోయి, యా నగరమునుండి వెడలిపోయెను—

రాయలు 'రామకృష్ణకవీ! ఆ రామశాస్త్రి వచ్చులోపున నా తిలకాష్ఠ మహిషబంధనమను గ్రంథమును జదువుము' అనెను.

రామకృష్నుడు నవ్వుచు 'మహాప్రభూ! తిలకాష్ఠ మహిషబంధనమనగా నేదో గ్రంథమనుకొంటిరిగాబోలును' అనివస్త్రమును దొలగించెను–నువ్వులకంప, కన్నెత్రాడు నుండెను. 'మహారాజా! తిలకాష్ఠ మనగా నువ్వులకంప, మహిషబంధన మనగా యెద్దును గట్టు కన్నెత్రాడు' అనెను.

'నిజముగా నా పేరువిని యాశాస్త్రి కంగారుపడి పాఱిపోయినాడు' అని పెద్దనకవి పలుకగా నందఱును నవ్విరి.