తెనాలి రామకృష్ణకవి చరిత్రము/ఆనందభట్టు

'క. కవి యల్లసాని పెద్దన
    కవితిక్కన సోమయాజి గణుతింపగాఁ
    గవి నేను రామకృష్ణుఁడ
    గవియను నామంబు నీటికాకికి లేదే'

14 ఆనందభట్టు

రాయల యాస్థానమున కొక నాఁడు తిట్టు కవిత్వమునందుప్రజ్ఞగల యానందభట్టు అనుకవివచ్చి తన్నుగూర్చి చెప్పుకొనెను. రాయలా కవిత్వము విననొల్లక , యెదో కొంతధనము బహూకృతిగానిచ్చి వేయ దలంచెను. ఆనందభట్టీ పద్యమును జదివెను.

'ఉ. బూతుకవిత్వ వైఖరులపోడిమి జూడక పొమ్మనంగ నీ
     కేతగుగాక , యిట్టులమఱెవ్వరు సెప్పుదురో సృపోత్తమా
     చాతురితోఁ దెనాలి కవిసత్తముఁ డీతఁడు రామకృష్ణుఁడీ
     రీతిని యూరకుండిన విరించినినైన జయింప జాలనే?

రామకృష్ణుఁ డంతవరకు రాయలేమనుకొనునో యని మాటాడక యూరకుండెను. ఇఁక సహింపనేరక నతఁడులేచి 'చూతుమె లవుఁడా యటంచు సూక్తులుపలికెన్ ' అసు సమస్యనిచ్చి పూర్తిచేయుమనియెను. ఆనందభట్టు ఆ సమస్యను బూర్తి చేయఁజూలక పోయెను రామకృష్ణకవియే యిట్లు పూర్తి చేసెను - '

'క. ఆతురపడి యెదిరించితి
    వాతతబలశాలి రాముఁడనె తనయునితో
    సీత, రఘురాము సదృశుని
    జూతుమే లవుఁడాయటంచు సూక్తులు పలికెన్ .'

ఆనందభట్టు ప్రమోదమంది యిట్లనెను

ఉ. ఆర్ణవవేష్టితాఖిల మహామహి మండలమందు బూతుని
     బూర్ణుఁడు రామకృష్ణకవిఁబోలు కవీశ్వరుఁ డొండుగల్గునే
     నిర్ణయమెంచిచేయు మహనీయగుణాడ్యుడు బూతుమంచిగా
     దుర్ణయుఁడైనచో దివిరిధూర్తతమంచిని బూతుచేసెడున్ ,

15 పెద్దన కవిత్వము నాక్షేపించుట.

విద్వత్కవు లెల్లరును గూర్చుండి యుండగా రామకృష్ణుఁడు నిలువబడి రాయలు నుద్దేశించి, 'మహారాజా! నాతో భక్తిరసాత్మకములగు బద్యముల నాశువుగా నెవరును చెప్పలేరని ఘంటాపదముగా జెప్పగల' ననెను — రాయలు రామకృష్ణకవీ! భక్తిరసోజ్వలములగు పద్యములఁ జెప్పుము. అప్పుడు నీకంటె యుత్తమముగ నెవరైన నట్టి కవిత్వము జెప్పగలవారుందురో, ఉండరో నిర్ధారణ చేయవచ్చును. రామకృష్ణుఁ డిట్లు చదివెను—

“ఆ. వె. లచ్చిమగఁడ నీకు లక్షనమస్కృతుల్
          సీతమగఁడ! నీకు సేవఁజేతు
          సత్యభామమగఁడ సన్నుతించెద నిన్ను
          మిత్రవిందమగఁడ మేలొంగు
          లక్షణకు మగండ లాలింపరా నన్ను
          నీలమగఁడ నాకు నీవె దిక్కు
          జాంబవతికి మగఁడ జాలంబుసేయక
          యెల్లిమగఁడ నన్ను నేలికొనర!”

రాయలు “ఓహో! మిక్కిలి భక్తిరసాంచితమై యన్నది" యని నాక్షేపణపూర్వకముగాననఁగా రామకృష్ణుఁడు “మహారాజా! తాము నన్ను హేళనఁ జేయనక్కఱలేదు, లోకములో బురుషునకు