కుంభరాణా (మీరాబాయి)/స్థలము 9
స్థలము 9 : యమునానదికిఁ బోవుమార్గము.
_________
[చీఁకటి. అప్పుడప్పుఁడు మెఱయుచుండును. అగ్బరు తాన్‌సేనులు యాత్రికులవేషములతో ప్రవేశింతురు.]
తాన్‌సేను : నేనెంత బ్రతిమాలుకొన్నను వినకున్నారు. మూడు దినములనుండియు మనము మాఱువేసములతో ఉదయపురమున నున్నాము. ఇచ్చట మనము నిస్సహాయులము. మన యునికి రాణా యెఱింగిన ప్రాణములతో మన శరీరములు ఢిల్లీకి పోవు. భారతసామ్రాజ్యము మీ పరిపాలనమున సుఖించుచున్నది. అట్టి మీ యమూల్య జీవితమును బ్రతి నిమిషమునందును అపాయమున కగ్గముసేయుట భావ్యముకాదు. ఇప్పుడే కదలుదము రండు.
అగ్బరు : తాన్‌సేన్, నే నధ:పతితుఁడను. ఉత్సహముచే దీర్ఘాలోచనము సేయ నేరక మీరాబాయిని అంత:పురమున దర్శించితిమి. అంతఁ బోక యానంద జడచిత్తుఁడనై వివేక శూన్యుఁడనై, ఆమెకు వజ్రహారమును సమర్పించితిని. అదియె యా పరమ పావన చరిత్ర మరణదండనమునకు హేతువయ్యెను. ఈ ఘోరపాతకమునుండి నే నెట్లు విముక్తుఁడను కాఁగలను. ఇందుకేమైన ప్రాయశ్చిత్తము కలదా? నా సింహాసనమైనను లేక నా ప్రాణమైనను సమర్పించి యీ పాపమును బాపుకొనఁ గలిగినయెడల నే నందుకు సంసిద్ధుఁడను.
తాన్ : అంతయు దైవికముగ జరిగినది. దైవేచ్ఛకు మానవుఁడు ప్రతికూల కల్పనము చేయఁజాలఁడు.
అగ్బ : అది దైవేచ్ఛయే యగునుగాక ! ఆదైవము మనయెడలఁ బ్రతికూలము. మాఱు వేసములతోఁ బరుల యంత:పురముఁ జొచ్చితినన్న యపవాదము నా జీవితమునకు కళంక మాపాదించుచున్నది.
తాన్ : మీరాబాయి పావన చరిత్రము లోకు లెల్లఱకు విదితము సామాన్యములైన యంత:పుర ధర్మములు మానా వమానముల కతీతయైన యా పరమ భక్తురాలియెడఁ జెల్లవు, మీ సదుద్దేశమును బ్రజలు శంకింపరు.
అగ్బ : ఎట్టులో సమాధానపఱచుకొనుటకు మార్గములు కలవు - కాని, మన తొందరపాటునకుఁ బర్యవసాన మేమి? మీరాబాయి హత్య! - ఇది మరణాంతమువఱకు పీడించు హృదయ శల్యము. ఈ రాత్రియె యామె మరణింపవలయునని వింటిమిగదా!
తాన్ : [ఆలకించి] దారిలో పదశబ్దములు వినవచ్చు చున్నవి.
అగ్బ : [ఆలకించును]
[మీరాబాయియు కొంతదూరమున కుమారసింహుఁడును బ్రవేశింతురు.]
తాన్ : ఏదోయొక స్త్రీవ్యక్తి.
అగ్బ : అమ్మా, మీ రెవ్వరు?
మీరా : పథికురాలను.
అగ్బ : ఎచ్చటి కేఁగుచున్నారు?
మీరా : బృందావనమునకు.
అగ్బ : ఆదారి తప్పివచ్చితిరి. ఈ త్రోవ యమునానది యొద్దకు పోవును.
మీరా : ఇదియే దగ్గరి మార్గము.
అగ్బ : అడవిదారి ఒంటరిగా పోవుచున్నారు.
మీరా : తోడు లేనివారికిఁ దోడ్పడు బంటు ముందు నడచు చున్నాఁడు. అగ్బ : చిమ్మచీఁకటి.
మీరా : ఇదియె యభిసరించుటకు దగిన సమయము.
అగ్బ : నిన్నంత శ్రమ పాలుచేసిన యాకఠిన హృదయుఁ డెవఁడు?
మీరా : నా ప్రాణేశ్వరుఁడు.
అఖిల భూభువన పట్టాభిషిక్తుండయ్యుఁ
బసుల మేపుట కిష్టపడియె నెవఁడు?
బ్రహ్మాండ సంసార బంధముక్తుండయ్యుఁ
దల్లి బంధములలోఁ దవిలె నెవఁడు?
గోపాంగనా ప్రేమ గోష్ఠీ రతుండయ్యు
నిర్మల జ్యోతియై నెగడె నెవఁడు?
నిర్జీవ వేణు ప్రణీత గీతుండయ్యు
ఱాల నాత్మల రేపఁజాలె నెవఁడు?
బర్హిపింఛంబు హొంబట్టు వలువతోడ
విశ్వమోహన మూర్తియై వెలిఁగె నెవఁడు?
అట్టి శ్రీకృష్ణుఁడే నాకు నాత్మవిభుఁడు;
అతని యన్వేషణమె జీవితాంత్య ఫలము!
అగ్బ : ఆ! తల్లీ, ఈపాతకులను మన్నింపుము. [ఇరువురు పాదముపై వ్రాలుదురు]
మీరా : అయ్యలారా, లెండు! మీ రెవ్వరు?
అగ్బ : మీ నిర్హేతుక మరణదండనమునకుఁ గారకులమైన రాక్షసులము. కుమారసింహుఁడు : [స్వగతము] హా! అగ్బరు పాదుషా! రాణా కెఱింగించెదను. [పోఁబోయి] అయ్యో! ఆజ్ఞ లేదే ! అయినను ఈ వార్త రాణాకు ప్రియముగ నుండవచ్చును. తడయజనదు. [నిష్క్రమించును]
తాన్ : ఎవరో పరుగెత్తుచున్నటుల కాలిచప్పు డగుచున్నది!
మీరా : పాదుషా, నీవు నాకుఁ బరమ బంధుఁడవు. నీమూలమున నాకు బంధవిముక్తి కలిగినది. నీవు నిమిత్త మాత్రమైన కీలుబొమ్మవు, సూత్రధారుఁడు సర్వేశ్వరుఁడు.
అగ్బ : తల్లీ, యీ మరణోద్యోగము నుండి విరమింపుము. నా వలన నీవు మరణింప వలసివచ్చె నన్న దు:ఖము సహింపఁజాలను.
మీరా : పాదుషా. అజ్ఞానలేశము నిన్నింకను ఆవరించియున్నది. పరలోకము భయంకరమను అపోహయు, ఇహలోకముపైఁ గల అత్యంత మమతయు మరణమాధుర్యమును విషవంతము చేయుచున్నది. జీవితము నిరంతర ప్రవాహము - ఆద్యంతములు లేనిది. ఒకచోటి చావు మఱియొక చోటి పుట్టుక.మరణము భౌతికపరిణామము. అనివార్యము. అందుకు చింతయేల?
అగ్బ : అమ్మా, మరణ మనివార్యమైన యెడల దానిని జయించుటకు మార్గము లేదా?
మీరా : కలదు. మరణమును చిఱునవ్వుతో నెదుర్కొనుటయె విజయోపాయము.....హృదయేశ్వరా,...యిదిగో! వచ్చుచున్నాను. వాఁడు గో! నా మనోవల్లభుఁడు, నన్ను పిలుచుచున్నాఁడు. [కదలును]
అగ్బ : [పాదములపైఁ బడి] తల్లీ, మన్నింపుము. నిలువుము. నిలువుము!
మీరా : [తొలఁగి] పాదుషా, నన్నంటకుము. [నిష్క్రమించును.] [నేపథ్యమున మీరాబాయి గీతము పాడుచు పోవుచుండును. ఆగీతము క్రమక్రమముగ సన్న గిల్లును.]
తాన్ : మనహృదయము లింకను పరిశుద్ధము కావలయును?
అగ్బ : ఇదియె కడసారి పాట!
తాన్ : అశరీర గానము ఆకసమునఁ దేలిపోవు చున్నట్లున్నది.
అగ్బ : ఆ గాన మస్ఫుటమై లయించినది. అకటా ! మీరాబాయి నిఁక మర్త్యలోకమునఁ జూడలేము.
చిర విరహతాప సంశీర్ణ చిత్త, మీర
యభిసరించుచు నున్నది యాత్మనాథు -
తాన్ : నెన్నడో దివ్యపాదోధి నెడసినట్టు
జలకణంబు సంగమ తృష్ణఁ జనెడురీతి.
[తెరజాఱును.]
_______
స్థలము 10 : రాజమందిరము.
_______
[రాణా చెదరినవెంట్రుకలతో ఉద్రిక్తచిత్తుఁడై అటునిటు తిరుగుచుండును]
రాణా : మీరా యింతలోన విషముత్రావి యైనను ఉరివేసుకొని యైనను లేక యమునలో దూకియైనను ప్రాణపరిత్యాగము గావించుకొని యుండును. ఓసీ, కాంతాపాత్రనిర్వహణముతో నన్ను మోసగించిన పిశాచీ! నీవు యమునలోనే దూకి చావుము. నీ యపయశో మాలిన్యము గుర్తింపరాక ఆ యమునా జలనీలిమములో మిళితమై పోఁగలదు. నీ చిఱునవ్వు మఱుగున