కిష్కింధకాండము - సర్గము 33

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే కిష్కింధాకాండే త్రయస్త్రింశః సర్గః |౪-౩౩|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

అథ ప్రతిసంఆదిష్టో లక్ష్మణః పరవీరహా |

ప్రవివేశ గుహాం రమ్యాం కిష్కింధాం రామ శాసనాత్ |౪-౩౩-౧|

ద్వారస్థా హరయః తత్ర మహాకాయా మహాబలాః |

బభూవుః లక్ష్మణం దృష్ట్వా సర్వే ప్రాంజలయః స్థితాః |౪-౩౩-౨|

నిఃశ్వసంతం తు తం దృష్ట్వా క్రుద్ధం దశరథ ఆత్మజం |

బభూవుః హరయః త్రస్తా న చ ఏనం పర్యవారయన్ |౪-౩౩-౩|

స తం రత్నమయీం దివ్యాం శ్రీమాన్ పుష్పిత కాననాం |

రమ్యాం రత్న సమాకీర్ణాం దదర్శ మహతీం గుహాం |౪-౩౩-౪|

హర్మ్య ప్రాసాద సంబాధాం నానా రత్నోపశోభితాం |

సర్వ కామ ఫలైః వృక్షైః పుష్పితైః ఉపశోభితాం |౪-౩౩-౫|

దేవ గంధర్వ పుత్రైః చ వానరైః కామ రూపిభిః |

దివ్య మాల్య అంబర ధారైః శోభితాం ప్రియ దర్శనైః |౪-౩౩-౬|

చందన అగరు పద్మానాం గంధైః సురభి గంధితాం |

మైరేయాణాం మధూనాం చ సమ్మోదిత మహా పథాం |౪-౩౩-౭|

వింధ్య మేరు గిరి ప్రఖ్యైః ప్రాసాదైః న ఏక భూమిభిః |

దదర్శ గిరి నద్యః చ విమలాః తత్ర రాఘవః |౪-౩౩-౮|

అంగదస్య గృహం రమ్యం మైందస్య ద్వివిదస్య చ |

గవయస్య గవాక్షస్య గజస్య శరభస్య చ |౪-౩౩-౯|

విద్యున్మాలేః చ సంపాతేః సూర్యాక్షస్య హనూమతః |

వీరబాహోః సుబాహోః చ నలస్య చ మహాత్మనః |౪-౩౩-౧౦|

కుముదస్య సుషేణస్య తార జాంబవతోః తథా |

దధివక్త్రస్య నీలస్య సుపాటల సునేత్రయోః |౪-౩౩-౧౧|

ఏతేషాం కపి ముఖ్యానాం రాజ మార్గే మహాత్మనాం |

దదర్శ గృహ ముఖ్యాని మహాసారాణి లక్ష్మణః |౪-౩౩-౧౨|

పాణ్డుర అభ్ర ప్రకాశాని గంధ మాల్య యుతాని చ |

ప్రభూత ధన ధాన్యాని స్త్రీ రత్నైః శోభితాని చ |౪-౩౩-౧౩|

పాణ్డురేణ తు శైలేన పరిక్షిప్తం దురాసదం |

వానరేంద్ర గృహం రమ్యం మహేంద్ర సదన ఉపమం |౪-౩౩-౧౪|

శుల్కైః ప్రాసాద శిఖరైః కైలాస శిఖర ఉపమైః |

సర్వ కామ ఫలైః వృక్షైః పుష్పితైః ఉపశోభితం |౪-౩౩-౧౫|

మహేంద్ర దత్తైః శ్రీమద్భిః నీల జీమూత సంనిభైః |

దివ్య పుష్ప ఫలైః వృక్షైః శీత చ్ఛాయైః మనోరమైః |౪-౩౩-౧౬|

హరిభిః సంవృత ద్వారం బలిభిః శస్త్ర పాణిభిః |

దివ్య మాల్య ఆవృతం శుభ్రం తప్త కాంచన తోరణం |౪-౩౩-౧౭|

సుగ్రీవస్య గృహం రమ్యం ప్రవివేశ మహాబలః |

అవార్యమాణః సౌమిత్రిః మహాభ్రం ఇవ భాస్కరః |౪-౩౩-౧౮|

స సప్త కక్ష్యా ధర్మాత్మా యాన ఆసన సమావృతాః |

ప్రవిశ్య సుమహత్ గుప్తం దదర్శ అంతఃపురం మహత్ |౪-౩౩-౧౯|

హైమ రాజత పర్యంకైః బహుభిః చ వర ఆసనైః |

మహా అర్హ ఆస్తరణ ఉపేతైః తత్ర తత్ర సమావృతం |౪-౩౩-౨౦|

ప్రవిశన్ ఏవ సతతం శుశ్రావ మధుర స్వనం |

తంత్రీ గీత సమాకీర్ణం సమ తాల పదాక్షరం |౪-౩౩-౨౧|

బహ్వీః చ వివిధ ఆకారా రూప యౌవన గర్వితాః |

స్త్రియః సుగ్రీవ భవనే దదర్శ స మహాబలః |౪-౩౩-౨౨|

దృష్ట్వా అభిజన సంపన్నాః తత్ర మాల్య కృత స్రజః |

వర మాల్య కృత వ్యగ్రా భూషణ ఉత్తమ భూషితాః |౪-౩౩-౨౩|

న అతృప్తాన్ న అతి చ వ్యగ్రాన్ న అనుదాత్త పరిచ్ఛదాన్ |

సుగ్రీవ అనుచరాన్ చ అపి లక్షయామాస లక్ష్మణః |౪-౩౩-౨౪|

కూజితం నూపురాణాం చ కంచనీం నిఃస్వనం తథా |

స నిశమ్య తతః శ్రీమాన్ సౌమిత్రిః లజ్జితో అభవత్ |౪-౩౩-౨౫|

రోష వేగ ప్రకుపితః శ్రుత్వా చ ఆభరణ స్వనం |

చకార జ్యా స్వనం వీరో దిశః శబ్దేన పూరయన్ |౪-౩౩-౨౬|

చారిత్రేణ మహాబాహుః అపకృష్టః స లక్ష్మనః |

తస్థౌ ఏకాంతం ఆశ్రిత్య రామ శోక సమన్వితః |౪-౩౩-౨౭|

తేన చాప స్వనేన అథ సుగ్రీవః ప్లవగాధిపః |

విజ్ఞాయ ఆగమనం త్రస్తః స చచాల వర ఆసనాత్ |౪-౩౩-౨౮|

అంగదేన యథా మహ్యం పురస్తాత్ ప్రతివేదితం |

సువ్యక్తం ఏష సంప్రప్తః సౌమిత్రిః భ్రాతృ వత్సలః |౪-౩౩-౨౯|

అంగదేన సమాఖ్యతో జ్యా స్వనేన చ వానరః |

బుబుధే లక్ష్మణం ప్రాప్తం ముఖం చ అస్య వ్యశుష్యత |౪-౩౩-౩౦|

తతః తారాం హరి శ్రేష్ఠః సుగ్రీవః ప్రియ దర్శనాం |

ఉవాచ హితం అవ్యగ్ర త్రాస సంభ్రాంత మానసః |౪-౩౩-౩౧|

కిం ను రుట్ కారణం సుభ్రు ప్రకృత్యా మృదు మానసః |

స రోష ఇవ సంప్రాప్తో యేన అయం రాఘవానుజః |౪-౩౩-౩౨|

కిం పశ్యసి కుమారస్య రోష స్థానం అనిందితే |

న ఖలు అకారణే కోపం ఆహరేత్ నరపుంగవః |౪-౩౩-౩౩|

యది అస్య కృతం అస్మాభిః బుధ్యసే కించిత్ అప్రియం |

తత్ బుధ్యా సంప్రధార్య ఆశు క్షిప్రం ఏవ అభిధీయతాం |౪-౩౩-౩౪|

అథవా స్వయం ఏవ ఏనం ద్రష్టుం అర్హసి భామినీ |

వచనైః స్వాంత్వ యుక్తైః చ ప్రసాదయితుం అర్హసి |౪-౩౩-౩౫|

త్వత్ దర్శనే విశుద్ధ ఆత్మా న స కోపం కరిష్యతి |

న హి స్త్రీషు మహాత్మానః క్వచిత్ కుర్వంతి దారుణం |౪-౩౩-౩౬|

త్వయా స్వాంత్వైః ఉపక్రాంతం ప్రసన్న ఇంద్రియ మానసం |

తతః కమలపత్రాక్షం ద్రక్ష్యామి అహం అరిందమం |౪-౩౩-౩౭|

సా ప్రస్ఖలంతీ మద విహ్వల అక్షీ

ప్రలంబ కాంచీ గుణ హేమ సూత్రా |

సలక్షణా లక్ష్మణ సంనిధానం

జగామ తారా నమిత అంగ యష్టిః |౪-౩౩-౩౮|

స తాం సమీక్ష్య ఏవ హరి ఈశ పత్నీం

తస్థౌ ఉదాసీనతయా మహాత్మా |

అవాఙ్ముఖో ఆభూత్ మనుజేంద్ర పుత్రః

స్త్రీ సన్నికర్షాత్ వినివృత్త కోపం |౪-౩౩-౩౯|

సా పాన యోగాత్ చ నివృత్త లజ్జా

దృష్టి ప్రసాదాత్ చ నరేంద్ర సూనోః |

ఉవాచ తారా ప్రణయ ప్రగల్భం

వాక్యం మహార్థం పరిసాంత్వ రూపం |౪-౩౩-౪౦|

కిం కోప మూలం మనుజేంద్ర పుత్ర

కః తే న సంతిష్ఠతి వాక్ నిదేశే |

కః శుష్క వృక్షం వనం ఆపతంతం

దవాగ్నిం ఆసీదతి నిర్విశంకః |౪-౩౩-౪౧|

స తస్య వచనం శ్రుత్వా సాంత్వ పూర్వం అశంకితః |

భూయః ప్రణయ దృష్టార్థం లక్ష్మణో వాక్యం అబ్రవీత్ |౪-౩౩-౪౨|

కిం అయం కామ వృత్తః తే లుప్త ధర్మార్థ సంగ్రహః |

భర్తా భర్తృ హితే యుక్తే న చ ఏవం అవబుధ్యసే |౪-౩౩-౪౩|

న చింతయతి రాజ్యార్థం సః అస్మాన్ శోక పరాయణాన్ |

స అమాత్య పరిషత్ తారే కామం ఏవ ఉపసేవతే |౪-౩౩-౪౪|

స మాసాన్ చతుర కృత్వా ప్రమాణం ప్లవగేశ్వరః |

వ్యతీతాన్ తాన్ మద ఉదగ్రో విహరన్ న అవబుధ్యతే |౪-౩౩-౪౫|

న హి ధర్మార్థ సిద్ధ్యర్థం పానం ఏవం ప్రశస్యతే |

పానాత్ అర్థస్య కామః చ ధర్మః చ పరిహీయతే |౪-౩౩-౪౬|

ధర్మ లోపో మహాన్ తావత్ కృతే హి అప్రతి కుర్వతః |

అర్థ లోపః చ మిత్రస్య నాశే గుణవతో మహాన్ |౪-౩౩-౪౭|

మిత్రం హి అర్థ గుణ శ్రేష్ఠం సత్య ధర్మ పరాయణం |

తత్ ద్వయం తు పరిత్యక్తం న తు ధర్మే వ్యవస్థితం |౪-౩౩-౪౮|

తత్ ఏవం ప్రస్తుతే కార్యే కార్యం అస్మాభిః ఉత్తరం |

యత్ కార్యం కార్య తత్త్వజ్ఞే త్వం ఉదాహర్తుం అర్హసి |౪-౩౩-౪౯|

సా తస్య ధర్మార్థ సమాధి యుక్తం

నిశమ్య వాక్యం మధుర స్వభావం |

తారా గతార్థే మనుజేంద్ర కార్యే

విశ్వాస యుక్తం తం ఉవాచ భూయః |౪-౩౩-౫౦|

న కోప కాలః క్షితిపాల పుత్ర

న చ అపి కోపః స్వ జనే విధేయః |

త్వత్ అర్థ కామస్య జనస్య తస్య

ప్రమాదం అపి అర్హసి వీర సోఢుం |౪-౩౩-౫౧|

కోపం కథం నామ గుణ ప్రకృష్టః

కుమార కుర్యాత్ అపకృష్ట సత్త్వే |

కః త్వత్ విధః కోప వశం హి గచ్ఛే

సత్త్వ అవరుద్ధః తపసః ప్రసూతిః |౪-౩౩-౫౨|

జానామి కోపం హరి వీర బంధోః

జానామి కార్యస్య చ కాల సంగం |

జానామి కార్యం త్వయి యత్ కృతం నః

తత్ చ అపి జానామి యత్ అత్ర కార్యం |౪-౩౩-౫౩|

తత్ చ అపి జానామి యథా అవిషహ్యం

బలం నరశ్రేష్ఠ శరీరజస్య |

జానామి యస్మిన్ చ జనే అవబద్ధం

కామేన సుగ్రీవం అస్తకం అద్య |౪-౩౩-౫౪|

న కామ తంత్రే తవ బుద్ధిః అస్తి

త్వం వై యథా మన్యు వశం ప్రపన్నః |

న దేశ కాలౌ హి న చ అర్థ ధర్మౌ

అవేక్షతే కామ రతిః మనుష్యః |౪-౩౩-౫౫|

తం కామ వృత్తం మమ సన్నికృష్టం

కామ అభియోగాత్ చ విముక్త లజ్జం |

క్షమస్వ తావత్ పర వీర హంతః

తవ భ్రాతర్మ వానర వంశ నాథం |౪-౩౩-౫౬|

మహర్షయో ధర్మ తపోభిరామాః

కామా అనుకామాః ప్రతి బద్ధ మోహాః |

అయం ప్రకృత్యా చపలః కపిః తు

కథం న సజ్జేత సుఖేషు రాజా |౪-౩౩-౫౭|

ఇతి ఏవం ఉక్త్వా వచనం మహార్థం

సా వానరీ లక్ష్మణం అప్రమేయం |

పునః స ఖేదం మద విహ్వలాక్షీ

భర్తుర్ హితం వాక్యం ఇదం బభాషే |౪-౩౩-౫౮|

ఉద్యోగః తు చిర ఆజ్ఞప్తః సుగ్రీవేణ నరోత్తమ |

కాంస్య అపి విధేయేన తవ అర్థ ప్రతి సాధనే |౪-౩౩-౫౯|

ఆగతా హి మహా వీర్యా హరయః కామ రూపిణః |

కోటి శత సహస్రాణి నానా నగ నివాసినః |౪-౩౩-౬౦|

తత్ ఆగచ్ఛ మహాబాహో చారిత్రం రక్షితం త్వయా |

అచ్ఛలం మిత్ర భావేన సతాం దరా అవలోకనం |౪-౩౩-౬౧|

తారాయా చ అభ్యనుజ్ఞాత త్వరయా చా అపి చోదితః |

ప్రవివేశ మహాబాహుః అభ్యంతరం అరిందమః |౪-౩౩-౬౨|

తతః సుగ్రీవం ఆసీనం కాంచనే పరమ ఆసనే |

మహార్హ ఆస్తరణోపేతే దదర్శ ఆదిత్య సంనిభం |౪-౩౩-౬౩|

దివ్య ఆభరణ చిత్రాంగం దివ్య రూపం యశస్వినం |

దివ్య మాల్యాంబర ధరం మహేంద్రం ఇవ దుర్జయం |౪-౩౩-౬౪|

దివ్య ఆభరణ మాల్యాభిః ప్రమదాభిః సమావృతం |

సంరబ్ధతర రక్తాక్షో బభూవ అంతక సంనిభః |౪-౩౩-౬౫|

రుమాం తు వీరః పరిరభ్య గాఢం

వర ఆసనస్థో వర హేమ వర్ణః |

దదర్శ సౌమిత్రిం అదీన సత్త్వం

విశాల నేత్రః స విశాల నేత్రం |౪-౩౩-౬౬|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే కిష్కింధాకాండే త్రయస్త్రింశః సర్గః |౪-౩౩|