కిష్కింధకాండము - సర్గము 25

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే కిష్కింధాకాండే పఞ్చవింశః సర్గః |౪-౨౫|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

స సుగ్రీవం చ తారాం చ స అంగదాం సహ లక్ష్మణః |

సమాన శోకః కాకుత్స్థః సాంత్వయన్ ఇదం అబ్రవీత్ |౪-౨౫-౧|

న శోక పరితాపేన శ్రేయసా యుజ్యతే మృతః |

యద్ అత్ర అనంతరం కార్యం తత్ సమాధాతుం అర్హథ |౪-౨౫-౨|

లోక వృత్తం అనుష్ఠేయం కృతం వో బాష్ప మోక్షణం |

న కాలాద్ ఉత్తరం కించిత్ కర్మ శక్యం ఉపాసితుం |౪-౨౫-౩|

నియతిః కారణం లోకే నియతిః కర్మ సాధనం |

నియతిః సర్వ భూతానాం నియోగేషు ఇహ కారణం |౪-౨౫-౪|

న కర్తా కస్యచిత్ కశ్చిత్ నియోగే చ అపి న ఈశ్వరః |

స్వభావే వర్తతే లోకః తస్య కాలః పరాయణం |౪-౨౫-౫|

న కాలః కాలం అత్యేతి న కాలః పరిహీయతే |

స్వభావం చ సమాసాద్య న కశ్చిత్ అతివర్తతే |౪-౨౫-౬|

న కాలస్య అస్తి బంధుత్వం న హేతుర్ న పరాక్రమః |

న మిత్ర జ్ఞాతి సంబంధః కారణం న ఆత్మనో వశః |౪-౨౫-౭|

కిం తు కాల పరీణామో ద్రష్టవ్యః సాధు పశ్యతా |

ధర్మః చ అర్థః చ కామః చ కాలక్రమ సమాహితాః |౪-౨౫-౮|

ఇతః స్వాం ప్రకృతిం వాలీ గతః ప్రాప్తః క్రియా ఫలం |

సామ దాన అర్థ సంయోగైః పవిత్రం ప్లవగ ఈశ్వర |౪-౨౫-౯|

స్వ ధర్మస్య చ సంయోగాత్ జితః తేన మహాత్మనా |

స్వర్గః పరిగృహీతః చ ప్రాణాన్ అపరిరక్షతా |౪-౨౫-౧౦|

ఏషా వై నియతిః శ్రేష్ఠా యాం గతో హరి యూథపః |

తత్ అలం పరితాపేన ప్రాప్త కాలం ఉపాస్యతాం |౪-౨౫-౧౧|

వచన అంతే తు రామస్య లక్ష్మణః పర వీర హా |

అవదత్ ప్రశ్రితం వాక్యం సుగ్రీవం గత చేతసం |౪-౨౫-౧౨|

కురు త్వం అస్య సుగ్రీవ ప్రేత కార్యం అనంతరం |

తారా అంగదాభ్యాం సహితో వాలినో దహనం ప్రతి |౪-౨౫-౧౩|

సమాజ్ఞాపయ కాష్ఠాని శుష్కాణి చ బహూని చ |

చందనాని చ దివ్యాని వాలి సంస్కార కారణాత్ |౪-౨౫-౧౪|

సమాశ్వాసయ దీనం త్వం అంగదం దీన చేతసం |

మా భూః బాలిశ బుద్ధిః త్వం త్వత్ అధీనం ఇదం పురం |౪-౨౫-౧౫|

అంగదః తు ఆనయేత్ మాల్యం వస్త్రాణి వివిధాని చ |

ఘృతం తైలం అథో గంధాన్ యత్ చ అత్ర సమనంతరం |౪-౨౫-౧౬|

త్వం తార శిబికాం శీఘ్రం ఆదాయ ఆగచ్ఛ సంభ్రమాత్ |

త్వరా గుణవతీ యుక్తా హి అస్మిన్ కాలే విశేషతః |౪-౨౫-౧౭|

సజ్జీ భవంతు ప్లవగాః శిబిక వాహన ఉచితాః |

సమర్థా బలినః చైవ నిర్హరిష్యంతి వాలినం |౪-౨౫-౧౮|

ఏవం ఉక్త్వా తు సుగ్రీవం సుమిత్ర ఆనంద వర్ధనః |

తస్థౌ భ్రాతృ సమీపస్థో లక్ష్మణః పర వీరహా |౪-౨౫-౧౯|

లక్ష్మణస్య వచః శ్రుత్వా తారః సంభ్రాంత మానసః |

ప్రవివేశ గుహాం శీఘ్రం శిబికా ఆసక్త మానసః |౪-౨౫-౨౦|

ఆదాయ శిబికాం తారః స తు పర్యాపయత్ పునః |

వానరైః ఉహ్యమానాం తాం శూరైః ఉద్వహన ఉచితైః |౪-౨౫-౨౧|

దివ్యాం భద్ర ఆసన యుతాం శిబికాం స్యందన ఉపమం |

పక్షి కర్మభిః ఆచిత్రాం ద్రుమ కర్మ విభూషితాం |౪-౨౫-౨౨|

అచితాం చిత్ర పత్తీభిః సునివిష్టాం సమంతతః |

విమానం ఇవ సిద్ధానాం జాల వాత ఆయాన ఆయుతాం |౪-౨౫-౨౩|

సునియుక్తానాం విశాలాం చ సుకృతాం శిల్పిభిః కృతాత్ |

దారు పర్వతకోపేతాం చారు కర్మ పరిష్కృతాం |౪-౨౫-౨౪|

వర ఆభరణ హారైః చ చిత్ర మాల్య ఉపశోభితాం |

గుహాగహన సంచ్ఛన్నాం రక్త చందన భూషితాం |౪-౨౫-౨౫|

పుష్ప ఓఘైః సమభిచ్ఛన్నాం పద్మ మాలాభిః ఏవ చ |

తరుణ ఆదిత్య వర్ణాభిః భ్రాజమానభిః ఆవృతాం |౪-౨౫-౨౬|

ఈదృశీ శిబికాం దృష్ట్వా రమో లక్ష్మణం అబ్రవీత్ |

క్షిప్రం వినీయతాం వలీ ప్రేత కార్యం విధీయతాం |౪-౨౫-౨౭|

తతో వాలినం ఉద్యమ్య సుగ్రీవః శిబికాం తదా |

ఆరోపయత విక్రోశన్ అంగదేన సహ ఏవ తు |౪-౨౫-౨౮|

ఆరోప్య శిబికాం చైవ వాలినం గత జీవితం |

అలంకారైః చ వివిధైః మాల్యైః వస్త్రైః చ భూషితం |౪-౨౫-౨౯|

ఆజ్ఞాపయత్ తదా రాజా సుగ్రీవః ప్లవగ ఈశ్వరః |

ఔర్ధ్వ దేహికం ఆర్యస్య క్రియతాం అనురూపతః |౪-౨౫-౩౦|

విశ్రాణయంతో రత్నాని వివిధాని బహూని చ |

అగ్రతః ప్లవగా యాంతు శిబికా తద్ అనంతరం |౪-౨౫-౩౧|

రాజ్ఞాం ఋద్ధి విశేషా హి దృశ్యంతే భువి యాదృశాః |

తాదృశైః ఇహ కుర్వంతు వానరా భ్రతౄ సత్ క్రియాం |౪-౨౫-౩౨|

తాదృశం వాలినః క్షిప్రం ప్రాకుర్వన్ ఔర్ధ్వదైహికం |

అంగదం పరిరభ్య ఆశు తార ప్రభృతయః తథా |౪-౨౫-౩౩|

క్రోశంతః ప్రయయుః సర్వే వానరా హత బాంధవాః |

తతః ప్రణిహితాః సర్వా వానర్యో అస్య వశానుగాః |౪-౨౫-౩౪|

చుక్రుశుః వీర వీర ఇతి భూయః క్రోశంతీ తాః ప్రియం |

తారా ప్రభృతయః సర్వా వానర్యో హత బాంధవ |౪-౨౫-౩౫|

అనుజగ్ముః చ భర్తారం క్రోశంత్యః కరుణ స్వనాః |

తాసాం రుదిత శబ్దేన వానరీణాం వన అంతరే |౪-౨౫-౩౬|

వనాని గిరయః చైవ విక్రోశంతి ఇవ సర్వతః |

పులినే గిరి నద్యాః తు వివిక్తే జల సంవృతే |౪-౨౫-౩౭|

చితాం చక్రుః సుబహవో వానరా వన చారిణః |

అవరోప్య తతః స్కంధాత్ శిబికాం వానరోత్తమాః |౪-౨౫-౩౮|

తస్థుః ఏకాంతం ఆశ్రిత్య సర్వే శోక పరాయణాః |

తతః తారా పతిం దృష్ట్వా శిబికా తల శాయినం |౪-౨౫-౩౯|

ఆరోప్య అంకే శిరః తస్య విలలాప సుదుఃఖితా |

హా వానర మహారాజ హా నాథ మాం వత్సల |౪-౨౫-౪౦|

హా మహార్హః మహాబాహో హా మమ ప్రియ పశ్య మాం |

జనం న పశ్యసి ఇమం త్వం కస్మాత్ శోక అభిపీడితం |౪-౨౫-౪౧|

ప్రహృష్టం ఇహ తే వక్త్రం గత అసోః అపి మానద |

అస్త అర్క సమ వర్ణం చ దృశ్యతే జీవతో యథా |౪-౨౫-౪౨|

ఏష త్వాం రామ రూపేణ కాలః కర్షతి వానర |

యేన స్మ విధవాః సర్వాః కృతా ఏక ఇషుణా రణే |౪-౨౫-౪౩|

ఇమాః తాః తవ రాజేంద్ర వానర్యో అప్లవగాః తవ|

పాదైః వికృష్టం అధ్వానం ఆగతాః కిం న బుధ్యసే |౪-౨౫-౪౪|

తవ ఇష్టా నను చైవ ఇమా భార్యాః చంద్ర నిభ ఆననాః |

ఇదానీం న ఈక్షసే కస్మాత్ సుగ్రీవం ప్లవగ ఈశ్వరం |౪-౨౫-౪౫|

ఏతే హి సచివా రాజన్ తార ప్రభృతయః తవ |

పుర వాసి జనః చ అయం పరివార్య విషీదతి |౪-౨౫-౪౬|

విసర్జయ ఏనాన్ సచివాన్ యథా ఉచితం అరిందమ |

తతః క్రీడామహే సర్వా వనేషు మదనోత్కటాః |౪-౨౫-౪౭|

ఏవం విలపతీం తారాం పతి శోక పరీవృతాం |

ఉత్థాపయంతి స్మ తదా వానర్యః శోక కర్శితాః |౪-౨౫-౪౮|

సుగ్రీవేణ తతః సార్ధం అంగదః పితరం రుదన్ |

చితాం ఆరోపయామాస శోకేన అభిప్లుత ఇంద్రియః |౪-౨౫-౪౯|

తతో అగ్నిం విధివత్ దత్త్వా సో అపసవ్యం చకార హ |

పితరం దీర్ఘం అధ్వానం ప్రస్థితం వ్యాకుల ఇంద్రియః |౪-౨౫-౫౦|

సంస్కృత్య వాలినం తం తు విధివత్ ప్లవగర్షభాః |

ఆజగ్ముః ఉదకం కర్తుం నదీం శుభ జలాం శివాం |౪-౨౫-౫౧|

తతః తే సహితాః తత్ర హి సః అంగదం స్థాప్య చ అగ్రతః |

సుగ్రీవ తారా సహితాః సిషిచుః వానరా జలం |౪-౨౫-౫౨|

సుగ్రీవేణ ఏవ దీనేన దీనో భూత్వా మహాబలః |

సమాన శోకః కాకుత్స్థః ప్రేత కార్యాణి అకారయత్ |౪-౨౫-౫౩|

తతో అథ తం వాలినం అగ్ర్య పౌరుషం

ప్రకాశం ఇక్ష్వాకు వర ఇషుణా హతం |

ప్రదీప్య దీప్త అగ్ని సమ ఓజసం తదా

స లక్ష్మణం రామం ఉపేయవాన్ హరిః |౪-౨౫-౫౪|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే కిష్కింధాకాండే పఞ్చవింశః సర్గః |౪-౨౫|