కిష్కింధకాండము - సర్గము 24

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే కిష్కింధాకాండే చతుర్వింశః సర్గః |౪-౨౪|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

తం ఆశు వేగేన దురాసదేన తు అభిప్లుతాం శోక మహార్ణవేన |

పశ్యన్ తదా వాలి అనుజః తరస్వీ భ్రాత్రుః వధేన అప్రతిమేన తేపే |౪-౨౪-౧|

స బాష్ప పూర్ణేన ముఖేన్ పశ్యన్ క్షణేన నిర్విణ్ణ మనా మనస్వీ |

జగామ రామస్య శనైః సమీపం భృత్యైః వృత్తః సంపరిదూయమానః |౪-౨౪-౨|

స తం సమాసాద్య గృహీత చాపం ఉదాత్తం ఆశీ విష తుల్య బాణం |

యశశ్వినం లక్షణ లక్షిత అంగం అవస్థితం రాఘవం ఇతి ఉవాచ |౪-౨౪-౩|

యథా ప్రతిజ్ఞాతం ఇదం నరేంద్ర కృతం త్వయా దౄష్ట ఫలం చ కర్మ |

మమ అద్య భోగేషు నరేంద్ర సూనో మనో నివృత్తం హత జివితేన |౪-౨౪-౪|

అస్యాం మహిష్యాం తు భృశం రుదత్యాం పురే అతి విక్రోశతి దుఃఖ తప్తే |

హతే నృపే సంశయితే అంగదే చ న రామ రాజ్యే రమతే మనో మే |౪-౨౪-౫|

క్రోధాద్ అమర్షాద్ అతివిప్రధర్షాద్ భ్రాతుర్ వధో మే అనుమతః పురస్తాత్ |

హతే తు ఇదానీం హరి యూధపే అస్మిన్ సుతీక్ష్ణం ఇక్ష్వాకు వర ప్రతప్స్యే |౪-౨౪-౬|

శ్రేయో అద్య మన్యే మమ శైల ముఖ్యే తస్మిన్ హి వాసః చిరం ఋష్యమూకే |

యథా తథా వర్తయతః స్వ వృత్యా న ఇమం నిహత్య త్రిదివసయ లాభః |౪-౨౪-౭|

న త్వా జిఘాంసామి చర ఇతి యత్ మాం అయం మహాత్మా మతిమాన్ ఉవాచ |

తస్య ఏవే తత్ రామ వచో అనురూపం ఇదం వచః కర్మ చ మే అనురూపం |౪-౨౪-౮|

భ్రాతా కథం నామ మహా గుణస్య భ్రాతుర్ వధం రామ విరోచయేత |

రాజస్య దుఃఖస్య చ వీర సారం విచింతయన్ కామ పురస్కృతో అపి |౪-౨౪-౯|

వధో హి మే మతో న అసీత్ స్వ మహాత్మ్యా అవ్యతిక్రమాత్ |

మమ ఆసీత్ బుద్ధిః దురాత్మ్యాత్ ప్రాణ హారీ వ్యతిక్రమః |౪-౨౪-౧౦|

ద్రుమ శాకా అవభగ్నో అహం ముహుర్తం పరినిష్టనన్ |

స్వాంతయిత్వా అనేన ఉక్తః న పునః కర్తుం అర్హసి |౪-౨౪-౧౧|

భ్రాతృత్వం ఆర్య భావః చ ధర్మః చ అనేన రక్షితః |

మయా క్రోధః చ కామః చ కపిత్వం చ ప్రదర్శితం |౪-౨౪-౧౨|

అచింతనీయం పరివర్జనీయం

అనీప్సనీయం న అన్వేక్షణీయం |

ప్రాప్తో అస్మి పాప్మానం వయస్య

భ్రాతుః వధ త్వాష్ట్ర వధాత్ ఇవ ఇంద్రః |౪-౨౪-౧౩|

పాప్మానం ఇంద్రస్య మహీ జలం చ వృక్షాః చ కామం జగృహుః స్త్రియః చ |

కో నామ పాప్మానం ఇమం సహేత శాఖా మృగస్య ప్రతిపత్తుం ఇచ్ఛేత్ |౪-౨౪-౧౪|

నా అర్హామి సన్మానం ఇమం ప్రజానాం న యౌవ రాజ్యం కుత ఏవ రాజ్యం |

అధర్మ యుక్తం కుల నాశ యుక్తం ఏవం విధం రాఘవ కర్మ కృత్వా |౪-౨౪-౧౫|

పాపస్య కర్తా అస్మి విగర్హితస్య

క్షుద్రస్య లోక అపకృతస్య లోకే |

శోకో మహాన్ మమ అభివర్తతే అయం

వృష్టేః యథా నిమ్నం ఇవ అంబు వేగః |౪-౨౪-౧౬|

సోదర్య అఘాతా అపర గాత్ర వాలః సంతాప హస్త అక్షి శిరో విషాణః |

ఏనోమయో మాం అభిహంతి హస్తీ దృప్తో నదీ కూలం ఇవ ప్రవృద్ధః |౪-౨౪-౧౭|

అంహో బతేదం నృ వర అవిషహ్య నివర్తతే మే హృది సాధు వృత్తం |

అగ్నౌ వివర్ణం పరితప్య మానం కిట్టం యథా రాఘవ జాత రూపం |౪-౨౪-౧౮|

మహా బలానాం హరి యూథపానాం ఇదం కులం రాఘవ మన్ నిమిత్తం |

అస్య అంగదస్య అపి చ శోక తాపాత్ అర్థ స్థిత ప్రాణం ఇతీవ మన్యే |౪-౨౪-౧౯|

సుతః సులభః సుజనః సువశ్యః కుతః తు పుత్రః సదృశః అంగదేన |

న చ అపి విద్యేత స వీర దేశో యస్మిన్ భవేత్ సోదర సంనికర్షః |౪-౨౪-౨౦|

అద్య అంగదో వీర వరో న జీవేత్ జీవేత మాతా పరి పాలనార్థం |

వినా తు పుత్రం పరితాప దీనా సా నైవ జీవేత్ ఇత్ నిశ్చితం మే |౪-౨౪-౨౧|

సో అహం ప్రవేక్ష్యామి అతి దీప్తం అగ్నిం

భ్రత్రా చ పుత్రేణ చ సఖ్యం ఇచ్ఛన్ |

ఇమే విచేష్యంతి హరి ప్రవీరాః

సీతాం నిదేశే పరివర్తమానాః |౪-౨౪-౨౨|

కృత్స్నం తు తే సేత్స్యతి కార్యం ఏతత్ మయి అపి అతీతే మనుజేంద్ర పుత్ర |

కులస్య హంతారం అజీవన అర్హం రామ అనుజానీహి కృత అగసం మాం |౪-౨౪-౨౩|

ఇతి ఏవం ఆర్తస్య రఘు ప్రవీరః శ్రుత్వా వచో వాలి జఘన్య జస్య |

సంజాత బాష్ప పర వీర హంతా రామో ముహూర్తం విమనా బభూవ |౪-౨౪-౨౪|

తస్మిన్ క్షణే అభీక్ష్ణం అవేక్షమాణః క్షితి క్షమావాన్ భువనస్య గోప్తా |

రామో రుదంతీం వ్యసనే నిమగ్నాం సముత్సుకః సః అథ దదర్శ తారాం |౪-౨౪-౨౫|

తాం చారు నేత్రాం కపి సింహ నాథాం పతిం సమాశ్లిష్య తద శయానాం |

ఉత్థాపయామాసుః అదీన సత్త్వాం మంత్రి ప్రధానాః కపి రాజ పత్నీం |౪-౨౪-౨౬|

సా విస్ఫురంతీ పరిరభ్యమాణా భర్తుః సమీపాత్ అపనీయమానా |

దదర్శ రామం శర చాప పాణిం స్వ తేజసా సూర్యం ఇవ జ్వలంతం |౪-౨౪-౨౭|

సు సంవృత్తం పార్థివ లక్షణైః చ తం చారు నేత్రం మృగశావ నేత్రా |

అదృష్ట పూర్వం పురుష ప్రధానం అయం స కాకుత్స్థ ఇతి ప్రజజ్ఞే |౪-౨౪-౨౮|

తస్య ఇంద్ర కల్పస్య దురాసదస్య మహానుభావస్య సమీపం ఆర్యా |

ఆర్త అతి తూర్ణం వ్యసనం ప్రపన్నా జగామ తారా పరివిహ్వలంతీ |౪-౨౪-౨౯|

తం సా సమాసాద్య విశుద్ధ సత్త్వం శోకేన సంభ్రాంత శరీర భావా |

మనస్వినీ వాక్యం ఉవాచ తారా రామం రణ ఉత్కర్షణ లబ్ధ లక్ష్యం |౪-౨౪-౩౦|

త్వం అప్రమేయః చ దురాసదః చ జితేంద్రియః చ ఉత్తమ ధర్మకః చ |

అక్షీణ కీర్తిః చ విచక్షణః చ క్షితి క్షమవాన్ క్షతజోపమా అక్షః |౪-౨౪-౩౧|

త్వం ఆత్త బాణాసన బాణ పాణిః మహాబలః సంహనన ఉపపన్నః |

మనుష్య దేహాభుదయం విహాయ దివ్యేన దేహాభ్యుదయేన యుక్తః |౪-౨౪-౩౨|

ఏన ఏవ బాణేన హతః ప్రియో మే తేన ఏవ బాణేన హి మాం జహి హి |

హతా గమిష్యామి సమీపం అస్య న మాం వినా వీర రమేత వాలీ |౪-౨౪-౩౩|

స్వర్గే అపి పద్మ అమల పత్ర నేత్ర సమేత్య సంప్రేక్ష్య చ మాం అపశ్యన్ |

న హి ఏష ఉచ్చావచ తామ్ర చూడా విచిత్ర వేషాః అప్సరో అభజిష్యత్ |౪-౨౪-౩౪|

స్వర్గే అపి శోకం వివర్ణతాం చ మయా వినా ప్రాప్స్యతి వీర వాలీ |

రమ్యే నగేంద్రస్య తటా అవకాశే విదేహ కన్యా అరహితో యథా త్వం |౪-౨౪-౩౫|

త్వం వేత్థ తావత్ వనితా విహీనః

ప్రాప్నోతి దుఃఖం పురుషః కుమారః |

తత్ త్వం ప్రజానన్ జహి మాం న వాలీ

దుఃఖం మమ అదర్శనజం భజేత |౪-౨౪-౩౬|

యత్ చ అపి మన్యేత భవాన్ మహాత్మా

స్త్రీ ఘాత దోషః తు భవేన్ న మహ్యం |

ఆత్మా ఇయం అస్య ఇతి హి మాం జహి త్వం

న స్త్రీ వధః స్యాత్ మనుజేంద్ర పుత్ర |౪-౨౪-౩౭|

శాస్త్ర ప్రయోగాత్ వివిధాః చ వేదాత్ అనన్య రూపాః పురుషస్య దారాః |

దార ప్రదానాత్ న హి దానం అన్యత్ ప్రదృశ్యతే జ్ఞానవతాం హి లోకే |౪-౨౪-౩౮|

త్వం చ అపి మాం తస్య మమ ప్రియస్య ప్రదాస్యసే ధర్మం అవేక్ష్య వీర |

అనేన దానేన న లప్స్యసే త్వం అధర్మ యోగం మమ వీర ఘాతాత్ |౪-౨౪-౩౯|

ఆర్తాం అనాథాం అపనీయమానాం ఏవం గతాం న అర్హసి మాం అహంతుం |

అహం హి మాతంగ విలాస గామినా ప్లవంగమానాం ఋషభేణ ధీమతా |

వినా వరార్హోత్తమ హేమ మాలినా చిరం న శక్ష్యామి నరేంద్ర జీవితుం |౪-౨౪-౪౦|

ఇతి ఏవం ఉక్తః తు విభుః మహాత్మా తారాం సమాశ్వాస్య హితం బభాషే |

మా వీర భార్యే విమతిం కురుష్వ లోకో హి సర్వో విహితో విధాత్రా |౪-౨౪-౪౧|

తం చైవ సర్వం సుఖ దుఃఖ యోగం లోకో అబ్రవీత్ తేన కృతం విధాత్రా |

త్రయో అపి లోకా విహితం విధానం న అతి క్రమంతే వశగా హి తస్య |౪-౨౪-౪౨|

ప్రీతిం పరాం ప్రాప్స్యసి తాం తథా ఏవ పుత్రః చ తే ప్రప్స్యతి యౌవ రాజ్యం |

ధాత్ర విధానం విహితం తథా ఏవ న శూర పత్న్యః పరిదేవయంతి |౪-౨౪-౪౩|

ఆశ్వాసితా తేన మహత్మనా తు ప్రభావ యుక్తేన పరంతపేన |

సా వీర పత్నీ ధ్వనతా ముఖేన సువేష రూపా విరరాం తారా |౪-౨౪-౪౪|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే కిష్కింధాకాండే చతుర్వింశః సర్గః |౪-౨౪|