కిష్కింధకాండము - సర్గము 11

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే కిష్కింధాకాండే ఏకాదశః సర్గః |౪-౧౧|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

రామస్య వచనం శ్రుత్వా హర్ష పౌరుష వర్ధనం |

సుగ్రీవః పూజయాం చక్రే రాఘవం ప్రశశంస చ |౪-౧౧-౧|

అసంశయం ప్రజ్వలితైః తీక్ష్ణైర్ మర్మ అతిగైః శరైః |

త్వం దహేః కుపితో లోకాన్ యుగాంత ఇవ భాస్కరః |౪-౧౧-౨|

వాలినః పౌరుషం యత్ తద్ యత్ చ వీర్యం ధృతిః చ యా |

తన్ మమ ఏక మనాః శ్రుత్వా విధత్స్వ యద్ అనంతరం |౪-౧౧-౩|

సముద్రాత్ పశ్చిమాత్ పూర్వం దక్షిణాద్ అపి చ ఉత్తరం |

క్రామతి అనుదితే సూర్యే వాలీ వ్యపగత క్లమః |౪-౧౧-౪|

అగ్రాణి ఆరుహ్య శైలానాం శిఖరాణి మహాంతి అపి |

ఊర్ధ్వం ఉత్పాత్య తరసా ప్రతి గృహ్ణాతి వీర్యవాన్ |౪-౧౧-౫|

బహవః సారవంతః చ వనేషు వివిధా ద్రుమాః |

వాలినా తరసా భగ్నా బలం ప్రథయతా ఆత్మనః |౪-౧౧-౬|

మహిషో దుందుభిర్ నామ కైలాస శిఖర ప్రభః |

బలం నాగ సహస్రస్య ధారయామాస వీర్యవాన్ |౪-౧౧-౭|

స వీర్య ఉత్సేక దుష్టాత్మా వర దానేన చ మోహితః |

జగామ స మహాకాయః సముద్రం సరితాం పతిం |౪-౧౧-౮|

ఊర్మిమంతం అతిక్రమ్య సాగరం రత్న సంచయం |

మమ యుద్ధం ప్రయచ్ఛ ఇతి తం ఉవాచ మహార్ణవం |౪-౧౧-౯|

తతః సముద్రో ధర్మాత్మా సముత్థాయ మహాబలః |

అబ్రవీద్ వచనం రాజన్ అసురం కాల చోదితం |౪-౧౧-౧౦|

సమర్థో న అస్మి తే దాతుం యుద్ధం యుద్ధ విశారద |

శ్రూయతాం త్వం అభిధాస్యామి యత్ తే యుద్ధం ప్రదాస్యతి |౪-౧౧-౧౧|

శైల రాజో మహారణ్యే తపస్వి శరణం పరం |

శంకర శ్వశురో నామ్నా హిమవాన్ ఇతి విశ్రుతః |౪-౧౧-౧౨|

మహా ప్రస్రవణ ఉపేతో బహు కందర నిర్ఝరః |

స సమర్థః తవ ప్రీతిం అతులాం కర్తుం అర్హతి |౪-౧౧-౧౩|

తం భీతం ఇతి విజ్ఞాయ సముద్రం అసురోత్తమః |

హిమవద్ వనం ఆగమ్య శరః చాపాద్ ఇవ చ్యుతః |౪-౧౧-౧౪|

తతః తస్య గిరేః శ్వేతా గజేంద్ర ప్రతిమాః శిలాః |

చిక్షేప బహుధా భూమౌ దుందుభిర్ విననాద చ |౪-౧౧-౧౫|

తతః శ్వేత అంబుద ఆకారః సౌమ్యః ప్రీతి కర ఆకృతిః |

హిమవాన్ అబ్రవీద్ వాక్యం స్వ ఏవ శిఖరే స్థితః |౪-౧౧-౧౬|

క్లేష్టుం అర్హసి మాం న త్వం దుందుభే ధర్మ వత్సల |

రణ కర్మసు అకుశలః తపస్వి శరణో హి అహం |౪-౧౧-౧౭|

తస్య తద్ వచనం శ్రుత్వా గిరి రాజస్య ధీమతః |

ఉవాచ దుందుభిర్ వాక్యం క్రోధాత్ సంరక్త లోచనః |౪-౧౧-౧౮|

యది యుద్ధే అసమర్థః త్వం మద్ భయాద్ వా నిరుద్యమః |

తం ఆచక్ష్వ ప్రదద్యాత్ మే యో హి యుద్ధం యుయుత్సతః |౪-౧౧-౧౯|

హిమవాన్ అబ్రవీద్ వాక్యం శ్రుత్వా వాక్య విశారదః |

అనుక్త పూర్వం ధర్మాత్మా క్రోధాత్ తం అసురోత్తమం |౪-౧౧-౨౦|

వాలీ నామ మహా ప్రాజ్ఞః శక్ర పుత్ర ప్రతాపవాన్ |

అధ్యాస్తే వానరః శ్రీమాన్ కిష్కింధాం అతుల ప్రభాం |౪-౧౧-౨౧|

స సమర్థో మహా ప్రాజ్ఞః తవ యుద్ధ విశారదః |

ద్వంద్వ యుద్ధం స దాతుం తే నముచిః ఇవ వాసవః |౪-౧౧-౨౨|

తం శీఘ్రం అభిగచ్ఛ త్వం యది యుద్ధం ఇహ ఇచ్ఛసి |

స హి దుర్మర్షణో నిత్యం శూరః సమర కర్మణి |౪-౧౧-౨౩|

శ్రుత్వా హిమవతో వాక్యం కోప ఆవిష్టః స దుందుభిః |

జగామ తాం పురీం తస్య కిష్కింధాం వాలినః తదా |౪-౧౧-౨౪|

ధారయన్ మాహిషం రూపం తీక్ష్ణ శృఙ్గో భయావహః |

ప్రావృషి ఇవ మహా మేఘః తోయ పూర్ణో నభస్తలే |౪-౧౧-౨౫|

తతః తు ద్వారం ఆగమ్య కిష్కింధాయా మహాబలః |

ననర్ద కంపయన్ భూమిం దుందుభిర్ దుందుభిర్ యథా |౪-౧౧-౨౬|

సమీపజాన్ ద్రుమాన్ భంజన్ వసుధాం దారయన్ ఖురైః |

విషాణేన ఉల్లిఖన్ దర్పాత్ తద్ ద్వారం ద్విరదో యథా |౪-౧౧-౨౭|

అంతఃపుర గతో వాలీ శ్రుత్వా శబ్దం అమర్షణః |

నిష్పపాత సహ స్త్రీభిః తారాభిః ఇవ చంద్రమాః |౪-౧౧-౨౮|

మితం వ్యక్త అక్షర పదం తం ఉవాచ స దుందుభిం |

హరీణాం ఈశ్వరో వాలీ సర్వేషాం వన చారిణాం |౪-౧౧-౨౯|

కిం అర్థం నగర ద్వారం ఇదం రుద్ ధ్వా వినర్దసే |

దుందుభే విదితో మేఽసి రక్ష ప్రాణాన్ మహాబల |౪-౧౧-౩౦|

తస్య తద్ వచనం శ్రుత్వా వానరేంద్రస్య ధీమతః |

ఉవాచ దుందుభిర్ వాక్యం క్రోధాత్ సంరక్త లోచనః |౪-౧౧-౩౧|

న త్వం స్త్రీ సన్నిధౌ వీర వచనం వక్తుం అర్హసి |

మమ యుద్ధం ప్రయచ్ఛ అద్య తతో జ్ఞాస్యామి తే బలం |౪-౧౧-౩౨|

అథవా ధారయిష్యామి క్రోధం అద్య నిశాం ఇమాం |

గృహ్యతాం ఉదయః స్వైరం కామ భోగేషు వానర |౪-౧౧-౩౩|

దీయతాం సంప్రదానం చ పరిష్వజ్య చ వానరాన్ |

సర్వ శఖా మృగేంద్రత్వం సంసాదయ సుహృజ్జనం |౪-౧౧-౩౪|

సు దృష్టాం కురు కిష్కింధాం కురుష్వ ఆత్మ సమం పురే |

క్రీడయస్వ చ సమం స్త్రీభిః అహం తే దర్ప శాసనః |౪-౧౧-౩౫|

యో హి మత్తం ప్రమత్తం వా భగ్నం వా రహితం కృశం |

హన్యాత్ స భ్రూణహా లోకే త్వద్ విధం మద మోహితం |౪-౧౧-౩౬|

స ప్రహస్య అబ్రవీత్ మందం క్రోధాత్ తం అసురేశ్వరం |

విసృజ్య తాః స్త్రియః సర్వాః తారా ప్రభృతికాః తదా |౪-౧౧-౩౭|

మత్తో అయం ఇతి మా మంస్థా యది అభీతో అసి సంయుగే |

మదో అయం సంప్రహారే అస్మిన్ వీర పానం సమర్థ్యతాం |౪-౧౧-౩౮|

తం ఏవం ఉక్త్వా సంక్రుద్ధో మాలాం ఉత్క్షిప్య కాంచనీం |

పిత్రా దత్తాం మహేంద్రేణ యుద్ధాయ వ్యవతిష్ఠత |౪-౧౧-౩౯|

విషాణయో గృహీత్వా తం దుందుభిం గిరి సంనిభం |

ఆవిధ్యత తథా వాలీ వినదన్ కపి కుంజరః |౪-౧౧-౪౦|

వాలీ వ్యాపాదయాం చక్రే ననర్ద చ మహాస్వనం |

శ్రోత్రాభ్యాం అథ రక్తం తు తస్య సుస్రావ పాత్యతః |౪-౧౧-౪౧|

తయోః తు క్రోధ సంరంభాత్ పరస్పర జయైషిణోః |

యుద్ధం సమభవత్ ఘోరం దుందుభేర్ వాలినః తథా |౪-౧౧-౪౨|

అయుధ్యత తదా వాలీ శక్ర తుల్య పరాక్రమః |

ముష్టిభిర్ జానుభిః పద్భిః శిలాభిః పాదపైః తథా |౪-౧౧-౪౩|

పరస్పరం ఘ్నతోః తత్ర వానర అసురయోః తదా |

ఆసీత్ హీనో అసురో యుద్ధే శక్ర సూనుః వ్యవర్ధత |౪-౧౧-౪౪|

తం తు దుందుభిం ఉద్యమ్య ధరణ్యాం అభ్యపాతయత్ |

యుద్ధే ప్రాణహరే తస్మిన్ నిష్పిష్టో దుందుభిః తదా |౪-౧౧-౪౫|

స్రోత్రేభ్యో బహు రక్తం తు తస్య సుస్రావ పాత్యతః |

పపాత చ మహాబాహుః క్షితౌ పంచత్వం ఆగతః |౪-౧౧-౪౬|

తం తోలయిత్వా బాహుభ్యాం గత సత్త్వం అచేతనం |

చిక్షేప వేగవాన్ వాలీ వేగేన ఏకేన యోజనం |౪-౧౧-౪౭|

తస్య వేగ ప్రవిద్ధస్య వక్త్రాత్ క్షతజ బిందవః |

ప్రపేతుః మారుత ఉత్క్షిప్తా మతంగస్య ఆశ్రమం ప్రతి |౪-౧౧-౪౮|

తాన్ దృష్ట్వా పతితాం తత్ర మునిః శోణిత విప్రుషః |

క్రుద్ధః తస్య మహాభాగ చింతయామాస కోన్వం |౪-౧౧-౪౯|

యేన అహం సహసా స్పృష్టః శోణితేన దురాత్మనా |

కోఽయం దురాత్మా దుర్ బుద్ధిః అకృతాత్మా చ బాలిశః |౪-౧౧-౫౦|

ఇతి ఉక్త్వా స వినిష్క్రమ్య దదృశే మునిసత్తమ |

మహిషం పర్వత ఆకారం గత అసుం పతితం భువి |౪-౧౧-౫౧|

స తు విజ్ఞాయ తపసా వానరేణ కృతం హి తత్ |

ఉత్ససర్జ మహా శాపం క్షేప్తారం వానరం ప్రతి |౪-౧౧-౫౨|

ఇహ తేన అప్రవేష్టవ్యం ప్రవిష్టస్య వధో భవేత్ |

వనం మత్ సంశ్రయం యేన దూషితం రుధిర స్రవైః |౪-౧౧-౫౩|

క్షిపతా పాదపాః చ ఇమే సంభగ్నాః చ అసురీం తనుం |

సమంతాత్ ఆశ్రమం పూర్ణం యోజనం మామకం యది |౪-౧౧-౫౪|

ఆగమిష్యతి దుర్బుద్ధిః వ్యక్తం స న భవిష్యతి |

యే చ అస్య సచివాః కేచిత్ సంశ్రితా మామకం వనం |౪-౧౧-౫౫|

న చ తైః ఇహ వస్తవ్య శ్రుత్వా యాంతు యథా సుఖం |

తే అపి వా యది తిష్టంతి శపిష్యే తాన్ అపి ధ్రువం |౪-౧౧-౫౬|

వనే అస్మిన్ మామకే నిత్యం పుత్రవత్ పరిరక్షతే |

పత్ర అంకుర వినాశాయ ఫల మూల అభవాయ చ |౪-౧౧-౫౭|

దివసః చ అద్య మర్యాదా యం ద్రష్టా శ్వః అస్మి వానరం |

బహు వర్ష సహస్రాణి స వై శైలః భవిష్యతి |౪-౧౧-౫౮|

తతః తే వానరాః శ్రుత్వా గిరం ముని సమీరితాం |

నిశ్చక్రముః వనాత్ తస్మాత్ తాన్ దృష్ట్వా వాలిర్ అబ్రవీత్ |౪-౧౧-౫౯|

కిం భవంతః సమస్తాః చ మతంగ వన వాసినః |

మత్ సమీపం అనుప్రాప్తా అపి స్వస్తి వనౌకసాం |౪-౧౧-౬౦|

తతః తే కారణం సర్వం తథా శాపం చ వాలినః |

శశంసుర్ వానరాః సర్వే వలినే హేమమాలినే |౪-౧౧-౬౧|

ఏతత్ శ్రుత్వా తదా వాలీ వచనం వనర ఈరితం |

స మహర్షిం సమాసాద్య యాచతే స్మ కృత అంజలిః |౪-౧౧-౬౨|

మహర్షిః తం అనాదృత్య ప్రవివేశ ఆశ్రమం ప్రతి |

శాప ధారణ భీతః తు వాలీ విహ్వలతాం గతః |౪-౧౧-౬౩|

తతః శాప భయాత్ భీత ఋశ్యమూకం మహాగిరిం |

ప్రవేష్టుం న ఇచ్ఛతి హరిః ద్రష్టుం వా అపి నరేశ్వర |౪-౧౧-౬౪|

తస్య అప్రవేశం జ్ఞాత్వా అహం ఇదం రామ మహావనం |

విచరామి సహ అమాత్యో విషాదేన వివర్జితః |౪-౧౧-౬౫|

ఏషో అస్థినిచయః తస్య దుందుభేః సంప్రకాశతే |

వీర్య ఉత్సేకాత్ నిరస్తస్య గిరి కూట నిభో మహాన్ |౪-౧౧-౬౬|

ఇమే చ విపులాః సాలాః సప్త శాఖా అవలంబినః |

యత్ర ఏకం ఘటతే వాలీ నిష్ పత్రయితుం ఓజసా |౪-౧౧-౬౭|

ఏతత్ అస్య అసమం వీర్యం మయా రామ ప్రకాశితం |

కథం తం వాలినం హంతుం సమరే శక్ష్యసే నృప |౪-౧౧-౬౮|

తథా బౄవాణం సుగ్రీవం ప్రహసన్ లక్ష్మణో అబ్రవీత్ |

కస్మిన్ కర్మణి నిర్వృత్తే శ్రద్దధ్యా వాలినః వధం |౪-౧౧-౬౯|

తం ఉవాచథ సుగ్రీవః సప్త సాలన్ ఇమాన్ పురా |

ఏవం ఏకైకశో వాలీ వివ్యాథ అథ స అసకృత్ |౪-౧౧-౭౦|

రామో నిర్దారయేద్ ఏషాం బాణేన ఏకేన చ ద్రుమం |

వాలినం నిహతం మన్యే దృష్ట్వా రామస్య విక్రమం |౪-౧౧-౭౧|

హతస్య మహిషస్య అస్థి పాదేన ఏకేన లక్ష్మణ |

ఉద్యమ్య ప్రక్షిపేత్ చ అపి తరసా ద్వే ధనుః శతే |౪-౧౧-౭౨|

ఏవం ఉక్త్వా తు సుగ్రీవో రామం రక్తాంత లోచనం |

ధ్యత్వా ముహూర్తం కాకుత్స్థం పునరేవ వచో అబ్రవీత్ |౪-౧౧-౭౩|

శూరః చ శూరమానీ చ ప్రఖ్యాత బల పౌరుషః |

బలవాన్ వానరః వాలీ సంయుగేషు అపరాజితః |౪-౧౧-౭౪|

దృశ్యంతే చ అస్య కర్మాణి దుష్కరాణి సురైః అపి |

యాని సంచింత్య భీతః అహం ఋష్యమూకం ఉపాశ్రితః |౪-౧౧-౭౫|

తం అజయ్యం అధృష్యం చ వానరేంద్రం అమర్షణం |

విచింతయన్ న ముంచామి ౠష్యమూకం అముం తు అహం |౪-౧౧-౭౬|

ఉద్విగ్నః శంకితః చ అహం విచరామి మహావనే |

అనురక్తైః సహ అమాత్యైః హనుమత్ ప్రముఖైః వీరైః |౪-౧౧-౭౭|

ఉపలబ్ధం చ మే శ్లాఘ్యం సన్ మిత్రం మిత్ర వత్సల |

త్వాం అహం పురుషవ్యాఘ్ర హిమవంతం ఇవ ఆశ్రితః |౪-౧౧-౭౮|

కిం తు తస్య బలజ్ఞః అహం దుర్భ్రాతుః బలశాలినః |

అప్రత్యక్షం తు మే వీర్యం సమరే తవ రాఘవ |౪-౧౧-౭౯|

న ఖలు అహం త్వాం తులయే న అవమన్యే న భీషయే |

కర్మభిః తస్య భీమైః చ కాతర్యం జనితం మమ |౪-౧౧-౮౦|

కామం రాఘవ తే వాణీ ప్రమాణం ధైర్యం ఆకృతిః |

సూచయంతి పరం తేజో భస్మ చ్ఛన్నం ఇవ అనలం |౪-౧౧-౮౧|

తస్య తద్ వచనం శ్రుత్వా సుగ్రీవస్య మహత్మనః |

స్మిత పూర్వం అథః రామః ప్రతి ఉవాచ హరిం ప్రతి |౪-౧౧-౮౨|

యది న ప్రత్యయో అస్మాసు విక్రమే తవ వానర |

ప్రత్యయం సమరే శ్లాఘ్యం అహం ఉత్పాదయామి తే |౪-౧౧-౮౩|

ఏవం ఉక్త్వా తు సుగ్రీవం సాంత్వయన్ లక్ష్మణాగ్రజః |

రాఘవో దుందుభేః కాయం పాద అంగుష్ఠేన లీలయా |౪-౧౧-౮౪|

తోలయిత్వా మహాబాహుః చిక్షేప దశ యోజనం |

అసురస్య తనుం శుష్కం పాదాంగుష్టేన వీర్యవాన్ |౪-౧౧-౮౫|

క్షిప్తం దృష్ట్వా తతః కాయం సుగ్రీవః పునర్ అబ్రవీత్ |

లక్ష్మణస్య అగ్రతో రామం తపంతం ఇవ భాస్కరం

హరీణాం అగ్రతో వీరం ఇదం వచనం అర్థవత్ |౪-౧౧-౮౬|

ఆర్ద్రః స మాంసః ప్రత్యగ్రః క్షిప్తః కాయః పురా సఖే |

పరిశ్రాంతేన మత్తేన భ్రాతా మే వాలినా తదా|౪-౧౧-౮౭|

లఘుః సంప్రతి నిర్మాంసః తృణ భూతః చ రాఘవ |

క్షిప్తా ఏవం ప్రహర్షేణ భవతా రఘునందన |౪-౧౧-౮౮|

న అత్ర శక్యం బలం జ్ఞాతుం తవ వా తస్య వా అధికం |

ఆర్ద్రం శుష్కం ఇతి హి ఏతత్ సుమహద్ రాఘవ అంతరం |౪-౧౧-౮౯|

స ఏవ సంశయః తాత తవ తస్య చ యద్ బలం |

సాలం ఏకం వినిర్ భిద్యా భవేత్ వ్యక్తిః బలాబలే |౪-౧౧-౯౦|

కృత్వా ఏతత్ కార్ముకం సజ్యం హస్తి హతం ఇవ అపరం |

ఆకర్ణ పూర్ణం ఆయమ్య విసృజస్వ మహాశరం |౪-౧౧-౯౧|

ఇమం హి సాలం ప్రహితః త్వయా శరో

న సంశయో అత్ర అస్తి విదారయిష్యతి |

అలం విమర్శేన మమ ప్రియం ధ్రువం

కురుష్వ రాజన్ ప్రతి శాపితో మయా |౪-౧౧-౯౨|

యథా హి తేజస్సు వరః సదా రవిః

యథా హి శైలో హిమవాన్ మహా అద్రిషు |

యథా చతుష్పాత్సు చ కేసరీ వరః

తథా నరాణాం అసి విక్రమే వరః |౪-౧౧-౯౩|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే కిష్కింధాకాండే ఏకాదశః సర్గః |౪-౧౧|