కిష్కింధకాండము - సర్గము 1

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే కిష్కింధాకాండే ప్రథమః సర్గః |౪-౧|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

స తాం పుష్కరిణీం గత్వా పద్మ ఉత్పల ఝషాకులాం |

రామః సౌమిత్రి సహితో విలలాప అకులేంద్రియః |౪-౧-౧|

తత్ర దృష్ట్వైవా తాం హర్షాత్ ఇంద్రియాణి చకంపిరే |

స కామవశం ఆపన్నః సౌమిత్రిం ఇదం అబ్రవీత్ |౪-౧-౨|

సౌమిత్రే శోభతే పంపా వైదూర్య విమల ఉదకా |

ఫుల్ల పద్మ ఉత్పలవతీ శోభితా వివిధైః ద్రుమైః |౪-౧-౩|

సౌమిత్రే పశ్య పంపాయాః కాననం శుభ దర్శనం |

యత్ర రాజంతి శైలా వా ద్రుమాః స శిఖరా ఇవ |౪-౧-౪|

మాం తు శోకాభి సంతప్తం ఆధయః పీడయంతి వై |

భరతస్య చ దుఃఖేన వైదేహ్యా హరణేన చ |౪-౧-౫|

శోకార్తస్య అపి మే పంపా శోభతే చిత్ర కాననా |

వ్యవకీర్ణా బహు విధైః పుష్పైః శీతోదకా శివా |౪-౧-౬|

నలినైః అపి సంఛన్నా హి అత్యర్థ శుభ దర్శనా |

సర్ప వ్యాల అనుచరితా మృగ ద్విజ సమాకులా |౪-౧-౭|

అధికం ప్రవిభాతి ఏతత్ నీల పీతం తు శాద్వలం |

ద్రుమాణాం వివిధైః పుష్పైః పరిస్తోమైః ఇవ అర్పితం |౪-౧-౮|

పుష్ప భార సమృద్ధాని శిఖరాణి సమంతతః |

లతాభిః పుష్పిత అగ్రాభిః ఉపగూఢాని సర్వతః |౪-౧-౯|

సుఖ అనిలోఽయం సౌమిత్రే కాలః ప్రచుర మన్మథః |

గంధవాన్ సురభిర్ మాసో జాత పుష్ప ఫల ద్రుమః |౪-౧-౧౦|

పశ్య రూపాణి సౌమిత్రే వనానాం పుష్ప శాలినాం |

సృజతాం పుష్ప వర్షాణి వర్షం తోయముచాం ఇవ |౪-౧-౧౧|

ప్రస్తరేషు చ రమ్యేషు వివిధాః కానన ద్రుమాః |

వాయు వేగ ప్రచలితాః పుష్పైః అవకిరంతి గాం |౪-౧-౧౨|

పతితైః పతమానైః చ పాదపస్థైః చ మారుతః |

కుసుమైః పశ్య సౌమిత్రే క్రీడతీవ సమంతతః |౪-౧-౧౩|

విక్షిపన్ వివిధాః శాఖా నగానాం కుసుమోత్కటాః |

మారుతః చలిత స్థానైః షట్పదైః అనుగీయతే |౪-౧-౧౪|

మత్త కోకిల సన్నాదైః నర్తయన్ ఇవ పాదపాన్ |

శైల కందర నిష్క్రాంతః ప్రగీత ఇవ చ అనిలః |౪-౧-౧౫|

తేన విక్షిపతా అత్యర్థం పవనేన సమంతతః |

అమీ సంసక్త శాఖాగ్రా గ్రథితా ఇవ పాదపాః |౪-౧-౧౬|

స ఏవ సుఖ సంస్పర్శో వాతి చందన శీతలః |

గంధం అభ్యవహన్ పుణ్యం శ్రమ అపనయో అనిలః |౪-౧-౧౭|

అమీ పవన విక్షిప్తా వినందంతీ ఇవ పాదపాః |

షట్పదైః అనుకూజద్భిః వనేషు మధు గంధిషు |౪-౧-౧౮|

గిరి ప్రస్థేషు రమ్యేషు పుష్పవద్భిః మనోరమైః |

సంసక్త శిఖరా శైలా విరాజంతి మహాద్రుమైః |౪-౧-౧౯|

పుష్ప సంఛన్న శిఖరా మారుతః ఉత్క్షేప చంచలా |

అమీ మధుకరోత్తంసాః ప్రగీత ఇవ పాదపాః |౪-౧-౨౦|

సుపుష్పితాంస్తు పశ్య ఏతాన్ కర్ణికారాన్ సమంతతః |

హాటక ప్రతి సంచ్ఛన్నాన్ నరాన్ పీతాంబరాన్ ఇవ |౪-౧-౨౧|

అయం వసంతః సౌమిత్రే నానా విహగ నాదితః |

సీతయా విప్రహీణస్య శోక సందీపనో మమ |౪-౧-౨౨|

మాం హి శోక సమాక్రాంతం సంతాపయతి మన్మథః |

హృష్టం ప్రవదమానశ్చ సమాహ్వయతి కోకిలః |౪-౧-౨౩|

ఏష దాత్యూహకో హృష్టో రమ్యే మాం వన నిర్ఝరే |

ప్రణదన్ మన్మథావిష్టం శోచయిష్యతి లక్ష్మణ |౪-౧-౨౪|

శ్రుత్వా ఏతస్య పురా శబ్దం ఆశ్రమస్థా మమ ప్రియా |

మాం ఆహూయ ప్రముదితా పరమం ప్రత్యనందత |౪-౧-౨౫|

ఏవం విచిత్రాః పతగా నానా రావ విరావిణః |

వృక్ష గుల్మ లతాః పశ్య సంపతంతి సమంతతః|౪-౧-౨౬|

విమిశ్రా విహగాః పుంభిః ఆత్మ వ్యూహ అభినందితాః |

భృఙ్గరాజ ప్రముదితాః సౌమిత్రే మధుర స్వరాః |౪-౧-౨౭|

అస్యాః కూలే ప్రముదితాః సంఘశః శకునాస్త్విహ |

దాత్యూహరతి విక్రందైః పుంస్కోకిల రుతైః అపి |౪-౧-౨౮|

స్వనంతి పాదపాః చ ఇమే మాం అనఙ్గ ప్రదీపకాః |

అశోక స్తబక అఙ్గారః షట్పద స్వన నిస్వనః |౪-౧-౨౯|

మాం హి పల్లవ తామ్రార్చిః వసంతాగ్నిః ప్రధక్ష్యతి |

న హి తాం సూక్ష్మపక్ష్మాక్షీం సుకేశీం మృదు భాషిణీం |౪-౧-౩౦|

అపశ్యతో మే సౌఉమిత్రే జీవితేఽస్తి ప్రయోజనం |

అయం హి రుచిరః తస్యాః కాలో రుచిర కాననః |౪-౧-౩౧|

కోకిలాకుల సీమాంతః దయితాయా మమ అనఘః |

మన్మధ ఆయాస సంభూతో వసంత గుణ వర్ధితః |౪-౧-౩౨|

అయం మాం ధక్ష్యతి క్షిప్రం శోకాగ్నిః న చిరాదివ |

అపశ్యత తాం వనితాం పశ్యతో రుచిర ద్రుమాన్ |౪-౧-౩౩|

మమ అయం ఆత్మప్రభవో భూయస్త్వం ఉపయాస్యతి |

అదృశ్యమానా వైదేహీ శోకం వర్ధయతీ ఇహ మే |౪-౧-౩౪|

దృశ్యమానో వసంతః చ స్వేద సంసర్గ దూషకః |

మాం హి సా మృగశాబాక్షీ చింతా శోక బలాత్కృతం |౪-౧-౩౫|

సంతాపయతి సౌమిత్రే కృఇరః చైత్ర వనానిలః |

అమీ మయూరాః శోభంతే ప్రనృత్యంతః తతః తతః |౪-౧-౩౬|

స్త్వైః పక్షైః పవన ఉద్ధూతైః గవాక్షైః స్ఫాటికైః ఇవ |

శిఖినీభిః పరివృతాస్త ఏతే మద మూర్ఛితాః |౪-౧-౩౭|

మన్మథ అభిపరీతస్య మమ మన్మథ వర్ధనాః |

పశ్య లక్ష్ణమ నృత్యంతం మయూరం ఉపనృత్యతి |౪-౧-౩౮|

శిఖినీ మన్మథ ఆర్తైః ఏషా భర్తారం గిరి సానుని |

తాం ఏవ మనసా రామాం మయురోఽపి అనుధావతి |౪-౧-౩౯|

వితత్య రుచిరౌ పక్షౌ రుతైః ఉపహసన్ ఇవ |

మయూరస్య వనే నూనం రక్షసా న హృతా ప్రియా |౪-౧-౪౦|

తస్మాత్ నృత్యతి రమ్యేషు వనేషు సహ కాంతయా |

మమ త్వయం వినా వాసః పుష్పమాసే సుదుఃసహః |౪-౧-౪౧|

పశ్య లక్ష్మణ సంరాగః తిర్యక్ యోనిగతేషు అపి |

యదేషా శిఖినీ కామాత్ భర్తారం అభివర్తతే |౪-౧-౪౨|

మాం అపి ఏవం విశాలాక్షీ జానకీ జాత సంభ్రమా |

మదనేన అభివర్తేత యది న అపహృతా భవేత్ |౪-౧-౪౩|

పశ్య లక్ష్మణ పుష్పాణి నిష్ఫలాని భవంతి మే |

పుష్ప భార సమృద్ధానాం వనానాం శిశిరాత్యయే |౪-౧-౪౪|

రుచిరాణి అపి పుష్పాణి పాదపానాం అతిశ్రియా |

నిష్ఫలాని మహీం యాంతి సమం మధుకరోత్కరైః |౪-౧-౪౫|

నదంతి కావం ముదితాః శకునా సఙ్ఘశః కలం |

ఆహ్వయంత ఇవ అన్యోన్యం కామ ఉన్మాదకరా మమ |౪-౧-౪౬|

వసంతో యది తత్ర అపి యత్ర మే వసతి ప్రియా |

నూనం పరవశా సీతా సా అపి శోచ్యతి అహం యథా |౪-౧-౪౭|

నూనం న తు వసంతః తం దేశం స్పృశతి యత్ర సా |

కథం హి అసిత పద్మాక్షీ వర్తయేత్ సా మయా వినా |౪-౧-౪౮|

అథవా వర్తతే తత్ర వసంతో యత్ర మే ప్రియా |

కిం కరిష్యతి సుశ్రోణీ సా తు నిర్ భర్త్సితా పరైః |౪-౧-౪౯|

శ్యామా పద్మ పలాశాక్షీ మృదు భాషా చ మేం ప్రియా |

నూనం వసంతం ఆసాద్య పరిత్యక్ష్యతి జీవితం |౪-౧-౫౦|

దృఢం హి హృదయే బుధిః మమ సంప్రతివర్తతే |

న అలం వర్తయితుం సీతా సాధ్వీ మత్ విరహం గతా |౪-౧-౫౧|

మయి భావో హి వైదేహ్యాః తత్త్వతో వినివేశితః |

మమ అపి భావః సీతాయాం సర్వధా వినివేశితః |౪-౧-౫౨|

ఏష పుష్పవహో వాయుః సుఖ స్పర్శో హిమావహః |

తాం విచింతయతః కాంతాం పావక ప్రతిమో మమ |౪-౧-౫౩|

సదా సుఖం అహం మన్యే యం పురా సహ సీతాయా |

మారుతః స వినా సీతాం శోక సంజనఓ మమ |౪-౧-౫౪|

తాం విన అథ విహఙ్గో అసౌ పక్షీ ప్రణదితః తదా |

వాయసః పాదపగతః ప్రహృష్టం అభి కూజతి |౪-౧-౫౫|

ఏష వై తత్ర వైదేహ్యా విహగః ప్రతిహారకః |

పక్షీ మాం తు విశాలాక్ష్యాః సమీపం ఉపనేష్యతి |౪-౧-౫౬|

పశ్య లక్ష్మణ సంనాదం వనే మద వివర్ధనం |

పుష్పిత అగ్రేషు వృక్షేషు ద్విజానాం అవకూజతాం |౪-౧-౫౭|

విక్షిప్తాం పవనేన ఏతాం అసౌ తిలక మఞ్జరీం |

షట్పదః సహసా అభ్యేతి మద ఉద్ధూతాం ఇవ ప్రియాం |౪-౧-౫౮|

కామినాం అయం అత్యంతం అశోకః శోక వర్ధనః |

స్తబకైః పవన ఉత్క్షిప్తైః తర్జయన్ ఇవ మాం స్థితః |౪-౧-౫౯|

అమీ లక్ష్మణ దృశ్యంతే చూతాః కుసుమ శాలినః |

విభ్రమ ఉత్సిక్త మనసః స అఙ్గరాగా నరా ఇవ |౪-౧-౬౦|

సౌమిత్రే పశ్య పంపాయాః చిత్రాసు వన రాజిషు |

కింనరా నరశార్దూల విచరంతి తతః తతః |౪-౧-౬౧|

ఇమాని శుభ గంధీని పశ్య లక్ష్మణ సర్వశః |

నలినాని ప్రకాశంతే జలే తరుణ సూర్య వత్ |౪-౧-౬౨|

ఏషా ప్రసన్న సలిలా పద్మ నీల ఉత్పలాయుతా |

హంస కారణ్డవ ఆకీర్ణా పంపా సౌగంధికా యుతా |౪-౧-౬౩|

జలే తరుణ సూర్యాభైః షట్పద ఆహత కేసరైః |

పంకజైః శోభతే పంపా సమంతాత్ అభిసంవృతా |౪-౧-౬౪|

చక్రవాక యుతా నిత్యం చిత్ర ప్రస్థ వనాంతరా |

మాతంగ మృగ యూథైః చ శోభతే సలిల అర్థిభిః |౪-౧-౬౫|

పవన ఆహత వేగాభిః ఊర్మిభిః విమలే అంభసి |

పంకజాని విరాజంతే తాడ్యమానాని లక్ష్మణ |౪-౧-౬౬|

పద్మ పత్ర విశాలాక్షీం సతతం ప్రియ పంకజాం |

అపశ్యతో మే వైదేహీం జీవితం న అభిరోచతే |౪-౧-౬౭|

అహో కామస్య వామత్వం యో గతాం అపి దుర్లభాం |

స్మారయిష్యతి కల్యాణీం కల్యాణ తర వాదినీం |౪-౧-౬౮|

శక్యో ధారయితుం కామో భవేత్ అభ్యాగతో మయా |

యది భూయో వసంతో మాం న హన్యాత్ పుష్పిత ద్రుమః |౪-౧-౬౯|

యాని స్మ రమణీయాని తయా సహ భవంతి మే |

తాని ఏవ అరమణీయాని జాయంతే మే తయా వినా |౪-౧-౭౦|

పద్మకోశ పలాశాని ద్రష్టుం దృష్టిః హి మన్యతే |

సీతాయా నేత్ర కోశాభ్యాం సదృశాన్ ఇతి లక్ష్మణ |౪-౧-౭౧|

పద్మ కేసర సంసృష్టో వృక్షాంతర వినిఃసృతః |

నిఃశ్వాస ఇవ సీతాయా వాతి వాయుః మనోహరః |౪-౧-౭౨|

సౌమిత్రే పశ్య పంపాయా దక్షిణే గిరి సానుషు |

పుష్పితాన్ కర్ణికారస్య యష్టిం పరమ శోభితాం |౪-౧-౭౩|

అధికం శైల రాజోఽయం ధాతుభిః తు విభూషితః |

విచిత్రం సృజతే రేణుం వాయు వేగ విఘట్టితం |౪-౧-౭౪|

గిరి ప్రస్థాస్తు సౌమిత్రే సర్వతః సంప్రపుష్పితైః |

నిష్పత్రైః సర్వతో రమ్యైః ప్రదీప్తా ఇవ కింశుకైః |౪-౧-౭౫|

పంపా తీర రుహాః చ ఇమే సంసక్తా మధు గంధినః |

మాలతీ మల్లికా పద్మ కరవీరాః చ పుష్పితాః |౪-౧-౭౬|

కేతక్యః సింధువారాః చ వాసంత్యః చ సుపుష్పితాః |

మాధవ్యో గంధపూర్ణాః చ కుందగుల్మాః చ సర్వశః |౪-౧-౭౭|

చిరిబిల్వా మధూకాః చ వఞ్జులా వకులాః తథా |

చంపకాః తిలకాః చ ఏవ నాగవృక్షాః చ పుష్పితాః |౪-౧-౭౮|

పద్మకాః చ ఏవ శోభంతే నీల అశోకాః |

చ పుష్పితాఃలోధ్రాః చ గిరి పృష్ఠేషు సింహ కేసర పింజరాః |౪-౧-౭౯|

అంకోలాః చ కురణ్టాః చ పూర్ణకాః పారిభద్రకాః |

చూతాః పాటలయః చ అపి కోవిదారాః చ పుష్పితాః |౪-౧-౮౦|

ముచుకుంద అర్జునాః చ ఏవ దృశ్యంతే గిరిసానుషుకేతక ఉద్దాలకాః |

చ ఏవ శిరీషాః శింశుపా ధవాః |౪-౧-౮౧|

శాల్మల్యః కింశుకాః చ ఏవ రక్తాః కురవకాః తథా |

తినిశా నక్తమాలాః చ చందనాః స్యందనాః తథా |౪-౧-౮౨|

హింతాలః తిలకాః చ ఏవ నాగ వృక్షాః చ పుష్పితాః |

పుష్పితాన్ పుష్పిత అగ్రాభిః లతాభిః పరివేష్టితాన్ |౪-౧-౮౩|

ద్రుమాన్ పశ్య ఇహ సౌమిత్రే పంపాయా రుచిరాన్ బహూన్ |

వాత విక్షిప్త విటపాన్ యథా ఆసన్నాన్ ద్రుమాన్ ఇమాన్ |౪-౧-౮౪|

లతాః సమనువర్తంతే మత్తా ఇవ వర స్త్రియః |

పాదపాత్ పాదపం గచ్ఛన్ శైలాత్ శైలం వనాత్ వనం |౪-౧-౮౫|

వాతి న ఏక రస ఆస్వాద సమ్మోదిత ఇవ అనిలః |

కేచిత్ పర్యాప్త కుసుమాః పాదపా మధు గంధినః |౪-౧-౮౬|

కేచిత్ ముకుల సంవీతాః శ్యామ వర్ణా ఇవ ఆబభుః |

ఇదం మృష్టం ఇదం స్వాదు ప్రఫుల్లం ఇదం ఇత్యపి |౪-౧-౮౭|

రాగ యుక్తో మధుకరః కుసుమేషు ఆవలీయతే |

నిలీయ పునర్ ఉత్పత్య సహసా అన్యత్ర గచ్ఛతి |

మధు లుబ్ధో మధుకరః పంపా తీర ద్రుమేషు అసౌ |౪-౧-౮౮|

ఇయం కుసుమ సంఘాతైః ఉపస్తీర్ణా సుఖా కృతా |

స్వయం నిపతితైః భూమిః శయన ప్రస్తరైః ఇవ |౪-౧-౮౯|

వివిధా వివిధైః పుష్పైః తైః ఏవ నగసానుషు |

విస్తేఏర్ణాః పీత రక్తాభా సౌమిత్రే ప్రస్తరాః కృతాః |౪-౧-౯౦|

హిమాంతే పశ్య సౌమిత్రే వృక్షాణాం పుష్ప సంభవం |

పుష్ప మాసే హి తరవః సంఘర్షాత్ ఇవ పుష్పితాః |౪-౧-౯౧|

ఆహ్వయంత ఇవ అన్యోన్యం నగాః షట్పద నాదితాః |

కుసుమోత్తంస విటపాః శోభంతే బహు లక్ష్మణ |౪-౧-౯౨|

ఏష కారణ్డవః పక్షీ విగాహ్యా సలిలం శుభం |

రమతే కాంతాయా సార్థం కామం ఉద్దీపయన్ ఇవ |౪-౧-౯౩|

మందకిన్యాస్తు యదిదం రూపం ఏతన్ మనోరరం |

స్థానే జగతి విఖ్యాతా గుణాః తస్యా మనోరమాః |౪-౧-౯౪|

యది దృశ్యేత సా సాధ్వీ యది చ ఇహ వసేమ హి |

స్పృహయేయం న శక్రాయ న అయోధ్యాయై రఘూత్తమ |౪-౧-౯౫|

న హి ఏవం రమణీయేషు శాద్వలేషు తయా సహ |

రమతో మే భవేత్ చింతా న స్పృహా అన్యేషు వా భవేత్ |౪-౧-౯౬|

అమీ హి వివిధైః పుష్పైః తరవో రుచిర చ్ఛదాః |

కాననే అస్మిన్ వినా కాంతాం చిత్తం ఉత్పాదయంతి మే |౪-౧-౯౭|

పశ్య శీత జలాం చ ఇమాం సౌమిత్రే పుష్కర ఆయుతాం |

చక్రవాక అనుచరితాం కారణ్డవ నిషేవితాం |౪-౧-౯౮|

ప్లవైః క్రౌఞ్చైః చ సంపూర్ణాం మహా మృగ నిషేవితాం |

అధికం శోభతే పంపా వికూజద్భిః విహఙ్గమైః |౪-౧-౯౯|

దీపయంతీ ఇవ మే కామం వివిధా ముదితా ద్విజాః |

శ్యామాం చంద్ర ముఖీం స్మృత్వా ప్రియాం పద్మ నిభ ఈక్షణాం |౪-౧-౧౦౦|

పశ్య సానుషు చిత్రేషు మృగీభిః సహితాన్ మృగాన్ |

మాం పునః మృగ శబాక్షీ వైదేహ్యా విరహీకృతం |

వ్యధయంతీవ మే చిత్తం సంచరంతః తతః తతః |౪-౧-౧౦౧|

అస్మిన్ సానుని రమ్యే హి మత్త ద్విజ గణాకులే |

పశ్య అయం యది తాం కంతాం తతః స్వస్తి భవేత్ మమ |౪-౧-౧౦౨|

జీవేయం ఖలు సౌమిత్రే మయా సహ సుమధ్యమా |

సేవేత యది వైదేహీ పంపాయాః పవనం శుభం |౪-౧-౧౦౩|

పద్మ సౌగంధిక వహం శివం శోక వినాశనం |

ధన్యా లక్ష్మణ సేవంతే పంపాయా వన మరుతం |౪-౧-౧౦౪|

శ్యమా పద్మ పలాశాక్షీ ప్రియా విరహితా మయా |

కథం ధరయతి ప్రాణాన్ వివశా జనకాత్మజా |౪-౧-౧౦౫|

కిం ను వక్ష్యామి ధర్మజ్ఞం రాజానం సత్య వాదినం |

జనకం పృష్ట సీతం తం కుశలం జన సంసది |౪-౧-౧౦౬|

యా మం అనుగతా మందం పిత్రా ప్రస్థాపితుం వనం |

సీతా ధర్మం సమాస్థయ క్వ ను సా వర్తతే ప్రియా |౪-౧-౧౦౭|

తయా విహీనః కృపణః కథం లక్ష్మణ ధారయే |

య మాం అనుగతా రజ్యాత్ భ్రష్టం విహత చేతసం |౪-౧-౧౦౮|

తత్ చారు అఞ్చిత పద్మాక్షం సుగంధి శుభం అవ్రణం |

అపశ్యతో ముఖం తస్యాః సీదతి ఇవ మతిః మమ |౪-౧-౧౦౯|

స్మిత హాస్యాంతర యుతం గుణవత్ మధురం హితం |

వైదేహ్యాః వాక్యం అతులం కదా శ్రోష్యామి లక్ష్మణ |౪-౧-౧౧౦|

ప్రాప్య దుఃఖం వనే శ్యామా మాం మన్మధ వికర్శితం |

నష్ట దుఃఖేవ హృష్టేవ సాధ్వీ సాధు అభ్యభాషత |౪-౧-౧౧౧|

కిం ను వక్ష్యామి అయోధ్యాయాం కౌసల్యాం హి నృపాత్మజ |

క్వ సా స్నుషా ఇతి పృచ్ఛంతీం కథం చ అతి మనస్వినీం |౪-౧-౧౧౨|

గచ్ఛ లక్ష్మణ పశ్య త్వం భరతం భ్రాతౄ వత్సలం |

న హి అహం జీవితుం శక్తః తాం ఋతే జనకాత్మజం |౪-౧-౧౧౩|

ఇతి రామం మహాత్మానం విలపంతం అనాథ వత్ |

ఉవాచ లక్ష్మణో భ్రాతా వచనం యుక్తం అవ్యయం |౪-౧-౧౧౪|

సంస్థంభ రామ భద్రం తే మా శుచః పురుషోత్తమ |

న ఈదృఇశానాం మతిః మందా భవతి అకలుషాత్మనాం |౪-౧-౧౧౫|

స్మృత్వా వియోగజం దుఃఖం త్యజ స్నేహం ప్రియే జనే |

అతి స్నేహ పరిష్వంగాత్ వర్తిః అర్ద్రా అపి దహ్యతే |౪-౧-౧౧౬|

యది గచ్ఛతి పతాలం తతో అభ్యఽధికం ఏవ వా |

సర్వధా రావణః తాత న భవిష్యతి రాఘవ |౪-౧-౧౧౭|

ప్రవృత్తిః లభ్యతాం తావత్ తస్య పాపస్య రక్షసః |

తతః హాస్యతి వా సీతాం నిధనం వా గమిష్యతి |౪-౧-౧౧౮|

యది యాతి దితేః గర్భం రావణః సహ సీతాయా |

తత్ర అపి ఏనం హనిష్యామి న చేత్ దాస్యతి మైథిలీం |౪-౧-౧౧౯|

స్వాస్థ్యం భద్రం భజస్వ ఆర్యః త్యజతాం కృపణా మతిః |

అర్థో హి నష్ట కార్యార్థైః న అయత్నే న అధిగమ్యతే |౪-౧-౧౨౦|

ఉత్సాహో బలవాన్ ఆర్య నాస్తి ఉత్సాహాత్ పరం బలం |

సః ఉత్సాహస్య హి లోకేషు న కించిత్ అపి దుర్లభం |౪-౧-౧౨౧|

ఉత్సాహవంతః పురుషా న అవసీదంతి కర్మసు |

ఉత్సాహ మత్రం ఆశ్రిత్య సీతాం ప్రతిలప్స్యాం జనకీం |౪-౧-౧౨౨|

త్యజ్య కామ వృత్తత్వం శోకం సం న్యస్య పృష్టతః |

మహాత్మానం కృతాత్మానం ఆత్మానం న అవబుధ్యసే |౪-౧-౧౨౩|

ఏవం సంబోధితః తేన శోకోపహత చేతనః |

త్య్జ్య శోకం చ మోహం చ రామో ధైర్యం ఉపాగమత్ |౪-౧-౧౨౪|

సోఽభ్య అతిక్రామత్ అవ్యగ్రః తాం అచింత్య పరాక్రమః |

రామః పంపాం సు రుచిరాం రమ్యాం పారిప్లవ ద్రుమాన్ |౪-౧-౧౨౫|

నిరీక్షమాణః సహసా మహాత్మా సర్వం వనం నిర్ఝర కందరాం చ |

ఉద్విగ్న చేతాః సహ లక్ష్మణేన విచార్య దుఃఖోపహతః ప్రతస్థే |౪-౧-౧౨౬|

తం మత్త మాతఙ్గ విలాస గామీ గచ్ఛంతం అవ్యగ్ర మనాః మహాత్మా |

స లక్ష్మణో రాఘవం అప్రమత్తో రరక్ష ధర్మేణ బలేన చ ఏవ |౪-౧-౧౨౭|

తౌ ఋష్యమూకస్య సమీప చారీ చరన్ దదర్శ అద్భుత దర్శనీయౌ |

శాఖా మృగాణాం అధిపః తరస్వీ వితత్రసే నైవ చిచేష్ట చేష్టాం |౪-౧-౧౨౮|

స తౌ మహాత్మా గజ మంద గామి శఖా మృగః తత్ర చిరన్ చరంతౌ |

దృష్ట్వా విషాదం పరమం జగామ చింతా పరీతో భయ భార మగ్నః |౪-౧-౧౨౯|

తం ఆశ్రమం పుణ్య సుఖం శరణ్యం సదైవ శాఖా మృగ సేవితాంతం |

త్రస్తాః చ దృష్ట్వా హరయోః అభిజగ్ముః మహౌజసౌ రాఘవ లక్ష్మణౌ తౌ |౪-౧-౧౩౦|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే కిష్కింధాకాండే ప్రథమః సర్గః |౪-౧|