అరణ్యకాండము - సర్గము 43
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అరణ్యకాండే త్రిచత్వారింశః సర్గః |౩-౪౩|
| వాల్మీకి రామాయణము | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||
సా తం సంప్రేక్ష్య సుశ్రోణీ కుసుమాని విచిన్వతీ |
హేమ రాజత వర్ణాభ్యాం పార్శ్వాభ్యాం ఉపశోభితం |౩-౪౩-౧|
ప్రహృష్టా చ అనవద్యాంగీ మృష్ట హాటక వర్ణినీ |
భర్తారం అపి చ ఆక్రంద లక్ష్మణం చైవ సాయుధం |౩-౪౩-౨|
ఆహూయ ఆహూయ చ పునః తం మృగం సాధు వీక్షతే |
ఆగచ్ఛ ఆగచ్ఛ శీఘ్రం వై ఆర్యపుత్ర సహ అనుజ |౩-౪౩-౩|
తయా ఆహూతౌ నరవ్యాఘ్రౌ వైదేహ్యా రామ లక్ష్మణౌ |
వీక్షమాణౌ తు తం దేశం తదా దదృశతుః మృగం |౩-౪౩-౪|
శంకమానః తు తం దృష్ట్వా లక్ష్మణో రామం అబ్రవీత్ |
తం ఏవ ఏనం అహం మన్యే మారీచం రాక్షసం మృగం |౩-౪౩-౫|
చరంతో మృగయాం హృష్టాః పాపేన ఉపాధినా వనే |
అనేన నిహతా రామ రాజానః కామ రూపిణా |౩-౪౩-౬|
అస్య మాయావిదో మాయా మృగ రూపం ఇదం కృతం |
భానుమత్ పురుషవ్యాఘ్ర గంధర్వ పుర సంనిభం |౩-౪౩-౭|
మృగో హి ఏవం విధో రత్న విచిత్రో న అస్తి రాఘవ |
జగత్యాం జగతీనాథ మాయా ఏషా హి న సంశయః |౩-౪౩-౮|
ఏవం బ్రువాణం కాకుత్స్థం ప్రతివార్య శుచి స్మితా |
ఉవాచ సీతా సంహృష్టా చద్మనా హృత చేతనా |౩-౪౩-౯|
ఆర్యపుత్ర అభిరామో అసౌ మృగో హరతి మే మనః |
ఆనయ ఏనం మహాబాహో క్రీడార్థం నః భవిష్యతి |౩-౪౩-౧౦|
ఇహ ఆశ్రమ పదే అస్మాకం బహవః పుణ్య దర్శనాః |
మృగాః చరంతి సహితాః చమరాః సృమరాః తథా |౩-౪౩-౧౧|
ఋక్షాః పృషత సంఘాః చ వానరాః కినరాః తథా |
విచరంతి మహాబాహో రూప శ్రేష్ఠా మహాబలాః |౩-౪౩-౧౨|
న చ అస్య సదృశో రాజన్ దృష్ట పూర్వో మృగః మయా |
తేజసా క్షమయా దీప్త్యా యథా అయం మృగ సత్తమః |౩-౪౩-౧౩|
నానా వర్ణ విచిత్ర అంగో రత్న భూతో మమ అగ్రతః |
ద్యోతయన్ వనం అవ్యగ్రం శోభతే శశి సంనిభః |౩-౪౩-౧౪|
అహో రూపం అహో లక్ష్మీః స్వర సంపత్ చ శోభనా |
మృగో అద్భుతో విచిత్రాంగో హృదయం హరతి ఇవ మే |౩-౪౩-౧౫|
యది గ్రహణం అభ్యేతి జీవన్ ఏవ మృగః తవ |
ఆశ్చర్య భూతం భవతి విస్మయం జనయిష్యతి |౩-౪౩-౧౬|
సమాప్త వన వాసానాం రాజ్య స్థానాం చ నః పునః |
అంతఃపురే విభూషార్థో మృగ ఏష భవిష్యతి |౩-౪౩-౧౭|
భరతస్య ఆర్యపుత్రస్య శ్వశ్రూణాం మమ చ ప్రభో |
మృగ రూపం ఇదం దివ్యం విస్మయం జనయిష్యతి |౩-౪౩-౧౮|
జీవన్ న యది తే అభ్యేతి గ్రహణం మృగ సత్తమః |
అజినం నరశార్దూల రుచిరం తు భవిష్యతి |౩-౪౩-౧౯|
నిహతస్య అస్య సత్త్వస్య జాంబూనదమయ త్వచి |
శష్ప బృస్యాం వినీతాయాం ఇచ్ఛామి అహం ఉపాసితుం |౩-౪౩-౨౦|
కామవృత్తం ఇదం రౌద్రం స్త్రీణాం అసదృశం మతం |
వపుషా తు అస్య సత్త్వస్య విస్మయో జనితో మమ |౩-౪౩-౨౧|
తేన కాంచన రోమ్ణా తు మణి ప్రవర శృంగిణా |
తరుణ ఆదిత్య వర్ణేన నక్షత్ర పథ వర్చసా |౩-౪౩-౨౨|
బభూవ రాఘవస్య అపి మనో విస్మయం ఆగతం |
ఏవం సీతా వచః శ్రుత్వా దృష్ట్వా చ మృగం అద్భుతం |౩-౪౩-౨౩|
లోబితః తేన రూపేణ సీతాయా చ ప్రచోదితః |
ఉవాచ రాఘవో హృష్టో భ్రాతరం లక్ష్మణం వచః |౩-౪౩-౨౪|
పశ్య లక్ష్మణ వైదేహ్యాః స్పృహాం ఉల్లసితాం ఇమాం |
రూప శ్రేష్ఠతయా హి ఏష మృగో అద్య న భవిష్యతి |౩-౪౩-౨౫|
న వనే నందనోద్దేశే న చైత్రరథ సంశ్రయే |
కుతః పృథివ్యాం సౌమిత్రే యో అస్య కశ్చిత్ సమో మృగః |౩-౪౩-౨౬|
ప్రతిలోమ అనులోమాః చ రుచిరా రోమ రాజయః |
శోభంతే మృగం ఆశ్రిత్య చిత్రాః కనక బిందుభిః |౩-౪౩-౨౭|
పశ్య అస్య జృంభమాణస్య దీప్తాం అగ్ని శిఖోపమాం |
జిహ్వాం ముఖాత్ నిఃసరంతీం మేఘాత్ ఇవ శత హ్రదాం |౩-౪౩-౨౮|
మసార గల్వర్క ముఖః శంఖ ముక్తా నిభ ఉదరః |
కస్య నామ అనిరూప్యః అసౌ న మనో లోభయేత్ మృగః |౩-౪౩-౨౯|
కస్య రూపం ఇదం దృష్ట్వా జాంబూనదమయ ప్రభం |
నానా రత్నమయం దివ్యం న మనో విస్మయం వ్రజేత్ |౩-౪౩-౩౦|
మాంస హేతోః అపి మృగాన్ విహారార్థం చ ధన్వినః |
ఘ్నంతి లక్ష్మణ రాజానో మృగయాయాం మహావనే |౩-౪౩-౩౧|
ధనాని వ్యవసాయేన విచీయంతే మహావనే |
ధాతవో వివిధాః చ అపి మణి రత్న సువర్ణినః |౩-౪౩-౩౨|
తత్ సారం అఖిలం నౄణాం ధనం నిచయ వర్ధనం |
మనసా చింతితం సర్వం యథా శుక్రస్య లక్ష్మణ |౩-౪౩-౩౩|
అర్థీ యేన అర్థ కృత్యేన సంవ్రజతి అవిచారయన్ |
తం అర్థం అర్థ శాస్త్రజ్ఞః ప్రాహుః అర్థ్యాః చ లక్ష్మణ |౩-౪౩-౩౪|
ఏతస్య మృగ రత్నస్య పరార్ధ్యే కాంచన త్వచి |
ఉపవేక్ష్యతి వైదేహీ మయా సహ సుమధ్యమా |౩-౪౩-౩౫|
న కాదలీ న ప్రియకీ న ప్రవేణీ న చ అవికీ |
భవేత్ ఏతస్య సదృశీ స్పర్శనేన ఇతి మే మతిః |౩-౪౩-౩౬|
ఏష చైవ మృగః శ్రీమాన్ యః చ దివ్యో నభః చరః |
ఉభౌ ఏతౌ మృగౌ దివ్యౌ తారామృగ మహీమృగౌ |౩-౪౩-౩౭|
యది వా అయం తథా యత్ మాం భవేత్ వదసి లక్ష్మణ |
మాయా ఏషా రాక్షసస్య ఇతి కర్తవ్యో అస్య వధో మయా |౩-౪౩-౩౮|
ఏతేన హి నృశంసేన మారీచేన అకృత ఆత్మనా |
వనే విచరతా పూర్వం హింసితా ముని పుంగవాః |౩-౪౩-౩౯|
ఉత్థాయ బహవో అనేన మృగయాయాం జనాధిపాః |
నిహతాః పరమ ఇష్వాసాః తస్మాత్ వధ్యః తు అయం మృగః |౩-౪౩-౪౦|
పురస్తాత్ ఇహ వాతాపిః పరిభూయ తపస్వినః |
ఉదరస్థో ద్విజాన్ హంతి స్వ గర్భో అశ్వతరీం ఇవ |౩-౪౩-౪౧|
స కదాచిత్ చిరాత్ లోభాత్ ఆససాద మహామునిం |
అగస్త్యం తేజసా యుక్తం భక్ష్యః తస్య బభూవ హ |౩-౪౩-౪౨|
సముత్థానే చ తత్ రూపం కర్తు కామం సమీక్ష్య తం |
ఉత్స్మయిత్వా తు భగవాన్ వాతాపిం ఇదం అబ్రవీత్ |౩-౪౩-౪౩|
త్వయా అవిగణ్య వాతాపే పరిభూతాః చ తేజసా |
జీవ లోకే ద్విజ శ్రేష్ఠాః తస్మాత్ అసి జరాం గతః |౩-౪౩-౪౪|
తత్ ఏతత్ న భవేత్ రక్షో వాతాపిః ఇవ లక్ష్మణ |
మత్ విధం యో అతిమన్యేత ధర్మ నిత్యం జితేంద్రియం |౩-౪౩-౪౫|
భవేత్ హతో అయం వాతాపిః అగస్త్యేన ఇవ మా గతః |
ఇహ త్వం భవ సంనద్ధో యంత్రితో రక్ష మైథిలీం |౩-౪౩-౪౬|
అస్యాం ఆయత్తం అస్మాకం యత్ కృత్యం రఘునందన |
అహం ఏనం వధిష్యామి గ్రహీష్యామి అథవా మృగం |౩-౪౩-౪౭|
యావత్ గచ్ఛామి సౌమిత్రే మృగం ఆనయితుం ద్రుతం |
పశ్య లక్ష్మణ వైదేహీం మృగ త్వచి గతాం స్పృహాం |౩-౪౩-౪౮|
త్వచా ప్రధానయా హి ఏష మృగో అద్య న భవిష్యతి |
అప్రమత్తేన తే భావ్యం ఆశ్రమస్థేన సీతయా |౩-౪౩-౪౯|
యావత్ పృషతం ఏకేన సాయకేన నిహన్మి అహం |
హత్వా ఏతత్ చర్మ చ ఆదాయ శీఘ్రం ఏష్యామి లక్ష్మణ |౩-౪౩-౫౦|
ప్రదక్షిణేన అతిబలేన పక్షిణా
జటాయుషా బుద్ధిమతా చ లక్ష్మణ |
భవ అప్రమత్తః ప్రతిగృహ్య మైథిలీం
ప్రతి క్షణం సర్వత ఏవ శంకితః |౩-౪౩-౫౧|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అరణ్యకాండే త్రిచత్వారింశః సర్గః |౩-౪౩|