అరణ్యకాండము - సర్గము 11

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అరణ్యకాండే ఏకాదశః సర్గః |౩-౧౧|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

అగ్రతః ప్రయయౌ రామః సీతా మధ్యే సుశోభనా |

పృష్ఠతః తు ధనుష్పాణిః లక్ష్మణః అనుజగామ హ |౩-౧౧-౧|

తౌ పశ్యమానౌ వివిధాన్ శైల ప్రస్థాన్ వనాని చ |

నదీః చ వివిధా రమ్యా జగ్మతుః సహ సీతయా |౩-౧౧-౨|

సారసాన్ చక్రవాకాం చ నదీ పులిన చారిణః |

సరాంసి చ సపద్మాని యుతాని జలజైః ఖగైః |౩-౧౧-౩|

యూథ బద్ధాం చ పృషతాన్ మద ఉన్మత్తాన్ విషాణినః |

మహిషాం చ వరాహాం చ గజాం చ ద్రుమ వైరిణః |౩-౧౧-౪|

తే గత్వా దూరం అధ్వానం లంబమానే దివాకరే |

దదృశుః సహితా రంయం తటాకం యోజన ఆయుతం |౩-౧౧-౫|

పద్మ పుష్కర సంబాధం గజ యూథైః అలంకృతం |

సారసైః హంస కాదంబైః సంకులం జల జాతిభిః |౩-౧౧-౬|

ప్రసన్న సలిలే రమ్యే తస్మిన్ సరసి శుశ్రువే |

గీత వాదిత్ర నిర్ఘోషో న తు కశ్చన దృశ్యతే |౩-౧౧-౭|

తతః కౌతూహలాత్ రామో లక్ష్మణః చ మహారథః |

మునిం ధర్మభృతం నామ ప్రష్టుం సముపచక్రమే |౩-౧౧-౮|

ఇదం అత్యద్భుతం శ్రుత్వా సర్వేషాం నో మహామునే |

కౌతూహలం మహత్ జాతం కిం ఇదం సాధు కథ్యతాం |౩-౧౧-౯|

తేన ఏవం ఉక్తో ధర్మాత్మా రాఘవేణ మునిః తదా |

ప్రభావం సరసః క్షిప్రం ఆఖ్యాతుం ఉపచక్రమే |౩-౧౧-౧౦|

ఇదం పంచ అప్సరో నామ తటాకం సార్వ కాలికం |

నిర్మితం తపసా రామ మునినా మాణ్డకర్ణినా |౩-౧౧-౧౧|

స హి తేపే తపః తీవ్రం మాణ్డకర్ణిః మహామునిః |

దశ వర్ష సహస్రాణి వాయు భక్షో జలాశయే |౩-౧౧-౧౨|

తతః ప్రవ్యథితాః సర్వే దేవాః స అగ్ని పురోగమాః |

అబ్రువన్ వచనం సర్వే పరస్పర సమాగతాః |౩-౧౧-౧౩|

అస్మకం కస్యచిత్ స్థానం ఏష ప్రార్థయతే మునిః |

ఇతి సంవిగ్న మనసః సర్వే తత్ర దివౌకసః |౩-౧౧-౧౪|

తతః కర్తుం తపో విఘ్నం సర్వ దేవైః నియోజితాః |

ప్రధాన అప్సరసః పంచ విద్యుత్ చలిత వర్చసః |౩-౧౧-౧౫|

అప్సరోభిః తతః తాభిః మునిః దృష్ట పరావరః |

నీతో మదన వశ్యత్వం దేవానాం కార్య సిద్ధయే |౩-౧౧-౧౬|

తాః చైవ అప్సరసః పంచ మునేః పత్నీత్వం ఆగతాః |

తటాకే నిర్మితం తాసాం తస్మిన్ అంతర్హితం గృహం |౩-౧౧-౧౭|

తత్ర ఏవ అప్సరసః పంచ నివసంత్యో యథా సుఖం |

రమయంతి తపోయోగాత్ మునిం యౌవనం ఆస్థితం |౩-౧౧-౧౮|

తాసాం సంక్రీడ మానానాం ఏష వాదిత్ర నిఃస్వనః |

శ్రూయతే భూషణ ఉన్మిశ్రః గీత శబ్దః మనోహరః |౩-౧౧-౧౯|

ఆశ్చర్యం ఇతి తస్య ఏతద్ వచనం భావితాత్మనః |

రాఘవః ప్రతిజగ్రాహ సహ భ్రాత్రా మహా యశాః |౩-౧౧-౨౦|

ఏవం కథయమానః స దదర్శ ఆశ్రమ మణ్డలం |

కుశ చీర పరిక్షిప్తం బ్రాహ్మ్యా లక్ష్మ్యా సమావృతం |౩-౧౧-౨౧|

ప్రవిశ్య సహ వైదేహ్యా లక్ష్మణేన చ రాఘవః |

తదా తస్మిన్ స కాకుత్స్థః శ్రీమతి ఆశ్రమ మణ్డలే |౩-౧౧-౨౨|

ఉషిత్వా స సుఖం తత్ర పూర్జ్యమానో మహర్షిభిః |

జగామ చ ఆశ్రమాన్ తేషాం పర్యాయేణ తపస్వినాం |౩-౧౧-౨౩|

యేషాం ఉషితవాన్ పూర్వం సకాశే స మహాస్త్రవిత్ |

క్వచిత్ పరిదశాన్ మాసాన్ ఏక సంవత్సరం క్వచిత్ |౩-౧౧-౨౪|

క్వచిత్ చ చతురో మాసాన్ పంచ షట్ చ పరాన్ క్వచిత్ |

అపరత్ర అధికాన్ మాసాన్ అధ్యర్ధం అధికం క్వచిత్ |౩-౧౧-౨౫|

త్రీన్ మాసాన్ అష్ట మాసాన్ చ రాఘవో న్యవసత్ సుఖం |

తత్ర సంవసతః తస్య మునీనాం ఆశ్రమేషు వై |౩-౧౧-౨౬|

రమతః చ ఆనుకూల్యేన యయుః సంవత్సరా దశ |

పరిసృత్య చ ధర్మజ్ఞః రాఘవః సహ సీతయా |౩-౧౧-౨౭|

సుతీక్ష్ణస్య ఆశ్రమం శ్రీమాన్ పునర్ ఏవ ఆజగామ హ |

స తం ఆశ్రమం ఆగమ్య మునిభిః పరిపూజితః |౩-౧౧-౨౮|

తత్ర అపి న్యవసత్ రామః కంచిత్ కాలం అరిందమః |

అథ ఆశ్రమస్థో వినయాత్ కదాచిత్ తం మహామునిం |౩-౧౧-౨౯|

ఉపాసీనః స కాకుత్స్థః సుతీక్ష్ణం ఇదం అబ్రవీత్ |

అస్మిన్ అరణ్యే భగవన్ అగస్త్యో మునిసత్తమః |౩-౧౧-౩౦|

వసతి ఇతి మయా నిత్యం కథాః కథయతాం శ్రుతం |

న తు జానామి తం దేశం వనస్య అస్య మహత్తయా |౩-౧౧-౩౧|

కుత్ర ఆశ్రమ పదం పుణ్యం మహర్షేః తస్య ధీమతః |

ప్రసాద అర్థం భగవతః సానుజః సహ సీతయా |౩-౧౧-౩౨|

అగస్త్యం అభిగచ్ఛేయం అభివాదయితుం మునిం |

మనోరథో మహాన్ ఏష హృది పరివర్తతే |౩-౧౧-౩౩|

యది అహం తం మునివరం శుశ్రూషేయం అపి స్వయం |

ఇతి రామస్య స మునిః శ్రుత్వా ధర్మాత్మనో వచః |౩-౧౧-౩౪|

సుతీక్ష్ణః ప్రత్యువాచ ఇదం ప్రీతో దశరథాత్మజం |

అహం అపి ఏతద్ ఏవ త్వాం వక్తు కామః స లక్ష్మణం |౩-౧౧-౩౫|

అగస్త్యం అభిగచ్ఛ ఇతి సీతయా సహ రాఘవ |

దిష్ట్యా తు ఇదానీం అర్థే అస్మిన్ స్వయం ఏవ బ్రవీషి మాం |౩-౧౧-౩౬|

అయం ఆఖ్యామి తే రామ యత్ర అగస్త్యో మహామునిః |

యోజనాని ఆశ్రమాత్ తాత యాహి చత్వారి వై తతః |

దక్షిణేన మహాన్ శ్రీమాన్ అగస్త్య భ్రాతుర్ ఆశ్రమః |౩-౧౧-౩౭|

స్థలీ ప్రాయ వనోద్దేశే పిప్పలీ వన శోభితే |

బహు పుష్ప ఫలే రమ్యే నానా విహగ నాదితే |౩-౧౧-౩౮|

పద్మిన్యో వివిధాః తత్ర ప్రసన్న సలిల ఆశయాః |

హంస కారణ్డవ ఆకీర్ణాః చక్రవాక ఉపశోభితాః |౩-౧౧-౩౯|

తత్ర ఏకాం రజనీం వ్యుష్య ప్రభాతే రామ గమ్యతాం |

దక్షిణాం దిశం ఆస్థాయ వన షణ్డస్య పార్శ్వతః |౩-౧౧-౪౦|

తత్ర అగస్త్య ఆశ్రమ పదం గత్వా యోజనం అంతరం |

రమణీయే వనోద్దేశే బహు పాదప శోభితే |౩-౧౧-౪౧|

రంస్యతే తత్ర వైదేహీ లక్ష్మణః చ త్వయా సహ |

స హి రమ్యో వనోఉద్దేశో బహు పాదప సంయుతః |౩-౧౧-౪౨|

యది బుద్ధిః కృతా ద్రష్టుం అగస్త్యం తం మహామునిం |

అద్య ఏవ గమనే బుద్ధిం రోచయస్వ మహామతే |౩-౧౧-౪౩|

ఇతి రామో మునేః శ్రుత్వా సహ భ్రాత్రా అభివాద్య చ |

ప్రతస్థే అగస్త్యం ఉద్దిశ్య సానుగః సహ సీతయా |౩-౧౧-౪౪|

పశ్యన్ వనాని చిత్రాణి పర్వతాం చ అభ్ర సంనిభాన్ |

సరాంసి సరితః చైవ పథి మార్గ వశ అనుగతాన్ |౩-౧౧-౪౫|

సుతీక్ష్ణేన ఉపదిష్టేన గత్వా తేన పథా సుఖం |

ఇదం పరమ సంహృష్టో వాక్యం లక్ష్మణం అబ్రవీత్ |౩-౧౧-౪౬|

ఏతద్ ఏవ ఆశ్రమ పదం నూనం తస్య మహాత్మనః |

అగస్త్యస్య మునేర్ భ్రాతుర్ దృశ్యతే పుణ్య కర్మణః |౩-౧౧-౪౭|

యథా హి ఇమే వనస్య అస్య జ్ఞాతాః పథి సహస్రశః |

సంనతాః ఫల భరేణ పుష్ప భారేణ చ ద్రుమాః |౩-౧౧-౪౮|

పిప్పలీనాం చ పక్వానాం వనాద్ అస్మాద్ ఉపాగతః |

గంధో అయం పవన ఉత్క్షిప్తః సహసా కటుకోదయః |౩-౧౧-౪౯|

తత్ర తత్ర చ దృశ్యంతే సంక్షిప్తాః కాష్ఠ సంచయాః |

లూనాః చ పరిదృశ్యంతే దర్భా వైదూర్య వర్చసః |౩-౧౧-౫౦|

ఏతత్ చ వన మధ్యస్థం కృష్ణ అభ్ర శిఖర ఉపమం |

పావకస్య ఆశ్రమస్థస్య ధూమాగ్రం సంప్రదృశ్యతే |౩-౧౧-౫౧|

వివిక్తేషు చ తీర్థేషు కృత స్నానా ద్విజాతయః |

పుష్ప ఉపహారం కుర్వంతి కుసుమైః స్వయం ఆర్జితైః |౩-౧౧-౫౨|

తతః సుతీక్ష్ణస్య వచనం యథా సౌమ్య మయా శ్రుతం |

అగస్త్యస్య ఆశ్రమో భ్రాతుర్ నూనం ఏష భవిష్యతి |౩-౧౧-౫౩|

నిగృహ్య తరసా మృత్యుం లోకానాం హిత కామ్యయా |

యస్య భ్రాత్రా కృతా ఇయం దిక్ శరణ్యా పుణ్య కర్మణా |౩-౧౧-౫౪|

ఇహ ఏకదా కిల క్రూరో వాతాపిః అపి చ ఇల్వలః |

భ్రాతరౌ సహితౌ ఆస్తాం బ్రాహ్మణఘ్నౌ మహా అసురౌ |౩-౧౧-౫౫|

ధారయన్ బ్రాహ్మణం రూపం ఇల్వలః సంస్కృతం వదన్ |

ఆమంత్రయతి విప్రాన్ స శ్రాద్ధం ఉద్దిశ్య నిర్ఘృణః |౩-౧౧-౫౬|

భ్రాతరం సంస్కృతం కృత్వా తతః తం మేష రూపిణం |

తాన్ ద్విజాన్ భోజయామాస శ్రాద్ధ దృష్టేన కర్మణా |౩-౧౧-౫౭|

తతో భుక్తవతాం తేషాం విప్రాణాం ఇల్వలో అబ్రవీత్ |

వాతాపే నిష్క్రమస్వ ఇతి స్వరేణ మహతా వదన్ |౩-౧౧-౫౮|

తతో భ్రాతుర్ వచః శ్రుత్వా వాతాపిః మేషవత్ నదన్ |

భిత్త్వా భిత్వా శరీరాణి బ్రాహ్మణానాం వినిష్పతత్ |౩-౧౧-౫౯|

బ్రాహ్మణానాం సహస్రాణి తైః ఏవం కామ రూపిభిః |

వినాశితాని సంహత్య నిత్యశః పిశిత అశనైః |౩-౧౧-౬౦|

అగస్త్యేన తదా దేవైః ప్రార్థితేన మహర్షిణా |

అనుభూయ కిల శ్రాద్ధే భక్షితః స మహా అసురః |౩-౧౧-౬౧|

తతః సంపన్నం ఇతి ఉక్త్వా దత్త్వా హస్తే అవనేజనం |

భ్రాతరం నిష్క్రమస్వ ఇతి చ ఇల్వలః సమభాషత |౩-౧౧-౬౨|

స తదా భాషమాణం తు భ్రాతరం విప్ర ఘాతినం |

అబ్రవీత్ ప్రహసన్ ధీమాన్ అగస్త్యో ముని సత్తమః |౩-౧౧-౬౩|

కుతో నిష్క్రమితుం శక్తిర్ మయా జీర్ణస్య రక్షసః |

భ్రాతుః తే మేష రూపస్య గతస్య యమ సాదనం |౩-౧౧-౬౪|

అథ తస్య వచః శ్రుత్వా భ్రాతుర్ నిధన సంశ్రితం |

ప్రధర్షయితుం ఆరేభే మునిం క్రోధాత్ నిశా చరః |౩-౧౧-౬౫|

సో అభ్యద్రవత్ ద్విజేంద్రం తం మునినా దీప్త తేజసా |

చక్షుషా అనల కల్పేన నిర్దగ్ధో నిధనం గతః |౩-౧౧-౬౬|

తస్య అయం ఆశ్రమో భ్రాతుః తటాక వన శోభితః |

విప్ర అనుకంపయా యేన కర్మ ఇదం దుష్కరం కృతం |౩-౧౧-౬౭|

ఏవం కథయమానస్య తస్య సౌమిత్రిణా సహ |

రామస్య అస్తం గతః సూర్యః సంధ్యా కాలో అభ్యవర్తత |౩-౧౧-౬౮|

ఉపాస్య పశ్చిమాం సంధ్యాం సహ భ్రాత్రా యథా విధి |

ప్రవివేశ ఆశ్రమ పదం తం ఋషిం చ అభ్యవాదయత్ |౩-౧౧-౬౯|

సమ్యక్ ప్రతిగృహీతః తు మునినా తేన రాఘవః |

న్యవసత్ తాం నిశాం ఏకాం ప్రాశ్య మూల ఫలాని చ |౩-౧౧-౭౦|

తస్యాం రాత్ర్యాం వ్యతీతాయాం ఉదితే రవి మణ్డలే |

భ్రాతరం తం అగస్త్యస్య ఆమంత్రయత రాఘవః |౩-౧౧-౭౧|

అభివాదయే త్వాం భగవన్ సుఖం స్మ ఉష్యతో నిశాం |

ఆమంత్రయే త్వాం గచ్ఛామి గురుం తే ద్రష్టుం అగ్రజం |౩-౧౧-౭౨|

గమ్యతాం ఇతి తేన ఉక్తో జగామ రఘు నందనః |

యథా ఉద్దిష్టేన మార్గేణ వనం తత్ చ అవలోకయన్ |౩-౧౧-౭౩|

నీవారాన్ పనసాన్ సాలాన్ వంజులాన్ తినిశాన్ తథా |

చిరి బిల్వాన్ మధూకాన్ చ బిల్వాన్ అథ చ తిందుకాన్ |౩-౧౧-౭౪|

పుష్పితాన్ పుష్పిత అగ్రాభిర్ లతాభిర్ ఉపశోభితాన్ |

దదర్శ రామః శతశః తత్ర కాంతార పాదపాన్ |౩-౧౧-౭౫|

హస్తి హస్తైః విమృదితాన్ వానరైః ఉపశోభితాన్ |

మత్తైః శకుని సంఘైః చ శతశః ప్రతి నాదితాన్ |౩-౧౧-౭౬|

తతో అబ్రవీత్ సమీపస్థం రామో రాజీవ లోచనః |

పృష్ఠతో అనుగతం వీరం లక్ష్మణం లక్ష్మివర్ధనం |౩-౧౧-౭౭|

స్నిగ్ధ పత్రా యథా వృక్షా యథా క్షాంతా మృగ ద్విజాః |

ఆశ్రమో న అతిదూరస్థో మహర్షేర్ భావిత ఆత్మనః |౩-౧౧-౭౮|

అగస్త్య ఇతి విఖ్యాతో లోకే స్వేన ఏవ కర్మణా |

ఆశ్రమో దృశ్యతే తస్య పరిశ్రాంత శ్రమ అపహః |౩-౧౧-౭౯|

ప్రాజ్య ధూమ ఆకుల వనః చీర మాలా పరిష్కృతః |

ప్రశాంత మృగ యూథః చ నానా శకుని నాదితః |౩-౧౧-౮౦|

నిగృహ్య తరసా మృత్యుం లోకానాం హిత కామ్యయా |

దక్షిణా దిక్ కృతా యేన శరణ్యా పుణ్య కర్మణా |౩-౧౧-౮౧|

తస్య ఇదం ఆశ్రమ పదం ప్రభావాద్ యస్య రాక్షసైః |

దిక్ ఇయం దక్షిణా త్రాసాద్ దృశ్యతే న ఉపభుజ్యతే |౩-౧౧-౮౨|

యదా ప్రభృతి చ ఆక్రాంతా దిగ్ ఇయం పుణ్య కర్మణా |

తదా ప్రభృతి నిర్ వైరాః ప్రశాంతా రజనీ చరాః |౩-౧౧-౮౩|

నామ్నా చ ఇయం భగవతో దక్షిణా దిక్ ప్రదక్షిణా |

ప్రథితా త్రిషు లోకేషు దుర్ధర్షా క్రూర కర్మభిః |౩-౧౧-౮౪|

మార్గం నిరోద్ధుం సతతం భాస్కరస్య అచల ఉత్తమః |

సందేశం పాలయన్ తస్య వింధ్య శైలో న వర్ధతే |౩-౧౧-౮౫|

అయం దీర్ఘ ఆయుషః తస్య లోకే విశ్రుత కర్మణః |

అగస్త్యస్య ఆశ్రమః శ్రీమాన్ వినీత మృగ సేవితః |౩-౧౧-౮౬|

ఏష లోక అర్చితః సాధుః హితే నిత్యం రతః సతాం |

అస్మాన్ అధిగతాన్ ఏష శ్రేయసా యోజయిష్యతి |౩-౧౧-౮౭|

ఆరాధయిష్యామి అత్ర అహం అగస్త్యం తం మహామునిం |

శేషం చ వన వాసస్య సౌమ్య వత్స్యామి అహం ప్రభో |౩-౧౧-౮౮|

అత్ర దేవాః సగంధర్వాః సిద్ధాః చ పరమ ఋషయః |

అగస్త్యం నియత ఆహారాః సతతం పర్యుపాసతే |౩-౧౧-౮౯|

న అత్ర జీవేత్ మృషావాదీ క్రూరో వా యది వా శఠః |

నృశంసః పాప వృత్తో వా మునిః ఏష తథా విధః |౩-౧౧-౯౦|

అత్ర దేవాః చ యక్షాః చ నాగాః చ పతగైః సహ |

వసంతి నియత ఆహారా ధర్మం ఆరాధయిష్ణవః |౩-౧౧-౯౧|

అత్ర సిద్ధా మహాత్మానో విమానైః సూర్య సన్నిభైః |

త్యక్త్వా దేహాన్ నవైర్ దేహైః స్వర్ యాతాః పరమ ఋషయః |౩-౧౧-౯౨|

యక్షత్వం అమరత్వం చ రాజ్యాని వివిధాని చ |

అత్ర దేవాః ప్రయచ్ఛంతి భూతైః ఆరాధితాః శుభైః |౩-౧౧-౯౩|

ఆగతాః స్మ ఆశ్రమ పదం సౌమిత్రే ప్రవిశ అగ్రతః |

నివేదయ ఇహ మాం ప్రాప్తం ఋషయే సహ సీతయా |౩-౧౧-౯౪|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అరణ్యకాండే ఏకాదశః సర్గః |౩-౧౧|