అయోధ్యాకాండము - సర్గము 71

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే ఏకసప్తతితమః సర్గః |౨-౭౧|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

స ప్రాన్ ముఖో రాజ గృహాత్ అభినిర్యాయ వీర్యవాన్ |

తతః సుదామాం ద్యుతిమాన్ సంతీర్వావేక్ష్య తాం నదీం |౨-౭౧-౧|

హ్లాదినీం దూర పారాం చ ప్రత్యక్ స్రోతః తరంగిణీం |

శతద్రూం అతరత్ శ్రీమాన్ నదీం ఇక్ష్వాకు నందనః |౨-౭౧-౨|

ఏల ధానే నదీం తీర్త్వా ప్రాప్య చ అపర పర్పటాన్ |

శిలాం ఆకుర్వతీం తీర్త్వాఅగ్నేయం శల్య కర్తనం |౨-౭౧-౩|

సత్య సంధః శుచిః శ్రీమాన్ ప్రేక్షమాణః శిలా వహాం |

అత్యయాత్ స మహా శైలాన్ వనం చైత్ర రథం ప్రతి |౨-౭౧-౪|

సరస్వతీం చ గఙ్గాం చ ఉగ్మేన ప్రతిపద్య చ |

ఉత్తరం వీరమత్స్యానాం భారుణ్డం ప్రావిశద్వనం |౨-౭౧-౫|

వేగినీం చ కులింగ ఆఖ్యాం హ్రాదినీం పర్వత ఆవృతాం |

యమునాం ప్రాప్య సంతీర్ణో బలం ఆశ్వాసయత్ తదా |౨-౭౧-౬|

శీతీకృత్య తు గాత్రాణి క్లాంతాన్ ఆశ్వాస్య వాజినః |

తత్ర స్నాత్వా చ పీత్వా చ ప్రాయాత్ ఆదాయ చ ఉదకం |౨-౭౧-౭|

రాజ పుత్రః మహా అరణ్యం అనభీక్ష్ణ ఉపసేవితం |

భద్రః భద్రేణ యానేన మారుతః ఖం ఇవ అత్యయాత్ |౨-౭౧-౮|

భాగీరథీం దుష్ప్రతరామంశుధానే మహానదీం |

ఉపాయాద్రాఘవస్తూర్ణం ప్రాగ్వటే విశ్రుతే పురే |౨-౭౧-౯|

స గఙ్గాం ప్రాగ్వట్ఏ తీర్త్వే సమాయాత్కుటికోష్ఠికాం |

సబలస్తాం స తీర్త్వాథ సమాయాద్ధర్మవర్ధనం |౨-౭౧-౧౦|

తోరణం దక్షిణ అర్ధేన జంబూ ప్రస్థం ఉపాగమత్ |

వరూథం చ యయౌ రమ్యం గ్రామం దశరథ ఆత్మజః |౨-౭౧-౧౧|

తత్ర రమ్యే వనే వాసం కృత్వా అసౌ ప్రాన్ ముఖో యయౌ |

ఉద్యానం ఉజ్జిహానాయాః ప్రియకా యత్ర పాదపాః |౨-౭౧-౧౨|

సాలాంస్ తు ప్రియకాన్ ప్రాప్య శీఘ్రాన్ ఆస్థాయ వాజినః |

అనుజ్ఞాప్య అథ భరతః వాహినీం త్వరితః యయౌ |౨-౭౧-౧౩|

వాసం కృత్వా సర్వ తీర్థే తీర్త్వా చ ఉత్తానకాం నదీం |

అన్యా నదీః చ వివిధాః పార్వతీయైఅః తురం గమైః |౨-౭౧-౧౪|

హస్తి పృష్ఠకం ఆసాద్య కుటికాం అత్యవర్తత |

తతార చ నర వ్యాఘ్రః లౌహిత్యే స కపీవతీం |౨-౭౧-౧౫|

ఏక సాలే స్థాణుమతీం వినతే గోమతీం నదీం |

కలింగ నగరే చ అపి ప్రాప్య సాల వనం తదా |౨-౭౧-౧౬|

భరతః క్షిప్రం ఆగచ్చత్ సుపరిశ్రాంత వాహనః |

వనం చ సమతీత్య ఆశు శర్వర్యాం అరుణ ఉదయే |౨-౭౧-౧౭|

అయోధ్యాం మనునా రాజ్ఞా నిర్మితాం స దదర్శ హ |

తాం పురీం పురుష వ్యాఘ్రః సప్త రాత్ర ఉషిటః పథి |౨-౭౧-౧౮|

అయోధ్యాం అగ్రతః దృష్ట్వా రథే సారథిం అబ్రవీత్ |

ఏషా న అతిప్రతీతా మే పుణ్య ఉద్యానా యశస్వినీ |౨-౭౧-౧౯|

అయోధ్యా దృశ్యతే దూరాత్ సారథే పాణ్డు మృత్తికా |

యజ్వభిర్ గుణ సంపన్నైః బ్రాహ్మణైః వేద పారగైః |౨-౭౧-౨౦|

భూయిష్ఠం ఋషైః ఆకీర్ణా రాజ ఋషి వర పాలితా |

అయోధ్యాయాం పురా శబ్దః శ్రూయతే తుములో మహాన్ |౨-౭౧-౨౧|

సమంతాన్ నర నారీణాం తం అద్య న శృణోమ్య్ అహం |

ఉద్యానాని హి సాయ అహ్నే క్రీడిత్వా ఉపరతైః నరైః |౨-౭౧-౨౨|

సమంతాత్ విప్రధావద్భిః ప్రకాశంతే మమ అన్యదా |

తాని అద్య అనురుదంతి ఇవ పరిత్యక్తాని కామిభిః |౨-౭౧-౨౩|

అరణ్య భూతా ఇవ పురీ సారథే ప్రతిభాతి మే |

న హి అత్ర యానైః దృశ్యంతే న గజైః న చ వాజిభిః |౨-౭౧-౨౪|

నిర్యాంతః వా అభియాంతః వా నర ముఖ్యా యథా పురం |

ఉద్యానాని పురా భాంతి మత్తప్రముదితాని చ |౨-౭౧-౨౫|

జనానాం రతిసమ్యోగేష్వత్యంతగుణవంతి చ |

తాన్యేతాన్యద్య వశ్యామి నిరానందాని సర్వశః |౨-౭౧-౨౬|

స్రస్తపర్ణైరనుపథం విక్రోశద్భిరివ ద్రుమైః |

నాద్యాపి శ్రూయతే శబ్దో మత్తానాం మృగపక్షిణాం |౨-౭౧-౨౭|

సమ్రక్తాం మధురాం వాణీం కలం వ్యాహరతాం బహు |

చందనాగురుసంపృక్తో ధూపసమ్మూర్చితోఽతులః |౨-౭౧-౨౮|

ప్రవాతి పవనః శ్రీమాన్ కిం ను నాద్య యథాపురం |

భేరీమృదఙ్గవీణానాం కోణసంఘట్టితః పునః |౨-౭౧-౨౯|

కిమద్య శబ్దో విరతః సదాఽదీనగతిః పురా |

అనిష్టాని చ పాపాని పశ్యామి వివిధాని చ |౨-౭౧-౩౦|

నిమిత్తాని అమనోజ్ఞాని తేన సీదతి తే మనః |

సర్వథా కుశలం సూత దుర్లభం మమ బంధుషు |౨-౭౧-౩౧|

తథా హ్యసతి సమ్మోహే హృదయం సీదతీవ మే |

విషణ్ణః శాంతహృదయస్త్రస్తః సులులితేంద్రియః |౨-౭౧-౩౨|

భరతః ప్రవివేశాశు పురీమిక్ష్వాకుపాలితాం |

ద్వారేణ వైజయంతేన ప్రావిశత్ శ్రాంత వాహనః |౨-౭౧-౩౩|

ద్వాహ్స్థైః ఉత్థాయ విజయం పృష్టః తైః సహితః యయౌ |

స తు అనేక అగ్ర హృదయో ద్వాహ్స్థం ప్రత్యర్చ్య తం జనం |౨-౭౧-౩౪|

సూతం అశ్వ పతేః క్లాంతం అబ్రవీత్ తత్ర రాఘవః |

కిమహం త్వరయానీతః కారణేన వినానఘ |౨-౭౧-౩౫|

అశుభాశఙ్కి హృదయం శీలం చ పతతీవ మే |

శ్రుతా నో యాదృశాః పూర్వం నృపతీనాం వినాశనే |౨-౭౧-౩౬|

ఆకారాః తాన్ అహం సర్వాన్ ఇహ పశ్యామి సారథే |

సమ్మార్జనవిహీనాని పరుషాణ్యుపలక్షయే |౨-౭౧-౩౭|

అసమ్యతకవాటాని శ్రీవిహీనాని సర్వశః |

బలికర్మవిహీనాని ధూపసమ్మేదనేన చ |౨-౭౧-౩౮|

అనాశితకుటుంబాని ప్రభాహీనజనాని చ |

అలక్స్మీకాని పశ్యామి కుటుంబిభవనాన్యహం |౨-౭౧-౩౯|

అపేతమాల్యశోభాని అసమ్మృష్టాజిరాణి చ |

దేవాగారాణి శూన్యాని న చాభాంతి యథాపురం |౨-౭౧-౪౦|

దేవతార్చాః ప్రవిద్ధాశ్చ యజ్ఞ్గోష్ఠ్యస్తథావిధాః |

మాల్యాపణేషు రాజంతే నాద్య పణ్యాని వా తథా |౨-౭౧-౪౧|

దృశ్యంతే వణిజోఽప్యద్య న యథాపూర్వమత్రవై |

ధ్యానసంవిగ్నహృదయాః నష్టవ్యాపారయంత్రితాః |౨-౭౧-౪౨|

దేవాయతనచైత్యేషుదీనాః పక్షిగణాస్తథా |౨-౭౧-౪౩|

మలినం చ అశ్రు పూర్ణ అక్షం దీనం ధ్యాన పరం కృశం |

సస్త్రీ పుంసం చ పశ్యామి జనం ఉత్కణ్ఠితం పురే |౨-౭౧-౪౪|

ఇతి ఏవం ఉక్త్వా భరతః సూతం తం దీన మానసః |

తాని అనిష్టాని అయోధ్యాయాం ప్రేక్ష్య రాజ గృహం యయౌ |౨-౭౧-౪౫|

తాం శూన్య శృంగ అటక వేశ్మ రథ్యాం |

రజో అరుణ ద్వార కపాట యంత్రాం |

దృష్ట్వా పురీం ఇంద్ర పురీ ప్రకాశాం |

దుహ్ఖేన సంపూర్ణతరః బభూవ |౨-౭౧-౪౬|

బహూని పశ్యన్ మనసో అప్రియాణి |

యాని అన్న్యదా న అస్య పురే బభూవుః |

అవాక్ శిరా దీన మనా నహృష్టః |

పితుర్ మహాత్మా ప్రవివేశ వేశ్మ |౨-౭౧-౪౭|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ఏకసప్తతితమః సర్గః |౨-౭౧|