అయోధ్యాకాండము - సర్గము 58

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే అష్టపఞ్చాశః సర్గః |౨-౫౮|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

ప్రత్యాశ్వస్తః యదా రాజా మోహాత్ ప్రత్యాగతః పునః |

థాజుహావ తం సూతం రామ వృత్త అంత కారణాత్ |౨-౫౮-౧|

తదా సూతో మహారాజ కృతాఞ్జలిరుపస్థితః|

రామమేవ అనుశోచంతం దుఃఖశోకసమన్వితం |౨-౫౮-౨|

వృద్ధం పరమ సంతప్తం నవ గ్రహం ఇవ ద్విపం |

వినిఃశ్వసంతం ధ్యాయంతం అస్వస్థం ఇవ కుంజరం |౨-౫౮-౩|

రాజా తు రజసా సూతం ధ్వస్త అఙ్గం సముపస్థితం |

అశ్రు పూర్ణ ముఖం దీనం ఉవాచ పరమ ఆర్తవత్ |౨-౫౮-౪|

క్వ ను వత్స్యతి ధర్మ ఆత్మా వృక్ష మూలం ఉపాశ్రితః |

సో అత్యంత సుఖితః సూత కిం అశిష్యతి రాఘవః |౨-౫౮-౫|

దుఃఖస్యానుచితో దుఃఖం సుమంత్ర శయనోచితః |

భూమి పాల ఆత్మజో భూమౌ శేతే కథం అనాథవత్ |౨-౫౮-౬|

యం యాంతం అనుయాంతి స్మ పదాతి రథ కుణ్‌ఝ్జరాః |

స వత్స్యతి కథం రామః విజనం వనం ఆశ్రితః |౨-౫౮-౭|

వ్యాళైః మృగైః ఆచరితం కృష్ణ సర్ప నిషేవితం |

కథం కుమారౌ వైదేహ్యా సార్ధం వనం ఉపస్థితౌ |౨-౫౮-౮|

సుకుమార్యా తపస్విన్యా సుమంత్ర సహ సీతయా |

రాజ పుత్రౌ కథం పాదైః అవరుహ్య రథాత్ గతౌ |౨-౫౮-౯|

సిద్ధ అర్థః ఖలు సూత త్వం యేన దృష్టౌ మమ ఆత్మజౌ |

వన అంతం ప్రవిశంతౌ తావ్ అశ్వినావ్ ఇవ మందరం |౨-౫౮-౧౦|

కిం ఉవాచ వచో రామః కిం ఉవాచ చ లక్ష్మణః |

సుమంత్ర వనం ఆసాద్య కిం ఉవాచ చ మైథిలీ |౨-౫౮-౧౧|

ఆసితం శయితం భుక్తం సూత రామస్య కీర్తయ |

జీవిష్యామ్యహమేతేన యయాతిరివ సాధుషు |౨-౫౮-౧౨|

ఇతి సూతః నర ఇంద్రేణ చోదితః సజ్జమానయా |

ఉవాచ వాచా రాజానం స బాష్ప పరిర్బద్ధయా |౨-౫౮-౧౩|

అబ్రవీన్ మాం మహా రాజ ధర్మం ఏవ అనుపాలయన్ |

అంజలిం రాఘవః కృత్వా శిరసా అభిప్రణమ్య చ |౨-౫౮-౧౪|

సూత మద్వచనాత్ తస్య తాతస్య విదిత ఆత్మనః |

శిరసా వందనీయస్య వంద్యౌ పాదౌ మహాత్మనః |౨-౫౮-౧౫|

సర్వం అంతః పురం వాచ్యం సూత మద్వచనాత్త్వయా |

ఆరోగ్యం అవిశేషేణ యథా అర్హం చ అభివాదనం |౨-౫౮-౧౬|

మాతా చ మమ కౌసల్యా కుశలం చ అభివాదనం |

అప్రమాదం చ వక్తవ్యా బ్రూయాశ్చైమిదం వచః |౨-౫౮-౧౭|

ధర్మనిత్యా యథాకాలమగ్న్యగారపరా భవ |

దేవి దేవస్య పాదౌ చ దేవవత్ పరిపాలయ |౨-౫౮-౧౮|

అభిమానం చ మానం చ త్యక్త్వా వర్తస్వ మాతృషు |

అను రాజాన మార్యాం చ కైకేయీమంబ కారయ |౨-౫౮-౧౯|

కుమారే భరతే వృత్తిర్వర్తితవ్యాచ రాజవత్ |

అర్థజ్యేష్ఠా హి రాజానో రాజధర్మమనుస్మర |౨-౫౮-౨౦|

భరతః కుశలం వాచ్యో వాచ్యో మద్ వచనేన చ |

సర్వాస్వ ఏవ యథా న్యాయం వృత్తిం వర్తస్వ మాతృషు |౨-౫౮-౨౧|

వక్తవ్యః చ మహా బాహుర్ ఇక్ష్వాకు కుల నందనః |

పితరం యౌవరాజ్యస్థో రాజ్యస్థం అనుపాలయ |౨-౫౮-౨౨|

అతిక్రాంతవయా రాజా మాస్మైనం వ్యవరోరుధః |

కుమారరాజ్యే జీవ త్వం తస్యైవాజ్ఞ్ప్రవర్తనాం |౨-౫౮-౨౩|

అబ్రవీచ్చాపి మాం భూయో భృశమశ్రూణి వర్తయన్ |

మాతేవ మమ మాతా తే ద్రష్టవ్యా పుత్రగర్ధినీ |౨-౫౮-౨౪|

ఇతి ఏవం మాం మహారాజ బృవన్న్ ఏవ మహా యశాః |

రామః రాజీవ తామ్ర అక్షో భృశం అశ్రూణి అవర్తయత్ |౨-౫౮-౨౫|

లక్ష్మణః తు సుసంక్రుద్ధో నిహ్శ్వసన్ వాక్యం అబ్రవీత్ |

కేన అయం అపరాధేన రాజ పుత్రః వివాసితః |౨-౫౮-౨౬|

రాజ్ఞా తు ఖలు కైకేయ్యా లఘు త్వాశ్రిత్య శాసనం |

కృతం కార్యమకార్యం వా వయం యేనాభిపీడితాః |౨-౫౮-౨౭|

యది ప్రవ్రాజితః రామః లోభ కారణ కారితం |

వర దాన నిమిత్తం వా సర్వథా దుష్కృతం కృతం |౨-౫౮-౨౮|

ఇదం తావద్యథాకామమీశ్వరస్య కృతే కృతం |

రామస్య తు పరిత్యాగే న హేతుం ఉపలక్షయే |౨-౫౮-౨౯|

అసమీక్ష్య సమారబ్ధం విరుద్ధం బుద్ధి లాఘవాత్ |

జనయిష్యతి సంక్రోశం రాఘవస్య వివాసనం |౨-౫౮-౩౦|

అహం తావన్ మహా రాజే పితృత్వం న ఉపలక్షయే |

భ్రాతా భర్తా చ బంధుః చ పితా చ మమ రాఘవః |౨-౫౮-౩౧|

సర్వ లోక ప్రియం త్యక్త్వా సర్వ లోక హితే రతం |

సర్వ లోకో అనురజ్యేత కథం త్వా అనేన కర్మణా |౨-౫౮-౩౨|

సర్వప్రజాభిరామం హి రామం ప్రవ్రాజ్య ధార్మికం |

సర్వలోకం విరుధ్యేమం కథం రాజా భవిష్యసి |౨-౫౮-౩౩|

జానకీ తు మహా రాజ నిఃశ్వసంతీ తపస్వినీ |

భూత ఉపహత చిత్తా ఇవ విష్ఠితా వృష్మృతా స్థితా |౨-౫౮-౩౪|

అదృష్ట పూర్వ వ్యసనా రాజ పుత్రీ యశస్వినీ |

తేన దుహ్ఖేన రుదతీ న ఏవ మాం కించిత్ అబ్రవీత్ |౨-౫౮-౩౫|

ఉద్వీక్షమాణా భర్తారం ముఖేన పరిశుష్యతా |

ముమోచ సహసా బాష్పం మాం ప్రయాంతం ఉదీక్ష్య సా |౨-౫౮-౩౬|

తథైవ రామః అశ్రు ముఖః కృత అంజలిః |

స్థితః అభవల్ లక్ష్మణ బాహు పాలితః స్థితః |

తథైవ సీతా రుదతీ తపస్వినీ |

నిరీక్షతే రాజ రథం తథైవ మాం |౨-౫౮-౩౭|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే అష్టపఞ్చాశః సర్గః |౨-౫౮|