అయోధ్యాకాండము - సర్గము 20

వికీసోర్స్ నుండి

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే వింశః సర్గః |౨-౨౦|

వాల్మీకి రామాయణము
రామాయణ కాండములు
1. బాలకాండము
2. అయోధ్యాకాండము
3. అరణ్యకాండము
4. కిష్కింధకాండము
5. సుందరకాండము
6. యుద్ధకాండము
7. ఉత్తరకాండము

తస్మింస్తు పురుష్వ్యాఘ్రే నిష్క్రామతి కృతాఞ్జలౌ |

ఆర్తశచ్దో మహాన్ జజ్ఞే స్త్రీణామ ంతఃపురే తదా |౨-౨౦-౧|

క్ఋ్‌త్యేష్వచోదితః పిత్రా సర్వస్యాంతః పురస్య చ |

గతిర్యః శరణం చాసీత్ స రోఓమోఽద్య ప్రవత్స్యతి |౨-౨౦-౨|

కౌసల్యాయాం యథా యుక్తో జనన్యాం వర్తతే సదా |

తథైవ వర్తతేఽస్మాసు జన్మప్రభృతి రాఘవః |౨-౨౦-౩|

న క్రుధ్యత్యభిశస్తోఽపి క్రోధనీయాని వర్జయన్ |

కృద్ధాన్ ప్రసాదయన్ సర్వాన్ స ఇతోఽద్య ప్రవత్స్యతి |౨-౨౦-౪|

అభుద్ధిర్బత నో రాజా జీవలోకం చరత్యయం |

యో గతిం సర్వభూతానాం పరిత్యజతి రాఘవం |౨-౨౦-౫|

ఇతి సర్వా మహిష్యస్తా వివత్సా ఇవ ధేనవః |

పతిమాచుక్రుశుశ్చైవ సస్వరం చాపి చుక్రుశుః |౨-౨౦-౬|

స హి చాంతః పురే ఘోరమార్తశబ్ధం మహీపతిః |

పుత్రశోకాభిసంతప్తః శ్రుత్వా వ్యాలీయతాసనే |౨-౨౦-౭|

రామః తు భ్ఋశం ఆయస్తః నిహ్శ్వసన్న్ ఇవ కుంజరః |

జగామ సహితః భ్రాత్రా మాతుర్ అంతః పురం వశీ |౨-౨౦-౮|

సో అపశ్యత్ పురుషం తత్ర వ్ఋద్ధం పరమ పూజితం |

ఉపవిష్టం గ్ఋహ ద్వారి తిష్ఠతః చ అపరాన్ బహూన్ |౨-౨౦-౯|

ద్ఋ్‌ష్ట్వై తు తదా రామం తే సర్వే సహసోత్థితాః |

జయేన జయతాం శ్రేష్ఠం వర్ధయంతి స్మ రాఘవం |౨-౨౦-౧౦|

ప్రవిశ్య ప్రథమాం కక్ష్యాం ద్వితీయాయాం దదర్శ సః |

బ్రాహ్మణాన్ వేద సంపన్నాన్ వ్ఋద్ధాన్ రాజ్ఞా అభిసత్క్ఋతాన్ |౨-౨౦-౧౧|

ప్రణమ్య రామః తాన్ వ్ఋద్ధాంస్ త్ఋతీయాయాం దదర్శ సః |

స్త్రియో వ్ఋద్ధాః చ బాలాః చ ద్వార రక్షణ తత్పరాః |౨-౨౦-౧౨|

వర్ధయిత్వా ప్రహ్ఋష్టాః తాః ప్రవిశ్య చ గ్ఋహం స్త్రియః |

న్యవేదయంత త్వరితా రామ మాతుః ప్రియం తదా |౨-౨౦-౧౩|

కౌసల్యా అపి తదా దేవీ రాత్రిం స్థిత్వా సమాహితా |

ప్రభాతే తు అకరోత్ పూజాం విష్ణోహ్ పుత్ర హిత ఏషిణీ |౨-౨౦-౧౪|

సా క్షౌమ వసనా హ్ఋష్టా నిత్యం వ్రత పరాయణా |

అగ్నిం జుహోతి స్మ తదా మంత్రవత్ క్ఋత మంగలా |౨-౨౦-౧౫|

ప్రవిశ్య చ తదా రామః మాతుర్ అంతః పురం శుభం |

దదర్శ మాతరం తత్ర హావయంతీం హుత అశనం |౨-౨౦-౧౬|

దేవకార్యనిమిత్తం చ తత్రాపశ్యత్ సముద్యతం|

దధ్యక్షతం ఘృతం చైవ మోదకాన్ హవిషస్తదా |౨-౨౦-౧౭|

లాజాన్ మాల్యాని శుక్లాని పాయసం కృసరం తథా |

సమిధః పూర్ణకుంభాంశ్ఛ దదర్శ రఘునందనః |౨-౨౦-౧౮|

తాం శుక్లక్షౌమసంవీతాం వ్రతయోగేన కర్శితాం |

తర్పయంతీం దదర్శాద్భిః దేవతాం దేవవర్ణినీం |౨-౨౦-౧౯|

సా చిరస్య ఆత్మజం ద్ఋష్ట్వా మాత్ఋ నందనం ఆగతం |

అభిచక్రామ సమ్హ్ఋష్టా కిశోరం వడవా యథా |౨-౨౦-౨౦|

స మాతరమభిక్రాంతాముపసంగృహ్య రాఘవః |

పరిష్వక్తశ్చ బాహుభ్యాముపాగ్రాతశ్చ మూర్ధని |౨-౨౦-౨౧|

తం ఉవాచ దురాధర్షం రాఘవం సుతం ఆత్మనః |

కౌసల్యా పుత్ర వాత్సల్యాత్ ఇదం ప్రియ హితం వచః |౨-౨౦-౨౨|

వ్ఋద్ధానాం ధర్మ శీలానాం రాజర్షీణాం మహాత్మనాం |

ప్రాప్నుహి ఆయుః చ కీర్తిం చ ధర్మం చ ఉపహితం కులే |౨-౨౦-౨౩|

సత్య ప్రతిజ్ఞం పితరం రాజానం పశ్య రాఘవ |

అద్య ఏవ హి త్వాం ధర్మ ఆత్మా యౌవరాజ్యే అభిషేక్ష్యతి |౨-౨౦-౨౪|

దత్తమాసనమాలభ్య భోజనేన నిమంత్రితః |

మాతరం రాఘవః కించిత్ ప్రసార్య అంజలిం అబ్రవీత్ |౨-౨౦-౨౫|

స స్వభావ వినీతః చ గౌరవాచ్ చ తదా ఆనతః |

ప్రస్థితో దణ్డకారణ్యమాప్రష్టుముపచక్రమే |౨-౨౦-౨౬|

దేవి నూనం న జానీషే మహద్ భయం ఉపస్థితం |

ఇదం తవ చ దుహ్ఖాయ వైదేహ్యా లక్ష్మణస్య చ |౨-౨౦-౨౭|

గమిష్యే దణ్డకారణ్యం కిమనేనాసనేన మే |

విష్టరాసనయోగ్యో హి కాలోఽయం మాముపస్థితః |౨-౨౦-౨౮|

చతుర్దశ హి వర్షాణి వత్స్యామి విజనే వనే |

మధు మూల ఫలైః జీవన్ హిత్వా మునివద్ ఆమిషం |౨-౨౦-౨౯|

భరతాయ మహా రాజో యౌవరాజ్యం ప్రయచ్చతి |

మాం పునర్ దణ్డక అరణ్యం వివాసయతి తాపసం |౨-౨౦-౩౦|

స ష్ట్చాష్టౌ చ వర్షాణి వత్స్యామి విజనే వనే |

ఆసేవమానో వన్యాని ఫలమూలైశ్చ చర్తయన్ |౨-౨౦-౩౧|

సా నికృత్తైవ సాలస్య యష్టిః పరశునా వనే |

పపాత సహసా దేవీ దేవతేవ దివశ్చ్యుతా |౨-౨౦-౩౨|

తాం అదుహ్ఖ ఉచితాం ద్ఋష్ట్వా పతితాం కదలీం ఇవ |

రామః తు ఉత్థాపయాం ఆస మాతరం గత చేతసం |౨-౨౦-౩౩|

ఉపావ్ఋత్య ఉత్థితాం దీనాం వడవాం ఇవ వాహితాం |

పాంశు గుణ్ఠిత సర్వ అగ్నీం విమమర్శ చ పాణినా |౨-౨౦-౩౪|

సా రాఘవం ఉపాసీనం అసుఖ ఆర్తా సుఖ ఉచితా |

ఉవాచ పురుష వ్యాఘ్రం ఉపశ్ఋణ్వతి లక్ష్మణే |౨-౨౦-౩౫|

యది పుత్ర న జాయేథా మమ శోకాయ రాఘవ |

న స్మ దుహ్ఖం అతః భూయః పశ్యేయం అహం అప్రజా |౨-౨౦-౩౬|

ఏకాఎవ హి వంధ్యాయాః శోకో భవతి మానవః |

అప్రజా అస్మి ఇతి సంతాపో న హి అన్యః పుత్ర విద్యతే |౨-౨౦-౩౭|

న ద్ఋష్ట పూర్వం కల్యాణం సుఖం వా పతి పౌరుషే |

అపి పుత్రే విపశ్యేయం ఇతి రామ ఆస్థితం మయా |౨-౨౦-౩౮|

సా బహూని అమనోజ్ఞాని వాక్యాని హ్ఋదయచ్చిదాం |

అహం శ్రోష్యే సపత్నీనాం అవరాణాం వరా సతీ |౨-౨౦-౩౯|

అతః దుహ్ఖతరం కిం ను ప్రమదానాం భవిష్యతి |

త్వయి సమ్నిహితే అపి ఏవం అహం ఆసం నిరాక్ఋతా |౨-౨౦-౪౦|

త్వయి సన్నిహితేఽప్యేవమహమాసం నిరాకృతా |

కిం పునః ప్రోషితే తాత ధ్రువం మరణం ఏవ మే |౨-౨౦-౪౧|

అత్యంతనిగృహీతాస్మి భర్తుర్నిత్య్మతంత్రితా |

పరివారేణ కైకేయ్యా సమా వాప్యథవాఽవరా |౨-౨౦-౪౨|

యో హి మాం సేవతే కశ్చిత్ అథ వా అపి అనువర్తతే |

కైకేయ్యాః పుత్రం అన్వీక్ష్య స జనో న అభిభాషతే |౨-౨౦-౪౩|

నిత్యక్రోధతయా తస్యాః కథం ను ఖరవాది తత్ |

కైకేయ్యా వదనం ద్రష్టుం పుత్ర శక్ష్యామి దుర్గతా |౨-౨౦-౪౪|

దశ సప్త చ వర్షాణి తవ జాతస్య రాఘవ |

అసితాని ప్రకాంక్షంత్యా మయా దుహ్ఖ పరిక్షయం |౨-౨౦-౪౫|

తదక్షయం మహాద్దుఃఖం నోత్సహే సహితుం చిరం |

విప్రకారం సపత్నీనామేవం జీర్ణాపి రాఘవ |౨-౨౦-౪౬|

అపశ్యంతీ తవ ముఖం పరిపూర్ణశశిప్రభం |

కృపణా వర్తయిష్యామి కథం కృపణజీవికాం |౨-౨౦-౪౭|

ఉపవాసైః చ యోగైః చ బహుభిః చ పరిశ్రమైః |

దుహ్ఖం సంవర్ధితః మోఘం త్వం హి దుర్గతయా మయా |౨-౨౦-౪౮|

స్థిరం తు హృదయం మన్యే మమ ఇదం యన్ న దీర్యతే |

ప్రావృషి ఇవ మహా నద్యాః స్పృష్టం కూలం నవ అంభసా |౨-౨౦-౪౯|

మమ ఏవ నూనం మరణం న విద్యతే |

న చ అవకాశో అస్తి యమ క్షయే మమ |

యద్ అంతకో అద్య ఏవ న మాం జిహీర్షతి |

ప్రసహ్య సిమ్హో రుదతీం ంఋగీం ఇవ |౨-౨౦-౫౦|

స్థిరం హి నూనం హృదయం మమ ఆయసం |

న భిద్యతే యద్ భువి న అవదీర్యతే |

అనేన దుఃఖేన చ దేహం అర్పితం |

ధ్రువం హి అకాలే మరణం న విద్యతే |౨-౨౦-౫౧|

ఇదం తు దుఃఖం యద్ అనర్థకాని మే|

వ్రతాని దానాని చ సమ్యమాః చ హి |

తపః చ తప్తం యద్ అపత్య కారణాత్ |

సునిష్ఫలం బీజం ఇవ ఉప్తం ఊషరే |౨-౨౦-౫౨|

యది హి అకాలే మరణం స్వయా ఇచ్చయా |

లభేత కశ్చిత్ గురు దుఃఖ కర్శితః |

గతా అహం అద్య ఏవ పరేత సంసదం |

వినా త్వయా ధేనుర్ ఇవ ఆత్మజేన వై |౨-౨౦-౫౩|

అథాపి కిం జీవిత మద్య మే వృథా |

త్వయా వినా చంద్రనిభాననప్రభ |

అనువ్రజిష్యామి వనం త్వయైవ గౌః |

సుదుర్బలా వత్సమివానుకాఙ్క్షయా |౨-౨౦-౫౪|

భృశం అసుఖం అమర్షితా తదా |

బహు విలలాప సమీక్ష్య రాఘవం |

వ్యసనం ఉపనిశామ్య సా మహత్ |

సుతం ఇవ బద్ధం అవేక్ష్య కిమ్నరీ |౨-౨౦-౫౫|

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే వింశఃసర్గః

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే వింశః సర్గః |౨-౨౦|