అయోధ్యాకాండము - సర్గము 14

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే చతుర్దశః సర్గః |౨-౧౪|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

పుత్ర శోక అర్దితం పాపా విసంజ్ఞం పతితం భువి |

వివేష్టమానం ఉదీక్ష్య సా ఐక్ష్వాకం ఇదం అబ్రవీత్ |౨-౧౪-౧|

పాపం క్ఋత్వా ఇవ కిం ఇదం మమ సంశ్రుత్య సంశ్రవం |

శేషే క్షితి తలే సన్నః స్థిత్యాం స్థాతుం త్వం అర్హసి |౨-౧౪-౨|

ఆహుః సత్యం హి పరమం ధర్మం ధర్మవిదో జనాః |

సత్యం ఆశ్రిత్య హి మయా త్వం చ ధర్మం ప్రచోదితః |౨-౧౪-౩|

సంశ్రుత్య శైబ్యః శ్యేనాయ స్వాం తనుం జగతీ పతిః |

ప్రదాయ పక్షిణో రాజన్ జగామ గతిం ఉత్తమాం |౨-౧౪-౪|

తథ హి అలర్కః తేజస్వీ బ్రాహ్మణే వేద పారగే |

యాచమానే స్వకే నేత్రేఉద్ధ్ఋత్య అవిమనా దదౌ |౨-౧౪-౫|

సరితాం తు పతిః స్వల్పాం మర్యాదాం సత్యం అన్వితః |

సత్య అనురోధాత్ సమయే వేలాం ఖాం న అతివర్తతే |౨-౧౪-౬|

స్త్యమేకపదం బ్రహ్మే సత్యే ధర్మః ప్రతిష్ఠతః|

సత్యమేవాక్షయా వేదాః సత్యేనై వాప్యతే పరం |౨-౧౪-౭|

సత్యం సమనువర్త్స్వ యది ధర్మే ధృతా మతిః |

సఫలః స వరో మేఽస్తు వరదో హ్యసి సత్తమ |౨-౧౪-౮|

ధర్మస్యేహాభికామార్థం మమ చైవాచిచోదనాత్ |

ప్రవ్రాజయ సుతం రామం త్రిః ఖలు త్వాం బ్రవీమ్యహం |౨-౧౪-౯|

సమయం చ మమ ఆర్య ఇమం యది త్వం న కరిష్యసి |

అగ్రతః తే పరిత్యక్తా పరిత్యక్ష్యామి జీవితం |౨-౧౪-౧౦|

ఏవం ప్రచోదితః రాజా కైకేయ్యా నిర్విశంకయా |

న అశకత్ పాశం ఉన్మోక్తుం బలిర్ ఇంద్ర క్ఋతం యథా |౨-౧౪-౧౧|

ఉద్భ్రాంత హ్ఋదయః చ అపి వివర్ణ వనదో అభవత్ |

స ధుర్యో వై పరిస్పందన్ యుగ చక్ర అంతరం యథా|౨-౧౪-౧౨|

విహ్వలాభ్యాం చ నేత్రాభ్యాం అపశ్యన్న్ ఇవ భూమిపః |

క్ఋచ్చ్రాత్ ధైర్యేణ సంస్తభ్య కైకేయీం ఇదం అబ్రవీత్ |౨-౧౪-౧౩|

యః తే మంత్ర క్ఋతః పాణిర్ అగ్నౌ పాపే మయా ధ్ఋతః |

తం త్యజామి స్వజం చైవ తవ పుత్రం సహ త్వయా |౨-౧౪-౧౪|

ప్రయాతా రజనీ దేవి సూర్యస్యోదయనం ప్రతి |

అభిషేకం గురుజన్స్త్వరయీష్యతి మాం ధ్రువం |౨-౧౪-౧౫|

రామాభిషేకసంభారైస్తదర్థముపకల్పితైః |

రామః కారయితవ్యో మే మృతస్య సలిలక్రియాం |౨-౧౪-౧౬|

త్వయా సపుత్త్రయా నైవ కర్తవ్యా సలిలక్రియా |

వ్యాహంతాస్యశుభాచారే యది రామాభిషేచనం |౨-౧౪-౧౭|

న చ శక్నోమ్యహం ద్రషుం పూర్వం తథా సుఖం |

హతహర్షం నిరానందం పునర్జనమవాఙ్ముఖం |౨-౧౪-౧౮|

తాం తథా బ్రువత్స్తస్య భూమిపన్య మహాత్మనః |

ప్రభాతా శర్వరీ పుణ్యా చంద్రనక్షత్రశ్రాలినీ |౨-౧౪-౧౯|

తతః పాప సమాచారా కైకేయీ పార్థివం పునః |

ఉవాచ పరుషం వాక్యం వాక్యజ్ఞా రోష మూర్చితా |౨-౧౪-౨౦|

కిం ఇదం భాషసే రాజన్ వాక్యం గర రుజ ఉపమం |

ఆనాయయితుం అక్లిష్టం పుత్రం రామం ఇహ అర్హసి |౨-౧౪-౨౧|

స్థాప్య రాజ్యే మమ సుతం క్ఋత్వా రామం వనే చరం |

నిహ్సపత్నాం చ మాం క్ఋత్వా క్ఋత క్ఋత్యో భవిష్యసి |౨-౧౪-౨౨|

స నున్నైవ తీక్షేన ప్రతోదేన హయ ఉత్తమః |

రాజా ప్రదోచితః అభీక్ష్ణం కైకేయీం ఇదం అబ్రవీత్ |౨-౧౪-౨౩|

ధర్మ బంధేన బద్ధో అస్మి నష్టా చ మమ చేతనా |

జ్యేష్ఠం పుత్రం ప్రియం రామం ద్రష్టుం ఇచ్చామి ధార్మికం |౨-౧౪-౨౪|

తతః ప్రభాతాం ర్జనీముదితే చ దివాకరే |

పుణ్యే నక్షత్రయోగే చే ముహూర్తే చ సమాహితే |౨-౧౪-౨౫|

వసిష్ఠో గుణసంపన్నః శిష్యేః పరివృతస్తదా |

ఉపగృహ్యాశు సంభారాన్ [రవివేశ పురోత్తమం |౨-౧౪-౨౬|

సిక్తసంమార్జితపథాం పతాకోత్తమభూషితాం |

విచిత్రకుసుమాకీర్ణాం నానాస్రగ్భిర్విరాజితాం |౨-౧౪-౨౭|

సంహృష్టమనుజోపేతాం సమృద్ధవిపణాపణాం |

మహోత్సవసమాకీర్ణాం రాఘవార్థే సముస్త్సుకాం |౨-౧౪-౨౮|

చందనాగురుధూపైశ్చ సర్వతః ప్రతిధూపితాం |

తాం పురీం సమతిక్రమ్య పురందరపురోపమాం |౨-౧౪-౨౯|

దదర్శాంతః పురశ్రేష్ఠం నానాద్విజగణాయుతం |

పౌరజానపదాకిర్ర్ర్ణం బ్రాహ్మణైరుపశోభితం |౨-౧౪-౩౦|

తదంతః పురమాసాద్య వ్యతిచక్రామ తం జనం |౨-౧౪-౩౧|

వసిష్ఠః పరమప్రీతః పరమర్షిర్వివేశ చ |

స త్వపశ్యద్వినిష్క్రాంతం సుమంత్రం నామ సారథిం |

ద్వారే మనుజసింహస్య సచివం ప్రియదర్శనం |౨-౧౪-౩౨|

తమువాచ మహాతేజాః సూతపుత్రం విశారదం |౨-౧౪-౩౩|

వసిష్ఠః క్షిప్రమాచక్ష్వ నృపతే ర్మామిహాగతం |

ఇమే గఙ్గోదకఘటాః సాగరేభ్యశ్చ కాఞ్చనాః |౨-౧౪-౩౪|

ఔదుంబరం భద్రపీఠమభిషేకార్థమాగతం |

సర్వబీజాని గంధాశ్చ రత్నాని వివిధాని చ |౨-౧౪-౩౫|

క్షౌద్రం దధి ఘృతం లాజా దర్భాః సుమనసః పయః |

అష్టౌ చ కన్యా రుచిరా మత్తశ్ఛ వరవారణః |౨-౧౪-౩౬|

చతురశ్వో రథః శ్రీమాన్ నిస్త్రింశో ధనురుత్తమం |

వాహనం నరసంయుక్తం చత్రం చ శశిపన్నిభం |౨-౧౪-౩౭|

శ్వేతే చ వాలవ్యజనే భృఙ్గారుశ్ఛ హిరణ్మయః |

హేమదామపినద్ధశ్చ కికుద్మాన్ పాణ్డురో వృషః |౨-౧౪-౩౮|

కేసరీ చ చతుర్దంష్ట్రో హి శ్రేష్ఠో మహాబలః |

సింహానస్నం వ్యాఘ్రతనుః సమిద్ధశ్ఛ హుతాశనః |౨-౧౪-౩౯|

సర్వవాదిత్రసంఘాశ్చ వేశ్యాశ్ఛాలంకృతాః స్త్రియః |

ఆచార్యా బ్రాహ్మణా గావః పుణ్యశ్చ మృగపక్షిణః |౨-౧౪-౪౦|

పౌరజానపదశ్రేష్ఠా నైగమాశ్చ గణైః సహ |

ఏతే చాన్యే చ బహవో నీయమానాః ప్రియంవదాః |౨-౧౪-౪౧|

అభిషేకాయ రామస్య సహ తిష్ఠంతి పార్థివైః |

త్వరయస్వ మహారాజం యథా సముదితేఽహని |౨-౧౪-౪౨|

పుణ్యే నక్షత్రయోగే చ రామో రాజ్యమవాప్నుయాత్ |

ఇతి తస్య వచః శ్రుత్వా సూతపుత్రో మహాత్మనః |౨-౧౪-౪౩|

స్తువన్నృపతిశార్ధూలం ప్రవివేశ నివేశనం |

తం తు పూర్వోదితం వృద్ధం ద్వారస్థా రాజసమ్మతం |౨-౧౪-౪౪|

న శేకురభిసంరోద్ధుం రాజ్ఞః ప్రయచికీర్ష్వః |

స సవీపస్థితో రాజ్ఞ్స్తామవస్థామజజ్ఞీవాన్ |౨-౧౪-౪౫|

వాగ్భిః పరమతుష్టాభిరభిష్టోతుం ప్రచక్రమే |

తతః సూతో యథాకాలం పార్థివస్య నివేశనే |౨-౧౪-౪౬|

సుమంత్రః ప్రాఞ్జలిర్భూత్వా తుష్టావ జగతీపతిం |

యథా నందతి తేజస్వీ సాగరో భాస్కరోదయే |

ప్రీతహ్ ప్రీతేన మనసా తథానందఘనః స్వతః |౨-౧౪-౪౭|

ఇంద్రమస్యాం తు వేళాయామభితుష్టావ మాతలిః |౨-౧౪-౪౮|

సోఽజయద్ధానవాన్సర్వాంస్తథా త్వాం బోధయామ్యహం |

వేదాః సహాఙ్గవిద్యాశ్ఛ యథాహ్యాత్మభువం విభుం |౨-౧౪-౪౯|

బ్రహ్మాణం బోధయంత్యద్య తథా త్వాం బోధయామ్యహం |

ఆదిత్యః సహ చంద్రేణ యథా భూతధరాం శుభాం |౨-౧౪-౫౦|

బోధయత్యద్య పృథివీం తథా త్వాం బోధయామ్యహం |

ఉత్తిష్ఠాశు మహారాజ కృతకౌతుకమఙ్గళః |౨-౧౪-౫౧|

విరాజమానో వపుషా మేరోరివ దివాకరః |

సోమసూర్యౌ చ కాకుత్థ్స శివవైశ్రవణావపి |౨-౧౪-౫౨|

వరుణాశ్ఛగ్నిరింద్రశ్చ విజయం ప్రదిశంతు తే |

గతా భగవతీ రాత్రిః కృతకృత్య మిదం తవ |౨-౧౪-౫౩|

బుద్ధ్యస్వ సృపశార్దూల కురు కార్యమనంతరం |

ఉదతిష్ఠత రామస్య సమగ్రమభిషేచనం |౨-౧౪-౫౪|

పౌరజానపదైశ్చాపి నైగమైశ్చ కృతాఞ్జలిః |

స్వయం వసిష్ఠో భగవాన్ బ్రాహ్మణైః సహ తిష్ఠతి |౨-౧౪-౫౫|

క్షిప్రమాజ్ఞ్ప్యతాం రాజన్ రాఘవస్యాభిషేచనం |

యథా హ్యపాలాః పశవో యథా సేనా హ్యానాయకా |౨-౧౪-౫౬|

యథా చంద్రం వినా రాత్రిర్యథా గావో వినా వృషం |

ఏవం హి భవితా రాష్ట్రం యత్ర రాజా న దృశ్యతే |౨-౧౪-౫౭|

ఇతి తస్య వచః శ్రుత్వా సాంత్వపూర్వమివార్థవత్ |

అభ్యకీర్యత శోకేన భూయ ఏవ మహీపతిః |౨-౧౪-౫౮|

తతః స రాజా తం సూతం సన్న హర్షః సుతం ప్రతి |

శోక ఆరక్త ఈక్షణః శ్రీమాన్ ఉద్వీక్ష్య ఉవాచ ధార్మికః |౨-౧౪-౫౯|

వాక్యైస్తు ఖలు మర్మాణి మమ భూయో నికృంతసి |

సుమంత్రః కరుణం శ్రుత్వా ద్ఋష్ట్వా దీనం చ పార్థివం |౨-౧౪-౬౦|

ప్రగ్ఋహీత అంజలిః కించిత్ తస్మాత్ దేశాత్ అపాక్రమన్ |

యదా వక్తుం స్వయం దైన్యాన్ న శశాక మహీ పతిః |౨-౧౪-౬౧|

తదా సుమంత్రం మంత్రజ్ఞా కైకేయీ ప్రత్యువాచ హ |

సుమంత్ర రాజా రజనీం రామహర్షసముత్సుకః |౨-౧౪-౬౨|

ప్రజాగరపరిశ్రాంతో నిద్రావశముపేయువాన్ |

తద్గచ్ఛ త్వరితం సూత రాజపుత్రం యశస్వినం |౨-౧౪-౬౩|

రామమానయ భద్రం తే నాత్ర కార్యా విచారణా |

స మన్యమానః కల్యాణం హృదయేన నన్నంధ చ |౨-౧౪-౬౪|

నిర్జగామ చ సంప్రీత్యా త్వరితో రాజశాసనాత్ |

సుమంత్రశ్చింతయామాస త్వరితం చోదితస్తయా |౨-౧౪-౬౫|

వ్యక్తం రామోఽభిషేకార్థమిహాయాస్యతి ధర్మవిత్ |

ఇతి సూతో మతిం కృత్వా హర్షేణ మహతా వృతః |౨-౧౪-౬౬|

నిర్జగామ మహాబాహో రాఘవస్య దిదృక్షయా |

సాగరహ్రదసంకాశాత్సుమంత్రోఽంతఃపురాచ్ఛుభాత్ |౨-౧౪-౬౭|

నిష్క్రమ్య జనసంబాధం దదర్శ ద్వారమగ్రతః |

తతః పురస్తత్సాసా వినిర్గతో |

మహీపతీన్ ద్వారగతో విలోకయన్ |

దదర్శ పౌరాన్ వివిధాన్మహాధనా |

నుపస్థితాన్ ద్వారముపేత్య విష్ఠతాన్ |౨-౧౪-౬౮|

ఇత్యార్శే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే చతుర్దశః సర్గః

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే చతుర్దశః సర్గః |౨-౧౪|