అయోధ్యాకాండము - సర్గము 104

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

వసిశ్ఠహ్ పురతహ్ కృ్ఇత్వా దారాన్ దషరథస్య చ |

అభిచక్రామ తం దెషం రామదర్షనతర్శితహ్ || 2-104-1

రాజపత్న్యష్చ గచ్చ్హంత్యొ మందం మందాకినీం ప్రతి |

దదృ్ఇషుస్తత్ర తత్తీర్థం రామలక్శ్మణసెవితం || 2-104-2

కౌసల్యా బాశ్పపూర్ణెన ముఖెన పరిషుశ్యతా |

సుమిత్రామబ్రవీద్దీనా యాష్చాన్యా రాజయొశితహ్ || 2-104-3

ఇదం తెశామనాథానాం క్లిశ్టమక్లిశ్టకర్మణాం |

వనె ప్రాక్కలనంతీర్థం యె తె నిర్విశయీకృ్ఇతాహ్ || 2-104-4

ఇతస్సుమిత్రె పుత్రస్తె సదా జలమతంద్రితహ్ |

స్వయం హరతి సౌమిత్రిర్మమ పుత్రస్య కారణాత్ || 2-104-5

జఘన్యమపి తె పుత్రహ్ కృ్ఇతవాన్న తు గర్హితహ్ |

భ్రాతుర్యదర్థసహితం సర్వం తద్విహితం గుణైహ్ || 2-104-6

అద్యాయమపి తె పుత్రహ్ క్లెషానామతథొచితహ్ |

నీచానర్థసమాచారం సజ్జం కర్మ ప్రముఝ్ణ్చతు || 2-104-7

దక్శిణాగ్రెశు దర్భెశు సా దదర్ష మహీతలె |

పితురిణ్‌గుదిపిణ్యాకం వ్యస్తమాయతలొచనా || 2-104-8

తం భూమౌ పితురార్తెన న్యస్తం రామెణ వీక్శ్యసా |

ఉవాచ దెవీఇ కౌసల్యా సర్వా దషరథస్త్రియహ్ || 2-104-9

ఇదమిక్శ్వాకునాథస్య రాఘవస్య మహాత్మనహ్ |

రాఘవెణ పితుర్దత్తం పష్యతై తద్యథావిధి || 2-104-10

తస్య దెవసమానస్య పార్థివస్య మహాత్మనహ్ |

నైతదౌపయికం మన్యె భుక్తభొగస్య భొజనం || 2-104-11

చతురంతాం మహీం భుక్త్వా మహెంద్రసదృ్ఇషొ విభుహ్ |

కథమిణ్‌గుదిపిణ్యాకం స భుణ్‌త్కె వసుధాదిపహ్ || 2-104-12

అతొ దుహ్ఖతరం లొకె న కింఝ్ణ్చిత్ప్రతిభాతి మా |

యత్ర రామహ్ పితుర్దద్యాదిణ్‌గుదిక్శొదమృ్ఇద్ధిమాన్ || 2-104-13

రామెణెణ్‌గుదిపిణ్యాకం పిత్తుర్దత్తం సమీక్శ్య మె |

కథం దుహ్ఖెన హృ్ఇదయం న స్పొటతి సహస్రధా || 2-104-14

ష్రుతిస్తు ఖల్వియం సత్య లౌకికీ ప్రతిభాతి మా |

యదన్నహ్ పురుశొ భవతి తదన్నాస్తస్య దెవతాహ్ || 2-104-15

ఎవమార్తాం సపత్న్యస్తా జగ్మురాష్వాస్య తాం తదా |

దదృ్ఇషుష్చష్రమె రామం స్వర్గచ్యుతమివామరం || 2-104-16

సర్వభొగైహ్ పరిత్యక్తం రామం సంప్రెక్శ్య మాతరహ్ |

ఆర్త ముముచురష్రుణి సస్వరం షొకకర్షతాహ్ || 2-104-17

తాసాం రామహ్ సముత్థాయ జగ్రహ చరణాన్ షుభాన్ |

మాతృ్ఈణాం మనుజవ్యాఘ్రహ్ సర్వాసాం సత్యసంగరహ్ || 2-104-18

తాహ్ పాణిభిహ్ సుఖస్సర్షైద్వణ్‌గులితలైష్షుభైహ్ |

ప్రమమార్జూ రజహ్ పృ్ఇశ్ఠాద్రామస్యాయతలొచనాహ్ || 2-104-19

సౌమిత్రిరపి తాహ్ సర్వా మాతృ్ఈఇహ్ సంప్రెక్ష్య దుహ్ఖితహ్ |

ఆభ్యావాదయదాసక్తం షనైరామాదనంతరం || 2-104-20

యథా రామె తథా తస్మిన్ సర్వా వవృ్ఇతిరె స్త్రియహ్ |

వృ్ఇత్తిం దషరథాజ్జాతె లక్శ్మణె షుభలక్శణె || 2-104-21

సీతాపి చరణాంస్తసాముపసంగృ్ఇహ్య దుహ్ ఖితా |

ష్వష్రూణామష్రుపూర్ణాక్షి సా బభూవాగ్రతహ్ స్థితా || 2-104-22

తాం పరిశ్వజ్య దుహ్ఖార్తాం మాతా దుహితరం యథా |

వనవాసకృ్ఇషాం దీనాం కౌసల్యా వాక్యమబ్రవీత్ || 2-104-23

విదెహరాజస్య సుతా స్నుశా దషరథస్య చ |

రామపత్నీ కథం దుహ్ఖం సంప్రాప్తా నిర్జనె వనె || 2-104-24

పద్మమాతపసంతప్తం పరిక్లిశ్టమివొత్పలం |

కాఝ్ణ్చనం రజసా ధ్వస్తం క్స్లిశ్టం చంద్రమివాంబుదైహ్ || 2-104-25

ముఖం తె ప్రెక్శ్య మాం షొకొ దహత్యగ్నిరివాష్రయం |

భృ్ఇషం మనసి వైదెహి వ్యసనారణిసంభవహ్ || 2-104-26

బ్రువంత్యమెవమార్తాయాం జనన్యాం భరతాగ్రజహ్ |

పాదావాసాద్య జగ్రాహ వసిశ్టస్య చ రాఘవహ్ || 2-104-27

పురొహితస్యగ్ని సమస్య వై తదా |

బృ్ఇహస్పతెరింద్రమివామరాధిపహ్ |

ప్రగృ్ఇహ్య పాదౌ సుసమృ్ఇద్ధతెజసహ్ |

సహైవ తెనొపనివెష రాఘవహ్ || 2-104-28

తతొ జఘన్యం సహితైహ్ సమంత్రిభిహ్ |

పురప్రధానైష్చ సహైవ సైనికైహ్ |

జనెన ధర్మజ్ఝ్ణతమెన ధర్మవా |

నుపొపవిశ్టొ భరతస్తదాగ్రజం || 2-104-29

ఉపొపవిశ్టస్తు తదా స వీర్యవాం |

స్తపస్వివెశెణ సమీక్శ్య రాఘవం |

ష్రియా జ్వలంతం భరతహ్ కృ్ఇతాఝ్ణ్జలి |

ర్యథా మహెంద్రహ్ ప్రయతహ్ ప్రజాపతిం || 2-104-30

కిమెశ వాక్యం భరతొ.ద్య రాఘవం |

ప్రణమ్య స్త్కృ్ఇత్య చ సాధు వక్శ్యతి |

ఇతీవ తస్యార్యజనస్య తత్త్వతొ |

బభూవ కౌతూహలముత్తమం తదా || 2-104-31

స రాఘవహ్ సత్యధృ్ఇతిష్చ లక్శ్మణొ |

మహానుభావొ భరతష్చ ధార్మికహ్ |

వృ్ఇతాహ్ సుహృ్ఇద్భిష్చ విరెజురధ్వరె |

యథా సద్స్యహ్ సహితాస్త్రయొ.అగ్నయహ్ || 2-104-32