శివరాత్రిమాహాత్మ్యము/పంచమాశ్వాసము
పంచమాశ్వాసము
| క. | శ్రీదయితప్రియసేవక | 1 |
| వ. | అక్కథకుం డిట్లని చెప్పె. నివ్విధంబున నుక్కుమిగిలి ముక్కంటి ప్రమథులు ఘంటాహుడుక్కాడమరు ఢాంకారారవంబుగా వెంటాడించి తోలినఁ బలాయితులై (యమ)కింకరులు వసంతకాలకుసుమిత కంకేళీపాదపంబులభంగి పారిషదవీరఘోరత్రిశూలప్రహరణప్రహారంబులం బ్రభవించు క్రొత్తనెత్తురుల జొత్తిల్లుచు నెదురి కేతెంచిన పరివారంబునకుం బాటిల్లిన పలాయనత్వంబునకు జటాధారుల దౌష్ట్యంబునకు దుర్వృత్తుండగు సుకుమారు నుత్త[మ]పదప్రాప్తికిం జిత్తంబున విషాదంబు నొందుచుఁ జిత్రగుప్తు రావించి కృతాంతుం డతనితో నిట్లనియె. | 2 |
| చ. | కవిలియ విచ్చి చెప్పు గణకత్వవిశారద చిత్రగుప్త సం- | 3 |
| వ. | అనినఁ జిత్రగుప్తుండు కవిలియ సమ్ముఖంబునకుఁ దెచ్చి పాయపుచ్చి జంబూద్వీపంబున నార్యావర్తవిషయంబున వింధ్యాచలోత్తరభాగంబున నైరావతీశతద్రూవిపాశా సింధు[1]వితస్తానదీమధ్యంబున హేమాంగదుం డను రాజు రాజధాని రత్నపురంబున యజ్ఞదత్తుం డను బ్రాహ్మణుని భార్య సుశీలకుం బ్రభవించిన కుమారుండు సుకుమారుండు. | 4 |
| సీ. | |
| గీ. | జెంచు సేవించె నిల్లూఱడించుకొనియె | 5 |
| వ. | కృతాంతుండు గొంతతడవు విచారించి చిత్రగుప్తుం గనుంగొని. | 6 |
| శా. | ఏలా యీ యధమాధికారము పరాధీనత్వదుఃఖాఢ్యమున్ | 7 |
| సీ. | |
| గీ. | శాఠ్యముననైనఁ బరిహాససరణినైన | 8 |
| వ. | అని యాక్షణంబ చిత్రగుప్తాదులతోడం గూడి యముండు విరూపాక్షసందర్శనార్థంబు శివలోకంబున కరుగువాఁడు త్రయోవింశతిసంఖ్యాకంబులైన స్వర్గలోకంబు(లు) గడచి సప్తర్షిమండలంబు లంఘించి మహర్లోకంబు దాఁటి సత్యలోకం బతిక్రమించి సర్వలోకోత్తమోత్తమంబును ద్వాత్రింశత్కోటియోజనవిస్తారంబును జాంబూనదవిమానసహస్రసంకులంబును బహ్వాశ్చర్యధుర్యంబునునగు మహాస్థానంబు ప్రవేశించి బహుయోజనవిస్తీర్ణంబులును నానాద్వారసమంచితంబులును మణితోరణసంయుక్తంబులును హేమరత్నవితర్దికోటిశోభితంబులు దివ్యరత్నవిమానాఢ్యంబులు దివ్యపతాకాచ్ఛత్రవిచిత్రంబులు శాతకుంభస్ఫటికరత్నస్తంభసంభరితంబులు మహాకాళ భృంగిరిటి కుంభకుంభోదర ప్రముఖ ప్రమథగణాకీర్ణంబులు ననంతాశ్చర్యయుక్తంబులునగు దివ్యకక్ష్యాంతరంబులు దఱిసి పూర్వద్వారంబున. | 9 |
| క. | [7]సుయశోధీధనకాంతా- | 10 |
| వ. | కాంచి దండప్రణామంబు చేసి శైలాది కిట్లని విన్నవించె. | 11 |
| సీ. | |
| గీ. | ననుచుఁ బ్రియమాడు యమరాజు నాదరించి | |
| | మ్రొక్కి హస్తసరోరుహంబులు మొగిడ్చి | 12 |
| సీ. | ఓ జగన్నాథ యో యుడురాజశేఖర | |
| గీ. | దక్షిణాశాధిపతి దండధరుఁడు దాను | 13 |
| వ. | అని పలికి శివుని ముఖప్రసాదంబు నింగితం బెఱింగి నందికేశ్వరుండు తన్నుం బ్రవేశింపంజేయఁ జిత్రగుప్తసహితుండై చనువాఁడు ముందట. | 14 |
| సీ. | దేవదేవుని పూర్వదిగ్భాగమునయందుఁ | |
| గీ. | వికటపాటలఘనజటామకుటకోటి- | 15 |
| గీ. | దక్షిణంబున వీక్షించె దండపాణి | 16 |
| సీ. | బ్రాహ్మి [13]మాహేశ్వరి వారాహి కౌమారి | |
| | మాలతినాఁగ సుబాలికనా బల- | |
| గీ. | ప్రమథవర్గంబు లయకాలభైరవుండు | 17 |
| వ. | శంఖచక్రధరుండును పీతాంబరుండును గౌస్తుభోద్భాసితవక్షఃస్థలుండును గిరీట కటక హార నూపుర గ్రైవేయ కంఠికాది నానావిధ దివ్యాభరణభూషితుండును లక్ష్మీసహాయుండునునై పురాణపురుషోత్తముండును, నష్టవసువులును, ద్వాదశాదిత్యులును, సిద్ధ విద్యాధర గంధర్వాక్షీణ యక్ష భుజంగ గుహ్యకులును మొదలుగాఁ గలవారును మఱియునుం గలవారల హరుని యుత్తరదిక్కునం గాంచి వైవస్వతుం డద్భుతంబందుచు నభ్యంతరమందిరంబు ప్రవేశించి. | 18 |
| సీ. | వేదోక్తమగు క్రియావిధిఁ బాశుపతమహా- | |
| గీ. | దివ్యసింహాసనాసీనుఁ ద్రిపురహరునిఁ | 19 |
| వ. | వీక్షించి దండప్రణామంబు చేసి నిలిచి చేతులు మొగిడ్చి మహేశున కిట్లని స్తుతించె. | 20 |
| తాళ రగడ. | జయజయ సచరాచరసర్వజగత్సర్గస్థితిసంహారతిరోభా- | |
| | శరణం మమ తవ చరణం భూయాత్సరసిరుహపలాశోదరారుణం | 21 |
| సీ. | హరినీలలింగంబునందు దైత్యారాతి | |
| గీ. | భక్తిఁ బూజించి తమతమపదవు లొంది- | 22 |
| వ. | సర్వజ్ఞ [27]సకలసృష్టిస్థిత్యంతకారణవరేణ్య భక్తిగమ్య సకలకల్మషాపహ శ్రీపాదపద్మ వేదాగమపురాణేతిహాససంహితామహాఫలభూత సర్వభూతహృదయస్థిత అఖిలదేవమయ మహాదేవ నీకు నమస్కరింతు. | 23 |
| సీ. | ఎవ్వానియందుండు నెల్లభూతంబులు | |
| గీ. | పురు(షుఁ)డని బ్రహ్మమని యజ్ఞపురుషుఁడనియు | 24 |
| వ. | ఒక విన్నపం బవధరింపుమా. | 25 |
| సీ. | |
| గీ. | 26 |
| గీ. | అభవ నీ కింకరుండు ఖట్వాంగహేతి | 27 |
| హరిగతి రగడ. | |
| మ. | అవుఁగాకేమి జగజ్జనిస్థితిలయవ్యాపారపారంగతుం- | 29 |
| సీ. | |
| గీ. | 30 |
| గీ. | ప్రమథు లవనిసురుని మేన బంధ మూడ్చి | 31 |
| సీ. | జలధరంబులనుండి స్రవియించు జలధార | |
| గీ. | గాని నరునకు నెన్నశక్యంబుగావు | 32 |
| గీ. | ఎన్ని శాస్త్రంబు లీక్షించియేని నేరఁ- | |
| | [44]యనఁగ దానికి నిష్కృతి యాచరింప. | 33 |
| గీ. | 34 |
| వ. | అని దండప్రణామంబు చేసి కరకమలంబులు మొగిడ్చి నిలిచియున్నఁ గనుంగొని మందస్మితసుందరవదనారవిందుండై యిందుధరుం డిట్లనియె. | 35 |
| సీ. | |
| గీ. | నవనిసురుఁడాది చండాలుఁ డాదిగాఁగ | 36 |
| శా. | జ్ఞానాజ్ఞానకృతంబులయ్యుఁ బశుహింసాబ్రహ్మహత్యాసురా- | 37 |
| వ. | ఈ సుకుమారుండు. | 38 |
| గీ. | మకరరాశిస్థుఁడై (యంశుమాలి) యుండ | 39 |
| వ. | అదియును. | 40 |
| గీ. | కూతుఁ జండాలి నాలిఁగాఁ గోరి రాత్రి | 41 |
| సీ. | తీర్థమాడింపంగ దివ్యాంబరము గట్టి | |
| | ధూపంబు లర్పింప దీపంబు ముట్టింప | |
| గీ. | బహువిధ[52]స్తుతులు పఠియింపంగ వినియుఁ | 42 |
| వ. | వేదసారంబున శివునిం బూజింపుచు శివరాత్రివ్రతంబు చేసి (బ్రహ్మ) బ్రహ్మత్వంబు నొందె. విద్యాసారంబున శివునిం బూజింపుచు శివరాత్రివ్రతంబు చేసి వసురుద్రాదిత్యులు దేవత్వంబు గైకొనిరి. రాజసూయసహస్రంబును నశ్వమేధాయుతంబును గపిలధేనుకోటిదానంబును బుణ్యక్షేత్రనివాసంబును దీర్థావగాహంబును నొనర్చిన ఫలంబు కోటిగుణితంబై సుకుమారునకు సిద్ధించె. ఇతండు సర్వతపస్వులకును నిఖిలపుణ్యవంతులకును సకలభాగ్యాధికుండు. వణిక్పథంబునఁ గల్పాంతపర్యంతం బనేకభోగం(బు ల)నుభవించి కాలాంతరంబున దధీచుండనం (బరఁగు) మాహేశ్వ[రుండై] భూమియందు జన్మింపఁగలఁడు. ఇట్టిది శివ[రాత్రి]పుణ్యవ్రత మాహాత్మ్యంబు. | 43 |
| గీ. | అనిన విని యంతకుండు పురాంతకునకు | 44 |
| వ. | పుణ్యశివరాత్రివ్రతంబు చేయఁబూని యభవుతో “దేవా నీ భక్తులు మాననీయులు; వారి లక్షణంబులు నాకుఁ దెలియవలయు నానతి” మ్మనుటయుఁ బ్రసన్నహృదయుండై పరమేశ్వరుండు. | 45 |
| సీ. | అఖిలాంగకముల భస్మాలేప మొనరించు | |
| గీ. | 46 |
| వ. | అనిన విని ప్రీతిచేతస్కుఁడై యముఁడు మాహేశ్వరుండును, దక్షిణామూర్తియు, మృగాంకధరుండును, నీలకంఠుఁడును నగు | |
| | పరమేశ్వరునకు నభివాదనంబు చేసి “దేవ! సుకుమారుని నిమిత్తంబున దేవరచేతఁ బుణ్యశివరాత్రీవ్రతమాహాత్మ్యంబును, భస్మోద్ధూళనత్రిపుండ్రమాహాత్మ్యంబును, రుద్రాక్షమాహాత్మ్యంబును నెఱింగితిఁ గృతార్థుండనైతి” నని పలికి పునఃప్రణామం బాచరించి సముచితప్రకారంబున వీడ్కొని యముండు నిజపురంబునకుం జని సభామధ్యంబునం ధర్మాసనాసీనుండై [యౌలుం]బరాదుల తనదూతల రావించి యందఱం [గలయం] గనుఁగొని యిట్లనియె. | 47 |
| గీ. | వినుఁడు భటులార యవధానవృత్తి మీరు | 48 |
| వ. | వారి లక్షణంబు లెటువంటివనిన. | 49 |
| సీ. | కమియ భస్మోద్ధూళనము శరీరంబున | |
| గీ. | నలవరించినవారు పురారిభక్తు | 50 |
| సీ. | మృగటంకధరుఁడైన మీనాంకదమనుని | |
| గీ. | నాత్మ నెవ్వఁడు చింతించు (ననవరతము) | 51 |
| సీ. | కడు నేకకాలద్వికాలత్రికాలంబు | |
| | యజ్ఞానమునఁ బ్రమత్తాలస్యముననైన | |
| గీ. | వారు మాన్యులు పార్వతీవల్లభునకు | 52 |
| క. | శివునెడ భక్తియు నెప్పుడు | 53 |
| క. | అలవోకయుఁ గలలోనను | 54 |
| ఆ. | పాపకర్మునైన భాగ్యహీనునినైనఁ | 55 |
| ఆ. | 56 |
| క. | ప్రాసాదము నిర్మాల్యము | 57 |
| వ. | అని కృతాంతుఁడు తామసాధ్వానంబు(?) నౌలుంబరాదులకుఁ జెప్పి యీ ప్రకారంబులయందు ఘంటాధ్వానంబులతో సర్వజంతువిజ్ఞాపనంబుగాఁ జాటుండని యంతర్ధానంబు గావించె. దూతలు నట్లు కావించిరి. ఈ ప్రకారంబున శౌనకాదులకు రోమహర్షణమునిప్రవరసుతుండు సూతుండు చెప్పెనంత. | 58 |
| శా. | రామామన్మథ భోజరాజకవితారమ్యప్రభావో(న్న)తా | |
| | సోమార్కానలనేత్రతేజ గురుశుశ్రూషాత్మసంవర్ధితా | 59 |
| క. | లింగార్చ(నదే)హా నవ- | 60 |
| మాలిని. | పరమపరకలాపా భాసురానంగరూపా | 61 |
గద్యము
ఇది శ్రీమత్కమలనాభపౌత్ర మారయామాత్యపుత్ర సకలవిద్యా
సనాథ శ్రీనాథనామధేయ ప్రణీతంబయిన
శివరాత్రిమాహాత్మ్యంబునందుఁ
బంచమాశ్వాసము.
- ↑ తా. వితస్తానాది మధ్యంబున
- ↑ తా. కన్యకాంత
- ↑ తా. గారవమున
- ↑ ము. ను
- ↑ తా. యందేని
- ↑ తా. యవని జలము
- ↑ తా. సుయశోభీధనకాంతా
- ↑ తా. నిశరవాండనై
- ↑ తా. నెఱుఁగ
- ↑ తా. సన్నిధానముకు నేఁగి
- ↑ తా. కంఠా
- ↑ ఈపాదములకు సరిపోవునంత స్థలము తాళపత్రమున ఊరక విడువబడినది
- ↑ తా. మాహిషి
- ↑ తా. ప్రమథిసేనా
- ↑ తా. అద్వెతతత్వవేదద్వయరహస్యజ్ఞాన
- ↑ తా. బర్వతోద్భవాపూర్ణుం బార్శ్వబాగు
- ↑ తా. పాదాంభోరుహద్వంద్వపీఠికోపాంత
- ↑ తా. మహమేకయా
- ↑ తా. రహస్త్యకణాయమాన
- ↑ తా. నిటల
- ↑ తా. సంట్టతమస్తసమస్తోపాధిధ్రుమమితి
- ↑ తా. హలపవిత
- ↑ తా. కైవయం భవత్తం జ్ఞాతుం
- ↑ తా. కస్యేకయో వాచా
- ↑ తా. కతివిధగుణయన్ హలమిహభిరుహే యై రసై
- ↑ తా. శోలినః
- ↑ తా. సకలస్థిత్యకారణవరేణ్య
- ↑ తా. కాద్యత
- ↑ తా. దక్షిణేశాధిపత్యంబు
- ↑ తా. పంపితి
- ↑ తా. లోటు
- ↑ తా. డనియెడి
- ↑ తా. ముకుబండ్లు
- ↑ తా. అయిదొ మొరయో
- ↑ తా. బని యాక్రోశించుచు
- ↑ తా. జయవాది
- ↑ తా. వీఁపులు ప్రహరించుచు వెంటాడించంగను
- ↑ తా. పెనుంబడుటకై
- ↑ తా. ముట్టునో
- ↑ తా. త్రాళ్ళ
- ↑ తా. తప్పుతండువు
- ↑ తా. వెనక
- ↑ తా. మెన్నండూ
- ↑ తా. యనుని; ము. యగునె
- ↑ తా. అవిర
- ↑ వపర
- ↑ తా. నాటి
- ↑ తా. యై
- ↑ తా. య
- ↑ తా. వీక్షించునాఁడు
- ↑ తా. గప్పురమునం
- ↑ తా. స్తోత్రముల్
- ↑ తా. నధ్వరంబు
- ↑ తా. బాపనీతియు
- ↑ తా. శివసాదృశ్యులురు
- ↑ తా. జేయ
- ↑ తా. భటుల
- ↑ తా. దాసిన
- ↑ తా. యుద్ధ
- ↑ తాళపత్రమున రెండు పాదములే యున్నవి.