షష్ఠాంకము
ప్రథమ స్థలము : అడవి.
[వాల్మీకి కృష్ణాజి నాసీనుఁడై యుండును]
వాల్మీ : సర్వకాల సర్వవస్థలయందుఁ దపోనందనిలీనమైన నా చిత్తము కుటుంబవాగురుల దవుల్కొనది. ఆహా! సంపర్గదోషము! కుశలవుల నెత్తి పెంచుకతమునఁ దపోదగ్ధరసమగు నాహృదయముగూడ సాంసారిక ప్రేమకుఁ దావలమైనది. ఇఁక సామాన్యుల విషయము చెప్పవలయునా?
లోకేశ్వరా, నిదాఘసంతాపమున శుష్కించిన వన లతలువోలె యెన్నఁడో జీర్ణించిన సంసారవాసనలఁ బునరుజ్జీవింపనెంచి యిట్టి చిత్రమగు లీలనొకటి గల్పించితివా? అఘటనా ఘటన చాతురీసమంచితా, కుశలవుల నా పోషణముననుంచి యొక బాధ్యతను గలిగించితివి. నన్నెప్పుడు బాధ్యాతావిముక్తుని గావించెదవు? కుశలవులకు యధావిధిగ ఉపనయనము గావించితిని. క్షత్త్రియోచితవిద్యలయందు నిపుణులఁగాంచితిని. వీరకుమారు లిఁకఁ బర్ణశాలలఁ గష్టములకుఁ బాల్పడఁ దగరు. నవఖండ సాంరాజ్యధురంధర క్షముండగు రామభద్రుని పుత్రు లెక్కడ - ఆకలములు దిని, అడవులఁ దపోనిష్ఠలఁ గాలముగడపు మాబోంట్ల కుటీరములెక్కడ?
ఆ జనక రాజకుమారి, పుత్రకులమూలమున నింతకాలము బ్రతికియున్నది. లేకున్న నెప్పుడో ప్రాణపరిత్యాగము గావించుకొనియుండును.
[నేపథ్యమున]
వాల్మీకిమునీంద్రా, మృత్యుంజయ తీర్థసేవాతత్పరులగు ఋషీశ్వరులు
