హలో...డాక్టర్/పచ్చకామెరలు (Jaundice)
18. పచ్చకామెరలు (Jaundice) పచ్చకామెర్లు :
పచ్చకామెర్లు, కామెర్లు, పసరికలు ( Jaundice) అనే మాట చాలామంది వినే ఉంటారు. ఒంటికి పచ్చరంగు రావడాన్ని పచ్చకామెర్లు కలుగుట అంటారు. ఈ పసుపురంగు కామెర్లు ఉన్నవారి కళ్ళ తెల్లగుడ్డుపై (శ్వేత పటలము; Sclera) బాగా కనిపిస్తుంది. ఈ పసుపు వర్ణమునకు కారణము బిలిరుబిన్ అనే వర్ణకము (pigment). రోగుల రక్తములో బిలిరుబిన్ (Bilirubin) హెచ్చయి చర్మము, కంటి తెల్లగుడ్డుపైన చేరుటవలన ఆ వర్ణము కలుగుతుంది. రక్తములో ఏ ఏ కారణాల వలన బిలిరుబిన్ పెరుగుతుందో చర్చించే ముందు ఆ బిలిరుబిన్ ఎలా వస్తుందో వివరిస్తాను. బిలిరుబిన్ ఉత్పత్తి, విసర్జ న :-
రక్తములో ఎఱ్ఱకణాల వలన రక్తమునకు ఎఱ్ఱరంగు కలుగుతుంది. ఎఱ్ఱ రక్తకణాలు ప్రాణవాయువును (Oxygen) ఊపిరితిత్తుల నుంచి గ్రహించి శరీరములో వివిధ కణజాలమునకు చేర్చి వివిధ అవయవాల కణజాలము నుంచి బొగ్గుపులుసువాయువుని (Carbon dioxide) గైకొని ఊపిరి తిత్తులకు విసర్జనకై చేర్చుటకు తోడ్పడుతాయి. ఎఱ్ఱరక్తకణాలలో హీమోగ్లోబిన్ అనే వర్ణకము (Pigment) ఉంటుంది. ఈ వర్ణకము వాయు సంవా హనమునకు తోడ్పడుతుంది. హీమ్ (Heme) అనే రసాయనము గ్లోబిన్ అనే మాంసకృత్తితో సంయోగము చెందుట వలన హీమోగ్లోబిన్ ఏర్పడుతుంది. హీమ్ లో పార్ఫిరిన్ అనే రసాయన పదార్థము, ఇనుప అయనము (Ion) కలిసి ఉంటాయి. ఇనుప అయన ప్రభావముతో హీమోగ్లోబిన్ ప్రాణవాయువు, బొగ్గుపులుసువాయువు, యితర వాయువులను సంధించుకొని ఆ వాయువులకు వాహనముగా పనిచేస్తుంది. ఎఱ్ఱరక్తకణాలు శరీరములో
- 206 :: ఎముకల మజ్జలో (Bone marrow) ఉత్పత్తి అవుతాయి. రక్త ప్రవాహములో
సుమారు మూడునెలల కాలము మని, వృద్ధకణములు ప్లీహములోను (Spleen) కాలేయములోను (Liver) భక్షకకణములచే (Phagocytes) విచ్ఛేదనము పొందుతాయి. విచ్ఛేదనము పొందిన ఎఱ్ఱరక్తకణముల నుంచి విడుదలయే హీమోగ్లోబిన్ హీమ్ గాను, గ్లోబిన్ గాను ఛేదింపబడుతుంది. హీమ్ లో ఉన్న ఇనుము అయము తొలగించబడి శరీరములో నిక్షేపమయి మరల ఉపయోగపడుతుంది. ఇనుము పోగా మిగిలిన పార్ఫిరిన్ చక్రఛేదనము పొందుటవలన బిలిరుబిన్ ఏర్పడుతుంది. ఈ విధముగా ఏర్పడిన బిలిరుబిన్ బంగారు పసిడిఛాయలో ఉంటుంది. ఈ బిలిరుబిన్ కాలేయకణములలో గ్ లూ కొ రోనికామ్ల ము తో (Glucoronic acid) సంయోగము పొంది కాలేయమునుంచి పైత్యరసముతో (Bile) పైత్య నాళములకు (Bile ducts), పిత్తాశయమునకు ఆపై చిన్నప్రేవులకు విసర్జింపబడుతుంది. పెద్దప్రేవులలో, సూక్షాంగజీవులు గ్లూకొరోనికామ్లమును తొలగించి బిలిరుబిన్ ని యూరోబిలినోజన్ గా (Urobilinogen) మారుస్తాయి. యూరోబిలినోజెన్ కొంత రక్తములోనికి గ్రహించబడి ఆమ్లజనీ కరణముచే (Oxidation) యూరోబిలిన్ గా (Urobilin) మార్పుచెంది మూత్రము ద్వారా విసర్జితమవుతుంది. యూరోబిలిన్ వలన మూత్రమునకు ఎండుగడ్డి రంగు కలుగుతుంది. పెద్దప్రేవులలో యూరోబిలినోజెన్ లో చాలాభాగము స్టెర్కోబిలిన్ గా (Stercobilin) మార్చబడుతుంది. స్టెర్కోబిలిన్ మలమునకు గోధుమరంగు యిస్తుంది. గ్లూకరానికామ్లముతో కాలేయకణములలో సంయోగమైన బిలిరుబిన్ (Conjugated Bilirubin) ని ‘పత్యక్ష బిలిరుబిన్‘ (Direct Bilirubin) గా వ్యవహరిస్తారు. సంయోగముకాని బిలిరుబిన్ (Unconjugated Bilirubin) పరోక్ష బిలిరుబిన్ (Indirect Bilirubin). పరోక్ష బిలిరుబిన్ కి జలద్రావణీయత ( Water solubility) ఉండదు. అది పైత్యరసములోనికి రాదు. ప్రేవులకు చేరదు. సంయోగ బిలిరుబిన్ కి జలద్రావణీయత ఉండుటచే ప్రేవులకు పైత్యరసముతో చేరుతుంది. రక్తములో బిలిరుబిన్ పరిమాణము 2 మి.గ్రా / డె.లీ కంటె ఎక్కువైతే పచ్చ కామెరలు పొడచూపుతుంది.
- 207 :: పచ్చకామెర్ల కు కారణాలు :రక ్తకణ విచ్ఛేదనపు / కాలేయ పూర్వపు కామెరలు ( Hemolytic / Prehepatic
jaundice) :
ఎఱ్ఱరక్తకణాలు సుమారు 90 దినాల ఆయువు కలిగి ఉంటాయి. అవి త్వరితముగా అధిక ప్రమాణములలో విచ్ఛేదనమయితే వాటి నుంచి అధిక మోతాదులలో హీమోగ్లోబిన్ > హీమ్ > బిలిరుబిన్ లు విడుదల అవుతాయి. అధిక ప్రమాణములో విడుదల అయే బిలిరుబిన్ ను కాలేయము త్వరితముగా గ్లూకరానికామ్లముతో సంయోగపఱచ జాలనపుడు రక్తములో అసంయోగపు బిలిరుబిన్ (uncojugated - Indirect bilirubin) ప్రమాణము 2 మి.గ్రా. కంటె ఎక్కువైతే పసరికలు కలుగుతాయి. జన్యుపరముగా వచ్చే రక్తకణ విరూప వ్యాధులు; లవిత్రకణ వ్యాధి (Sickle cell anemia), వంశపారంపర్య గోళకార కణవ్యాధి (Hereditary Spherocytosis), అసాధారణపు హీమోగ్లోబినుల (Hemoglobinopathies) వలన రక్తకణముల ఆయువు తగ్గి అవి త్వరితముగా విచ్ఛేదన పొందవచ్చును.
శరీర రక్షణ వ్యవస్థకు (Immunological system) స్వ (Self), పర (External) విచక్షణాలోపము కలుగుతే స్వయంప్రహరణ వ్యాధులు (Autoimmune diseases) కలిగి రక్తకణ విచ్ఛేదనము విశేషముగా జరుగవచ్చును. అందువలన రక్తక్షీణత (Autoimmune hemolytic Anemia), కామెరలు కూడా కలుగుతాయి.
అసంయోగపు బిలిరుబిన్ రక్తములో హెచ్చయినా దానికి జలద్రావణీయత (నీటిలో కరుగుట) లేకపోవుటచే మూత్రములో బిలిరుబిన్ ఉండదు. కాని కాలేయములో సంయోగ ప్రక్రియ (Conjugation) వలన ప్రేవులకు సంయోగపు బిలిరుబిన్ ఎక్కువగా చేరి యూరోబిలినోజెన్ ఎక్కువగా ఉత్పత్తి అయి మూత్రములో యూరోబిలినోజెన్ ఎక్కువగా ఉంటుంది.
- 208 :: కాలేయపు కామెరలు ( Hepatic / Hepatocellular jaundice ) :-
కాలేయపు కణాలలో బిలిరుబిన్ గ్లూకొరోనికామ్లముతో సంయోగము చెంది (Conjugate) జలద్రావణీయత పొంది పైత్యరసములో (Bile) స్రవించబడి పైత్యనాళముల (Bile ducts) ద్వారా చిన్నప్రేవుల మొదటి భాగమైన డుయోడినమునకు (Duodenum) చేరుతుంది. కాలేయపు వ్యాధులు ఉన్నవారిలో బిలిరుబిన్ గ్లూకొరోనికామ్లముల సంయోగమునకు, సంయోగమైన బిలిరుబిన్ యొక్క స్రావమునకు, అంతరాయము కలుగుట వలన, రక్తములో బిలిరుబిన్ ప్రమాణములు పెరుగుతాయి. విషజీవాంశముల (Viruses) వలన, సూక్షాంగజీవులు వలన, పరాన్నభుక్తులు వలన వచ్చే కాలేయతాపములు (Hepatitis), మద్యము, విషపదార్థములు, కొన్ని ఔషధములు వలన కలిగే కాలేయవ్యాధులు, నారంగ కాలేయ వ్యాధి (Cirrhosis of liver), కాలేయములో కర్కటవ్రణములు (Cancers) కాలేయపు పచ్చకామెర్లు కలిగిస్తాయి. అవరోధక కామెరలు :కాలేయ అనంతరపు కామెరలు (Obstructive jaundice : Post hepatic Jaundie ) :కాలేయములో గ్లూకొరోనికామ్లముతో సంయోగమయిన బిలిరుబిన్ పైత్యరసములో స్రవించబడి పైత్యనాళముల (bile ducts) ద్వారా ప్రథమాంత్రమునకు (duodenum) చేరుతుంది. పైత్య ప్రవాహమునకు అవరోధము కలుగుతే సంయోగపు బిలిరుబిన్ (Conjugated bilirubin) తిరోగమనమయి రక్తములో ప్రసరించబడుతుంది. ఈ సంయోగపు బిలిరుబిన్ చర్మము, శ్వేతపటలములలో చేరి కామెరలు కలిగిస్త ుం ది, మూత్రములో విసర్జించబడి మూత్రమునకు పచ్చరంగు కలిగిస్త ుం ది, చెమటలో స్రవించబడి దుస్తులకు పచ్చరంగు చేకూరుస్తుంది. ప్రేవులకు బిలిరోబిన్ చేరకపోవుట వలన మూత్రములో యూరోబిలినోజెన్ ఉండదు. మలము సుద్దరంగులో ఉంటుంది. పైత్య నాళములలో రాళ్ళు (Biliary stones), పైత్య నాళములలో పెరుగుదలలు (Growths), క్లోమములోని
- 209 :: కర్కటవ్రణములు (Pancreatic cancers) యితర నాళ బంధనములు,
యీ అవరోధక పచ్చకామెర్లు (Obstructive jaundice) కలుగచేస్తాయి.
వైద్యపరీక్షలతో బాటు, రక్తపరీక్షలు, శ్రవణాతీతధ్వని చిత్రీకరణలు (Ultrasonography), గణనయంత్ర చిత్రీకరణములు (cat scans), అయస్కాంత ప్రతిధ్వని చిత్రీకరణములు (magnetic resonance imaging), హెపటైటిస్ పరీక్షలు, కణపరీక్షలు (Biopsies), అంతర్దర్శన పరీక్షలు (Endoscopic examinations), రోగనిర్ణయానికి తోడ్పడుతాయి. కాలేయ తాపము ( Hepatitis) :-
కాలేయతాపము విషజీవాంశములు (viruses) వలన, సూక్షాంగ జీవులు (bacteria) వలన, పరాన్నభుక్తులు (parasites) వలన, మద్యపానము వలన, కొన్ని ఔషధాల వలన, కలుగవచ్చును. కాలేయకణములు కొన్ని విచ్ఛిన్నము అగుటచే రక్తములో కాలేయ జీవోత్ప్రేరకముల (Liver enzymes) పరిమాణములు పెరుగుతాయి. కామెరలు కూడా కలుగ వచ్చు. విషజీవాంశముల (Viruses) వలన వచ్చే కాలేయతాపములు :హెపటై టిస్ ఎ ( Hepatitis A ) :
ఈ విషజీవాంశములు కలుషిత జలము, కలుషిత ఆహారములు తీసుకొనుట వలన (పురీష వదన మార ్గ ము /fecal-oral route) శరీరములోనికి ప్రవేశిస్తాయి. ఈ వ్యాధి సోకినవారు వ్యాధిలక్షణములు కనిపించుటకు కొద్ది వారముల ముందుగాను, వ్యాధి కలిగిన కొద్దివారములు తరువాత కూడా విషజీవాంశములను (viruses) మలములో విసర్జిస్తారు. అట్టి మలముతో కలుషితమైన నీరు, ఆహారములను గ్రహించుట వలన వ్యాధి సోకుతుంది. పచ్చకామెర్లు ప్రధాన లక్షణము. కొంతమందిలో ఏ లక్షణాలు పొడచూపవు. ఈ వ్యాధి 99 శాతము మందిలో ఒకటి, రెండు మాసములలో సంపూర్ణముగా దానికదే నయమవుతుంది. వీరికి ఏ మందులు అవసరము ఉండవు. చక్కని ఆహారము సమకూర్చి శుష్కించకుండా చూస్తే చాలు. ఒక శాతపు మందిలో ప్రమాదకర కాలేయవైఫల్యము (Fulminant hepatic failure) కలుగవచ్చును. అట్టివారికి పరకాలేయ దానము (Liver
- 210 :: Transplantation) అవసరము కావచ్చు. దీనిని అరికట్టుటకు టీకాలు
లభ్యము. అందఱికీ ఆ టీకాలు వెయ్యాలి. హెపటై టిస్ బి ( Hepatitis B ) :-
ఈ విషజీవాంశములు (viruses) ఆంత్రేతర మారము ్గ ల (Parenteral routes) ద్వారా శరీరములోనికి ప్రవేశిస్తాయి. వ్యాధిగ్రస్త పరరక్త దానముల (Blood transfusions) వలన, విషజీవాంశములతో కలుషితమైన సూదులు వాడుట వలన, వ్యాధిగ్రస్థులతో సంభోగించుట వలన, ఈ వ్యాధి వ్యాపిస్తుంది.ఈ వ్యాధిగ్రస్థులలో 95 నుంచి 99 శాతము మందిలో వ్యాధి దానంతట అదే రెండు నుంచి నాలుగు మాసములలో తగ్గిపోతుంది. వీరికి ఆలంబన చికిత్స (Supportive treatment) అవసరము, వీరికి సరియైన పోషక ఆహారము, ద్రవములు అందేటట్లు చూడాలి. వీరు మద్యము, కాలేయానికి హాని కలిగించు ఔషధములు వినియోగించకూడదు. వ్యాధి తీవ్రముగా ఉంటే విషజీవాంశ నాశకములను (antivirals) వాడాలి. ఆరు మాసములకు వ్యాధి తగ్గకపోతే దానిని దీర్ఘకాలిక కాలేయతాపముగా (Chronic Hepatitis) పరిగణించాలి. హెపటైటిస్ బి 2 - 5 శాతము మందిలో దీర్ఘకాలిక వ్యాధిగా పరిణామము చెందుతుంది. వీరికి విషజీవాంశ నాశకములను (antivirals) వాడుతారు. దీర్ఘకాలిక కాలేయ తాపము కలిగిన వారిలో కొందఱికి నారంగ కాలేయ వ్యాధి (Cirrhosis of liver), కాలేయ కర్కటవ్రణములు (hepatic cancers) రావచ్చు. ఈ వ్యాధి రాకుండా టీకాలు ఉన్నాయి. అందఱికీ ఆ టీకాలు అవసరము. వ్యాధిగ్రస్థులైన తల్లులకు పుట్టిన పిల్లలకు పుట్టిన 12 గంటలలో టీకాతో బాటు ప్రతిరక్షకములను (immunoglobulin) కూడా వ్యాధి నివారణకై యివ్వాలి. హెపటై టిస్ సి ( Hepatitis C ) :-
హెపటైటిస్ సి విషజీవాంశములు (viruses) వ్యాధిగ్రస్తమైన రక్తము, రక్తాంశములు, శరీర ద్రవములతో రక్త గ్రహణముల ద్వారా గాని, సూదుల ద్వారా గాని, సంభోగము వలన గాని, శరీరములోనికి ప్రవేశించి కాలేయ
- 211 :: తాపము కలిగిస్తాయి. కాలేయ కణముల నుంచి కాలేయ జీవోత్ప్రేరకములు
(liver enzymes) విడుదలయి రక్తములో వాటి పరిమాణములు పెరుగుతాయి. హెపటైటిస్ సి వలన కాలేయపు వ్యాధి కలిగిన వారందఱిలో వ్యాధి లక్షణాలు కనిపించవు. కామెరలు కూడా కలుగక పోవచ్చును. విషజీవాంశములకు
ప్రతిరక్షకాలను (Antibodies) రక్తపరీక్షలో కనుగొనుట వలన వ్యాధి నిర్ణయము చేయవచ్చు. విషజీవాంశములను కూడా రక్తపరీక్షలతో కనుక్కోవచ్చును. విషజీవాంశములు (viruses) రక్తములో పొడచూపినవారికి మందులతో చికిత్స చేయగలిగే అవకాశాలు ఎక్కువే. ఈ వ్యాధి దీర్ఘకాలిక వ్యాధిగా పరిణమిస్తే నారంగ కాలేయ వ్యాధికి ( Cirrhosis of liver ), కాలేయ కర్కటవ్రణములకు ( Liver Cancers) దారి తీయవచ్చును. హెపటైటిస్ సి కి టీకాలు లభ్యముగా లేవు. వ్యాధిగ్రస్థులను మందులతో నయము చేయుట వలన, వారి సంఖ్యను తగ్గించవచ్చు. రక్తదానము చేసే వారికి హెపటైటిస్ బి, సి, వ్యాధులు లేవని నిర్ధారించుట వలన, సురక్షిత రక్తము , రక్త ాం శములనే వాడుటవలన, సూదులతో మాదకద్రవ్యాల వినియోగము అరికట్టుట వలన, సురక్షితమైన సూదులు, క్షురికలను వాడుట వలన, సురక్షిత సంభోగము వలన హెపటైటిస్ బి, సి వ్యాధులను నివారించవచ్చును. హెపటై టిస్ డి ( Hepatitis D ) :-
దీనిని కలిగించు నలుసులు విషజీవాంశముల (viruses) కంటె చిన్నవి. హెపటైటిస్ బి ఉన్నవారికే ఈ వ్యాధి కలుగుతుంది. రక్త ము , రక్త ాం శములు, శారీరక ద్రవముల ద్వారా ఈ నలుసులు శరీరములోనికి ప్రవేశిస్తాయి. చాలామందిలో ఈ వ్యాధి దానంతట అదే తగ్గిపోతుంది. దీనికి టీకాలు లభ్యముగా లేవు. హెపటై టిస్ ఇ ( Hepatitis E ) :-
ఆసియాఖండములో ఈ వ్యాధి ఉన్నది. ఢిల్లీ, కాశ్మీరు, మయినమారులలో ఈ వ్యాధి అలలుగా కొన్ని పర్యాయములు పెచ్చుమీరింది. ఈ విషజీవాంశములు (viruses) కలుషిత ఆహార పానీయముల ద్వారా శరీరములోనికి
- 212 :: చేరుతాయి. దీర్ఘ కా లిక వ్యాధికి దారి తీయక పోయినా, గర్భిణీస్త్రీలలో
ఈ వ్యాధి తీవ్రమయి సుమారు 20 శాతము మందిలో మృత్యువునకు దారితీస్తుంది. చైనాలో ఈ వ్యాధికి టీకా లభ్యము. పందులలో ఈ వ్యాధి ప్రబలముగా ఉంటుంది. హెచ్చు ఉష్ణోగ్రతలలో ఉడికించని పందిమాంసపు వినియోగము వలన ఈ వ్యాధి రావచ్చును.
సూక్షాంగజీవులు, పరాన్నభుక్తులు (మలేరియా, అమీబా, ట్రిపనోజోమా, లీష్మానియా, ఎఖినోకోకస్ గ్రాన్యులోసస్, కాలేయపు క్రిమి ఫాషియోలా హెపాటికా లు) కాలేయవ్యాధులు కలిగిస్తాయి.
కలుషిత ఆహార పానీయముల వలన కాలేయపు వ్యాధులే గాక అనేక యితర వ్యాధులు వ్యాప్తి చెందుతాయి కాబట్టి ప్రజలు అందఱికీ పాశ్చాత్యదేశపు మరుగుదొడ్లను సమకూర్చి మలములను కలుషరహితము చెయ్యాలి. అందఱికీ సురక్షిత జలము లభ్యము అగునట్లు చూడాలి. ఇది అన్ని ప్రభుత్వాల, అన్ని నాగరిక సమాజాల బాధ్యత.
- 213 ::