సుందరకాండము - సర్గము 47

సర్గ – 47

సేనా పతీన్ పంచ స తు ప్రమాపితాన్ | హనూమతా సానుచరాన్ సవాహనాన్ | సమీక్ష్య రాజా సమరోద్ధతోన్ముఖం | కుమారమక్షం ప్రసమైక్షతాగ్రతః || 5.47.1

స తస్య దృష్ట్యర్పణ సంప్రచోదితః | ప్రతాపవాన్ కాంచన చిత్ర కార్ముకః | సముత్పపాతాథ సదస్యుదీరితో | ద్విజాతి ముఖ్యైర్హవిషేవ పావకః || 5.47.2

తతో మహద్బాల దివా కర ప్రభం | ప్రతప్త జాంబూ నద జాల సంతతం | రథాం సమాస్థాయ యయౌ స వీర్యవాన్ | మహాహరిం తం ప్రతి నైరృతర్షభః || 5.47.3

తతస్తపస్సంగ్రహ సంచయార్జితం | ప్రతప్త జాంబూ నద జాల శోభితం | పతాకినం రత్న విభూషిత ధ్వజం | మనో జవాష్టాశ్వ వరైః సుయోజితం || 5.47.4

సురాసురాధృష్యమసంగ చారిణం | రవి ప్రభం వ్యోమ చరం సమాహితం | సతూణమష్టాసి నిబద్ధ బంధురం | యథా క్రమావేశిత శక్తి తోమరం || 5.47.5

విరాజమానం ప్రతిపూర్ణ వస్తునా | సహేమ దామ్నా శశి సూర్య వర్చసా | దివా కరాభం రథమాస్థితస్తతః | స నిర్జగామామర తుల్య విక్రమః || 5.47.6

స పూరయన్ ఖం చ మహీం చ సాచలాం | తురంగ మతంగ మహారథ స్వనైః | బలైస్సమేతైస్స హి తోరణ స్థితం | సమర్థమాసీనముపాగమత్ కపిం || 5.47.7

స తం సమాసాద్య హరిం హరీక్షణో | యుగాంత కాలాగ్నిమివ ప్రజా క్షయే | అవస్థితం విస్మిత జాత సంభ్రమః | సమైక్షతాక్షో బహు మాన చక్షుషా || 5.47.8

స తస్య వేగం చ కపేర్మహాత్మనః | పరాక్రమం చారిషు పార్థివాత్మజః | విచారయన్ స్వం చ బలం మహాబలో | హిమ క్షయే సూర్య ఇవాభివర్ధతే || 5.47.9

స జాత మన్యుః ప్రసమీక్ష్య విక్రమం | స్థిరం స్థిరస్సమ్యతి దుర్నివారణం | సమాహితాత్మా హనుమంతమాహవే | ప్రచోదయామాస శరైస్త్రిభిశ్శితైః || 5.47.10

తతః కపిం తం ప్రసమీక్ష్య గర్వితం | జిత శ్రమం శత్రు పరాజయోర్జితం | అవైక్షతాక్షస్సముదీర్ణ మానసః | సబాణ పాణిః ప్రగృహీత కార్ముకః || 5.47.11

స హేమ నిష్కాంగద చారు కుణ్డలః | సమాససాదాశు పరాక్రమః కపిం | తయోర్బభూవాప్రతిమస్సమాగమః | సురాసురాణామపి సంభ్రమ ప్రదః || 5.47.12

రరాస భూమిర్న తతాప భానుమాన్ | వవౌ న వాయుః ప్రచచాల చాచలః | కపేః కుమారస్య చ వీక్ష్య సమ్యుగం | ననాద చ ద్యౌరుదధిశ్చ చుక్షుభే || 5.47.13

తతస్స వీరస్సుముఖాన్ పతత్రిణః | సువర్ణ పుంఖాన్ సవిషానివోరగాన్ | సమాధి సమ్యోగ విమోక్ష తత్త్వవిత్ | శరానథ త్రీన్ కపి మూర్ధ్న్యపాతయత్ || 5.47.14

స తైశ్శరైర్మూర్ధ్ని సమం నిపాతితైః | క్షరన్నసృగ్దిగ్ధ వివృత్త లోచనః | నవోదితాదిత్య నిభశ్శరాంశుమాన్ | వ్యరాజతాదిత్య ఇవాంశు మాలికః || 5.47.15

తతస్స పింగాధిప మంత్రి సత్తమః | సమీక్ష్య తం రాజ వరాత్మజం రణే | ఉదగ్ర చిత్రాయుధ చిత్ర కార్ముకం | జహర్ష చాపూర్యత చాహవోన్ముఖః || 5.47.1

స మందరాగ్రస్థ ఇవాంశు మాలికో | వివృద్ధ కోపో బల వీర్య సమ్యుతః | కుమారమక్షం సబలం సవాహనం | దదాహ నేత్రాగ్ని మరీచిభిస్తదా || 5.47.17

తతస్స బాణాసన చిత్ర కార్ముకః | శర ప్రవర్షో యుధి రాక్షసాంబుదః | శరాన్ ముమోచాశు హరీశ్వరాచలే | బలాహకో వృష్టిమివాచలోత్తమే || 5.47.18

తతః కపిస్తం రణ చణ్డ విక్రమం | వివృద్ధ తేజో బల వీర్య సాయకం | కుమారమక్షం ప్రసమీక్ష్య సమ్యుగే | ననాద హర్షాద్ ఘన తుల్య విక్రమః || 5.47.19

స బాల భావాద్యుధి వీర్య దర్పితః | ప్రవృద్ధ మన్యుః క్షతజోపమేక్షణః | సమాససాదాప్రతిమం కపిం రణే | గజో మహాకూపమివావృతం తృణైః || 5.47.20

స తేన బాణైః ప్రసభం నిపాతితైః | చకార నాదం ఘన నాద నిస్వనః | సముత్పపాతాశు నభస్స మారుతిః | భుజోరు విక్షేపణ ఘోర దర్శనః || 5.47.21

సముత్పతంతం సమభిద్రవద్బలీ | స రాక్షసానాం ప్రవరః ప్రతాపవాన్ | రథీ రథ శ్రేష్ఠతమః కిరన్ శరైః | పయో ధరశ్శైలమివాశ్మ వృష్టిభిః || 5.47.22

స తాన్ శరాంస్తస్య హరిర్విమోక్షయన్ | చచార వీరః పథి వాయు సేవితే | శరాంతరే మారుతవద్వినిష్పతన్ | మనో జవస్సమ్యతి చణ్డ విక్రమః || 5.47.23

తమాత్త బాణాసనమాహవోన్ముఖం | ఖమాస్తృణంతం విశిఖైశ్శరోత్తమైః | అవైక్షతాక్షం బహు మాన చక్షుషా | జగామ చింతాం చ స మారుతాత్మజః || 5.47.2

తతశ్శరైర్భిన్న భుజాంతరః కపిః | కుమార వర్యేణ మహాత్మనా నదన్ | మహాభుజః కర్మ విశేష తత్త్వవిద్ | విచింతయామాస రణే పరాక్రమం || 5.47.25

అబాలవద్బాల దివా కర ప్రభః | కరోత్యయం కర్మ మహన్ మహాబలః | న చాస్య సర్వాహవ కర్మ శోభినః | ప్రమాపణే మే మతిరత్ర జాయతే || 5.47.26

అయం మహాత్మా చ మహాంశ్చ వీర్యతః | సమాహితశ్చాతిసహశ్చ సమ్యుగే | అసంశయం కర్మ గుణోదయాదయం | సనాగ యక్షైర్మునిభిశ్చ పూజితః || 5.47.27

పరాక్రమోత్సాహ వివృద్ధ మానసః | సమీక్షతే మాం ప్రముఖాగతః స్థితః | పరాక్రమో హ్యస్య మనాంసి కంపయేత్ | సురాసురాణామపి శీఘ్ర గామినః || 5.47.28

న ఖల్వయం నాభిభవేదుపేక్షితః | పరాక్రమో హ్యస్య రణే వివర్ధతే | ప్రమాపణం త్వేవ మమాద్య రోచతే | న వర్ధమానో గ్నిరుపేక్షితుం క్షమః || 5.47.29

ఇతి ప్రవేగం తు పరస్య చింతయన్ | స్వ కర్మ యోగం చ విధాయ వీర్యవాన్ | చకార వేగం తు మహాబలస్తదా | మతిం చ చక్రే స్య వధే మహాకపిః || 5.47.30

స తస్య తానష్ట హయాన్ మహాజవాన్ | సమాహితాన్ భార సహాన్ వివర్తనే | జఘాన వీరః పథి వాయు సేవితే | తల ప్రహారైః పవనాత్మజః కపిః || 5.47.31

తతస్తలేనాభిహతో మహారథః | స తస్య పింగాధిప మంత్రి నిర్జితః | స భగ్న నీడః పరిముక్త కూబరః | పపాత భూమౌ హత వాజిరంబరాత్ || 5.47.32

స తం పరిత్యజ్య మహారథో రథం | సకార్ముకః ఖడ్గ ధరః ఖముత్పతన్ | తపో భియోగాదృషిరుగ్ర వీర్యవాన్ | విహాయ దేహం మరుతామివాలయం || 5.47.33

తతః కపిస్తం విచరంతమంబరే | పతత్రి రాజానిల సిద్ధ సేవితే | సమేత్య తం మారుత వేగ విక్రమః | క్రమేణ జగ్రాహ స పాదయోర్దృఢం || 5.47.34

స తం సమావిధ్య సహస్రశః కపిః | మహోరగం గృహ్య ఇవాణ్డజేశ్వరః | ముమోచ వేగాత్ పితృ తుల్య విక్రమో | మహీ తలే సమ్యతి వానరోత్తమః || 5.47.35

స భగ్న బాహూరు కటీ శిరో ధరః | క్షరన్నసృన్నిర్మథితాస్థి లోచనః | స భగ్న సంధిః ప్రవికీర్ణ బంధనో | హతః క్షితౌ వాయు సుతేన రాక్షసః || 5.47.36

మహాకపిర్భూమి తలే నిపీడ్య తం | చకార రక్షో ధిపతేర్మహద్భయం | మహర్షిభిశ్చక్ర చరైర్మహావ్రతైః | సమేత్య భూతైశ్చ సయాక్ష పన్నగైః | సురైశ్చ సేంద్రైర్భృశ జాత విస్మయైః | హతే కుమారే స కపిర్నిరీక్షితః || 5.47.37

నిహత్య తం వజ్ర సుతోపమ ప్రభం | కుమారమక్షం క్షతజోపమేక్షణం | తమేవ వీరో అభిజగామ తోరణం | కృత క్షణః కాల ఇవ ప్రజా క్షయే || 5.47.38

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయ ఆదికావ్యే సుందరకాణ్డే సప్తచత్వారింశస్సర్గః