సుందరకాండము - సర్గము 38

సర్గ – 38

తతస్స కపి శార్దూలస్తేన వాక్యేన తోషితః | సీతామువాచ తత్ శృత్వా వాక్యం వాక్య విశారదః || 5.38.1

యుక్త రూపం త్వయా దేవి భాషితం శుభ దర్శనే | సదృశం స్త్రీ స్వభావస్య సాధ్వీనాం వినయస్య చ || 5.38.2

స్త్రీత్వం న తు సమర్థం హి సాగరం వ్యతివర్తితుం | మామధిష్ఠాయ విస్తీర్ణం శత యోజనమాయతం || 5.38.3

ద్వితీయం కారణం యచ్చ బ్రవీషి వినయాన్వితే | రామాదన్యస్య నార్హామి సంస్పర్శమితి జానకి || 5.38.4

ఏతత్తే సదృశం దేవి పత్న్యాస్తస్య మహాత్మనః | కా హ్యన్యా త్వామృతే దేవి బ్రూయాద్వచనమీదృశం || 5.38.5

శ్రోష్యతే చైవ కాకుత్స్థః సర్వం నిరవశేషతః | చేష్టితం యత్త్వయా దేవి భాషితం మమ చాగ్రతః || 5.38.6

కారణైర్బహుభిర్దేవి రామ ప్రియ చికీర్షయా | స్నేహ ప్రస్కన్న మనసా మయైతత్సముదీరితం || 5.38.7

లంకాయా దుష్ప్రవేశత్వాద్దుస్తరత్వాన్ మహోదధేః | సామర్థ్యాదాత్మనశ్చైవ మయైతత్ సముదీరితం || 5.38.8

ఇచ్ఛామి త్వాం సమానేతుమద్యైవ రఘు బంధునా | గురు స్నేహేన భక్త్యా చ నాన్యథై తదుదాహృతం || 5.38.9

యది నోత్సహసే యాతుం మయా సార్ధమనిందితే | అభిజ్ఞానం ప్రయచ్ఛ త్వం జానీయాద్రాఘవో హి యత్ || 5.38.10

ఏవముక్తా హనుమతా సీతా సుర సుతోపమా | ఉవాచ వచనం మందం బాష్ప ప్రగ్రథితాక్షరం || 5.38.11

ఇదం శ్రేష్ఠమభిజ్ఞానం బ్రూయాస్త్వం తు మమ ప్రియం | శైలస్య చిత్ర కూటస్య పాదే పూర్వోత్తరే పురా || 5.38.12

తాపసాశ్రమ వాసిన్యాః ప్రాజ్య మూల ఫలోదకే | తస్మిన్ సిద్ధాశ్రమే దేశే మందాకిన్యాదూరతః || 5.38.13

తస్యోపవన షణ్డేషు నానా పుష్ప సుగంధిషు | విహృత్య సలిలే క్లిన్నా మమాంకే సముపావిశం || 5.38.14

తతో మాంస సమాయుక్తో వాయసః పర్యతుణ్డయత్ | తమహం లోష్టముద్యమ్య వారయామి స్మ వాయసం || 5.38.15

దారయన్ స చ మాం కాకస్తత్రైవ పరిలీయతే | న చాప్యుపరమన్ మాంసాద్భక్షార్థీ బలి భోజనః || 5.38.16

ఉత్కర్షంత్యాం చ రశనాం క్రుద్ధాయాం మయి పక్షిణి | స్రంసమానే చ వసనే తతో దృష్టా త్వయా హ్యహం || 5.38.17

త్వయా పహసితా చాహం క్రుద్ధా సంలజ్జితా తదా | భక్ష్య గృద్ధేన కాలేన దారితా త్వాముపాగతా || 5.38.18

ఆసీనస్య చ తే శ్రాంతా పునరుత్సంగమావిశం | క్రుధ్యంతీ చ ప్రహృష్టేన త్వయా హం పరిసాంత్వితా || 5.38.19

బాష్ప పూర్ణ ముఖీ మందం చక్షుషీ పరిమార్జతీ | లక్షితా హం త్వయా నాథ వాయసేన ప్రకోపితా || 5.38.20

పరిశ్రమాత్ప్రసుప్తా చ రాఘవాఞ్కే ప్యహం చిరం | పర్యాయేణ ప్రసుప్తశ్చ మమాఞ్కే భరతాగ్రజః 5.38.21

స తత్ర పునరే వాథ వాయసస్సముపాగమత్ | తతస్సుప్తప్రబుద్ధాం మాం రామస్యాఞ్కాత్సముత్థితాం || 5.38.22

వాయసస్సహసాగమ్య విదదార స్తనాంతరే | పునః పునర్థోత్పత్య విదదార స మాం భృశం || 5.38.23

తతస్సముక్షితో రామో ముక్తైశ్శోణితబిందుభిః | వాయసేన తతస్తేన బలవత్క్లిశ్యమానయా || 5.38.24 స మయా బోధితశ్శ్రీమాన్ సుఖసుప్తః పరంతపః |

స మాం దృష్ట్వా మహాబాహుర్వితున్నాం స్తనయోస్తదా || 5.38.25 ఆశీవిష ఇవ క్రుద్ధశ్వసన్వాక్యమభాషత |

కేన తే నాగ నాసోరు విక్షతం వై స్తనాంతరం || 5.38.26 కః క్రీడతి సరోషేణ పంచ వక్త్రేణ భోగినా |

వీక్షమాణస్తతస్తం వై వాయసం సముదైక్షత || 5.38.27 నఖైస్సరుధిరైస్తీక్ష్ణైః మామేవాభిముఖం స్థితం |

పుత్రః కిల స శక్రస్య వాయసః పతతాం వరః || 5.38.28 ధరాంతర గతశ్శీఘ్రం పవనస్య గతౌ సమః

తతస్తస్మిన్ మహాబాహుః కోప సంవర్తితేక్షణః || 5.38.29 వాయసే కృతవాన్ క్రూరాం మతిం మతిమతాం వర |

స దర్భం సంస్తరాత్ గృహ్య బ్రహ్మేణాస్త్రేణ యోజయః || 5.38.30 స దీప్త ఇవ కాలాగ్నిర్జజ్వాలాభిముఖో ద్విజం |

స తం ప్రదీప్తం చిక్షేప దర్భం తం వాయసం ప్రతి || 5.38.31 తతస్తం వాయసం దర్భస్సోంబరే నుజగామ హ |

అనుసృష్టస్తదా కాకో జగామ వివిధాం గతిం || 5.38.32 లోక కామ ఇమం లోకం సర్వం వై విచచార హ |

స పిత్రా చ పరిత్యక్తస్సురైశ్చ సమహర్షిభిః || 5.38.33 త్రీన్ లోకాన్ సంపరిక్రమ్య తమేవ శరణం గతః |

స తం నిపతితం భూమౌ శరణ్యశ్శరణా గతం || 5.38.34 వధార్హమపి కాకుత్స్థః కృపయా పర్యపాలయత్ |

పరిద్యూనం విషణ్ణం చ స తమాయాంతమబ్రవీత్ || 5.38.35 మోఘం కర్తుం న శక్యం తు బ్రాహ్మమస్త్రం తదుచ్యతాం |

హినస్తు దక్షిణాక్షిత్వచ్చ్హరేత్యథ సో బ్రవీత్ || 5.38.36 తతస్తస్యాక్షి కాకస్య హినస్తి స్మ స దక్షిణం | దత్త్వా స దక్షిణం నేత్రం ప్రాణేభ్యః పరిరక్షితః || 5.38.37

స రామాయ నమస్కృత్వా రాజ్ఞే దశరథాయ చ | విసృష్టస్తేన వీరేణ ప్రతిపేదే స్వమాలయం || 5.38.38

మత్ కృతే కాక మాత్రే తు బ్రహ్మాస్త్రం సముదీరితం | కస్మాద్యో మాం హరత్త్వత్తః క్షమసే తం మహీ పతే || 5.38.39

స కురుష్వ మహోత్సాహః కృపాం మయి నరర్షభ | త్వయా నాథవతీ నాథ హ్యనాథా ఇవ దృశ్యతే || 5.38.40

ఆనృశంస్యం పరో ధర్మస్త్వత్తైవ మయా శ్రుతః | జానామి త్వాం మహావీర్యం మహోత్సాహం మహాబలం || 5.38.41

అపార పారమక్షోభ్యం గాంభీర్యాత్ సాగరోపమం | భర్తారం ససముద్రాయా ధరణ్యా వాసవోపమం || 5.38.42

ఏవమస్త్రవిదాం శ్రేష్ఠస్సత్త్వవాన్ బలవానపి | కిమర్థమస్త్రం రక్షస్సు న యోజయసి రాఘవ || 5.38.43

న నాగా నా పి గంధర్వా నాసురా న మరుద్గణాః | రామస్య సమరే వేగం శక్తాః ప్రతి సమాధితుం || 5.38.44

తస్యా వీర్యవతః కశ్చిద్యద్యస్తి మయి సంభ్రమః | కిమర్థం న శరైస్తీక్ష్ణైః క్షయం నయతి రాక్షసాన్ || 5.38.45

భ్రాతురాదేశమాదాయ లక్ష్మణో వా పరం తపః | కస్య హేతోర్న మాం వీరః పరిత్రాతి మహాబలః || 5.38.46

యది తౌ పురుష వ్యాఘ్రౌ వాయ్వగ్ని సమ తేజసౌ | సురాణామపి దుర్ధర్షో కిమర్థం మాముపేక్షతః || 5.38.47

మమైవ దుష్కృతం కిఙ్చిన్మహదస్తి న సంశయః | సమర్థావపి తౌ యన్మాం నావేక్షేతే పరంతపౌ || 5.38.48

వైదేహ్యా వచనం శ్రుత్వా కరుణం సాశ్రుభాషితం | అథాబ్రవీన్మహాతేజా హనుమాన్ మారుతాత్మజః || 5.38.49

త్వచ్ఛోకవిముఖో రామో దేవి సత్యేన తే శపే | రామే దుఃఖాభిపన్నే చ లక్ష్మణః పరితప్యతే || 5.38.50

కథంచిద్భవతీ దృష్టా న కాలః పరిదేవితుం | ఇమం ముహూర్తం దుఃఖానాం ద్రక్ష్యస్యంతమనిందితే || 5.38.51

తావుభౌ పురుషవ్యాఘ్రౌ రాజపుత్రౌ మహాబలౌ | త్వద్దర్శనకృతోత్సాహౌ లఞ్కాం భస్మీకరిష్యతః || 5.38.52

హత్వా చ సమరే క్రూరం రావణం సహబాంధవం | రాఘవస్త్వాం విశాలాక్షి నేష్యతి స్వాం పురీం ప్రతి || 5.38.53

బ్రూహి యద్రాఘవో వాచ్యో లక్ష్మణశ్చ మహాబలః | సుగ్రీవో వాపి తేజస్వీ హరయో పి సమాగతాః || 5.38.54

ఇత్యుక్తవతి తస్మింస్తు సీతా సురసుతోపమా | ఉవాచ శోకసంతప్తా హనుమంతం ప్లవంగమం || 5.38.55

కౌసల్యా లోక భర్తారం సుషువే యం మనస్వినీ | తం మమార్థే సుఖం పృచ్ఛ శిరసా చాభివాదయ || 5.38.56

స్రజశ్చ సర్వ రత్నాని ప్రియా యాశ్చ వరాంగనాః | ఐశ్వర్యం చ విశాలాయాం పృథివ్యామపి దుర్లభం || 5.38.57

పితరం మాతరం చైవ సమ్మాన్యాభిప్రసాద్య చ | అనుప్రవ్రజితో రామం సుమిత్రా యేన సుప్రజాః || 5.38.58

ఆనుకూల్యేన ధర్మాత్మా త్యక్త్వా సుఖమనుత్తమం | అనుగచ్ఛతి కాకుత్స్థం భ్రాతరం పాలయన్వనే || 5.38.59

సింహ స్కంధో మహాబాహుర్మనస్వీ ప్రియ దర్శనః | పితృవద్వర్తతే రామే మాతృవన్మాం సమాచరన్ || 5.38.60

హ్రియమాణాం తదా వీరో న తు మాం వేద లక్ష్మణః | వృద్ధోపసేవీ లక్ష్మీవాన్ శక్తో న బహు భాషితా || 5.38.61

రాజ పుత్రః ప్రియః శ్రేష్ఠః సదృశః శ్వశురస్య మే | మమ ప్రియతరో నిత్యం భ్రాతా రామస్య లక్ష్మణః || 5.38.62

నియుక్తో ధురి యస్యాం తు తాముద్వహతి వీర్యవాన్ | యం దృష్ట్వా రాఘవో నైవ వృత్తమార్యమనుస్మరేత్ || 5.38.63

స మమార్థాయ కుశలం వక్తవ్యో వచనాన్మమ | మృదుర్నిత్యం శుచిర్దక్షః ప్రియో రామస్య లక్ష్మణః || 5.38.64

యథా హి వానరశ్రేష్ఠ దుఃఖక్షయకరో భవేత్ | త్వమస్మిన్ కార్యనిర్యోగే ప్రమాణం హరిసత్తమ || 5.38.65

రాఘవస్త్వత్సమారంభాన్మయి యత్నపరో భవేత్ | ఇదం బ్రూయాశ్చ మే నాథం శూరం రామం పునః పునః || 5.38.66

జీవితం ధారయిష్యామి మాసం దశరథాత్మజ | ఊర్ధ్వం మాసాన్న జీవేయం సత్యేనాహం బ్రవీమి తే || 5.38.67

రావణేనోపరుద్ధాం మాం నికృత్యా పాప కర్మణా | త్రాతుమర్హసి వీర త్వం పాతాలాదివ కౌశికీం || 5.38.68

తతో వస్త్ర గతం ముక్త్వా దివ్యం చూడామణిం శుభం | ప్రదేయో రాఘవాయేతి సీతా హనుమతే దదౌ || 5.38.69

ప్రతిగృహ్య తతో వీరో మణి రత్నమనుత్తమం | అంగుల్యా యోజయామాస న హ్యస్య ప్రాభవద్భుజః || 5.38.70

మణిరత్నం కపివరః ప్రతిగృహ్యాభివాద్య చ | సీతాం ప్రదక్షిణం కృత్వా ప్రణతః పార్శ్వతః స్థితః || 5.38.71

హర్షేణ మహతా యుక్తః సీతా దర్శనజేన సః | హృదయేన గతో రామం శరీరేణ తు విష్ఠితః || 5.38.72

మణి వరముపగృహ్య తం మహార్హం | జనక నృపాత్మజయా ధృతం ప్రభావాత్ | గిరి వర పవనావధూత ముక్తః | సుఖిత మనాః ప్రతిసంక్రమం ప్రపేదే || 5.38.73

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయ ఆదికావ్యే సుందరకాణ్డే అష్టత్రింశస్సర్గః