సుందరకాండము - సర్గము 15

సర్గ – 15

స వీక్షమాణస్తత్రస్థో మార్గమాణశ్చ మైథిలీమ్ | అవేక్షమాణశ్చ మహీం సర్వాం తామన్వవైక్షత || 5.15.1

సన్తాన కలతాభిశ్చ పాదపైరుపశోభితామ్ | దివ్య గన్ధ రసోపేతాం సర్వతస్సమలఞ్కృతామ్ || 5.15.2

తాం స నన్దన సఞ్కాశాం మృగ పక్షిభిరావృతామ్ | హర్మ్య ప్రాసాద సమ్బాధాం కోకిలాకుల నిస్స్వనామ్ || 5.15.3

కాఞ్చనోత్పల పద్మాభిర్వాపీభిరుపశోభితామ్ | బహ్వాసన కుథోపేతాం బహు భూమి గృహాయుతామ్ || 5.15.4

సర్వర్తు కుసుమై రమ్యాం ఫలవద్భిశ్చ పాదపైః | పుష్పితానామశోకానాం శ్రియా సూర్యోదయ ప్రభామ్ || 5.15.5

ప్రదీప్తామివ తత్రస్థో మారుతిస్సముదైక్షత | నిష్పత్ర శాఖాం విహగైః క్రియమాణామివాసకృత్ || 5.15.6

వినిష్పతద్భిః శతశశ్చిత్రైః పుష్పావతంసకైః | ఆమూల పుష్ప నిచితైరశోకైశ్శోక నాశనైః || 5.15.7

పుష్ప భారాతిభారైశ్చ స్పృశద్భిరివ మేదినీమ్ | కర్ణికారైః కుసుమితైః కింశుకైశ్చ సుపుష్పితైః || 5.15.8

స దేశః ప్రభయా తేషాం ప్రదీప్త ఇవ సర్వతః | పున్నాగాస్సప్త పర్ణాశ్చ చమ్పకోద్దాలకాస్తథా || 5.15.9

వివృద్ధ మూలా బహవశ్శోభన్తే స్మ సుపుష్పితాః | శాత కుమ్భ నిభాః కేచిత్కేచిదగ్ని శిఖోపమాః || 5.15.10

నీలాఙ్జన నిభాః కేచిత్తత్రాశోకాస్సహస్రశః | నన్దనం వివిధోద్యానం చిత్రం చైత్రరథం యథా || 5.15.11

అతివృత్తమివాచిన్త్యం దివ్యం రమ్యం శ్రియావృతమ్ | ద్వితీయమివ చాకాశం పుష్ప జ్యోతిర్గణాయుతమ్ || 5.15.12

పుష్ప రత్న శతైశ్చిత్రం ద్వితీయం సాగరం యథా | సర్వర్తు పుష్పైర్నిచితం పాదపైర్మధు గన్ధిభిః || 5.15.13

నానా నినాదైరుద్యానం రమ్యం మృగ గణైర్ద్విజైః | అనేక గన్ధ ప్రవహం పుణ్య గన్ధం మనో రమమ్ || 5.15.14

శైలేన్ద్రమివ గన్ధాఢ్యం ద్వితీయం గన్ధ మాదనమ్ | అశోక వనికాయాం తు తస్యాం వానర పుఞ్గవః || 5.15.15

స దదర్శావిదూరస్థం చైత్య ప్రాసాదముచ్ఛితమ్ | మధ్యే స్తమ్భ సహస్రేణ స్థితం కైలాస పాణ్డురమ్ || 5.15.16

ప్రవాల కృత సోపానం తప్త కాఞ్చన వేదికమ్ | ముష్ణన్తమివ చక్షూంషి ద్యోతమానమివ శ్రియా || 5.15.17

విమలం ప్రాంశు భావత్వాదుల్లిఖన్తమివామ్బరమ్ | తతో మలిన సంవీతాం రాక్షసీభిస్సమావృతామ్ || 5.15.18

ఉపవాస కృశాం దీనాం నిశ్శ్వసన్తీం పునః పునః | దదర్శ శుక్ల పక్షాదౌ చన్ద్ర రేఖామివామలామ్ || 5.15.19

మన్ద ప్రఖ్యాయమానేన రూపేణ రుచిర ప్రభామ్ | పినద్ధాం ధూమజాలేన శిఖామివ విభావసోః || 5.15.20

పీతేనైకేన సంవీతాం క్లిష్టేనోత్తమ వాససా | సపఞ్కామనలఞ్కారాం విపద్మామివ పద్మినీమ్ || 5.15.21

వ్రీడితాం దుఃఖ సమ్తప్తాం పరిమ్లానాం తపస్వినీమ్ | గ్రహేణాఞ్గారకేణేవ పీడితామివ రోహిణీమ్ || 5.15.22

అశ్రు పూర్ణ ముఖీం దీనాం కృశామనశనేన చ | శోక ధ్యాన పరాం దీనాం నిత్యం దుఃఖపరాయణామ్ || 5.15.23

ప్రియం జనమపశ్యన్తీమ్ పశ్యన్తీం రాక్షసీ గణమ్ | స్వ గణేన మృగీం హీనాం శ్వ గణాభివృతామివ || 5.15.24

నీల నాగాభయా వేణ్యా జఘనం గతయైకయా | నీలయా నీరదాపాయే వనరాజ్యా మహీమివ || 5.15.25

సుఖార్హాం దుఃఖసమ్తప్తాం వ్యసనానామకోవిదామ్ | తాం సమీక్ష్య విశాలాక్షీమధికం మలినాం కృశామ్ || 5.15.26

తర్కయామాస సీతేతి కారణైరుపపాదిభిః | హ్రియమాణా తదా తేన రక్షసా కామ రూపిణా || 5.15.27

యథా రూపా హి దృష్టా వై తథా రూపేయమఞ్గనా | పూర్ణ చన్ద్రాననాం సుభ్రూం చారు వృత్త పయో ధరామ్ || 5.15.28

కుర్వతీం ప్రభయా దేవీం సర్వా వితిమిరా దిశః | తాం నీలకేశీం బిమ్బోష్ఠీం సుమధ్యాం సుప్రతిష్ఠితామ్ || 5.15.29

సీతాం పద్మపలాశాక్షీం మన్మథస్య రతిం యథా | ఇష్టాం సర్వస్య జగతః పూర్ణ చన్ద్ర ప్రభామివ || 5.15.30

భూమౌ సుతనుమాసీనాం నియతామివ తాపసీమ్ | నిఃశ్వాస బహులాం భీరుం భుజగేన్ద్రవధూమివ || 5.15.31

శోకజాలేన మహతా వితతేన న రాజతీమ్ | సంసక్తాం ధూమజాలేన శిఖామివ విభావసోః || 5.15.32

తాం స్మృతీమివ సన్దిగ్ధామృద్ధిం నిపతితామివ | విహతామివ చ శ్రద్ధామాశాం ప్రతిహతామివ || 5.15.33

సోపసర్గాం యథా సిద్ధిం బుద్ధిం సకలుషామివ | అభూతేనాపవాదేన కీర్తిం నిపతితామివ || 5.15.34

రామోపరోధ వ్యథితాం రక్షో హరణ కర్శితామ్ | అబలాం మృగశాబాక్షీం వీక్షమాణాం తతస్తతః || 5.15.35

బాష్పామ్బు ప్రతిపూర్ణేన కృష్ణ వక్త్రాక్షి పక్ష్మణా | వదనేనాప్రసన్నేన నిఃశ్వసన్తీం పునః పునః || 5.15.36

మలపఞ్క ధరాం దీనాం మణ్డనార్హామమణ్డితామ్ | ప్రభాం నక్షత్ర రాజస్య కాలమేఘైరివావృతామ్ || 5.15.37

తస్య సందిదిహే బుద్ధిర్ముహుః సీతాం నిరీక్ష్య తు | ఆమ్నాయానామయోగేన విద్యాం ప్రశిథిలామివ || 5.15.38

దుఃఖేన బుబుధే సీతాం హనుమాననలఞ్కృతామ్ | సంస్కారేణ యథా హీనాం వాచమర్థాన్తరం గతామ్ || 5.15.39

తాం సమీక్ష్య విశాలాక్షీం రాజ పుత్రీమనిన్దితామ్ | తర్కయామాస సీతేతి కారణైరుపపాదిభిః || 5.15.40

వైదేహ్యా యాని చాఞ్గేషు తదా రామో న్వకీర్తయత్ | తాన్యాభరణజాలాని గాత్ర శోభీన్యలక్షయత్ || 5.15.41

సుకృతౌ కర్ణ వేష్టౌ చ శ్వదంష్ట్రౌ చ సుసంస్థితౌ | మణి విద్రుమ చిత్రాణి హస్తేష్వాభరణాని చ || 5.15.42

శ్యామాని చిర యుక్తత్వాత్తథా సంస్థానవన్తి చ | తాన్యైవేతాని మన్యే హమ్ యాని రామో న్వకీర్తయత్ || 5.15.43

తత్ర యాన్యవహీనాని తాన్యహం నోపలక్షయే | యాన్యస్యా నావహీనాని తానీమాని న సంశయః || 5.15.44

పీతం కనక పట్టాభం స్రస్తం తద్వసనం శుభమ్ | ఉత్తరీయం నగాసక్తం తదా దృష్టం ప్లవఞ్గమైః || 5.15.45

భూషణాని చ ముఖ్యాని దృష్టాని ధరణీ తలే | అనయైవాపవిద్ధాని స్వనవన్తి మహాన్తి చ || 5.15.46

ఇదం చిర గృహీతత్వాద్వసనం క్లిష్టవత్తరమ్ | తథా పి నూనం తద్వర్ణం తథా శ్రీమద్యథేతరత్ || 5.15.47

ఇయం కనక వర్ణాఞ్గీ రామస్య మహిషీ ప్రియా | ప్రనష్టాపి సతీ యా స్య మనసో న ప్రణశ్యతి || 5.15.48

ఇయం సా యత్కృతే రామశ్చతుర్భిః పరితప్యతే | కారుణ్యేనానృశంస్యేన శోకేన మదనేన చ || 5.15.49

స్త్రీ ప్రనష్టేతి కారుణ్యాదాశ్రితేత్యానృశంస్యతః | పత్నీ నష్టేతి శోకేన ప్రియేతి మదనేన చ || 5.15.50

అస్యా దేవ్యా యథా రూపమఞ్గ ప్రత్యఞ్గ సౌష్ఠవమ్ | రామస్య చ యథా రూపం తస్యేయమసితేక్షణా || 5.15.51

అస్యా దేవ్యా మనస్తస్మింస్తస్య చాస్యాం ప్రతిష్ఠితమ్ | తేనేయం స చ ధర్మాత్మా ముహూర్తమపి జీవతి || 5.15.52

దుష్కరం కృతవాన్ రామో హీనో యదనయా ప్రభుః | ధారయత్యాత్మనో దేహం న శోకేనావసీదతి || 5.15.53

దుష్కరం కురుతే రామో ఇమాం మత్తకాశినీమ్ | సీతాం వినా మహాబాహుర్ముహూర్తమపి జీవతి || 5.15.54

ఏవం సీతాం తదా దృష్ట్వా హృష్టః పవనసంభవః | జగామ మనసా రామం ప్రశశంస చ తం ప్రభుమ్ || 5.15.55

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయ ఆదికావ్యే సున్దరకాణ్డే పఙ్చదశస్సర్గః