సుందరకాండము - సర్గము 14

సర్గ – 14

స ముహూర్తమివ ధ్యాత్వా మనసా చాధిగమ్య తామ్ | అవప్లుతో మహాతేజాః ప్రాకారం తస్య వేశ్మనః || 5.14.1

స తు సంహృష్ట సర్వాఞ్గః ప్రాకారస్థో మహాకపిః | పుష్పితాగ్రాన్వసన్తాదౌ దదర్శ వివిధాన్ ద్రుమాన్ || 5.14.2

సాలానశోకాన్ భవ్యాంశ్చ చంపకాంశ్చ సుపుష్పితాన్ | ఉద్ధాలకాన్నాగ వృక్షాంశ్చూతాన్కపి ముఖానపి || 5.14.3

అథామ్ర వణసఞ్ఛన్నాం లతా శత సమావృతామ్ | జ్యా ముక్త ఇవ నారాచః పుప్లువే వృక్ష వాటికామ్ || 5.14.4

స ప్రవిశ్య విచిత్రాం తాం విహగైరభినాదితామ్ | రాజతైః కాంచనైశ్చైవ పాదపైః సర్వతో వృతామ్ || 5.14.5

విహగైర్మృగ సంఘైశ్చ విచిత్రాం చిత్ర కాననామ్ | ఉదితాదిత్య సఞ్కాశాం దదర్శ హనుమాన్ కపిః || 5.14.6

వృతాం నానా విధైర్ వృక్షైః పుష్పోపగ ఫలోపగైః | కోకిలైర్ భృన్గ రాజైశ్చ మత్తైర్ నిత్య నిషేవితామ్ || 5.14.7

ప్రహృష్ట మనుజే కాలే మృగ పక్షి సమాకులే | మత్త బర్హిణ సంఘుష్టాం నానా ద్విజ గణాయుతామ్ || 5.14.8

మార్గమాణో వరారోహాం రాజపుత్రీమనిన్దితామ్ | సుఖ ప్రసుప్తాన్విహగాన్ బోధయామాస వానరః || 5.14.9

ఉత్పతద్భిర్ ద్విజ గణైః పక్షైః సాలాస్సమాహతాః | అనేకవర్ణా వివిధా ముముచుః పుష్ప వృష్టయః || 5.14.10

పుష్పావకీర్ణః శుశుభే హనుమాన్ మారుతాత్మజః | అశోకవనికా మధ్యే యథా పుష్పమయో గిరిః || 5.14.11

దిశస్సర్వాభిదావన్తం వృక్షషణ్డ గతం కపిమ్ | దృష్ట్వా సర్వాణి భూతాని వసన్త ఇతి మేనిరే || 5.14.12

వృక్షేభ్యః పతితైర్ పుష్పైరవకీర్ణా పృథగ్విధైః | రరాజ వసుధా తత్ర ప్రమదేవ విభూషితా || 5.14.13

తరస్వినా తే తరవస్తరసాభిప్రకంపితాః | కుసుమాని విచిత్రాణి ససృజుః కపినా తదా || 5.14.14

నిర్ధూత పత్ర శిఖరాః శీర్ణ పుష్ప ఫలా ద్రుమాః | నిక్షిప్త వస్త్రాభరణా ధూర్తా ఇవ పరాజితాః || 5.14.15

హనూమతా వేగవతా కమ్పితాస్తే నగోత్తమాః | పుష్ప పర్ణ ఫలాన్యాశు ముముచుః పుష్ప శాలినః || 5.14.16

విహఞ్గ సంఘైర్హీనాస్తే స్కన్ధ మాత్రాశ్రయా ద్రుమాః | బభూవురగమాస్సర్వే మారుతేనేవ నిర్ధుతాః || 5.14.17

నిర్ధూత కేశీ యువతిర్యథా మృదిత వర్ణకా | నిష్పీత శుభ దన్తోష్ఠీ నఖైర్దన్తైశ్చ విక్షతా || 5.14.18

తథా లాఞ్గూల హస్తైశ్చ చరణాభ్యాం చ మర్దితా | బభూవాశోక వనికా ప్రభగ్న వర పాదపా || 5.14.19

మహా లతానాం దామాని వ్యధమత్తరసా కపిః | యథా ప్రావృషి విన్ధ్యస్య మేఘ జాలాని మారుతః || 5.14.20

స తత్ర మణి భూమీశ్చ రాజతీశ్చ మనోరమాః | తథా కాఞ్చన భూమీశ్చ దదర్శ విచరన్కపిః || 5.14.21

వాపీశ్చ వివిధాకారాః పూర్ణాః పరమవారిణా | మహార్హైర్మణి సోపానైరుపపన్నాస్తతస్తతః || 5.14.22

ముక్తా ప్రవాల సికతాః స్ఫాటికాన్తర కుట్టిమాః | కాన్చనైస్తరుభిశ్చిత్రైస్తీరజైరుపశోభితైః || 5.14.23

ఫుల్ల పద్మోత్పల వనాశ్చక్ర వాకోపకూజితాః | నత్యూహ రుత సంఘుష్టా హంస సారస నాదితాః || 5.14.24

దీర్ఘాభిర్ద్రుమ యుక్తాభిః సరిద్భిశ్చ సమన్తతః | అమృతోపమ తోయాభిశ్శివాభిరుపసంస్కృతాః || 5.14.25

లతా శతైరవతతాస్సన్తానకుసుమావృతాః | నానా గుల్మావృత ఘనాః కర వీర కృతాన్తరాః || 5.14.26

తతో మ్బు ధర సఞ్కాశం ప్రవృద్ధ శిఖరం గిరిమ్ | విచిత్ర కూటం కూటైశ్చ సర్వతః పరివారితమ్ || 5.14.27

శిలా గృహైరవతతం నానా వృక్షైః సమావృతమ్ | దదర్శ హరి శార్దూలో రమ్యం జగతి పర్వతమ్ || 5.14.28

దదర్శ చ నగాత్తస్మాన్నదీం నిపతితాం కపిః | అన్కాదివ సముత్పత్య ప్రియస్య పతితాం ప్రియామ్ || 5.14.29

జలే నిపతితాగ్రైశ్చ పాదపైరుపశోభితామ్ | వార్యమాణామివ క్రుద్ధాం ప్రమదాం ప్రియబన్ధుభిః || 5.14.30

పునరావృత్త తోయాం చ దదర్శ స మహాకపిః | ప్రసన్నామివ కాన్తస్య కాన్తాం పునరుపస్థితామ్ || 5.14.31

తస్యాదూరాత్స పద్మిన్యో నానా ద్విజ గణాయుతాః | దదర్శ హరిశార్దూలో హనుమాన్ మారుతాత్మజః || 5.14.32

కృత్రిమాం దీర్ఘికాం చాపి పూర్ణాం శీతేన వారిణా | మణి ప్రవర సోపానాం ముక్తా సికత శోభితామ్ || 5.14.33

వివిధైర్మృగ సఞ్ఘైశ్చ విచిత్రాం చిత్ర కాననామ్ | ప్రాసాదైస్సుమహద్భిశ్చనిర్మితైర్విశ్వకర్మణా || 5.14.34

కాననైః కృత్రిమైశ్చాపి సర్వతః సమలంకృతామ్ | యే కేచిత్పాదపాః తత్ర పుష్పోపగ ఫలోపగాః || 5.14.35

సచ్ఛత్రాః సవితర్దీకాస్సర్వే సౌవర్ణ వేదికాః | లతా ప్రతానైర్బహుభిః పర్ణైశ్చ బహుభిర్వృతామ్ || 5.14.36

కాఙ్చనీం శింశుపామేకాం దదర్శ హరియూథపః | వృతాం హేమమయూభిస్తు వేదికాభిస్సమన్తతః || 5.14.37

సో పశ్యద్భూమి భాగాంశ్చ గర్త ప్రస్రవణాని చ | సువర్ణ వృక్షానపరాన్ దదర్శ శిఖి సన్నిభాన్ || 5.14.38

తేషాం ద్రుమాణాం ప్రభయా మేరోరివ దివాకరః | అమన్యత తదా వీరః కాఞ్చనో 2స్మీతి వానరః || 5.14.39

తాం కాఙ్చనైస్తరు గణైర్మారుతేన చ వీజితామ్ | కిఞ్కిణీ శత నిర్ఘోషాం దృష్ట్వా విస్మయమాగమత్ || 5.14.40

స పుష్పితాగ్రాం రుచిరాం తరుణాఞ్కుర పల్లవామ్ | తామారుహ్య మహాబాహుశ్శింశుపాం పర్ణ సంవృతామ్ || 5.14.41

ఇతో ద్రక్ష్యామి వైదేహీం రామదర్శన లాలసామ్ | ఇతశ్చేతశ్చ దుఃఖార్తాం సంపతన్తీం యదృచ్ఛయా || 5.14.42

అశోక వనికా చేయం దృఢం రమ్యా దురాత్మనః | చమ్పకైశ్చన్దనైశ్చాపి బకులైశ్చ విభూషితా || 5.14.43

ఇయం చ నలినీ రమ్యా ద్విజ సఞ్ఘ నిషేవితా | ఇమాం సా రామ మహిషీ నూనమేష్యతి జానకీ || 5.14.44

సా రామ రామ మహిషీ రాఘవస్య ప్రియా సదా | వన సఙ్చార కుశలా నూనమేష్యతి జానకీ || 5.14.45

అథవా మృగ శాబాక్షీ వనస్యాస్య విచక్షణా | వనమేష్యతి సా ర్యేహ రామ చిన్తానుకర్శితా || 5.14.46

రామ శోకాభిసన్తప్తా సా దేవీ వామలోచనా | వనవాసే రతా నిత్యమేష్యతే వనచారిణీ || 5.14.47

వనే చరాణాం సతతం నూనం స్పృహయతే పురా | రామస్య దయితా భార్యా జనకస్య సుతా సతీ|| 5.14.48

సన్ధ్యాకాల మనాః శ్యామా ధ్రువమేష్యతి జానకీ | నదీం చేమాం శుభజలాం సన్ధ్యార్థే వరవర్ణినీ || 5.14.49

తస్యాశ్చాప్యనురూపేయమశోక వనికా శుభా | శుభా యా పార్థివేన్ద్రస్య పత్నీ రామస్య సమ్మతా || 5.14.50

యది జీవతి సా దేవీ తారాధిప నిభాననా | ఆగమిష్యతి సా వశ్యమిమాం శివజలాం నదీమ్ || 5.14.51

ఏవం తు మత్వా హనుమాన్ మహాత్మా | ప్రతీక్షమాణో మనుజేన్ద్ర పత్నీమ్ || అవేక్షమాణశ్చ దదర్శ సర్వం | సుపుష్పితే పర్ణఘనే నిలీనః || 5.14.52

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయ ఆదికావ్యే సున్దరకాణ్డే చతుర్దశస్సర్గః