సుందరకాండము - సర్గము 1
సర్గ – 1
తతో రావణనీతాయాః సీతాయాః శత్రుకర్శనః |
ఇయేష పదమన్వేష్టుం చారణాచరితే పథి || 5.1.1
దుష్కరం నిష్ప్రతిద్వన్ద్వం చికీర్షన్ కర్మ వానరః |
సముదగ్రశిరోగ్రీవో గవాంపతిరివాబభౌ || 5.1.2
అథ వైడూర్యవర్ణేషు శాద్వలేషు మహాబలః |
ధీరః సలిలకల్పేషు విచచార యథాసుఖమ్ || 5.1.3
ద్విజాన్విత్రాసయన్ధీమానురసా పాదపాన్హరన్ |
మృగాంశ్చ సుబహూన్నిఘ్నన్ప్రవృద్ధ ఇవ కేసరీ|| 5.1.4
నీలలోహితమఞ్జిష్ఠ పద్మవర్ణైః సితాసితైః |
స్వభావవిహితైశ్చిత్రైర్ధాతుభిః సమలంకృతమ్ || 5.1.5
కామరూపిభిరావిష్టమభీక్ష్ణం సపరిచ్ఛదైః |
యక్ష కిన్నర గన్ధర్వైర్దేవకల్పైశ్చ పన్నగైః || 5.1.6
స తస్య గిరివర్యస్య తలే నాగవరాయుతే |
తిష్ఠన్కపివరస్తత్ర హ్రదే నాగ ఇవా బభౌ || 5.1.7
స సూర్యాయ మహేన్ద్రాయ పవనాయ స్వయంభువే |
భూతేభ్యశ్చాఙ్జలిం కృత్వా చకార గమనే మతిమ్ || 5.1.8
అఙ్జలిం ప్రాణ్ముఖః కృత్వా పవనాయాత్మయోనయే |
తతో హి వవృధే గన్తుం దక్షిణో దక్షిణాం దిశమ్ || 5.1.9
ప్లవఞ్గప్రవరైర్దృష్టః ప్లవనే కృతనిశ్చయః |
వవృధే రామవృధ్ధ్యర్థమ్ సముద్ర ఇవ పర్వసు || 5.1.10
నిష్ప్రమాణశరీరః సంలిలఞ్ఘయిషురర్ణవమ్ |
బాహుభ్యాం పీడయామాస చరణాభ్యాం చ పర్వతమ్ || 5.1.11
స చచాలాచలశ్చాపి ముహూర్తం కపిపీడితః |
తరూణాం పుష్పితాగ్రాణాం సర్వం పుష్పమశాతయత్ || 5.1.12
తేన పాదపముక్తేన పుష్పౌఘేణ సుగన్దినా |
సర్వతః సంవృతః శైలో బభౌ పుష్పమయో యథా || 5.1.13
తేన చోత్తమవీర్యేణ పీడ్యమానః స పర్వతః |
సలిలం సమ్ప్రసుస్రావ మదం మత్త ఇవ ద్విపః || 5.1.14
పీడ్యమానస్తు బలినా మహేన్ద్రస్తేన పర్వతః |
రీతిర్నిర్వర్తయామాస కాఙ్చనాఙ్జనరాజతీః || 5.1.15
ముమోచ చ శిలాః శైలో విశాలాః సమనఃశిలాః |
మద్యమేనార్చిషా జుష్టా ధూమరాజీరివానలః || 5.1.16
గిరిణా పీడ్యమానేన పీడ్యమానాని సర్వతః |
గుహావిష్టాని భూతాని వినేదుర్వికృతైః స్వరైః|| 5.1.17
స మహాసత్త్వసంనాదః శైలపీడానిమిత్తజః |
పృథివీం పూరయామాస దిశశ్చోపవనాని చ || 5.1.18
శిరోభిః పృథుభిః సర్పా వ్యక్తస్వస్తికలక్షణైః |
వమన్తః పావకం ఘోరం దదంశుర్దశనైః శిలాః || 5.1.19
తాస్తదా సవిషైర్దష్టాః కుపితైస్తైర్మహాశిలాః|
జజ్జ్వలుః పావకోద్దీప్తా విభిదుశ్చ సహస్రధా || 5.1.20
యాని చౌషధజాలాని తస్మిన్ జాతాని పర్వతే |
విషఘ్నాన్యపి నాగానాం న శేకుః శమితుం విషమ్|| 5.1.21
భిద్యతే యం గిరిర్భూతైరితి మత్త్వా తపస్వినః |
త్రస్తా విద్యాధరాస్తస్మాదుత్పేతుః స్త్రీగణైః సహ|| 5.1.22
పానభూమిగతం హిత్వా హైమమాసనభాజనమ్ |
పాత్రణి చ మహార్హాణి కరకాంశ్చ హిరణ్మయాన్ || 5.1.23
లేహ్యానుచ్చావచాన్ భక్ష్యాన్ మాంసాని వివిదాని చ |
ఆర్షభాణి చ చర్మాణి ఖఢ్గాంశ్చ కనకత్సరూన్ || 5.1.24
కృతకణ్ఠగుణాః క్షీబా రక్తమాల్యానులేపనాః |
రక్తాక్షాః పుష్కరాక్షాశ్చ గగనం ప్రతిపేదిరే || 5.1.25
హారనూపురకేయూరపారిహార్యధరాః స్త్రియః |
విస్మితాః సస్మితాస్తస్థురాకాశే రమణైః సహ || 5.1.26
దర్శయన్తో మహావిద్యాం విద్యాధరమహర్షయః |
సహితాస్తస్థురాకాశే వీక్షాం చక్రుశ్చ పర్వతమ్|| 5.1.27
శుశ్రువుశ్చ తదా శబ్దమృషీణాం భావితాత్మనామ్|
చారణానాం చ సిద్ధానాం స్థితానాంవిమలేమ్బరే|| 5.1.28
ఏష పర్వతసంకాశో హనూమాన్మారుతాత్మజః |
తితీర్షతి మహావేగం సముద్రం మకరాలయమ్ || 5.1.29
రామార్థం వానరార్థం చ చికీర్షన్కర్మదుష్కరమ్ |
సముద్రస్య పరం పారం దుష్ప్రాపం ప్రాప్తుమిచ్ఛతి|| 5.1.30
ఇతి విద్యాధరాః శ్రుత్వా వచస్తేషాం మహాత్మనామ్ |
తమప్రమేయం దదృశుః పర్వతే వానరర్షభమ్ || 5.1.31
దుధువే చ స రోమాణి చకమ్పే చాచలోపమః |
ననాద సుమహానాదం సుమహానివ తోయదః || 5.1.32
ఆనుపూర్వ్యేణ వృత్తం చ లాఞ్గూలం లోమభిశ్చితమ్ |
ఉత్పతిష్యన్విచిక్షేప పక్షిరాజ ఇవోరగమ్ || 5.1.33
తస్య లాఞ్గూలమావిద్ధమత్త వేగస్య పృష్ఠతః |
దదృశే గరుడేనేవ హ్రియమాణో మహోరగః || 5.1.34
బాహూ సంస్తంభయామాస మహాపరిఘసంనిభౌ |
ససాద చ కపిః కట్యాం చరణౌ సఙ్చుకోచ చ || 5.1.35
సంహృత్య చ భుజౌ శ్రీమాంస్తథైవ చ శిరోధరామ్ |
తేజః సత్త్వం తతా వీర్యమావివేశ స వీర్యవాన్ || 5.1.36
మార్గమాలోకయన్దూరాదూర్ధ్వం ప్రణిహితేక్షణః |
రురోధ హృదయే ప్రాణానాకాశమవలోకయన్ || 5.1.37
పద్భ్యాం దృఢమవస్థానం కృత్వా స కపికుఙ్జరః |
నికుఙ్చ్య కర్ణౌ హనుమానుత్పతిష్యన్మహాబలః | వానరాన్వానరశ్రేష్థ ఇదం వచనమబ్రవీత్ || 5.1.38
యథా రాఘవనిర్ముక్తః శరః శ్వసనవిక్రమః |
గచ్ఛేత్తద్వద్గమిష్యామి లఙ్కాం రావణపాలితామ్ || 5.1.39
న హి ద్రక్ష్యామి యది తాం లఙ్కాయాం జనకాత్మజామ్ |
అనేనైవ హి వేగేన గమిష్యామి సురాలయమ్ || 5.1.40
యది వా త్రిదివే సీతాం న ద్రక్ష్యామ్యకృతశ్రమః |
బద్ధవా రాక్షసరాజానమానయిష్యామి రావణమ్ || 5.1.41
సర్వతా కృతకార్యో2హమేష్యామి సహ సీతయా |
ఆనయిష్యామి వా లఙ్కాం సముత్పాట్య సరావణామ్ || 5.1.42
ఏవముక్త్వా తు హనుమాన్వానరాన్వానరోత్తమః || 5.1.43
ఉత్పపాతాథ వేగేన వేగవానవిచారయన్ | సుపర్ణమివ చాత్మానం మేనే స కపికుఙ్జరః || 5.1.44
సముత్పతతి తస్మింస్తు వేగాత్తే నగరోహిణః |
సంహృత్య విటపాన్సర్వాన్సముత్పేతుః సమన్తతః || 5.1.45
స మత్తకోయష్టిమకాన్పాదపాన్పుష్పశాలినః |
ఉద్వహన్నూరువేగేన జగామ విమలేమ్బరే || 5.1.46
ఊరువేగోద్ధతా వృక్షా ముహూర్తం కపిమన్వయుః |
ప్రస్తితం దీర్ఘమధ్వానం స్వబన్ధుమివ బాన్ధవాః || 5.1.47
తమూరువేగోన్మథితాఃసాలాశ్చన్యే నగోత్తమాః|
అనుజగ్ముర్హనూమన్తం సైన్యా ఇవ మహీపతిమ్ || 5.1.48
సుపుష్పితాగ్రైర్బహుభిః పాదపైరన్వితః కపిః |
హనుమాన్పర్వతాకారో బభూవాద్భుతదర్శనః || 5.1.49
సారవన్తోథ యే వృక్షా న్యమజ్జం లవణామ్భసి |
భయాదివ మహేన్ద్రస్య పర్వతా వరుణాలయే || 5.1.50
స నానాకుసుమైః కీర్ణః కపిః సాఞ్కురకోరకైః |
శుశుభే మేఘసఞ్కాశః ఖద్యోతైరివ పర్వతః || 5.1.51
విముక్తాస్తస్య వేగేన ముక్త్వా పుష్పాణి తే ద్రుమాః |
అవశీర్యన్త సలిలే నివృత్తాః సుహృదో యథా || 5.1.52
లఘుత్వేనోపపన్నం తద్విచిత్రం సాగరే2పతత్ |
ద్రుమాణాం వివిధం పుష్పం కపివాయుసమీరితమ్ || 5.1.53
తారాచితమివాకాశం ప్రబభౌ స మహార్ణవః |
పుష్పౌఘేనానుబద్ధేన నానావర్ణేన వానరః |
బభౌ మేఘ ఇవాకాశే విద్యుద్గణవిభూషితః || 5.1.54
తస్య వేగసముద్భూతైః పుష్పైస్తోయమదృశ్యత || 5.1.55
తారాభిరభిరామాభిరుదితాభిరివామ్బరమ్ |
తస్యామ్బరగతౌ బాహూ దదృశాతే ప్రసారితౌ || 5.1.56
పర్వతాగ్రాద్వినిష్క్రాన్తౌ పఙ్చాస్యావివ పన్నగౌ |
పిబన్నివ బభౌ చాపి సోర్మిమాలం మహార్ణవమ్ || 5.1.57
పిపాసురివ చాకాశం దదృశే స మహాకపిః ||
తస్య విద్యుత్ప్రభాకారే వాయుమార్గానుసారిణః || 5.1.58
నయనే విప్రకాశేతే పర్వతస్థావివానలౌ |
పిఞ్గే పిఞ్గాక్షముఖ్యస్య బృహతీ పరిమణ్డలే || 5.1.59
చక్షుషీ సంప్రకాశేతే చన్ద్రసూర్యావివ స్థితౌ |
ముఖం నాసికయా తస్య తామ్రయా తామ్రమాబభౌ || 5.1.60
సన్ధ్యయా సమభిస్పృష్టం యథా తత్సూర్యమణ్డలమ్ |
లాఞ్గూలం చ సమావిద్ధం ప్లవమానస్య శోభతే || 5.1.61
అమ్బరే వాయుపుత్రస్య శక్రధ్వజ ఇవోచ్ఛ్రితమ్ |
లాఞ్గూలచక్రేణ మహాఙ్శుక్లదంష్ఠ్రో2నిలాత్మజః | 5.1.62
వ్యరోచత మహాప్రాజ్ఞః పరివేషీవ భాస్కరః |
స్ఫిగ్దేశేనాభితామ్రేణ రరాజ స మహాకపిః || 5.1.63
మహతా దారితేనేవ గిరిర్గైరికధాతునా |
తస్య వానరసింహస్య ప్లవమానస్య సాగరమ్ || 5.1.64
కక్షాన్తరగతో వాయుర్జీమూత ఇవ గర్జతి |
ఖే యథా నిపతత్యుల్కా హ్యుత్తరాన్తాద్వినిఃసృతా || 5.1.65
దృశ్యతే సానుబన్ధా చ తథా స కపికుఙ్జరః |
పతత్పతఞ్గసంకాశో వ్యాయతః శుశుభే కపిః || 5.1.66
ప్రవృద్ధ ఇవ మాతఞ్గః కక్ష్యయా బధ్యమానయా |
ఉపరిష్టాచ్ఛరీరేణ ఛాయయా చావగాఢయా || 5.1.67
సాగరే మారుతావిష్టా నౌరివాసీత్తదా కపిః |
యం యం దేశం సముద్రస్య జగామ స మహాకపిః |
స స తస్యోరువేగేన సోన్మాద ఇవ లక్ష్యతే || 1.5.68
సాగరస్యోర్మిజాలానామురసా శైలవర్ష్మణామ్ |
అభిఘ్నంస్తు మహావేగః పుప్లువే స మహాకపిః || 1.5.69
కపివాతశ్చ బలవాన్ మేఘవాతశ్చ నిఃసృతః |
సాగరం భీమనిర్ఘోషం కమ్పయామాసతుర్భృశమ్ || 1.5.70
వికర్షన్నూర్మిజాలాని బృహన్తి లవణామ్భసి |
పుప్లువే కపిశార్దూలో వికిరన్నివ రోదసీ || 5.1.71
మేరుమన్దరసంకాశానుద్ధతాన్ స మహార్ణవే |
అత్యక్రామన్మహావేగస్తరఞ్గాన్గణయన్నివ || 5.1.71
తస్య వేగసముద్ధూతం జలం సజలదం తదా |
అమ్బరస్థం విబభ్రాజ శారదాభ్రమివాతతమ్ ||
తిమినక్రఝషాః కూర్మా దృశ్యన్తే వివృతాస్తదా |
వస్త్రాపకర్షణేనేవ శరీరాణి శరీరిణామ్ || 5.1.74
ప్లవమానం సమీక్ష్యాథ భుజఞ్గాః సాగరాలయాః |
వ్యోమ్ని తం కపిశార్దూలం సుపర్ణ ఇతి మేనిరే || 5.1.75
దశయోజనవిస్తీర్ణా త్రింశద్యోజనమాయతా |
ఛాయా వానరసింహస్య జలే చారుతరాభవత్ || 5.1.76
శ్వేతాభ్రఘనరాజీవ వాయుపుత్రానుగామినీ |
తస్య సా శుశుభే ఛాయా వితతా లవణామ్భసి || 5.1.77
శుశుభే స మహాతేజా మహాకాయో మహాకపిః |
వాయుమార్గే నిరాలమ్బే పక్షవానివ పర్వతః || 5.1.78
యేనాసౌ యాతి బలవాన్వేగేన కపికుఙ్జరః |
తేన మార్గేణ సహసా ద్రోణీకృత ఇవార్ణవః || 5.1.79
ఆపాతే పక్షిసంఘానాం పక్షిరాజ ఇవ వ్రజన్ |
హనుమాన్మేఘజాలాని ప్రకర్షన్మారుతో యథా || 5.1.80
పాణ్డురారుణవర్ణాని నీలమాఙ్జిష్ఠకాని చ |
కపినాకృష్యమాణాని మహాభ్రాణి చకాశిరే ||
ప్రవిశన్నభ్రజాలానినిష్పతంశ్చ పునః పునః |
ప్రచ్ఛన్నశ్చ ప్రకాశశ్చ చన్ద్రమా ఇవ లక్ష్యతే || 5.1.82
ప్లవమానం తు తం దృష్ట్వా ప్లవఞ్గం త్వరితం తదా |
వవృషుః పుష్పవర్షాణి దేవగన్ధర్వదానవాః || 5.1.83
తతాప న హి తం సూర్యః ప్లవన్తం వానరోత్తమమ్ |
సిషేవే చ తదా వాయూ రామకార్యార్ధసిద్ధయే || 5.1.84
ఋషయస్తుష్టువుశ్చైనం ప్లవమానం విహాయసా |
జగుశ్చ దేవగన్ధర్వాః ప్రశంసన్తో మహౌజసమ్ || 5.1.85
నాగాశ్చ తుష్టువుర్యక్షా రక్షాంసి విబుధాః ఖగాః |
ప్రేక్ష్య సర్వే కపివరం సహసా విగతక్లమమ్ || 5.1.86
తస్మిన్ ప్లవగశార్దూలే ప్లవమానే హనూమతి |
ఇక్ష్వాకుకులమానార్థీ చిన్తయామాస సాగరః || 5.1.87
సాహాయ్యం వానరేన్ద్రస్య యది నాహం హనూమతః |
కరిష్యామి భవిష్యామి సర్వవాచ్యో వివక్షతామ్ || 5.1.88
అహమిక్ష్వాకునాథేన సగరేణ వివర్ధతః |
ఇక్ష్వాకుసచివశ్చాయం నావసీదితుమర్హతి || 5.1.89
తథా మయా విధాతవ్యం విశ్రమేత యథా కపిః || 5.1.90
శేషం చ మయి విశ్రాన్తః సుఖేనాతిపతిష్యతి |
ఇతి కృత్వా మతిం సాధ్వీం సముద్రశ్ఛన్నమమ్భసి || 5.1.91
హిరణ్యనాభం మైనాకమువాచ గిరిసత్తమమ్ |
త్వమిహాసురసంఘానాం పాతాళతలవాసినాం |
దేవరాజ్ఞా గిరిశ్రేష్ఠ పరిఘః సంనివేశితః |
త్వమేషాం జ్ఞాతవీర్యాణాం పునరేవోత్పతిష్యతామ్ || 5.1.93
పాతాళస్యాప్రమేయస్య ద్వారమావృత్య తిష్ఠసి |
తిర్యగూర్ధ్వమధశ్చైవ శక్తిస్తే శైల వర్ధితుమ్ || 5.1.94
తస్మాత్సఙ్చోదయామి త్వాముత్తిష్ఠ నగసత్తమ |
న ఏష కపిశార్దూలస్త్వముపర్యేతి వీర్యవాన్ || 5.1.95
హనూమాన్రామకార్యార్థం భీమకర్మా ఖమాప్లుతః |
అస్య సాహ్యం మయా కార్యమిక్ష్వాకుకులవర్తినః ||5.1.96
మమ హీక్ష్వాకవః పూజ్యాః పరం పూజ్యతమాస్తవ |
కురు సాచివ్యమస్మాకం న నః కార్యమతిక్రమేత్ | |5.1.97
కర్తవ్యమకృతం కార్యం సతాం మన్యుముదీరయేత్ |
సలిలాదూర్ధ్వముత్తిష్ఠ తిష్ఠత్వేష కపిస్త్వయి || 5.1.98
అస్మాకమతిథిశ్చైవ పూజ్యశ్చ ప్లవతాం వరః |
చామీకరమహానాభ దేవగన్ధర్వ సేవిత || 5.1.99
హనుమాంస్త్వయి విశ్రాన్తస్తతః శేషం గమిష్యతి |
కాకుత్థ్సస్యానృశంస్యం చ మైథిల్యాశ్చ వివాసనమ్ || 5.1.100
శ్రమం చ ప్లవగేన్ద్రస్య సమీక్ష్యోత్థాతుమర్హసి |
హిరణ్య నాభో మైనాకో నిశమ్య లవణామ్భసః|| 5.1.101
ఉత్పపాత జలాత్తూర్ణం మహాద్రుమలతాయుతః |
స సాగరజలం భిత్త్వా బభూవాభ్యుత్థితస్తదా || 5.1.102
యథా జలధరం భిత్త్వా దీప్తరశ్మిర్దివాకరః |
స మహాత్మా ముహూర్తేన సర్వతః సలిలావృతః || 5.1.103
దర్శయామాస శృఞ్గాణి సాగరేణ నియోజితః |
ఆదిత్యోదయసంకాశైరాలిఖద్భిరివామ్బరమ్ |
శాతకుమ్భమయైః శృఞ్గైః సకిన్నరమహోరగైః || 5.1.104
తప్తజామ్బూనదైః శృఞ్గైః పర్వతస్య సముత్థితైః || 5.1.105
ఆకాశం శస్త్రసంకాశమభవత్కాఙ్చనప్రభమ్ |
జాతరూపమయైః శృఞ్గైర్భ్రాజమానైః స్వయంప్రభైః || 5.1.106
ఆదిత్యశతసంకాశః సో2భవద్గిరిసత్తమః |
తముత్థితమసంగేన హనుమానగ్రతః స్థితమ్ || 5.1.107
మధ్యే లవణతోయస్య విఘ్నోయమితి నిశ్చితః |
స తముచ్ఛ్రిత మత్యర్థం మహావేగో మహాకపిః || 5.1.108
ఉరసా పాతయామాస జీమూతమివ మారుతః |
స తదా పాతితస్తేన కపినా పర్వతోత్తమః || 5.1.109
బుద్ధ్వా తస్య కపేర్వేగం జహర్ష చ ననన్ద చ |
తమాకాశగతం వీరమాకాశే సముపస్థితః || 5.1.110
ప్రీతో హృష్టమనా వాక్యమబ్రవీత్పర్వతః కపిమ్ |
మానుషం ధారయన్రూపమాత్మనః శిఖరే స్థితః || 5.1.111
దుష్కరం కృతావన్కర్మ త్వమిదం వానరోత్తమ |
నిపత్య మమ శృఞ్గేషు విశ్రమస్వ యథాసుఖమ్ || 5.1.112
రాఘవస్య కులే జాతైరుదధిః పరివర్ధితః |
స త్వాం రామహితే యుక్తం ప్రత్యర్చయతి సాగరః || 5.1.113
కృతే చ ప్రతికర్తవ్యమేష ధర్మః సనాతనః |
సో2యం తత్ప్రతికారార్థీ త్వత్తః సంమానమర్హతి || 5.1.114
త్వన్నిమిత్తమనేనాహం బహుమానాత్ప్రచోదితః |
తిష్ఠ త్వం కపిశార్దూల మయి విశ్రమ్య గమ్యతామ్ || 5.1.115
తవ సానుషు విశ్రాన్తః శేషం ప్రక్రమతామితి |
యోజనానాం శతం చాపి కపిరేష సమాప్లుతః || 5.1.116
తదిదం గన్ధవత్స్వాదు కన్దమూలఫలం బహు |
తదాస్వాద్య హరిశ్రేష్థ విశ్రాన్తో2ను గమిష్యసి || 5.1.117
అస్మాకమపి సమ్బన్ధః కపిముఖ్య త్వయాస్తి వై |
ప్రఖ్యాతస్త్రిషు లోకేషు మహాగుణపరిగ్రహః || 5.1.118
వేగవన్తః ప్లవన్తో యే ప్లవగా మారుతాత్మజ |
తేషాం ముఖ్యతమం మన్యే త్వామహం కపికుఙ్జర || 5.1.119
అతిథిః కిలపూజార్హః ప్రాకృతోపి విజానతా |
ధర్మం జిజ్ఙాసమానేన కిం పునస్త్వాదృశో మహాన్ || 5.1.120
త్వం హి దేవవరిష్ఠస్య మారుతస్య మహాత్మనః |
పుత్రస్తస్యైవ వేగేన సదృశః కపికుఙ్జర || 5.1.121
పూజితే త్వయి ధర్మజ్ఙ పూజాం ప్రాప్నోతి మారుతః |
తస్మాత్త్వం పూజనీయో మే శృణు చాప్యత్ర కారణమ్ || 5.1.122
పూర్వం కృతయుగే తాత పర్వతాః పక్షిణో2భవన్ |
తే పి జగ్ముర్దిశః సర్వా గరుడానిలవేగినః || 5.1.123
తతస్తేషు ప్రయాతేషు దేవసంఘాః సహర్షిభిః |
భూతాని చ భయం జగ్ముస్తేషాం పతనశఞ్కయా|| 5.1.124
తతః క్రుద్ధః సహస్రాక్షః పర్వతానాం శతక్రతుః |
పక్షాంశ్చిచ్ఛేద వజ్రేణ తత్ర తత్ర సహస్రశః || 5.1.125
స మాముపాగతః క్రుద్ధో వజ్రముద్యమ్య దేవరాట్ |
తతోహం సహసా క్షిప్తః శ్వసనేన మహాత్మనా || 5.1.126
అస్మిన్లవణతోయే చ ప్రక్షిప్తః ప్లవగోత్తమ |
గుప్తపక్షసమగ్రశ్చ తవ పిత్రాభిరక్షితః || 5.1.127
తతో2హం మానయామి త్వాం మాన్యో హి మమ మారుతః |
త్వయా మే హ్యేష సంబన్ధః కపిముఖ్య మహాగుణః || 5.1.128
అస్మిన్నేవంగతే కార్యే సాగరస్య మమైవ చ |
ప్రీతిం ప్రీతమనాః కర్తుం త్వమర్హసి మహాకపే || 5.1.129
శ్రమం మోక్షయ పూజాం చ గృహాణ కపిసత్తమ |
ప్రీతిం చ బహుమన్యస్వ ప్రీతో2స్మి తవ దర్శనాత్ || 5.1.130
ఏవముక్తః కపిశ్రేష్ఠస్తం నగోత్తమమబ్రవీత్ |
ప్రీతో2స్మి కృతమాతిథ్యం మన్యురేషో2పనీయతామ్ || 5.1.131
త్వరతే కార్యకాలో మే అహశ్చాప్యతివర్తతే |
ప్రతిజ్ఙా చ మయా దత్తా న స్థాతవ్యమిహాన్తరే || 5.1.132
ఇత్యుక్త్వా పాణినా శైలమాలభ్య హరిపుఞ్గవః |
జగామాకాశమావిశ్య వీర్యవాన్ ప్రహసన్నివ || 5.1.133
స పర్వతసముద్రాభ్యాం బహుమానాదవేక్షితః |
పూజితశ్చోపపన్నాభిరాశీర్భిరనిలాత్మజః || 5.1.134
అథోర్ధ్వం దూరముత్ప్లుత్య హిత్వా శైలమహార్ణవౌ |
పితుః పన్థానమాస్థాయ జగామ విమలే2మ్బరే || 5.1.135
భూయశ్చోర్ధ్వం గతిం ప్రాప్య గిరిం తమవలోకయన్ |
వాయుసూనుర్నిరాలమ్బే జగామ విమలే2మ్బరే || 5.1.136
తద్ద్వితీయం హనుమతో దృష్ట్వా కర్మ సుదుష్కరమ్ |
ప్రశశంసుః సురాః సర్వే సిద్ధాశ్చ పరమర్షయః || 5.1.137
దేవతాశ్చాభవన్ హృష్టాస్తత్రస్థాస్తస్య కర్మణా |
కాఙ్చనస్య సునాభస్య సహస్రాక్షశ్చ వాసవః || 5.1.138
ఉవాచ వచనం ధీమాన్ పరితోషాత్సగద్గదమ్ |
సునాభం పర్వతశ్రేష్ఠం స్వయమేవ శచీపతిః || 5.1.139
హిరణ్యనాభ శైలేన్ద్ర పరితుష్టోస్మి తే భృశమ్ |
అభయం తే ప్రయచ్ఛామి తిష్ఠ సౌమ్య యథాసుఖమ్ || 5.1.140
సాహ్యం కృతం తే సుమహద్విక్రాన్తస్య హనూమతః |
క్రమతో యోజనశతం నిర్భయస్య భయే సతి || 5.1.141
రామస్యైష హ దౌత్యేన యాతి దాశరథేర్హరిః |
సత్క్రియాం కుర్వతా శక్యా తోషితోస్మి దృఢం త్వయా || 5.1.142
తతః ప్రహర్షమలభద్విపులం పర్వతోత్తమః |
దేవతానాం పతిం దృష్ఠ్వా పరితుష్టం శతక్రతుమ్ || 5.1.143
స వై దత్తవరః శైలో బభూవావస్థితస్తదా |
హనుమాంశ్చ ముహూర్తేన వ్యతిచక్రామ సాగరమ్ || 5.1.144
తతో దేవాః సగన్ధర్వాః సిద్ధాశ్చ పరమర్షయః |
అబ్రువన్ సూర్యసంకాశాం సురసాం నాగమాతరమ్ || 5.1.145
అయం వాతాత్మజః శ్రీమాన్ప్లవతే సాగరోపరి |
హనుమాన్నామ తస్య త్వం ముహూర్తం విఘ్నమాచర || 5.1.146
రాక్షసం రూపమాస్థాయ సుఘోరం పర్వతోపమమ్ |
దంష్ట్రాకరాళం పిఞ్గాక్షం వక్త్రం కృత్వా నభఃస్పృశమ్ || 1.5.147
బలమిచ్చ్హామహే జ్ఞాతుం భూయశ్చాస్య పరాక్రమమ్ |
త్వాం విజేష్యత్యుపాయేన విషదం వా గమిష్యతి || 1.5.148
ఏవముక్తా తు సా దేవీ దైవతైరభిసత్కృతా |
సముద్రమధ్యే సురసా బిభ్రతీ రాక్షసం వపుః || 5.1.149
వికృతం చ విరూపం చ సర్వస్య చ భయావహమ్ |
ప్లవమానం హనూమన్తమావృత్యేదమువాచ హ || 5.1.150
మమ భక్షః ప్రదిష్ఠస్త్వమీశ్వరైర్వానరర్షభ |
అహం త్వా భక్షయిష్యామి ప్రవిశేదం మమాననమ్ || 5.1.151
ఏవముక్తః సురసయా ప్రాఙ్జలిర్వానరర్షభః |
ప్రహృష్ఠవదనః శ్రీమానిదం వచనమబ్రవీత్ || 5.1.152
రామో దాశరథిర్నామ ప్రవిష్టో దణ్ఢకావనమ్ |
లక్ష్మణేన సహ భ్రాత్రా వైదేహ్యా చాపి భార్యయా || 5.1.153
అన్యకార్యవిషక్తస్య బద్ధవైరస్య రాక్షసైః |
తస్య సీతా హృతా భార్యా రావణేన యశస్వినీ || 5.1.154
తస్యాః సకాశం దూతోహం గమిష్యే రామశాసనాత్ |
కర్తుమర్హసి రామస్య సాహ్యం విషయవాసిని || 5.1.155
అథవా మైథిలీం దృష్ట్వా రామం చాక్లిష్టకారిణమ్ |
ఆగమిష్యామి తే వక్త్రం సత్యం ప్రతిశృణోమి తే || 5.1.156
ఏవముక్తా హనుమతా సురసా కామరూపిణీ |
అబ్రవీన్నాతివర్తేన కశ్చిదేష వరో మమ || 5.1.157
తద్దృష్ఠ్వా వ్యాదితం త్వాస్యం వాయుపుత్రః సు బుద్ధిమాన్ |
స సంక్షిప్యాత్మనః కాయం బభూవాఞ్గుష్ఠమాత్రకః || 5.1.158
సోభిపత్యాశు తద్వక్త్రం నిష్పత్య చ మహాజవః |
అన్తరిక్షే స్థితః శ్రీమానిదం వచనమబ్రవీత్ || 5.1.159
ప్రవిష్ఠోస్మి హి తే వక్త్రం దాక్షాయణి నమో2స్తు తే |
గమిష్యే యత్ర వైదేహీ సత్యం చాస్తు వచస్తవ || 5.1.160
తం దృష్ట్వా వదనాన్ముక్తం చన్ద్రం రాహుముఖాదివ |
అబ్రవీత్సురసా దేవీ స్వేన రూపేణ వానరమ్ || 5.1.161
అర్థసిద్ధ్యై హరిశ్రేష్ఠ గచ్ఛ సౌమ్య యథాసుఖమ్ |
సమానయ చ వైదేహీం రాఘవేణ మహాత్మనా || 5.1.162
తత్తృతీయం హనుమతో దృష్ట్వా కర్మ సుదుష్కరమ్ |
సాధు సాధ్వితి భూతాని ప్రశశంసుస్తదా హరిమ్ || 5.1.163
స సాగరమనాధృష్యమభ్యేత్య వరుణాలయమ్ |
జగామాకాశమావిశ్య వేగేన గరుణోపమః || 5.1.164
సేవితే వారిధారిభిః పతగైశ్చ నిషేవితే
చరితే కైశికాచార్యైరైరావతనిషేవితే || 5.1.165
సింహకుఙ్జరశార్దూలపతగోరగవాహనైః |
విమానైః సంపతద్భిశ్చ విమలైః సమలంకృతే || 5.1.166
వజ్రాశనిసమాఘాతైః పావకైరుపశోభితే |
కృతపుణ్యైర్మహాభాగైః స్వర్గజిద్భిరలంకృతే || 5.1.167
బహతా హవ్యమత్యర్థం సేవితే చిత్రభానునా |
గ్రహనక్షత్రచన్ద్రార్కతారాగణవిభూషితే || 5.1.168
మహర్షిగణగన్ధర్వనాగయక్షసమాకులే |
వివిక్తే విమలే విశ్వే విశ్వావసునిషేవితే || 5.1.169
దేవరాజగజాక్రాన్తే చన్ద్రసూర్యపథే శివే |
వితానే జీవలోకస్య వితతే బ్రహ్మనిర్మితే || 5.1.170
బహుశః సేవితే వీరైర్విద్యాధరగణైర్వరైః |
జగామ వాయుమార్గ తు గరుత్మానివ మారుతి।। 5.1.171
ప్రదృశ్యమానః సర్వత్ర హనుమాన్మారుతాత్మజః |
భేజే2మ్బరం నిరాలమ్బం లమ్బపక్ష ఇవాద్రిరాట్ || 5.1.172
ప్లవమానం తు తం దృష్ట్వా సింహికా నామ రాక్షసీ |
మనసా చిన్తయామాస ప్రవృద్ధా కామరూపిణీ || 5.1.173
అద్య దీర్ఘస్య కాలస్య భవిష్యామ్యహమాశితా |
ఇదం హి మే మహత్సత్త్వం చిరస్య వశమాగతమ్ || 5.1.174
ఇతి సఙ్చిన్త్య మనసా ఛాయామస్య సమక్షిపత్ |
ఛాయాయాం గృహ్యమాణాయాం చిన్తయామాస వానరః || 5.1.175
సమాక్షిప్తోస్మి సహసా పఙ్గూకృతపరాక్రమః |
ప్రతిలోమేన వాతేన మహానౌరివ సాగరే || 5.1.176
తిర్యగూర్ధ్వమధశ్చైవ వీక్షిమాణస్తతః కపిః |
దదర్శ స మహత్సత్త్వముత్థితం లవణామ్భసి || 5.1.177
తద్ధృష్ట్వా చిన్తయామాస మారుతిర్వికృతాననమ్ |
కపిరాజేన కథితం సత్త్వమద్భుతదర్శనమ్ || 5.1.178
ఛయగ్రాహి మహావిర్య తదిదం నత్ర సంశయః |
స తాం బుద్ధ్వార్థతత్త్వేన సింహికాం మతిమాన్కపిః |
వ్యవర్ధత మహాకాయః ప్రవృషీవ బలాహకః || 5.1.179
తస్య సా కాయముద్వీక్ష్య వర్ధమానం మహాకపేః |
వక్త్రం ప్రసారయామాస పాతాళాన్తరసన్నిభమ్ || 5.1.180
ఘనరాజీవ గర్జన్తీ వానరం సమభిద్రవత్ || 5.1.181
స దదర్శ తతస్తస్యా వికృతం సుమహన్ముఖమ్ |
కాయమాత్రం చ మేధావీ మర్మాణి చ మహాకపిః || 5.1.182
స తస్యా వివృతే వక్త్రే వజ్రసంహననః కపిః |
సంక్షిప్య ముహురాత్మానం నిష్పపాత మహాబలః || 5.1.183
ఆస్యే తస్యా నిమజ్జన్తం దదృశుః సిద్ధచారణాః |
గ్రస్యమానం యథా చన్ద్రం పూర్ణం పర్వణి రాహుణా || 5.1.184
తతస్తస్య నఖైస్తీక్ణైర్మర్మాణ్యుత్కృత్య వానరః |
ఉత్పపాతాథ వేగేన మనః సంపాతవిక్రమః || 5.1.185
తాం తు దృష్ట్వా చ ధృత్యా చ దాక్షిణ్యేన నిపాత్య చ |
స కపిప్రవరో వేగాద్వవృధే పునరాత్మవాన్ || 5.1.186
హృతహృత్సా హనుమతా పపాత విధురా2మ్భసి
తాం హతాం వానరేణాశు పతితాం వీక్ష్య సింహికామ్ |
భూతాన్యాకాశచారీణి తమూచుః ప్లవగోత్తమమ్ || 5.1.187
భీమమద్య కృతం కర్మ మహత్సత్త్వం త్వయా హతమ్ |
సాధయార్థమభిప్రేతమరిష్ఠం ప్లవతాం వర || 5.1.188
యస్య త్వేతాని చత్వారి వానరేన్ద్ర చథా తవ |
ధృతిర్దృష్టిర్మతిర్దాక్ష్యం స కర్మసు న సీదతి || 5.1.189
స తైః సంభావితః పూజ్యః ప్రతిపన్నప్రయోజనః |
జగామాకాశమావిశ్య పన్నగాశనవత్కపిః || 5.1.190
ప్రాప్తభూయిష్ఠ పారస్తు సర్వతః ప్రతిలోకయన్ |
యోజనానాం శతస్యాన్తే వనరాజిం దదర్శ సః || 5.1.191
దదర్శ చ పతన్నేవ వివిధద్రుమభూషితమ్ |
ద్వీపం శాఖామృగశ్రేష్ఠో మలయోపవనాని చ || 5.1.192
సాగరం సాగరానూపం సాగరానూపజాన్ ద్రుమాన్ | సాగరస్య చ పత్నీనాం ముఖాన్యపి విలోకయన్ || 5.1.193
స మహామేఘసంకాశం సమీక్ష్యాత్మానమాత్మవాన్ | నిరున్ధన్తమివాకాశం చకార మతిమాన్ మతిమ్ || 5.1.194
కాయవృద్ధిం ప్రవేగం చ మమ దృష్ట్వైవ రాక్షసాః |
మయి కౌతూహలం కుర్యురితి మేనే మహాకపిః || 5.1.195
కాయవృద్ధిం ప్రవేగం చ మమ దృష్ట్వైవ రాక్షసాః |
మయి కౌతూహలం కుర్యురితి మేనే మహాకపిః ||
తతః శరీరం సంక్షిప్య తన్మహీధరసన్నిభమ్ |
పునః ప్రకృతిమాపేదే వీతమోహ ఇవాత్మవాన్ || 5.1.196
తద్రూపమతిసంక్షిప్య హనుమాన్ ప్రకృతౌ స్థితః
త్రీన్ క్రమానివ విక్రమ్య బలివీర్యహరో హరిః || 5.1.197
స చారునానావిధరూపధారీ |
పరం సమాసాద్య సముద్రతీరమ్ |
పరైరశక్యః ప్రతిపన్నరూపః |
సమీక్షితాత్మా సమవేక్షితార్థః || 5.1.198
తతః స లమ్బస్య గిరేః సమృద్ధే |
విచిత్రకూటే నిపపాత కూటే |
సకేతకోద్దాలకనాళికేరే |
మహాభ్రకూటప్రతిమో మహాత్మా || 5.1.199
తతస్తు సంప్రాప్య సముద్రతీరం |
సమీక్ష్య లఞ్కాం గిరివర్యమూర్ధ్ని |
కపిస్తు తస్మిన్నిపపాత పర్వతే |
విధూయ రూపం వ్యథయన్మగద్విజాన్ || 5.1.200
స సాగరం దానవపన్నగాయుతం |
బలేన విక్రమ్య మహోర్మిమాలినమ్ |
నిపత్య తీరే చ మహోదధేస్తదా |
దదర్శ లఞ్కామమరావతీమివ || 5.1.201
ఇత్యార్షే శ్రీ మద్రామాయణే ఆదికావ్యే సున్దరకాణ్డే ప్రథమః సర్గః ||