శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 291
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 291) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 [య]
కిం తథ అక్షరమ ఇత్య ఉక్తం యస్మాన నావార్తతే పునః
కిం చ తత కషరమ ఇత్య ఉక్తం యస్మాథ ఆవర్తతే పునః
2 అక్షరక్షరయొర వయక్తిమ ఇచ్ఛామ్య అరినిషూథన
ఉపలబ్ధుం మహాబాహొ తత్త్వేన కురునన్థన
3 తవం హి జఞాననిధిర విప్రైర ఉచ్యసే వేథపారగైః
ఋషిభిశ చ మహాభాగైర యతిభిశ చ మహాత్మభిః
4 శేషమ అల్పం థినానాం తే థక్షిణాయన భాస్కరే
ఆవృత్తే భగవత్య అర్కే గన్తాసి పరమాం గతిమ
5 తవయి పరతిగతే శరేయః కుతః శరొష్యామహే వయమ
కురువంశప్రథీపస తవం జఞానథ్రవ్యేణ థీప్యసే
6 తథ ఏతచ ఛరొతుమ ఇచ్ఛామి తవత్తః కురుకులొథ్వహ
న తృప్యామీహ రాజేన్థ్ర శృణ్వన్న అమృతమ ఈథృశమ
7 [భీ]
అత్ర తే వర్తయిష్యే ఽహమ ఇతిహాసం పురాతనమ
వసిష్ఠస్య చ సంవాథం కరాల జనకస్య చ
8 వసిష్ఠం శరేష్ఠమ ఆసీనమ ఋషీణాం భాస్కరథ్యుతిమ
పప్రచ్ఛ జనకొ రాజా జఞానం నైఃశ్రేయసం పరమ
9 పరమ అధ్యాత్మకుశలమ అధ్యాత్మగతినిశ్చయమ
మైత్రావరుణిమ ఆసీనమ అభివాథ్య కృతాఞ్జలిః
10 సవక్షరం పరశ్రితం వాక్యం మధురం చాప్య అనుల్బనమ
పప్రచ్ఛర్షివరం రాజాన కరాల జనకః పురా
11 భగవఞ శరొతుమ ఇచ్ఛామి పరం బరహ్మ సనాతనమ
యస్మాన న పునర ఆవృత్తిమ ఆప్నువన్తి మనీషిణః
12 యచ చ తత కషరమ ఇత్య ఉక్తం యత్రేథం కషరతే జగత
యచ చాక్షరమ ఇతి పరొక్తం శివం కషేమ్యమ అనామయమ
13 [వసిస్ఠ]
శరూయతాం పృదివీపాల కషరతీథం యదా జగత
యన న కషరతి పూర్వేణ యావత కాలేన చాప్య అద
14 యుగం థవాథశ సాహస్రం కల్పం విథ్ధి చతుర్గుణమ
థశ కల్పశతావృత్తం తథ ఆహర బరాహ్మమ ఉచ్యతే
రాత్రిశ చైతావతీ రాజన యస్యాన్తే పరతిబుధ్యతే
15 సృజత్య అనన్త కర్మాణం మహాన్తం భూతమ అగ్రజమ
మూర్తిమన్తమ అమూర్తాత్మా విశ్వం శమ్భుః సవయమ్భువః
అనిమా లఘిమా పరాప్తిర ఈశానం జయొతిర అవ్యయమ
16 సర్వతః పాని పాథాన్తం సర్వతొ ఽకషిశిరొముఖమ
సర్వతః శరుతిమల లొకే సర్వమ ఆవృత్య తిష్ఠతి
17 హిరణ్యగర్భొ భగవాన ఏష బుథ్ధిర ఇతి సమృతః
మహాన ఇతి చ యొగేషు విరిఞ్చ ఇతి చాప్య ఉత
18 సాంఖ్యే చ పద్యతే శాస్త్రే నామభిర బహుధాత్మకః
విచిత్రరూపొ విశ్వాత్మా ఏకాక్షర ఇతి సమృతః
19 వృతం నైకాత్మకం యేన కృత్స్నం తరైలొక్యమ ఆత్మనా
తదైవ బహురూపత్వాథ విశ్వరూప ఇతి సమృతః
20 ఏష వై విక్రియాపన్నః సృజత్య ఆత్మానమ ఆత్మనా
అహంకారం మహాతేజాః పరజాపతిమ అహంకృతమ
21 అవ్యక్తాథ వయక్తమ ఉత్పన్నం విథ్యా సర్గం వథన్తి తమ
మహాన్తం చాప్య అహంకారమ అవిథ్యా సర్గమ ఏవ చ
22 అవిధిశ చ విధిశ చైవ సముత్పన్నౌ తదైకతః
విథ్యావిథ్యేతి విఖ్యాతే శరుతిశాస్త్రార్ద చిన్తకైః
23 భూతసర్గమ అహంకారాత తృతీయం విథ్ధి పార్దివ
అహంకారేషు భూతేషు చతుర్దం విథ్ధి వైకృతమ
24 వాయుర జయొతిర అదాకాశమ ఆపొ ఽద పృదివీ తదా
శబ్థః సపర్శశ చ రూపం చ రసొ గన్ధస తదైవ చ
25 ఏవం యుగపథ ఉత్పన్నం థశవర్గమ అసంశయమ
పఞ్చమం విథ్ధి రాజేన్థ్ర భౌతికం సర్గమ అర్దవత
26 శరొత్రం తవక చక్షుషీ జిహ్వా ఘరాణమ ఏవ చ పఞ్చమమ
వాక చ హస్తౌ చ పాథౌ చ పాయుర మేధ్రం తదైవ చ
27 బుథ్ధీన్థ్రియాణి చైతాని తదా కర్మేన్థ్రియాణి చ
సంభూతానీహ యుగపన మనసా సహ పార్దివ
28 ఏషా తత్త్వచతుర్వింశా సర్వాకృతిషు వర్తతే
యాం జఞాత్వా నాభిశొచన్తి బరాహ్మణాస తత్త్వథర్శినః
29 ఏతథ థేహం సమాఖ్యాతం తరైలొక్యే సర్వథేహిషు
వేథితవ్యం నరశ్రేష్ఠ సథేవనరథానవే
30 సయక్షభూతగన్ధర్వే సకింనరమహొరగే
సచారణ పిశాచే వ సథేవర్షినిశాచరే
31 సథంశ కీత మశకే సపూతి కృమిమూషకే
శుని శవపాకే వైనేయే సచన్థాలే సపుల్కసే
32 హస్త్యశ్వఖరశార్థూలే సవృక్షే గవి చైవ హ
యచ చ మూర్తిమయం కిం చిత సర్వత్రైతన నిథర్శనమ
33 జలే భువి తదాకాశే నాన్యత్రేతి వినిశ్చయః
సదానం థేహవతామ అస్తి ఇత్య ఏవమ అనుశుశ్రుమ
34 కృత్స్నమ ఏతావతస తాత కషరతే వయక్తసంజ్ఞకమ
అహన్య అహని భూతాత్మా తతః కషర ఇతి సమృతః
35 ఏతథ అక్షరమ ఇత్య ఉక్తం కషరతీథం యదా జగత
జగన మొహాత్మకం పరాహుర అవ్యక్తం వయక్తసంజ్ఞకమ
36 మహాంశ చైవాగ్రజొ నిత్యమ ఏతత కషర నిథర్శనమ
కదితం తే మహారాజ యస్మాన నావర్తతే పునః
37 పఞ్చవింశతిమొ విష్ణుర నిస్తత్త్వస తత్త్వసంజ్ఞకః
తత్త్వసంశ్రయణాథ ఏతత తత్త్వమ ఆహుర మనీషిణః
38 యథ అమూర్త్య అసృజథ వయక్తం తత తన మూర్త్య అధితిష్ఠతి
చతుర్వింశతిమొ వయక్తొ హయ అమూర్తః పఞ్చవింశకః
39 స ఏవ హృథి సర్వాసు మూర్తిష్వ ఆతిష్ఠతే ఽఽతమవాన
చేతయంశ చేతనొ నిత్యః సర్వమూర్తిర అమూర్తిమాన
40 సర్గ పరలయ ధర్మిణ్యా అసర్గ పరలయాత్మకః
గొచరే వర్తతే నిత్యం నిర్గుణొ గుణసంజ్ఞకః
41 ఏవమ ఏష మహాన ఆత్మా సర్గ పరలయ కొవిథః
వికుర్వాణః పరకృతిమాన అభిమన్యత్య అబుథ్ధిమాన
42 తమః సత్త్వరజొ యుక్తస తాసు తాస్వ ఇహ యొనిషు
లీయతే ఽపరతిబుథ్ధత్వాథ అబుథ్ధ జనసేవనాత
43 సహ వాసొ నివాసాత్మా నాన్యొ ఽహమ ఇతి మన్యతే
యొ ఽహం సొ ఽహమ ఇతి హయ ఉక్త్వా గుణాన అను నివర్తతే
44 తమసా తామసాన భావాన వివిధాన పరతిపథ్యతే
రజసా రాజసాంశ చైవ సాత్త్వికాన సత్త్వసంశ్రయాత
45 శుక్లలొహిత కృష్ణాని రూపాణ్య ఏతాని తరీణి తు
సర్వాణ్య ఏతాని రూపాణి జానీహి పరాకృతాని వై
46 తామసా నిరయం యాన్తి రాజసా మానుషాంస తదా
సాత్త్వికా థేవలొకాయ గచ్ఛన్తి సుఖభాగినః
47 నిష్కైవల్యేన పాపేన తిర్యగ్యొనిమ అవాప్నుయాత
పుణ్యపాపేన మానుష్యం పుణ్యేనైకేన థేవతాః
48 ఏవమ అవ్యక్తవిషయం కషరమ ఆహుర మనీషిణః
పఞ్చవింశతిమొ యొ ఽయం జఞానాథ ఏవ పరవర్తతే