వావిలాల సోమయాజులు సాహిత్యం-1/గేయ కవితలు

by వావిలాల సోమయాజులు

విషయ సూచిక

1. కోరస్ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

427

2. భర్త . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

429

3. నీబాలలో . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

430

4. ప్రదీప్ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

431

5. ఎట వనితలు గౌరవింప బడియెదరో . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

432

6. భావములు . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

433

7. వృత్తి వనిత . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

434

8. యోజనలు . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

436

9. త్యాగము . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

438

10. హిప్పీ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

440

11. ఓ దేవదేవ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

441

12. తరలి రారండోయీ! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

442

13. ఔనె సఖీ, ఔనె సఖీ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

443

14. హే శారద! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

444

15. జన్మభూమి-ధన్యభూమి . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

445

16. స్వాతంత్ర్య దినము . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

446

17. రావమ్మ జనని . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

448

18. పౌష్యలక్ష్మి . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

449

19. ఏకాంత పథికుడు . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

450

20. తరణోపాయం . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

451

21. పెళ్లి సవరణ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

453

22. మహాయజ్ఞం . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

455

కోరస్

(కృష్ణశాస్త్రి గుంటూరులో ఉపన్యశించినప్పుడు పాడినది.)

1.⁠

రారమ్మ రారమ్మ రారమ్మ రారమ్మ ఓ తెనుగు పూలార! ఓ యనుగు పూలార!! దివిజలోకమునుండి దిగిరాడె దిగిరాడె ఏటి కరుదెంచెనో ఈ పురూరవమూర్తి అతని పాదాలకడ నాత్మార్పణము చేయ మీ లేత భావాల మీ చిరుత గీతాల మధుమాస దీధితుల మధుహాస వాసనల రారమ్మ రారమ్మ రారమ్మ రారమ్మ ఓ తెనుగు పూలార! ఓ యనుగు పూలార!!

⁠

2.⁠

ఊర్వశీప్రియు డీతడున్మత్త పథికుండు కృష్ణపక్షపు వేళ గ్రీడించు భావుకుడు మధుర ప్రవాసమున మరగి సోలినవాడు మహతీ మహాశ్రుతుల మాకరందము గ్రోలి మనకీయగా నేడు మనవాడకిదె వచ్చె రారమ్మ రారమ్మ రారమ్మ రారమ్మ ఓ తెనుగు పూలార! ఓ యనగు పూలార!!

⁠

3.⁠

కార్తిక జ్యోత్స్నలో గంధర్వ లోకాన 'మధుర సుషిమాగాన మంజువాటికలోన' అనిశంబు ప్రేయసీ అంకపాళికలోన లలిత పర్యంకమున లాలించి లాలించి విహరించి విహరించి విరహాన బడి వేగి దివిజ లోకమునుండి తెనుగు సీమకు నేడు

⁠

⁠

దిగివచ్చినాడు క్రొత్తగా వచ్చినాడమ్మ రారమ్మ రారమ్మ రారమ్మ రారమ్మ ఓ తెనుగు పూలార! ఓ యనుగు పూలార!!

⁠

4.⁠

అమర లోకమునుండి అరుదెంచు త్రోవలో ఆకలిని గొన్నాడు ఆసనం బీయండి కంటక కిరీటంపు కాంతిపుంజము జూచి కళవళింపకు డోయి కలతపడకం డోయి 'రత్నాక రామూల్య రాగసంపద మెరయు' నవనీత హృదయుండు నవచూత కోకిలము రారమ్మ రారమ్మ రారమ్మ రారమ్మ ఓ తెనుగు పూలార! ఓ యనుగు పూలార!!

⁠

5.⁠

ఇతరులతొ సొదలతో ఈ హాస మృదువాస నలతోడ కొసరు తేనెలతోడ రొదతోడ ఇతని ప్రణయపు గాథ ఎనలేని పూ బాధ కన్నీరు కాల్వగా కరిగించె నీ జగతి మన చిన్ని హృదయాల మన కన్నెభావాలు పల్లవింపగ జేయ పలవింపగా జేయ రారమ్మ రారమ్మ రారమ్మ రారమ్మ ఓ తెనుగు పూలార! ఓ యనుగు పూలార!!

⁠

6.⁠

ఆమె యాషాఢ జలధరాయతన సీమ నొడలు పులకింప నటియించి యొరగి సోలి మేల్కొనుచు మెరపుటన్నుల మిన్న గాని దీనుఁ డగు నన్ను నేలెడి తెరవ గాదు

⁠

7.⁠

7. స్వాగతోన్ముక్త గీతా స్రవంతి కలుగ నపుడు ననుఁ బిల్చె నీయలల గములు ప్రణయరస మధువాహినీ బంధురములు సైకతముల నేని కనఁగఁ జనఁగ నీవు

⁠

ప్రతిభ 1940

భర్త

నేకోరుకొనునతడు భర్త కొనెడి పతి ఎదనిచ్చుకొనునతడు
చిరునవ్వు నవ్వితే కరిగిపోయే అతడు
కన్నెర్రజేసితే కాగిపోయే అతడు
ఆడదెవతైనాను అలాటి పతికొరకె
అతిగాఢవైఖరిని అభిలాష పడుతుంది
ఒంటరిగ గదిలోన ఉంటె నను కలుసుకొని
నిలుచున్న నాగౌనులో తలవంచి దూర్చాడు
మోకాళ్ళపై తొడలమధ్య తలనొత్తుకుని
పతిగగ్రహియింపుమని ప్రార్థించె శోకిస్తు
ఇట్టి అతడిని నేను ఎటుల ప్రేమిస్తాను
జాలిపడుదువరింప జాలుదునే నాథుగా
ఓ పిచ్చిదేవుడా ఒక్కతెను వీరిలో
ప్రేమించి చూడరా బ్రతుకు బయటపడుతుంది
వట్టివే వెర్రికేకలతో భయపెట్టి దే
వుళ్ళ భంగము పరచు పాటకర్థమ్మేమి?
కోటానుకోటి ప్రజ కొలిచేటి దైవాల
చిలిపి కారణములను చెప్పి తిట్టించేటి
ఓ భ్రష్టమానవా! గాయకా! ఓ దుష్ట రచయితా
ఇది ఎంతొ దారుణము! ఇది జాతి మారణము!!

నీబాలలో

నీబాలలో పరమోత్తమ నిధులు సృజింపుము తల్లీ
సంచలనము, ఉత్తేజము చక్కగ కలిగించు మంచి
వాతావరణము గూర్పుము నీయుము వాంఛితాల నీబాలకు...నీ బాలలో

నీ బాలకు గల సృజనా నిర్మల సామర్థ్యముతో
రంగవల్లులను రసనలలో రమ్యలేఖనల స్వరముల...నీ బాలలో

ఇంటినుంచి దూరముగా ఎక్కడికిని పోనీయకు
ఇంటిలోన కంటిముందు ఏదో పని చేయింపుము...నీ బాలలో

ప్రదీప్

ఓరీ ప్రదీప్ నీవొక్క వీరుడివేను
నీవు దండెత్తితే నిలువగలమా మేము!
నీ నాన్న కంటేను నీవు బలవంతుడవు,
వృద్ధుడను, తండ్రి నీ వద్ద తట్టుకోలేను!

ఎట వనితలు గౌరవింప బడియెదరో

ఎట వనితలు గౌరవింప బడియెదరో ఆ తావుల
సకల దేవతాజాతులు తగుతృప్తిని పొందుతారు.
మహిళాజను లెల్లవేళ మన సంస్కృతి రక్షింతురు (రక్షకులు)
పరమ కృతజ్ఞతతో, ఘన భక్తి, మాన్యతా, కారుణ్యముల నొసగి గణియింపుడు.
వనితాతతికెవ్వరైన కష్టములను కల్పించుట
దోషమ్ముల నొనరించుట బహుళపాపకృత్యములగు.
సోదరి పరిణయ వేళను ఆదరానురాగముతో
రథచోదకుడై యుండగ కంసుం డాయమయష్టమ
సుతుచే మృతినొందెదనుచు గగనవాణి తెలియజేయ
కంసుడు విని కృద్ధుండై సోదరి దేవకి చంపగ ఖడ్గముతో, పైకి వచ్చె
దేవకి పతి వసుదేవుడు యువరాజు కంసునితో
నారీవధఘోరపాప కరణమ్మని కాననాయె ఖండింపగ
వలదనుచును వాదించె మహామృదువుగ
తప్పని సరియైనను మృతి బహుదారణ భీషణమ్ము
దానిని ఒకడెవ్వడైన తప్పించుకొనంగా లేడు
అతితీక్షణమైన భీతి ఆక్రమితుండైన వ్యక్తి
ఎట్లు పరమపాపముగావింపగ తా బూనుకొనునో ఈ అంశము సూచించును.
అతడు బిడ్డలందరి నట పుట్టిన క్షణమే కంసున
కర్పించు ప్రతిజ్ఞతో వసుదేవుడతని నారీ హత్యాదోషము మాన్పించెను.
హృదయ శూన్యుడే కంసుని చేత ఖండనము నొందుట
కై బిడ్డల నిచ్చుటలో చేసిన ఘనమో ప్రతిజ్ఞ
సర్వము సాగించుటలో పూర్ణముగా సత్యసంధు డై ఒప్పెను వసుదేవుడు.
ఇందులెచట సాటిలేదు స్త్రీ జాతిని పరిగణించు
చేష్టను గన నీ జగమున తుల్యుడు లేడతని కెవడు

భావములు

నిద్రారహిత నిశీధము శిరమును తినివేసే నా
వెన్నెన్నో విషయమ్ములు
నేత్రమ్ములు అపుడపుడు నిండి పొర్లిపోతుంటవి
అది పొంగిన సమయమ్మున లతలవోలె భావమ్ములు
హృదయమ్మును చుట్టిప్రాకు.
దీపాలను వెల్గింపగ విఫలీకృత చేతనతో (తేజము)
లేఖిని పత్రముల నొంద కలుగు హఠాత్ప్రోత్సాహము
పత్రముపై భావమ్ముల నాటటమ్ము కోసమ్మే
లేఖిని చలియిస్తున్నది తిరిగి శాంతి, ఘననిద్రను
ఎప్పటివలె వచ్చురేపు తెస్తున్నది ఇదే వెనుకను.


సునంద కె. మీనన్ కవితకు తెలుగు అనువాదం

(సండే క్రానికల్ జూన్ 1, 1986)

వృత్తి వనిత

మొన్న ఒకదినాన నేను వీధుల్లో ఒక మిత్రురాలి
కడు ఘనముగ మారిపోయి నట్టిదాని కలుసుకొంటి.
ఆమె వీధిలో క్రిందకు చారుగతిని గడచివచ్చె నడ
స్థూల అయిన ఒక బాలిక ఆమె ప్రేమ చిహ్నములతో నికటమ్మున చేరి ఉంది.
ఎత్తుకున్నదామె ఇంకో బొద్దు, ముద్దు పసిబిడ్డను
ఇద్దరము హఠాత్సంగమమునకెంతో నిర్ఘాంతులమై పోతిమి నిశ్చలముగ.
సత్యమ్ములు రాగోపేతమ్ములు నగు భూషణములు
పరివర్తన పొందిన తరి చిరునవ్వులు, వెనుమళ్ళుట
లంత కాలమానములను వీక్షచేసుకొనుటలయ్యె
వృత్తివనిత నైన నేను
ఆలస్యమ్మయిపోతిని
మనుజపత్ని శాంతముగా శీతలముగ నప్పుడుండ
క్షణము నేను తలపోసితి నిశ్చయముగ నేనదృష్ట
శాలిని నాకున్నవి గద వృత్తి గృహము సమయధనము
తదుపరి భావము నాలో పరివర్తన చూపినది
నాలో ప్రేమాపేక్ష నప్పుడనుభవింప జేసినది.
ఒక స్త్రీ పొందగ దగినది సకలమామె పొందగలదు
అయితే మరినేనా? నే నేదుఃఖింపగ దగదు.
ఎందువల్ల నంటే నే స్త్రీ స్వేచ్ఛా చిహ్నాన్ని
అవును నిజమ్మది వనితా స్వీయ సృష్టులందొక్కటి.
అది మూలంగా బాలది అయినవారి ఓహోహో వృతిస్త్రీ ఇటనున్నది.

ఇదియే నీ దౌర్బల్యము నేత్రమ్ములు మూసుకొమ్ము నీ హేతువు నొప్పుకొమ్ము
జీవితమ్మున నాడే నీక్రీడయె గాన నీవు శోభాయుత పక్షమ్మును పార్శ్వమ్మును
వీక్షచేసి అద్దానిని సృష్టింపుము, సుందరముగ.

అనువాదము సుసన్ అబ్రహం (సండే క్రానికల్ జూన్ 1, 1986)

యోజనలు

అంతా అయిపోయినదిట అస్తమించినావిచ్చట.
శూన్యం నా అంతరాన చుట్టూ ఘన సుస్వనము
కాలము నా స్తబ్ధాంగుళి జాలము ద్వారా జారెను
నా శీతల చిబుకమ్ముల చల్లని చుట్టునున్న నిస్తబ్ధత
ప్రణయ కృతజ్ఞతలెన్నో గుసగుసలాడుతు సృజించె
లోకఛిన్నాభిన్నత చెవుడు పడెను శ్రవణమ్ములు
నా చుట్టును నున్న కాలశూన్య ధూళి ధ్వంసాలతో
జగమంతా దాని ఐక్య సంపద కోల్పోయినది
ఈ విధ్వంసాలల్లో తారాతేజము వీడిన
వడలిన కన్నులు కలిగిన ముఖములెన్నో చూచాను
చిరునవ్వుల పెదవులు
తము కలుపమనే కాంక్షలతో అర్థించుట చూచినాను
వారందరు నా వలెనే వారి జీవితాలును సం
ఘటనలు నా ప్రస్తుతంతో భయపెట్టగ నా భావిని
వర్తిస్తున్నవి దృఢముగ ప్రతిబింబిస్తున్న నన్ను వానిలోన చూస్తున్నా
వాని పతన సౌమ్యమ్ములు నామశూన్య భీషణతతో
వ్యధనెట్టుచు నింపివేయు
నేను వారి ఉత్విస్తృత కరతలాలనుంచి ఎట్లో
అనుపాతన పొందినాను.
ఎగతాళిని చేస్తువారు - వాడినవీ, దుఃఖోపే
తాలు వాని నిరీక్షణలు నిందిస్తవి ఘనముగ నను

అయితే నాదౌ సౌమ్యము క్షయమున వసియించే వానిలోన లోపింపదు.
ఆ అలసని కన్నులలో ప్రశ్నలకే కనుగొంటూ
నా చుట్టూ కట్టుకొంటి నాణ్యమైన కుడ్యమ్మును. యొకటి
దూరంగా, దూరంగా త్రోసివైచి నా రక్షల
వాత్యావళి చండంగా అతిశక్తితో వచ్చినది. అరుదెంచెను
అయితే నే ప్రస్తుతమ్ము ఆ స్థితి నెటో అధిగమింప
శక్తినొందినాననుచును (నంటూ) స్థిరతరముగ భావింతును
ఛిన్నాభిన్నత నొందక నా మది తగినంత దృఢము
గాగస్థిరత నార్జించెను నా ఇంద్రియములు నీసా
మీప్యపు తావులకిపుడును రంధ్రాలైపోతున్నా
నా జీవితమును నెంతగ (దుష్ట) వికృతమ్మొనరించినావొ
అవగతయ్యెనె నీకు?
నిన్ను మరల కలిసెడి అనుభూతిని నే పొందననుచు
శాంత్యాచ్ఛాదన నాత్మను కప్పుకొన్న దృఢమౌ నా ఏకాంతత వేడుకొనును

అనువాదము: వనితా కిరణ పనాల్కర్
(సండే క్రానికల్, జూన్ 1, 86)

త్యాగము

దైవానురాగ శూన్యాలే సంప్రదాయములు కేవల
భౌతికములు, మానసికములైన అనుష్ఠానములు (క్రియాచరణములే)
శాస్త్రవిధుల వ్రతములలో దైవపూజనములందున
దాంభిక కర్మాచరణము ఎంతగ భారమ్మయినను
అవి ఎపుడు తమంత తాము ఆధ్యాత్మిక నిష్ఠితమ్ములై ఒప్పవు వీక్షింపగ
అతడి భక్తి సూత్రాలలో భక్తిని నారద మహర్షి
పరమ ప్రేమ రూపమ్మని నిర్వచించినాడుమున్నె.
ప్రణయము పరిపూర్ణంగా ప్రభుసంగమ మొందుటతో
పరాకాష్ఠ నొందుతుంది భక్తుని ప్రణయము పెరుగగ పెరిగిన
పరమ ప్రేమాన్వితుడును పరమ రమ్యమూర్తియునే
ప్రభుని పొందుటకు నిరతము నాతని యభిలాష పెరుగు.
అతడు సర్వేశ్వరునకు సన్నిహితుడు సారూప్యుడు
నౌచు ప్రవర్తింపగలడు సకల ప్రాపంచిక బం
ధాలతో, ఆకర్షణలతో జీవన మశ్రద్ధ నొందు
ఈశునితో సంయోగము నొందుటయే అతని ఏ
కైకమ్మగు విషయమౌను
ఏమైనా ఆసక్తుడు, ఎంతటి ఉత్కంఠనున్న
జగమును, కర్తవ్యములను త్రోసిపుచ్చబూనుకొనడు
ప్రాపంచికములును, పుణ్యములునునైన కర్తవ్యము
లన్నిటి నిస్వార్థముతో పరమేశుని పాదద్వయ కర్పించుట కొనరించును
ఈశ్వర సంసిద్ధికి నవకాశయొక్క త్యాగముననె
త్యాగ మన్న సంఘకుటుంబాల విడిచిపెట్టుటన్న

అర్థము కాదది ఈశ్వర సంతృప్తికి స్వార్థరహిత
క్రియాచరణ మటులొనర్చ ప్రతికర్మ పునీతమౌను
అది వ్యక్తిని బంధింపదు సాంఘిక సేవకు బూన్కొను
ముందు నెడద దైవభక్తితో పరిపూరితము సేయు
డని అనుచరులకు చెప్పగ లేదే శ్రీరామకృష్ణ
లేకున్నను మానవుండు స్వార్థపరుండగుటకెంతో అవకాశమ్ముండును గద!
దైవ ప్రణయమ్ము తీక్షమయ్యెడు కొలదిని భక్తుడు
భగవానునితో పరిపూర్ణముగా సంయోగమందు
ఆ దైవము ప్రతితావున అధివసించుటను కన్గొను
అప్పుడతడు నైజముగా సకల మనుజజాతిపైన యెదను
అనురాగము నొందుటగా కన్యమేదియును నెరుగడు

మతోపన్యాస గేయము ఈనాడు (జూన్ 13, 86)

హిప్పీ

మధుపాత్రలనింపి మనం సుఖయాత్రలు సాగిద్దాం
సమయానికి వీలుపడ్డ నరనారీ సహచరులతో
సాగిద్దాం జీవితాల మన బ్రతుకుల నీతి ఇదే
అని విశృంఖలముగ భావించుట కలవాటు పడ్డ
హిప్పీలచే ఏదో పని చేయిద్దామనుచు బ్రిటన్
పథకాలను వేస్తున్నది, స్వేచ్ఛగా తమనీతులతో
జీవించే హిప్పీలను అటు వీరంగముల నుంచి
అధికారులు తరుముతుంటే న్యాయస్థానాలకేగి హిప్పీ సంస్కారులు
తమ స్వేచ్ఛకు కడుగాఢముగా పోరాడుతున్నారు.

ఓ దేవదేవ

ఓ దేవదేవ నే నుత్సహించెడు రీతి
పుణ్య సేవికనుగా పుట్టింపు మో స్వామి!
వాత్సల్యమున నన్ను వైతాళికను జేయ
ప్రాభాత గీతికల ప్రౌఢి మేల్కొలిపెదను ..... ఓ దేవదేవ

దేవదాసినో నేను దేవాలయమునందు
ఉభయ సంధ్యలనాట్య మొనరించి రంజింతు ..... ఓ దేవదేవ

దేవారులను జేర్చి భావజక్రీడలతో
హర్షింప జేయుతరి అర్చింతు ప్రీతితో ..... ఓ దేవదేవ

పారిపార్శ్వను జేయ భక్తజన సభలనే
అర్చనల భాషణల నతిరమ్య మొనరింతు ..... ఓ దేవదేవ

దీపకన్యను జేయ దేవనీ దర్శనమె
ఫలముగా నిరతము ప్రార్థింతు మదినితమి ..... ఓ దేవదేవ

తరలి రారండోయీ!

తరలి రారండోయి! తరలి రారండోయి
ఆలసించెద మేమొ అమ్మసేవకు మనము
తొలి తామరల కనులు
తెరచి చూడక మునుపె,
మల్లికల వాసనలు
మనల ముంపక మునుపె తరలి రా...

కేళికళి కెరటాలు
కెరలి యాడకమున్నె
తెమ్మరల గీతాల
ముమ్మరమునకు మున్నె తరలి రా...

ఆనందరసఝరుల
నమృత గానము తోడ,
కలసి పోదము రండు,
సొలసి పోదము రండు...తరలి రా...

తరలి రారండోయీ!
తరలి రారండోయి. కెరలిరా రండోయి
ఆలసించెదమేమొ, అమ్మ సేవకు మనము

పుట:Vavilala Somayajulu Sahityam-1.pdf/443

హే శారద!

శరదుజ్వల నవనీరద!
జయ, జననీ, సకల జనీ!!

కలనినాద మృదుచరణా!
కవి మానస మధు విహరణ!!
నిఖిల కళానిధి నిలయా!
రమ్య హృదయా రసికాలయ!- హే శారద

ముజ్జగములు నీ వలననె
మోహరించి నిలిచినవి!
ముగురమ్మలలో పెద్దవు
మూలశక్తి నీవె కదా- హే శారద

మదిలో నిను నిల్పుకొన్న
పదవరోజు షట్పదముల
అసదృశమగు రసపిపాస
మసలెడి మమ్మోము మమ్మ- హే శారద

జన్మభూమి - ధన్యభూమి

ధన్యభూమి!! జన్మభూమి!!
మంజుల జని! మహితావని!!
నగరాజుల విన్నాణపు
నయగారమ్ముల నెల విది
అమరనదీ హసనములకు
దివ్య కొమరు మిగులు కొలువియ్యది ...ధన్యభూమి జన్మభూమి

ప్రీతి మెరయ వన సుందరి
పెంచుకొన్న ఉపవన మిది
ఖనిజరత్న నిచయమ్ముల
ఘనకాంతుల గని యియ్యది...ధన్యభూమి జన్మభూమి

సాధుజంతుతతి వలచిన
సస్యహ రిత చేలాంచల
నిఖిల దేవతా మోహన
నిర్మలరుచి నేత్రాంచల...ధన్యభూమి జన్మభూమి

ధన్యభూమి, జన్మభూమి!!
మంజుల జని! మహితావని!!
ప్రీతి యెసగ వనదేవత
పెంచుకొన్న యుపవన మిది
ఖనిజరత్న నిచయమ్ముల
ఘనకాంతుల గని యియ్యది...ధన్యభూమి జన్మభూమి

ఆకాశవాణి, విజయవాడ, 1-2-65

స్వాతంత్య్ర దినము

వచ్చె నిదె స్వాతంత్య్ర దినము
మరల నిం కొకమారు
వచ్చె మన స్వాతంత్య్ర దినము!!
పరదాస్యమును బాపి భారతీయుల కేను
పరమ స్వేచ్ఛావృత్త చరమసీమల కేగు
వెలుగు బాటల జూపి, తలపు లిచ్చితి - కాన
నను మరువబోకు డని తిరిగి తెల్విడిసేయ
వచ్చెనిదె స్వాతంత్య్ర దినము...

అచ్చెరువు వడుచు నిదె మెచ్చుకొన మును తాను
జీవనమొందిన రీతి మనసులలో చిత్రించి
హెచ్చరికలను కాన్క లిచ్చి, యెద పుచ్చుకొని
తెరమరుగునకు నేగి మనల నడిపింపగాఁ
వచ్చెనిదె స్వాతంత్య్ర దినము...
                                    
తన అహింసాదివ్య దారుణాస్త్రమ్ముతో
కడిది శత్రుల ఆట కట్టించి, రాజ్యమును
పెట్టించె నిజప్రజకు - ప్రీతిమై 'జాతిపిత’
గాంధిదేవుని గొల్చి కైమోడ్పులందింప
వచ్చెనిదె స్వాతంత్య్ర దినము...

రాక్షసోజ్వల శక్తి రణచణత్వము పెంచి
దీక్ష నీలోకము తెరలింప గనువేళ
పంచశీల సృజించి ప్రగతి వంకకు మలచి
ఏ జహ్వరిల చెలఁగె ఎన్న నామహనీయు
వచ్చెనిదె స్వాతంత్య్ర దినము...

నిన్నుగని కనుకుట్టి యున్నయవి పెనుగొండ
లన్ని దారులలోన అదరకని బెదరకని
మన ప్రజాతంత్ర ఘన మహానౌక కొక
చిన్ని సలహా నొసగి - చేర్పగా తీరమును
వచ్చెనిదె స్వాతంత్య్ర దినము...

ఆది చరితను మరువ కంధానుకరణమున
నీది యేదొ వెదకి, ఉన్మాదివై వలచి
తూర్పువాకిలి తెరచి, నేర్పుతో పడమటకు
తరలింపుమా నీదు ధర్మ రథమని తెలుప
వచ్చెనిదె స్వాతంత్య్ర దినము...

ఋషివాటికల తొలుత తుషిత ప్రశాంతి యెది
యింపుగా పెంపొంద నిల స్వర్గమయ్యెనో
అది నేటి మానవున కమరునందాక ఇక
నిదురవోవకు మనుచు నిను ప్రబోధింపగా
వచ్చెనిదె స్వాతంత్య్ర దినము...

పుట:Vavilala Somayajulu Sahityam-1.pdf/448 పుట:Vavilala Somayajulu Sahityam-1.pdf/449

ఏకాంత పథికుడు

శ్రమ వారిబిందువులు కమనీయతల తోడ
ముఖ చంద్రమండలము ముద్దులొలుకగ నడతు ..శ్రమ..

దినకరుని కిరణాల తీవ్రతకు తనువెల్ల
నలసి పోవుటజేసి యాయాసముల కోర్చి...శ్రమ..

పదపద్మముల యందు ప్రాణ నాడులు విరియు,
వ్రేళ్ళ పుటములు జూడ వేడి బొబ్బలు పొక్క...శ్రమ..

కార్య సాధనదీక్ష కడు బడలిననుగాని
నిలువ నీయక నిన్ను పలుతొందరల పెట్ట...శ్రమ..

ఎటు చూచినను గాని యేపల్లె పక్కణము
చక్షు గోళమ్మునను వీక్షణమ్మున లేదు...శ్రమ..

తుది మొదలు గనలేని దొడ్డ బాటను బట్టి
వెనుక చూపే లేక వెర్రినడకల నడతు...శ్రమ..

తలదాచుకొనుటకై ఫలవృక్షముల నీడ
కరవగును, సుంతయును కలగబోదు సుఖంబు...శ్రమ..

ఏ చెట్టు నీడనో యింత నిలుచున్నచో
ఆకులన్నియు రాలు నంత పండెండయే...శ్రమ..

పుట:Vavilala Somayajulu Sahityam-1.pdf/451 పుట:Vavilala Somayajulu Sahityam-1.pdf/452 పుట:Vavilala Somayajulu Sahityam-1.pdf/453 పుట:Vavilala Somayajulu Sahityam-1.pdf/454

మహాయజ్ఞం

1

ప్రపంచ మంతట పరంపరాకం
విపంచి కింతట వసంతరాగం:
ఆహవకర్త - ఆహవభర్త ఎవడో ఎవడో మరి
ఎవడెవడో - ఎవరెవరో
ప్రపంచ మంతట పరంపరాకం
విపంచి కింతట వసంతరాగం

కులగిరులే హోతలుగా నుద్దాతలుగా
విధిదర్శన నేతలుగా,
ఋక్షఋషభకోలాహలమే
ఋత్విక్కుల రోమంధముగా
సముద్రఘోషల సామధేనితో
హాహాకార స్వాహాస్వనముల,
ఆత్మల హేషల ఆమంత్రణముల -
స్రుక్సువమ్ము లీదిక్కులు నాలుగు
హవ్యకవ్యములు, ఆమీక్షమ్ములు,
సాన్నయ్యమ్ములు, చరుపరమాన్నము
లర్కారాజన ఆత్మ దేహములు
ఉపాకృతమ్ములు, వషట్కృతమ్ములు,
కృపాతిరస్కృత కృశానతేజులు
స్థండిలమండిత చండానలునకు
అపవిత్రాశయ ధవిత్రములతో
స్వేదాంకురముల, చిదిమేసేస్తూ

నిషా కోసమై విషాణపూరిత
సురాదానమున పరాధీనుగా
బంధించేస్తూ, బలిభుక్కునుగా
పాతించేస్తూ, పశుతుల్యముగా
గవేషణమ్మౌ సుభీషణముగా
విషతుల్య మ్మగు విశ్వదాసమును
గగనము నంటే కరాళకాళీ
సుతలము ప్రాకే సుధూమ్ర వర్ణా

2

సులోహితార్చిస్ఫులింగినీ గణ
మనోజవమ్ముల - మార్తాండాంశల -
ఆహ్వానిస్తూ అవలోకిస్తూ
అండపిండ బ్రహ్మాండములను
అండపిండ బ్రహ్మాండము నిండిన
ఆహవనీయము కర్పణచేస్తూ
ఆకలి తీరని ఆరాటముతో,
అంతులేని హఠయోగముతో
చేసే ఈ యజ్ఞపు
చిద్విలాస మది యేమో!
చిత్తవీథిలో చిట్టెము కట్టిన
మత్తాశయ మది యేమో!
ఎన్నైనవో!
ఎన్నౌతవొ!!

ప్రపంచ మంతట పరంపరాకం,
విపంచి కింతట వసంతరాగం.

ప్రతిభ 1940