వావిలాల సోమయాజులు సాహిత్యం-1/కన్నీరు

వావిలాల సోమయాజులు సాహిత్యం-1 (2018) రచించినవారు వావిలాల సోమయాజులు
కన్నీరు

కన్నీరు

అంకితం

హిందీ సాహిత్య రంగంలో యుగకర్తవంటి మహాకవి శ్రీ జయశంకర ప్రసాద్ కావ్యాలు రెండు. 'ఆంసూ', 'కామాయని' మా నాన్నగారు శ్రీ వావిలాల సోమయాజులు గారు తెలుగులోనికి అనువదించారు. హిందీ సాహిత్యచరిత్రలో మన భావకవిత్వ రీతివంటిది అయిన 'ఛాయావాద' రీతిలో ప్రముఖుడైన శ్రీ జయంశంకర్ ప్రసాద్ 'ఆంసూ' కావ్యం ఆరోజుల్లో ఎందరినో ఆకర్షించి ప్రభావితులను చేసింది. చిరవిరహం, ప్రణయభంగం వాటినుండి జనించిన నిర్వేదం, ఆ నిర్వేదం అంచున నల్లమబ్బుకు వెండి అంచులాటి ఆశాద్యుతి వీటన్నిటి సమ్మేళనంలోనించి ఉద్బుద్ధమైన ప్రణయమాధుర్యం ఇవన్నీ మానాన్నగారిని ఆకర్షించి వుండాలి. ఆ కావ్యాన్ని తెలుగువారికి పరిచయం చేయటం ఒక్కటే ఆయన లక్ష్యం అనుకోవ డానికి వీలులేదు. ఆయన జీవన సంస్కారంలోని ప్రణయరేఖామార్దవం వల్లనే అనువాదం ప్రారంభమైందనటం సత్యం.

ఆ ప్రణయరేఖాచాలనం వల్లనే ఆయన ఈ కావ్యాన్ని తన జీవన సహచరి ధర్మపత్ని అయిన మా అమ్మగారికే అంకితం చేయాలని భావించారు. జీవితంలోని ఆటుపోట్లు అన్నిటిలోనూ, అద్వైతం సుఖదుఃఖయోః అన్నట్లు నిలిచిన ఆమెకు కవిగా తన ప్రేమపూర్ణ కృతజ్ఞతను ఈ విధంగా చెల్లించాలని మా నాన్నగారు భావించారు. అది ఆయన జీవించి వుండగా సఫలం కాకపోవటం ఒక దురదృష్టం కాగా ఆయన భావనను సఫలీకృతం చేసి పితృఋణం చెల్లించుకొనే అవకాశం ఆయన సంతానమైన మాకు కలగటం మా అదృష్ట విశేషంగా భావిస్తున్నాము.

మా నాన్నగారు శ్రీవావిలాల సోమయాజులుగారి హృదయ సంవాదంగా ఈ కావ్యాన్ని మా అమ్మగారు శ్రీమతి కైకమ్మగారికి సమర్పిస్తున్నాము.

10-1-2001

వావిలాల బృహస్పతి

కొలంబియా

కన్నీటి కైవల్యం

"కవి కౌస్తుభ” డా॥ ఆచార్య తిరుమల 301, నందిని కాంప్లెక్స్ మోజంజాహి మార్కెట్, హైదరాబాదు-95

అనువాద ప్రక్రియ ద్వారా ఆధునిక తెలుగు సాహిత్యాన్ని సుసంపన్నం చేసి, పరిధిని విస్తృతం చేసిన మహనీయుల్లో ప్రాతఃస్మరణీయులు బ్రహ్మశ్రీ వావిలాల సోమయాజులు. గారు. సంస్కృతాంగ్ల హిందీ భాషల్లోని ఉత్తమోత్తమ రచనల్ని తెలుగువారి కందించిన బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి ఆయన. సంస్కృతం నుండి నీలకంఠ దీక్షితులవారి కలి విడంబన శతకం, భరత రస ప్రకరణం, సర్వేపల్లి వారి గీత, ఆంగ్లం నుండి షేక్స్పియర్ మేక్బత్, ఆంటోని అండ్ క్లియోపాత్ర, జూలియస్ సీజర్ - నాటకాలు, రాబర్ట్ స్టీవెన్ సన్ నవల డాక్టర్ జెకిల్ అండ్ మిష్టర్ హైడ్, ట్రయల్ బై జ్యూరీ - న్యాయనిర్ణేత, ఠాగూర్ మహాకవుల మతం-హిందీ నుండి జయ శంకర ప్రసాద్ 'కామాయని', 'ఆంసూ' - వంటివి వావిలాల వారి అనువాద రచనల్లో రత్న సదృశాలు. అంతే కాకుండా కేథలిక్ క్రైస్తవ మతసాహిత్యాన్ని కూడా ఆంగ్లం నుండి తెనిగించి విద్వత్కవికి కావల్సిన మతాతీత మానవతా ధర్మాన్ని కూడా ఆయన ప్రదర్శించారు. ఈ విషయంలో విశ్వనాథ, దేవులపల్లి వంటి వారిలో లేని ఒకానొక విశిష్టగుణం వావిలాల వారిలో మనకు కనిపిస్తుంది. కాగా -

అనువాదం - 'యథామాతృకం', 'యథేచ్ఛ' అని రెండు విధాలు. వావిలాల వారు రెండిటా సిద్దహస్తులు. వీరి షేక్స్పియర్ నాటకాలు యథామాతృకాలు కాగా మిగిలిన అనువాదాలు యథేచ్ఛగానే కనిస్తాయి. అసలు, ఏ అనువాదం చదివితే మూలం చదవాలని బుద్ధిపుట్టదో ఆ అనువాదం ఉత్తమం. అటువంటి ఉత్తమోత్తమ అనువాదాలు వావిలాల వారివి. వాటిలో ఈ 'కన్నీరు' - (ఆంసూ) ప్రస్తుత పరిశీలనా పరిధి! హిందీలోని విశిష్ట ఖండకావ్యాల్లో ఆంసూ (అంసూ) ఒకటి. 'ఆంసూ' అంటే కన్నీరు. తెలుగులో కవిత్రయంలా ఆధునిక హిందీ సాహిత్యంలో ప్రసాద్ పంత్-నిరాలా లు భావకవిత్రయంగా, 'ఛాయావాద కవిత్రయం'గా పేరుపొందారు. వీరిలో ప్రసాద్ అంటే జయశంకరప్రసాద్. ఈయన 1925లో రాసిన కావ్యమే ఆంసూ. ఇది బహుధాప్రశంస లందుకోవటానికి కారణం దీనిలోని వస్తువు, భాష. అంతే కాదు, వేదనకి అక్షరరూపమిస్తే అది ఆదికావ్యంలా అజరామరమే కదా! 'కన్నీరు' ఒక మహోత్కృష్ట సృష్టి!

మహాకవి జయశంకర ప్రసాద్ 19వ శతాబ్ది తొలి దశకంలో బెనారస్ (వారణాసి) లో కాన్యకుబ్జ వంశీయులైన ఒక వైశ్యకుటుంబంలో జన్మించాడు. బాల్యమంతా ఆధ్యాత్మిక వాతావరణంలో గడిచింది. 12 ఏళ్లకే తండ్రిపోవటం, ఇంటి దగ్గరే చదువుల వల్ల ఆయనలో కొన్ని ప్రత్యేకతలు సంతరించుకున్నాయి. కాలక్రమంగా ప్రసాద్ ఇంగ్లీషు, హిందీ, ఉర్దూ, ఫార సీ, సంస్కృతం, ప్రజ భాషలు క్షుణ్ణంగా నేర్చుకున్నాడు. పురాతత్త్వ (పరిశోధనా) విషయాలు, వేదోపనిషత్పురాణేతిహాసాలు, బౌద్ధాది మత సాహిత్యాలన్నీ ఆసాంతం ఆకళింపు చేసుకున్నాడు.

బాల్యం నుండి ఎదురైన కష్టాలు ప్రసాద్ని భావుకుణ్ని, కవిని చేశాయి. 1911లో తొలిగా ఆయన 'కానన్ కుసుమ్' కవితాసంపుటి వెలువడింది. 'ప్రేమ పథిక్' రెండో రచన. 1925లో 'అంసూ' వెలుగు చూసింది. అయితే 'కామాయని' ఆయనికి కీర్తి కిరీటమయ్యింది. దాని ఆవిష్కరణతో ప్రసాద్ మహాకవిగా స్థిరపడిపోయాడు.

కవితలే కాకుండా, నాటకాలు, చారిత్రక నాటకాలు, కథలు, నవలలు, వ్యాసాలు, ఎన్నెన్నో రాశాడాయన. హిందీలో ఆయన పేరు మీద ఒక 'యుగమే ఆరంభమయ్యింది. ఆ మహా ప్రతిభావంతుడు 1936లో కన్నుమూశాడు. లోకానికి 'అంసూ' మిగిలింది. జీవన సమరాన్ని ప్రేమశక్తి జయిస్తుందని 'ఆంసూ' ఆంతర్యం ఆయన నమ్మకం. దాన్నెవరు కాదనగలరు?

'ఆంసూ' కంటే ముందు ప్రసాద్ లౌకిక ప్రేమ, యౌవన విలాసాలు, విశృంఖల స్వప్నాలు, స్వేచ్ఛాభావాలు ప్రతిపాదించాడు కానీ 'ఆంసూ' వచ్చేసరికి ఆయనలో జీవిత యథార్థ సంఘటనలు, వాస్తవిక అనుభవాలు చోటుచేసుకున్నాయి. ఈ'కన్నీరు' కళ్లనే కాదు హృదయాన్ని కూడా ప్రక్షాళనం చేసి పవిత్రీకరిస్తుంది. మానసిక ఉద్వేగం అణగారిపోయిన తర్వాత చిందిన కన్నీరిది. ఈ కావ్యంలో బాధల మధ్య నిలద్రొక్కుకోవటంలోనే జీవితానికి అర్థం, పరమార్ధము వుంటుందని, అప్పుడే సత్యదర్శనం సులభమవుతుందని కవి ధ్వనిగర్భితంగా బోధిస్తాడు. ఈ కావ్యం చదివిన పాఠకుడికి విరహం, భయం, నిరాశా దైన్యాల మధ్య సామంజస్యం ఏర్పరుచుకుని ధైర్యంతో 'ఆశ' తోడుగా ముందుకు నడవాలనే సందేశం లభిస్తుంది.

దేవులపల్లి శ్రీశ్రీ ల్లా కాకుండా ఈ కవి తన కన్నీటిని, బాధకి చైతన్య స్ఫూర్తిని కలిగించి ముందుకు నడిపిస్తాడు. చూడండి.

సబ్‌కా నిచోడ్ లేకర్ తుం
సుఖ్‌సే సూఖే జీవన్ మేఁ
బర్సో ప్రభాత్ హిమకణ్ సా
ఆంసూ ఇస్ విశ్వ సదన్ మే

దీనికి వావిలాలవారి అనువాద పద్యం చూడండి :-

తే.

ఈ సకలముల రసము గ్రహించినీవు
స్నిగ్ద సుఖముచే మిగుల శుష్కించి యున్న
జీవితమున విశ్వసదన సీమ నుషసి
హిమ కణమటు నశ్రువులు వర్షింపు మువిద !!

ఏ అశ్లీలత లేని యీ వియోగ విరహగీతి కావ్యంలో గడిచిన ప్రేమ సంఘటనల్ని నెమరు వేయటం. ప్రేయసి వర్ణన, వియోగ బాధలున్నా జీవితాన్ని అర్థాంతరంగా ముగించని అత్మస్థైర్యంతో బాటు ఆధ్యాత్మిక రహస్యవాదం కూడా కనిపిస్తుంది.

మాదక్ థీమోహమయీ ధీఁ
మన్ బహలానే కీ క్రీడా
అబ్ హృదయ్ హి లాదేతీ హై
వహ మధుర్ ప్రేమ్ కీ పీడా||

అంటూ గుండెను చీల్చుకు వచ్చే ఆవేదనను శబ్ద మాధుర్యంతో వ్యక్తం చేస్తాడు. దీనికి వావిలాల వారి అనువాదం చూడండి:-

తే. మనసు నెదొ సంతస పరచుకొనెడు క్రీడ మాదకమ్మయ్యెను - విమోహమయము నయ్యె అట్టి మధుర ప్రణయ వేదనానిలమ్మె