వాడుకరి:Bhanutpt/బాలవ్యాకరణం
శ్రీ హయగ్రీవాయ నమః
క. శ్రీలతకుం బ్రాకయి వృష
శైలంబున వెలసి తనదు చాయ కెలయు ధ
న్యాళి దగ మాన్చి కొర్కులు
చాలంగా నొసగు కల్పసాలము గొలుతున్
క. అనయము లలితోక్తులతో
నొనరుపడం గూర్చి లక్ష్యయోజన మొప్పం
గను బాలవ్యాకరణం
బనగు లక్షణ మొనర్తు నాంధ్రంబునకున్
ఆ. దిక్ప్రదర్శనముగ దెలిపెద నిందు ల
క్షణము గాన బూర్వకవుల లక్ష్య
ములను లాతిలక్ష్మముల గాంచి తక్కుల
క్షణ మెఱింగికొనుడు చతురమతులు
బాల వ్యాకరణం
[మార్చు]సంఙ్ఞా పరిచ్ఛేధము
[మార్చు]- సంస్కృతమునకు వర్ణము లేబది
- ప్రాకృతమునకు వర్ణములు నలువది
- తెనుగునకు వర్ణములు ముప్పదియాఱు
- విసర్గ మొదలైనవి సంస్కృతసమంబులను గూడి తెలుగున వ్యవహరింపబడు
- కచటతపలు పరుషంబులని గడదబలు సరళంబులని చెప్పంబడు
- ఇతరములగు హల్లులు స్థిరములు
- దంత్యతాలవ్యంబులయిన చజలు సవర్ణంబులు
- ఇ ఈ ఎ ఏ లం గూడిన చజలు తాలవ్యంబులు
- అ ఆ ఉ ఊ ఒ ఓ లం గూడిన చజలు దంత్యంబులు (ఐదంతములయిన చజలు సమెతరశబ్దములందు లేవు)
- సంస్కృతసమంబులం దికారాంతములయిన శబ్దముల యుపధా చజలు బహువచనంబు పరంబగునప్పుడు దంత్యము లగును
- నకారంబు ద్రుతంబు
- ద్రుతాంతములయిన పదములు ద్రుతప్రకృతికములు
- ద్రుతప్రకృతులు గాని శబ్దంబులు కశలనంబడు
- హ్రస్వముమీది ఖండబిందువునకు బూర్ణబిందువు వైకల్పికముగ నగును
- దీర్ఘముమీద సాధ్యపూర్ణము లేదు
- సంస్కృతసమేతరములయిన తెలుగుశబ్దంబులయందు బరుషసరళంబులకు ముందే బిందువుకానంబడుచున్నది
- యకారంబును వు వొ వో లును దెలుగుమాటలకు మొదట లేవు
- యరలవలు లఘువులని యలఘువులని ద్వివిధంబులగు
- సంస్కృత ప్రాకృతతుల్యంబగు భాష తత్సమంబు
- సంస్కృత ప్రాకృత భవంబగు భాష తద్భవంబు
- త్రిలింగదేశవ్యవహారసిద్ధంబగు భాష దేశ్యంబు
- లక్షణవిరుద్ధంబగు భాష గ్రామ్యంబు
- ఆర్యవ్యవహారంబుల దృష్టంబు గ్రాహ్యంబు
సంధి పరిచ్ఛేదము
[మార్చు]- ఉత్తున కచ్చు పరంబగునపుడు సంధి యగు
- ప్రధమేతరవిభక్తి శత్రచువర్ణంబులందున్న యుకారమునకు సంధి వైకల్పికముగానగును
- సంధిలేనిచోట స్వరంబుకంటెం బరంబయిన స్వరంబునకు యడాగమంబగు
- అత్తునకు సంధి బహుళముగా నగు
- ఎమ్యాదుల యిత్తునకు సంధి వైకల్పికముగానగు
- క్రియాపదంబులం దిత్తునకు సంధి వైకల్పికముగానగు
- మద్యమపురుషక్రియలయం దిత్తునకు సంధి యగును
- క్త్వార్థంబైన యిత్తునకు సంధిలేదు
- ఇకాదులకుదప్ప ద్రుతప్రకృతికములకు సంధిలేదు
- అచ్చునకామ్రేడితంబు పరంబగునపుడు సంధి తఱచుగనగు
- అంద్వవగాగమంబులుదప్ప నపదాదిస్వరంబు పరంబగునపుడచ్చునకు సంధియగు
- కుఱు చిఱు కడు నడు నిడు శబ్దముల ఱడల కచ్చు పరంబగునపుడు ద్విరుక్తటకారంబగు
- ప్రథమమీది పరుషములకు గసడదవలు బహుళముగానగు
- తెనుగులమీది సాంస్కృతిక పరుషములకు గసడదవలు రావు
- ద్వంద్వంబునం బదంబుపయి పరుషములకు గసడదవలగు
- ద్రుతప్రకృతికముమీది పరుషములకు సరళములగు
- ఆదేశసరళములకు ముందున్న ద్రుతమునకు బిందు సంశ్లేషములు విభాషనగు
- ద్రుతంబునకు సరళస్థిరంబులు పరంబులగునపుడు లోప సంశ్లేషంబులు విభాషనగు
- వర్గయుక్సరళములు పరములగునపు డొకానొకచో ద్రుతమునకు బూర్ణబిందువును గానంబడియెడి
- అవసానంబునందు ద్రుతస్వరంబునకేని, ద్రుతంబునకేని లోపంబు బహుళంబుగా నగు
- కొన్నియెడల ద్రుతంబుమీద నకారంబు గానంబడియెడి
- అట యిక చుడ శబ్దంబులందప్ప నుడితొలి హ్రస్వంబుమీద ఖండబిందువును, ద్రుతంబునకు లోపంబును లేవు
- తాను నేను పదంబుల ద్రుతంబునకు సంశ్లేషంబు లేదు
- సమాసంబునందు ద్రుతంబునకు లోపంబగు
- సమాసంబుల నుదంతంబులగు స్త్రీసమంబులకుంబుంపులకుం బరుష సరళంబులు పరంబులగునపుడు నుగాగమంబగు
- సమాసంబులందు ద్రుతంబునకు స్వత్వంబులేదు
- తలంబ్రాలు మొదలగుసమాసంబుల ద్రుతమునకు లోపములేదు
- కర్మధారయంబునం దుత్తున కచ్చుపరంబగునపుడు టుగాగమంబగు
- కర్మధారయంబునందు బేర్వాదిశబ్దముల కచ్చుపరంబగునపుడు టుగాగమంబు విభాషనగు
- పేదాదిశబ్దంబుల కాలుశబ్దము పరంబగునపుడు కర్మధారయంబునందు రుగాగమంబగు
- కర్మధారయంబునం దత్సమంబులకాలుశబ్దముపరంబగునపుడత్వంబున కుత్వంబును, రుగాగమంబు నగు
- కర్మధారయంబునందు మువర్ణకంబునకుం బుంపులగు
- ఉదంతమగు తద్ధర్మార్థవిశేషణమున కచ్చుపరమగునపుడు నుగాగమంబగు
- షష్టీసమాసమునం దుకారఋకారముల కచ్చు పరమగునపుడు నుగాగమంబగు
- ఉదంతస్త్రీసమంబులకును దనంబు పరంబగునపుడు నుగాగమంబగు
- సమాసంబునం బ్రాతాదులతొలియచ్చుమీది వర్ణంబులకెల్ల లోపంబు బహుళంబుగా నగు
- లుప్తశేషంబునకుం బరుషములు పరములగునపుడు నుగాగమంబగు
- క్రొత్తశబ్దమున కాద్యక్షరశేషంబునకుం గొన్నియెడల నుగాగమంబునుం, గొన్నియెడల మీదిహల్లునకు ద్విత్వంబు నగు
- అన్యంబులకు సహిత మిక్కార్యంబులు కొండొకచోగానంబడియెడి
- ఆమ్రేడితంబు పరంబగునపుడు కడాదులం దొలియచ్చుమీది వర్ణంబులకెల్ల నదంతంబగు ద్విరుక్తటకారం బగు
- ఆమ్రేడితంబు పరంబగునపుడు విభక్తిలోపంబు బహుళంబుగా నగు
- అందదుకుప్రభృతులు యధాప్రయోగంబుగ గ్రాహ్యంబులు
- చేత తోడ వలనల కిత్వంబు సమానంబులం దగు
- అంద్వాదుల కలిగాగమంబు సమాసంబునం దగు
- అది యవి శబ్దంబుల యత్తునకు వృత్తిని లోపంబు బహుళంబుగ నగు
- పడ్వాదులు పరంబులగునపుడు మువర్ణకంబునకు లోప పూర్ణబిందువులు విభాష నగు
- మధ్యమపురుష మువర్ణకంబునకు హలవసానంబులు పరంబులగునపుడు లోపము విభాషనగు
- వ్యతిరేకమధ్యమ మువర్ణకంబున కెల్లయెడల లోపంబు విభాషనగు
- ఆమ్రేడితంబు పరంబగునపుడు మధ్యమ ముడుజ్జులకు లొపంబు విభాషనగు
- విసర్గంబున కనుకరణంబున లోపంబగు
- అనుకృతిని నమశ్శబ్దము తుదియత్తున కోత్వము విభాషనగు
- అనుకరణంబునం దుదిహల్లునకు ద్విర్వచాంబగు
- అనుకరణంబునం దహమాదుల మకారంబునకు ద్విరుక్తి విభాషనగు
- ఉదంతనామంబున కనుకరణంబునందు వుగాగమంబగు
- వాక్యావసానంబున సంధిలేమి దోషంబు గాదని యార్యులండ్రు