రామాయణము
ఎఱ్ఱాప్రెగడ
కూచిమంచి తిమ్మకవి సర్వలక్షణసారసంగ్రహమున ఎఱ్ఱాప్రెగడ రామాయణములోని వని యీక్రిందిపద్యముల నుదాహరించినాఁడు.
ఉ.
అంగముతోడఁ గట్టు మిఁట యజ్ఞవిఘాతక చోరు నెందు వో
ఉ.
సందడి యధ్వరక్రియ కసంగతి మేనిబలంబుతోడఁ బెన్
వ.
అనుటయు మంత్రిమాటకుఁ బ్రియంపడి యాతని నాదరించి యమ్మనుజకులేంద్రుఁడు .............
ఉ.
నూర్వురు నొక్కచందము మనోగతి సైరణ చేసి నన్ను నా
చ.
అనఘ యకంప మై విమల మై పరిపూర్తియు లోఁతుఁ దియ్యమున్
ఉ.
కోఱలు నుగ్గును గ్గయిన క్రూరఫణీంద్రుగతిన్ దరంగముల్
శా.
తాఱం గ్రాఁగిననేలతంపలఱఁ బాతాళంబుదాఁకన్ జనం
క.
నూఱు చెరంగుల నెఱసులు
మ.
చెఱకుందోఁటలఁ బెంచి శాలిమయసుక్షేత్రస్థలుల్ నించి య
(ఇవి బాలకాండములోనివి)
ప్రాచ్యలిఖితపుస్తకశాలలోని యొక సంకీర్ణపద్యముల తాళపత్రసంపుటములో రామాయణ యుద్ధకాండమునందలి పద్యములు ముప్పది కానవచ్చినవి. అవి ప్రసిద్ధము లయిన భాస్కరరామాయణాదిగ్రంథములలోనివిగాఁ గాన రాలేదు. అవి యెఱ్ఱాప్రెగడ రామాయణములోనివి కాఁదగును. ఆపద్యము లివి.
చ.
అనిలజరావణానుజులు హస్తములన్ గయిదండ గొంచుఁ గ్ర
ఉ.
తమ్ముఁడ నేఁడు నాకుఁ బ్రమదంబు ఘటిల్లె దశాస్యనందనుం
చ.
కరముల నవ్విభుం డతని గాయము లంటుచు నూర్పు పుచ్చుచున్
చ.
మసలక రామరావణులు మార్కొని యుద్ధము సేయుచుండఁగా
ఉ.
అక్కట ధూళిఁ బ్రుంగు డయి యంగము నెత్తుటఁ దోఁగి వేదనన్
ఉ.
కందక గాజువాఱక మొగంబు వికాసముఁ జెందెఁ జేతు లీ
చ.
మనమున నిశ్చయించి పవమానతనూజుఁడు మూఁడుమాఱు లే
ఉ.
ఆతని రౌద్రరేఖ గని యబ్ధి గలంగెఁ, జలించె శైల, మౌ
చ.
అనయము సర్వభూతములయందును గోద్విజులందు శైలకా
మ.
తరుణాదిత్యనిభద్యుతిన్ మెఱసి రక్తశ్రీచ్ఛటాశాటి కా
చ.
అవనిజనంబు లెల్లను దశానను నంతిపురంబునందుఁ బె
చ.
ప్రకటతరాత్మతేజమున రక్షిత యామిథిలాధిరాజక
ఉ.
వైరిజయంబు గాంచి బలవంతుల మిత్రులఁ గూడి తేజమున్
మ.
అతులం బై వశవర్తి యై రథతురంగానేకపాకీర్ణ మై
చ.
అతఁ డడరించుశస్త్రముల యారవముల్ శరపుంఖజాతమా
చ.
వడి నమరేంద్రముక్త మగువజ్రములీల యుగాంతకాలుకై
శా.
ఆపుణ్యవ్రతఁ బట్టినప్పుడె తదీయం బై యనిర్వార్య మౌ
చ.
సవితృఁడు చంద్రుఁడున్ దిశలు సంధ్యలు రేలుఁ బగళ్ళుఁ గాలమున్
శా.
ఆరీతిన్ భువనత్రయిన్ గలుగువా రత్యంతశోకార్తు లై
చ.
ఖలునిఁ గబంధునిన్ నిశితకాండములన్ దునుమాడి వాని ప
చ.
నిరుపమమూర్తి రామధరణీపతి శోభనవేళ నాడి ర
చ.
అని కొనియాడుచున్ జలరుహాక్షులు సేసలు మీఁదఁ జల్లఁగా
చ.
జలనిధి గట్టి మించుకపిసైన్యముతో వనరాశి దాఁటి దో
శా.
భేరీకాహళశంఖతూర్యములు గంభీరంబు లై మ్రోయఁగాఁ
ఉ.
రావణుఁ గూల్చి క్రమ్మఱ ధరాసుతఁ జేకొని వచ్చుచున్నవాఁ
చ.
అలికులవేణులన్ జలరుహాక్షులఁ జంద్రనిభాస్యలన్ విని
ఉ.
కొంచక కోటపై నిలిచి కొందఱు భీమబలాఢ్యు లైనన
మ.
నిను సేవించినఁ గల్గు మానవులకున్ వీటివధూటీఘటీ
చదలువాడ ఎఱ్ఱాప్రెగడ రచనముతో నీకవిస్తుతిపద్య మొకప్రాచీనపద్యసంకలమునఁ గానవచ్చినది.
శా.
సారోదారసమంచితస్ఫురదురుస్ఫాయల్లసల్లాలిత
ఇది ఎఱ్ఱాప్రెగడ రామాయణకృత్యవతరణికలోనిది గావలెను.
ఈ క్రింది పద్యమును ‘ఎఱ్ఱన రామాయణములోనిదా?’ అని యెప్పుడో శ్రీ వేటూరి ప్రభాకరశాస్త్రిగారు తమ నోటుబుక్కులో వ్రాసికొని రఁట!
ఉ.
చువ్వన మేను వంచి రవి సోఁకఁగఁ దోఁక విదిల్చి పాదముల్
కూచిమంచి తిమ్మకవి గాక మఱికొందఱు లాక్షణికులును ఎఱ్ఱాప్రెగడ రామాయణములోని పద్యములను తమ లక్షణగ్రంథములం దుదాహరించినారు. అట్టివి మఱికొన్ని యీ క్రిందివి.
ఎఱ్ఱాప్రెగడ సంక్షేపరామాయణము
క.
ధాత్రీ సురసేవారతి
సీ.
బాలసుధాంశునిటాలుని నవసుధా
క.
ఆ దశరథసూనుండు ప[1] [2]
ఆంధ్రప్రయోగరత్నాకరం, సుకవిమనోరంజనం 1.254
వావిళ్లవారి ముద్రణమున భాస్కరరామాయణము యుద్ధకాండములోని యీ క్రిందిపద్యము ‘ఎఱ్ఱాప్రెగడవారి పద్య మని ప్రతీతి’ అను అధోజ్ఞాపికతో కానవచ్చును.
ఉ.
త్రెవ్వెడు గంటులం గురువు దేఱెడునెత్తురు రాక మున్న యే
1154
ఆనెగొందిలో దొరకిన యొక భాస్కరరామాయణపుఁ దాళప్రతిలో నారణ్యకాండమున ఎఱ్ఱాప్రెగడ కృతములుగాఁ గొన్నిపద్యములు కావచ్చిన వని డాక్టరు నేలటూరి వెంకటరమణయ్యగారు గుర్తించి తెలిపిరి.
ఉ.
ఆనెఱజోదు కేలు దొనకై నిగుడించుట, యమ్ము మౌర్విసం
స్రగ్ధర.
కరిణీయానంబు నవ్వున్ గతి, నవలతికాకార మంగంబు, చంద్రున్
చ.
అలినిభవేణి చంద్రసదృశానన యుత్పలపత్రనేత్ర కో
ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వప్రాచ్యలిఖితపుస్తకభాండాగారంలో ఉన్న ఒక భాస్కరరామాయణ తాళపత్రప్రతి (T 19-50 Acc No 3249)లో అరణ్యపర్వంలో ఎఱ్ఱాప్రెగడ పద్యంగా ఈ పద్యం ఇవ్వబడింది.
ఉ.
నిర్మలహేమబిందుకమనీయము గాఢము నైన విస్ఫుర
క.
ఓ నారీమణి యీ మెక
ఉ.
త్యాగులు పాతకేతరులు నై నుతి కెక్కఁగ నాకలోక లీ
ఉ.
దాన మిచ్చితి నని యీని దీనుని భంగి .............
↑ బింక నేసి
↑ జేకొని సురపుంగవుతోడన్
