రంగనాథరామాయణము/సుందరకాండము
శ్రీరస్తు
శ్రీరంగనాథరామాయణము
సుందరకాండము
శ్రీరాముకార్యంబు సేయంగఁ బూని - వారిధి పిల్లకాల్వయుఁ బోలె దాఁటి
చారుశృంగంబుల సానుదేశముల - భూరిభూరుహలతాపుంజకుంజములఁ
గలిమిచే నొప్పు లంకాసమీపమున - వెలయు సువేలాద్రి వేడ్కమై నెక్కి
యంత నాహనుమంతుఁ డాయద్రిమీద - నెంతయుఁ గడఁకతో నేపు మై నిలిచి
యట దక్షిణము చూచి యప్పు డిట్లనియె - నటఁ ద్రికూటాద్రిపై నమరెడుదాని
గదలక ధర్మార్థకామము ల్మూఁడు - పొదిగొన్న సిరివోలెఁ బొలుపొందుదాని
నమరావతీపురం బబ్ధిమధ్యమునఁ - గమనీయగతి నొప్పు గలిగినదాని
నలక కుబేరుతో నలుక మై నచట - నెలకొన్నకైవడి నెగడెడుదానిఁ
గలకాలమును నధోగతి నుండలేక - తెలివి మై భోగవతీనగరంబు
జలరాశి వెలువడి సరి త్రికూటమున - వెలసినకైవడి విలసిల్లుదాని10
నంబుధి యావరణాంబువు ల్గాఁగఁ - బండినప్రభ నొప్పు బంగారుకోట
బ్రహ్మాండవిధముగాఁ బరికింప నొప్పు - బ్రహ్మాద్యభేద్యమై పరఁగెడుదాని
మొనసి లోకములకు మొన యొక్కు డగుచుఁ - ననుపమాకృతితోడ నమరెడుదాని
బొలుపొంద బహుదివ్యభోగసంపదల - నలి మీఱ నెక్కుడై యందంద వెలుఁగ
నలినసంభవుగేహ మన నొప్పునట్టి - లలితమై యొప్పెడు లంకాపురంబు
కని చాల వెఱగంది కనురెప్పఁ బెట్ట - కనిలతనూభవుం డందందఁ జూచి
యెల్లలోకంబులు నెక్కట గెలిచి - బల్లిదుఁడై పేర్చు పంక్తికంధరుఁడు
ఇట్టిసంపదలచే నెనయు నీలంకఁ - బట్టాభిషిక్తుఁడై బ్రదికి పాలేది
సకలేశుఁ డగు రామచంద్రునిదేవి - వికలుఁడై కొని వచ్చి వీఁ డేల పొలిసె?
నని వాని దూషించి యాలంక చొరఁగ - ననుపు విచారించి యాసత్వధనుఁడు20
తగ లంకయుత్తరద్వారంబుఁ జేరి - తగవును నీతియుఁ దలపోసి మఱియు
యీసముద్రము కపు లెట్లు దాఁటెదరు? - వాసి దాఁటిన నైన వాసవాదులకు
సాధింప మిగుల నసాధ్య మీలంక - సాధింప నలవియె సకలయత్నముల?
భీమసాహసమునఁ బేర్చు రావణుని - రాముఁ డెట్లు జయించు రణములో నెదిరి
యని ముహూర్తము తనయాత్మఁ జింతించి - మనమున శ్రీరాముమహిమంబుఁ దెలిసి
యీసముద్రం బెంత? యీలంక యెంత? - యీసురారియు నెంత యినకులేశ్వరున
కని తిరస్కారంబుగాఁ దలపోసి - యన లేని పొడవైన యామేనితోడఁ
బగటున నీపురిఁ బగలు చొచ్చినను - బగ తాను రాక్షసభటులకు నాకు
జానకిఁ బొడగానఁజాల నే నట్లు - కాన సూక్ష్మాకృతిఁ గైకొని పోయి
యీలంక దైత్యుల నెల్ల వంచించి - వాలాయమునఁ గాంతు వైదేహి ననుచు30
మదిలోన సూర్యాస్తమయ మొప్పఁ దలచి - పదిలుఁడై యెంతయుఁ బరికింపుచుండ
నవిరళసత్త్వుఁడై యఖిలేశుదేవి - నవనీతనూభవ నరసి పో వచ్చి
నే నున్న ననువుగా దీలంక చొరఁగ - వీనికి నన్నట్లు వెసఁ గ్రుంకె నినుఁడు
అనిలనందనునకు నస మిచ్చి దైత్య - ఘనపాపములు పూని కలఁగొనఁ బర్వె
ననఁ బర్వెఁ గలయ ఘోరాంధకారంబు - ఘనమైన దైత్యుల కలకలం బణఁగె
నంత నాకలకలం బణఁగుట నాత్మ - నంతయుఁ బరికించి యనిలనందనుఁడు
మనమున రఘురాము మఱువక నిలిపి - తనతండ్రి వాయువుఁ దప్పక వేఁడి
మార్జాలమాత్రుఁడై మఱి లంకఁ జొచ్చి - కర్జ మూహింపుచు ఘనుల రాఘవులఁ
దలఁచుచు మెలఁగ నత్తఱి విస్మయముగఁ - గలితభయంకరాకారంబుతోడ
బెన్నిధి సాధింపఁ బ్రీతిమై నరుగు - చున్న సాధకునకు నొగి నడ్డపడఁగ40
హనుమంతుఁడు లంకాపురిఁ జొచ్చి సీతను వెదకుట
వడి మహాభూతంబు వచ్చుచందమున - నడరి లంకిణి వచ్చి యడ్డమై నిలిచి
యట్టహాసము చేసి యనిలనందనుని - ధట్టించి పలికెఁ గ్రోధంబు రెట్టింప
"నీ వెవ్వఁడవు? మఱి నీకుఁ బే రేమి? - నీ వీపురంబులోనికి వచ్చు టెట్లు?
ఎవ్వరు పంచినా? రెఱిఁగింపు" మనిన - నవ్వాయునందనుం డచలుఁడై పలికె.
"నీ వెవ్వతెవు? మఱి నీకుఁ బే రేమి? - నీ వేల యడ్డమై నిలిచితి నాకు?
మున్ను నీ వెఱిఁగింపు ముదిత యావెనుక - నున్నట్లు నాతెఱం గొప్పఁ జెప్పెదను.”
అని పల్క “నేను దశాననునాజ్ఞఁ - బనిఁ బూని యీపురి బలిమి రక్షింతుఁ
బేరు లంకిణి యండ్రు; పెఱవారిఁ గన్న - బోరనఁ బొరిగొందుఁ బోనీక" యనిన
హనుమంతుఁ డయ్యింతి కనియె వెండియును - “వనిత! యీపురిఁ జూచువాఁడనై యేను
జనుదెంచితిని వేగ చనఁగ ని”మ్మనినఁ - గనలుచుఁ గోపంబు కఱుకురక్కసియు50
"నెక్కడఁ బోయెద? వింక నాచేతఁ - జిక్కితిగా!" కంచు చెలఁగి మైఁ బెంచి
“కఱకఱి నినుఁ బట్టి కదిసి నీమేను - దఱిగి నీరక్తము ల్ద్రావుదు” ననుచుఁ
గడుకోప మెసఁగ నక్కపినాథుఱొమ్ము - పొడిచిన పొలఁతిఁ జంపుట పాప మనుచు
దడయక మారుతి దానివక్షంబు - పిడికిటఁ బొడిచిన పెంపెల్లఁ బొలిసి
యిలఁ గూలి మిక్కిలి హీనస్వరమునఁ - బలుమాఱు హనుమంతుఁ బ్రార్థించి పలికెఁ.
"గపికులోత్తమ! నన్నుఁ గరుణింపవయ్య! - నిపుణుఁడై మీపురి నిర్మించునాఁడు
వనజాసనుఁడు నాకు వర మిచ్చినాఁడు - వనచరుఁ డొక్కఁడు వచ్చి ని న్నెదిరి
యెన్నఁడు నొప్పించు నిల నదిమొదలు - క్రన్నన రాక్షసక్షయ మగు ననుచుఁ;
గాన నీతలఁచిన కార్యసంసిద్ధు - లౌ" నంచు దీవించి యాయింతి చనియెఁ.
దనమది మారుతి దానిమాటలకు - ననువొంద నుబ్బి మిన్నంది పెల్లార్చి60
చెడవలె రాక్షసుల్ శీఘ్రం బటంచు - నెడమకా ల్మున్నుగా నిల నడుగిడుచుఁ
గడుసూక్ష్మరూపంబు గైకొని పోయి - యడరుకోటలు దాఁటి యడలక పేర్చి
వడి కోటవాకిలివారు తలార్లు - పొడగానకుండ నప్పుడు గూఢవృత్తి
వీథులు పరికించి విపణిమార్గములు - శోధించి రచ్చలు సొరిది నీక్షించి
ఘనగోపురము లెక్కి గజశాల లరసి - మునుమిడి వరహర్మ్యముల సంచరించి
దేవాలయంబులు తిరిగి యిల్లిల్లు - భావించి గొందులు పరికించి చూచి
యుప్పరిగెలు గాంచి యోసరు ల్నెమకి - చప్పరంబులు డాసి సౌధము ల్వెదకి
చాలఁజెన్నగు రథశాలలు వాజి - శాలలు శస్త్రాస్త్రశాలలుఁ దడవి
మాడువు ల్పరికించి మణిమయం బైన - మేడల వాడల మిగులఁ జెన్నైన
మంత్రులయిండ్లు సామంతులయిండ్లు - తంత్రిపాలురయిండ్లు దైవజ్ఞులిండ్లు70
నావిభీషణుగేహ మతికాయుగృహము - దేవకాంతునియిల్లు త్రిశిరుమందిరము
గంభీరమగు కుంభకర్ణునినెలవు - కుంభునాలయము నికుంభుసద్మంబు
శ్రీమించు నయ్యింద్రజిత్తునినగరు - నామహోదరుగేహ మాదిగా నయిన
దనుజనాథు లనికేతనపంక్తు లచటఁ - గనుఁగొంచు నద్భుతక్రాంతుఁడై వారి
యంతఃపురంబుల నంతయు వెదకి - కాంతాజనంబులఁ గలయంగ నరసి
వెండియు దనుజులవేశ్మముల్ గలయ - నొండొండఁ గనుఁగొంచు నొక్కొక్కచోట
నొకకన్ను నొకచెవి యొకకేలు గలుగు! - వికృతవేషులఁ జూచి వెఱుగుఁ బొందుచును
బహుపాదబహుభుజబహుమస్తకోరు- సహితులఁ గొందఱ సారెఁ గన్గొనుచు
జపతపస్స్వాధ్యాయసత్కర్మనిష్ఠఁ - దపసులౌ దానవోత్తములఁ జూచుచును
మకరతోరణబద్ధమాల్యజాలములఁ - బ్రకటితధూపసౌరభవిశేషముల80
రత్నముక్తాఫలరంగవల్లికల - నూత్నేందుకాంతబంధురవితర్దికల
మణిగణహాటకమయకవాటముల - గణనాధికోగ్రవిష్కంభసూత్రముల
స్ఫుటవజ్రకలితకపోతమాలికల - ఘటితేంద్రనీలప్రకాశదేహళుల
మరకతస్థగితనిర్మలగవాక్షములఁ - గురువిందసందీప్తకుట్టిమస్థలుల
మహనీయతరవిద్రుమస్తంభతతుల - బహుశిరోగృహముల భవనపాళికల
నాయుధోజ్జ్వలహస్తులైన రాక్షసులఁ - బాయక యేప్రొద్దు బలసినయట్టి
వరాణునగరు చేరఁగఁబోయి యచటఁ - గావలివారలఁ గలయ శోధించి
పెక్కువాకిండ్లు నిర్భీతిమైఁ గడచి - యక్కొల్వుకూటంటు లన్నియు వెదకి
యంతఃపురము చేరనరుగునావేళఁ - గంతునిమామ సత్కళలకు సీమ
కలువలపై బ్రేమ గల చందమామ - కలితబింబలలామగతి నుదయించి90
జలరాశిఁ దేలించి జలజషండముల - గలవాసి దూలించి గిబ్బిజక్క వల
విరహార్తి నెలయించి వెడవింటివాని - వరకీర్తి నలయించి వాడినకలువ
మొత్తము నలరించి ముగ్ధజారిణుల - చిత్తంబు లదరించి చిమ్మచీఁకటుల
పంతంబు దరలించి పదునైనచంద్ర - కాంతంబుఁ గరఁగించి ఘనచకోరముల
విందులఁ దనియించి విటవిటీజనుల - పొందుల నలయించి పూర్ణచంద్రికల
దిక్కుల కెల్లను దెలివి దీపించి - చుక్కలగమిగాఁడు చూపట్టె మింట
పావని వీ డెల్లఁ బరికింపవలసి - దేవత లెత్తిన దీపమో యనఁగ
నట్టిచందురుఁ జూచి యంతరంగమునఁ - దొట్టినవేడ్క వాతూలనందనుఁడు
అఱయోజనము వెడల్పై యోజనంబు - విరివియౌ నొకయిల్లు వేగ కన్గొనుచు
నంతఃపురం బెల్ల నరయుచు రత్న - కాంతవంతము విశ్వకర్మనిర్మితము100
కామచారము చిత్రకరకౌశలంబు - సోమార్కనిభమునై సురలోకవైరి
యాకుబేరునిఁ దొల్లి యాజిలో గెలిచి - గైకొన్నమణిపుష్పకంబు వీక్షించి
యావిమానంబులో నంగనామణులు - రావణు సౌఖ్యవారాశిఁ దేలించి
పానాభిరతికేళి పరవశ లగుచు - మేనుదీఁగెలు సోల మిసిమిపెందొడల
పస బయ ల్పడి నీవిబంధము ల్జార - వసివాళ్లు వాడిన వదనంబు లడరఁ
గమ్మనిట్టూర్పులు గ్రమ్మఁ గెమ్మోవు - లెమ్మెయిఁ గైవ్రాల నెలనవ్వు దేర
నరమోడ్పుఁగనుఁగవ లంగజుకేళి - పరవశత్వముఁ దెల్పఁ బాదపద్మముల
నందియ ల్రొద సేయ నమ్మోములందుఁ - జందనతిలకము ల్శ్రమవారిఁ గరఁగ
వేణీభరము వీడ విరిదండ లూడ - నాణిముత్యముపేరు లత్యంతకఠిన
వక్షోజపర్వతద్వయి చిక్కువడఁగ - నక్షు లాసవమదాలసతఁ జెన్నొందఁ110
గటిసైకతంబులఁ గచశైవలముల - స్ఫుటనాభిసరసుల భ్రూతరంగముల
స్తనచక్రముల విలోచనమీనతతులఁ - గనుఁపట్టి సుఖసుప్తిఁ గైకొన్ననదుల
కైవడి నిద్రించు కామనీమణుల - నావాయునందనుఁ డందందఁ జూచి
యిట్టిట్టిసతు లుండ నీరావణుండు - కట్టడియై రాముకాంతను దెచ్చెఁ
బరవధూమర్మము ల్పరికించుటకును - బురపురఁ బొక్కుచుఁ బుణ్యమానసుఁడు
స్వామికార్యార్థమై సతులమర్మముల - నీమాడ్కిఁ గనుఁగొంటి నింతియకాని
కానిసేఁతల వీరిఁ గనుఁగొన్నవాఁడఁ - గా నింతి నీయింతి గమిలోన వెదుక
వలను గా దనుచు భావమున నెన్నుచును - కలయఁ దా వెదకుచుఁ గానక యెచటఁ
జప్పుడు గాకుండఁ జనుచు ముందఱను - విప్పైన యొకరత్నవేదికమీఁదఁ
బువ్వుపాన్పున నిద్రఁబోయెడువాని - నవ్వాసవునిభోగ మణఁగించువాని120
సంజకెంపులతోడ జలదంబు వోలె - రంజితగంధాంగరాగంబువాని
నీటైన సెలయేర్ల నీలాద్రివోలె - దేటముత్యపుపేర్లు దీపించువాని
నైదుమస్తముల ఘోరాహులఁ బోలెఁ - బ్రోది నంగుళిరమ్యభుజములవాని
జిలుఁగువెన్నెలతోడి చీఁకటివోలెఁ - జలువదుప్పటి మేన జత నొప్పువానిఁ
వెడదఁఱొమ్ముల నొప్పు వేల్పుటేనుంగు - కడిది కొమ్మున పోటుకైపులవానిఁ
గర్పూరమణిదీపకళిక లిర్వంక - నేర్పుమైఁ గదలించు నిట్టూర్చువాని
మకుటకుండలదీప్తిమయమూర్తివాని - సకలారిగర్వనిస్రావణుం డైన
రావణుఁ డనువాని రాక్షసాధిపుని - భావించి యాతనిపార్శ్వభాగముల
నడపంబు గట్టియు నాలవట్టములఁ - గడువేడ్కఁ బట్టియుఁ గరకంకణములు
రాయంగ వింజామరములు వ్రేసియు - హాయగాఁ బాడియు నాడియు వీణ130
మీటియు మద్దెల ల్మృదుమార్గలీల - సూటి వాయించియు సొక్కి యొండొరులు
తమసాధనంబులు తగఁ గౌఁగిలించి - తమి నిద్రఁ బోవు గంధర్వకామినుల
దేవకామినులు దైతేయకామినులు - భావించి యంత నాపరమపావనుఁడు
గగనమండలిచంద్రకళయును బోలె - మొగులుచెంత మెఱుంగు మొలకయుఁబోలె
నారావణునిశయ్య నభినవయౌవ - నారూఢయై దేవతాంగనకరణి
నున్న మందోదరి నొయ్యనఁ గాంచి - యన్నెలఁతుక సీత యని నిశ్చయించి
యవనిజ నేఁ గంటి ననుచు నానందు - వివశుఁడై గంతులు వేయుచు నచటి
కంభము ల్ప్రాకుచుఁ గలితవాలాగ్ర - చుంబనం బొనరింపుచును నటింపుచును
గాపేయజాతివికారము కొంత - సే పిటు చూపుచుఁ జిత్తంబులోన
మఱి వివేకముఁ బూని మనుకులేశ్వరుని - తెఱవ పతివ్రతాతిలకంబు పరమ140
పావని జనకభూపాలునిపుత్రి - దేవదేవుని రామదేవునిఁ బాసి
రావణుఁ గోరునే రాగిల్లి మధువు - ద్రావునే యిట్లేల తనబుద్ధి భ్రమసె?
నానావిధంబుల నాకుఁ జూచినను - దానవి గాని యీతరళాక్షి సీత
గా దని దెలిసి యక్కడ నుండ కవల - మేదురపరికరామ్రేడితామోద
మానితాసవరక్తమధుమాంసయుక్త - పానశాలాపరంపరలెల్లఁ జూచి
గరుడోరగామరగంధర్వసిద్ధ - వరసతు ల్చెఱ లున్న వాడలు చూచి
హనుమంతుఁడు ఉద్యానవనంబుఁ జూచుట
వారీదుఃఖంబులు వారియాపదలు - నారంగ వీక్షించి యాత్మలో వగచి
వెఱవకుం డిటమీఁద విను రాముఁ డింక - నెఱి రావణుని నాజి నిర్జించి మిమ్ము
విడిపించు నందఱు వెఱవకుఁ డింకఁ - దడవు లే దని వారిఁ దగ నూఱడించి,
నీడల నందంద నిలిచి యేకాంత - మాడెడువారల నటఁ జేరఁబోయి150
యిది నాకుఁ జొరఁబోలు నిది నాకుఁ బోల - దిది నాకుఁ జొరవచ్చు నిది నాకు రాదు
అనక లంకాపుర మంతయు వెదకి - మనుజవేషముతోడ మగువ నెబ్భంగి
నెందును బొడగాన కిచ్చలో వగలఁ - బొందుచు నటఁ బోయి పురసమీపమునఁ
బసిఁడికోటలచేత భాసిల్లుచున్న - యసమానమైన యుద్యానంబుఁ గాంచి
మెల్లన నటఁబోయి మెలఁగి వీక్షించి - యల్లనల్లనఁ బ్రాఁకి యాకోట లెక్కిఁ
చందనపున్నాగసహకారతరుల - మందారఖర్జూరమాతులుంగములఁ
బనసపిప్పలినింబపాటలీవకుళ - ఘనసారసౌవర్ణకర్ణికారముల
మల్లికామాలతీమాధవీలతల - సల్లకీకురవకజంబీరతరులఁ
దాలతమాలహింతాలరసాల - నాళికేరాశోకనాగవల్లరుల
నేడాకుటరఁటుల నేలాలవంగ - దాడిమనారంగతక్కోలతరులఁ160
గదళికాకేతకీక్రముకపూగములఁ - బదనైనగోస్తనీఫలగుళుచ్ఛములఁ
బరిపక్వబహుపుష్పపరిమళమిళిత - భరితమై వాయుసంపదల నిం పెక్కి
కలకంఠశుకనీలకంఠశారికలఁ - జెలువొందు నళులచేఁ జెలు వగ్గలించి
కమలాకరంబులఁ గరము శోభిల్లి - కుముదషండంబులఁ గొమరు దీపించి
శశికాంతవేదుల సన్నుతి కెక్కి - విశదచంద్రికలచే వేడ్క సొంపెక్కి
సికతాతలంబులచేఁ జెన్నుమీఱి - సకలర్తువిహరణస్థానమై మిగుల
రమణ మైనది చైత్రరథ మన మించి - యమరేంద్రునందన మనఁ జూడ నొప్పి
యలరు రావణవినోదారామభూమి - గలయంగఁ గనుఁగొని కడుచోద్య మంది
యొప్పు నావనభూమి కొయ్యన డిగ్గి - చప్పుడు కాకుండఁ జరణంబు లిడుచుఁ
గొలఁకులయందును గూలంబులందుఁ - బులినదేశములందుఁ బొదరిండ్లయందుఁ170
గేళీగృహములందుఁ గృతకాదులందు - శైలశృంగములందు సానువులందు
నుర్వీరుహములందు నోలంబులందు - నుర్వీతనూభవ నుడుగక వెదకి
ఆవనమధ్యంబునందు రేఁబగలు - కావలియుండు రాక్షసకోటి కెపుడుఁ
దావలంబై మిన్ను తలఁదన్నుపొడవు - చే వెలుంగుచు మేరుశిఖరాళిఁ గేరు
పసిఁడికంబములచేఁ బసమీఱి వేయు - పసిఁడికంబములచే పఱపు దీపించి
వరరత్నతోరణావళుల శోభిల్లి - యురుతరం బగుచున్న యొకమేడఁ గాంచి
యామేడలోపల నంతయు వెదకి - భూమిజఁ గానక బుద్ధిలో వగచి
“యినవంశవల్లభుఁ డేకతంబునను - మును నన్ను రమ్మని మదమొప్పఁ బిలిచి
జనకజ పొడగానఁజాలుదు వీవ - యని చెప్పి నాచేతి కానవా లిచ్చెఁ
బని బూఁని వచ్చితి బంటనై యేను - గనుఁగొనలేనైతిఁ గమలాక్షి నెందు180
నీదురాత్ముఁడు సీత నిటఁ దెచ్చుచోట - వేదనఁ బ్రాణము ల్విడిచెనొ యింతి
యంబరగతి భీతి నరుదెంచుచోట - నంబుధిఁ బడియెనో? యసురచేఁ దప్పి
యిచ్చటిదనుజుల నీక్షించి బెదరి - చచ్చెనో? విరహాగ్ని సమసెనో? లేక
కమలాక్షి నొరులకుఁ గానరాకుండ - భ్రమపెట్టి మాయలు పన్నెనో వీఁడు
ఒండుదేశంబుల నునిచెనో? కాక - దండించి చంపెనో తరలాక్షి నసుర?
యేమని మగుడుదు నేమందుఁ బోయి - యేమి చేయుదు నింక నిటమీఁద నేను
వామాక్షిఁ గానక వచ్చితి ననిన - రాముఁ డప్పుడే పాయుఁ బ్రాణవాయువుల
నన్నకై సౌమిత్రి యడుగు నీవార్త - విన్నంత భరతుండు విడుచుఁ బ్రాణముల
నతనికై శత్రుఘ్నుఁ డఖిలబాంధవులు - హతు లౌదు రినవంశ మంతట సమయ
నది చూచి సుగ్రీవుఁ డాయంగదుండు - మొదలైన కపివంశమును నాశ మొందు190
గాన వానప్రస్థుగతి మహాటవుల - నేను గాపుండుదు; నిదియుఁ గాదేని?
సొదఁ బేర్చుకొని యగ్నిఁ జొత్తు నొండేని? యుదధులఁ బడి చత్తు నుసు రాసఁ దక్కి
యక్కట! సంపాతి యాడినమాట - నిక్కంబుగా నమ్మి నీరధి దాఁటి
యిచ్చటి కొంటిమై యే వచ్చుటెల్ల - నచ్చుగా వృథ యయ్యె నౌఁగాక యేమి?
త్రిదశులతోఁగూడఁ దెగువమైఁ బేర్చి - త్రిదశేంద్రుఁ బట్టి బాధింతు నొండేని?
చెలఁగి కీలలతోడ శిఖి నీటముంచి - యిలఁ బ్రామి ప్రభలు మాయింతు నొండేని?
క్రందుగా జముని గింకరులతోఁ బట్టి - డెందంబుఁ బగుల దండింతు నొండేని?
చలమొప్ప నిరృతిరాక్షసులతోఁ గూడఁ - బెలుకురఁ బట్టి నొప్పింతు నొండేని?
కరువలి నయ్యేఁడు గాడ్పులఁ బెనచి- కెరలి యందంద శిక్షింతు నొండేని?
నలిరేగి ధనదుఁ గిన్నరులతోఁ బట్టి - చెలువేది కూల భర్జింతు నొండేని?200
యెనయఁ బ్రమథులతో నీశానుఁ బట్టి - చెనసి యొండొండ శిక్షింతు నొండేని?
కుతలంబుఁ గిరులతోఁ గుమ్మరసాలె - గతిఁ ద్రిప్పి యుక్కడఁతు నొండేని?
యీలంకదైత్యుల నీయబ్ధి ముంచి - లీలమైఁ గలఁచి కాఱింతు నొండేని ?
యే నింత చేసిన నెల్లదేవతలు - నానతులై వచ్చి యతివఁ జూపెదరు;
కాకున్న రాఘవు ల్కరుణమైఁ దామె - యీకీడు వలదని యింక మాన్పెదరు:”
అని నిశ్చయము చేసి యామేడశిఖర - మనిలనందనుఁ డెక్కె నాసమీపమున
వాయువు నెండయు వడిఁ జొరరాని - యాయశోకవనాంతరావళిలోన
హనుమంతుఁడు సీతను జూచుట
నెలమి జొంపరి గూడ హేమవర్ణమున - విలసిల్లు శింశుపావృక్షంబుక్రింద
వ్రతములఁ గడు డస్సి వనటులఁ గ్రుస్సి - యలిదుఃఖములఁ గుంది యాత్మలోఁ గంది
విపులాశ్రువుల దోఁగి విరహాగ్నిఁ గ్రాఁగి - కపటవృత్తులఁ జిక్కి కడుముట్ట స్రుక్కి210
జీవంబుపై రోసి చెలువంబుఁ బాసి - యావిధి మది దూఱి యలసత మీఱి
చెక్కిటఁ జెయిఁ జేర్చి చింతల కోర్చి - దిక్కులేమిఁ దలంచి ధృతి దూరడించి
యినరశ్మి వాడిన యెలదీఁగెఁ బోలె - ఘనధూమయుతదీపకళికయుఁ బోలె
జలదమాలికలోని శశికళవోలెఁ - బలుమంచుఁ బొదివిన పద్మిని వోలె
చెలఁగి పిల్లులలోని చిలుకయుఁ బోలెఁ - బులులలో నావును బోలె దుర్వార
ఘోరరాక్షసవధూకోటిలో నున్న - నారీశిరోమణి నలినాయతాక్షి
మలినాంగి యలివేణి మాతంగగమన - కలితభూషణజాల గద్గదకంఠి
జనితోష్ణనిశ్వాస సతతోపవాస - జనకతనూజాత జగదేకమాత
నిఖిలసన్నుతపూత నిర్మలఖ్యాత - యఖిలగుణోపేత యయిన యాసీతఁ
బొడఁగని సీత గాఁబోలుఁ బొ మ్మనుచుఁ - గడుభక్తి రామలక్ష్మణులకు మ్రొక్కి220
కడువేడ్క సురలను గడఁగి వేఁడుచును - నడరెడు ముదమున నామేడ డిగ్గి
మది నుబ్బి యంగుష్ఠమాత్రుఁడై కదిసి - పదిలుఁడై యాశింశుపావృక్ష మెక్కి
బాలుఁడై యల వటపత్రంబునందు - వేలీలఁ గ్రీడించు విష్ణుఁడు పోలె
శాఖామృగేంద్రుండు జడిగొన్న దాని - శాఖలలో డాగి చతురుఁడై యుండెఁ.
బావనచరితుఁ డాపద్మాయతాక్షి - భావించి భావించి పలుమాఱుఁ జూచి
కడఁకతో ఋశ్యమూకమునందుఁ గన్న - తొడవులు నీయున్నతొడవులు జూడ
నేకప్రకారంబు లీపద్మనయన - కాకుత్స్థసతి సీత గాఁబోలు ననుచు
మఱియును బఱికించి మారుతాత్మజుఁడు - నెఱసినబుద్ధిమై నెలఁత నీక్షించి
శ్రీరాముఁ డానతిచ్చినప్రకారమున - నారమణీమణియవయవ శ్రీలు
కర్ణ వేష్టనములు కరకంకణములు - స్వర్ణాంబరంబును సరిఁ బరికించి230
వలవంతఁ బడి వ్రేగువారిచిహ్నములు - వలనొప్పఁ గల పతివ్రతలచిహ్నములు
చదురుగల్గిన మర్త్యసతులచిహ్నములు - చెదర కన్నియుఁ జూచి చింతించి మఱియుఁ
గొనకొని రాముఁ బేర్కొని ప్రలాపింపఁ - గనుఁగొని మఱి సీతగా నిశ్చయించి
యావిన్ననగుమోము నాకృశాంగంబు - నావిరసినవేణి యాయున్నయునికి
యాదురవస్థయు నావిలాపంబు - నాదైన్యమును జూచి యాత్మ శోకించి
“చంద్రునిఁ బాసిన చంద్రికరీతి - చంద్రాస్య యారామచంద్రునిఁ బాసి
యుండునే యీయింతి నొగిఁ బాసి రాముఁ? - డుండునే యిది చోద్య మూహించి చూడఁ
గులశీలదాక్షిణ్యగుణవయోధర్మ - లలితరూపము లొక్కలా గౌటఁ జేసి
యారామువిభున కీయంగనామణియు - నీరామ కారామనృపతియుఁ దగును.
ఈకాంతకై కాదె యినకులేశ్వరుఁడు - శ్రీకంఠువిలుఁ ద్రుంచెఁ జెఱకుచందమున240
దొలుతఁ బట్టినయంతఁ ద్రుంచె విరాధు - నలి గోసె నాశూర్పణఖ ముక్కు చెవులు
ఖరదూషణాది రాక్షసుల ఖండించి - మరణంబు నొందించె మారీచు నీచు
వాలి నొక్కమ్మున వధియించి కపుల - నాలుగుదిశల కున్నతశక్తిఁ బనిచె
వారిలోపల నన్ను బలవంతుఁ డనుచు - నారూఢగతి నంగదాదులఁ గూడి
ఘనపుణ్యనిధి యైన కాకుత్స్థు నెదురఁ - బనిబూని వచ్చితిఁ బంతంబు మెఱసి
నాపుణ్యవశమున నాకోరినట్టు - లీపుణ్యవతిఁ గంటి నిచ్చోట వచ్చి;
దారుణాసురవధూతతినట్టనడుమఁ - గారణాకృతిఁ జిక్కి గలఁగు నీసతికి
నెబ్భంగిఁ జూపుదు నింక నారూపు - నెబ్భంగి భాషింతు నీయింతితోడ
నెబ్భంగి నూరార్తు నీపుణ్యసాధ్వి నెబ్భంగి నిబ్భంగు లెఱిఁగింతు సతికి?”
రావణుఁడు సీతాదేవివద్దికి వచ్చుట
నని యిట్లు చింతింప నంత రావణుఁడు - జనకజఁ జింతించి సంతాప మంది250
వేకువజామున వేగ మేల్కాంచి - తేకువ మనసిజాధీనచిత్తమున
దివ్యమాల్యంబులు తెఱఁగొప్ప ముడిచి - దివ్యగంధంబులు తెఱఁగొప్పఁ బూసి
దివ్యాంబరంబులు తెఱఁగొప్పఁ గట్టి - దివ్యభూషణములు తెఱఁగొప్పఁ బెట్టి
తనకిరీటప్రభాతతు లెందుఁ బర్వ - ఘనచంద్రహాససంకలితుఁడై పేర్చి
కరమణికంకణక్వణనము ల్మెఱయ - సరస నచ్చరలు వింజామర లిడఁగ
ఘనకుచహారము ల్గ్రాల గంధర్వ - వనితాజనము లాలవట్టము ల్పట్ట
గొడుగును ధరియించి కుచమూలరుచుల - నడయాడుచున్న కిన్నరసతు ల్నడువ
బాహుపార్శ్వంబులఁ బరఁగంగ హస్త - వాహికలై యక్షవనితలు నడువఁ
బరిమళోదకపానపాత్రిక ల్పట్టి - గరుడకామిను లిరుగడల నేతేర
నెడనెడ సందడి నెడగల్గ జడిసి - కడఁగి ముందట నాగకన్యక ల్నడువ260
విద్యాధరస్త్రీలు వీణాదివాద్య - హృద్యసంగీతంబు లింపుగాఁ బాడఁ
దనగుణోన్నతు లొగిఁ దగ సిద్ధసాధ్య - వనితలు చేరి కైవారము ల్సేయ
బాగొప్ప వరఖడ్గపాణులై కదిసి - రాగిలి వెనుక నారాక్షసస్త్రీలు
కలగొనఁ గరదీపికాసహస్రములు - వెలుఁగ మండోదరి వేడ్కఁ దోడ్కొనుచు
మెఱుఁగుల వెనుకొను మేఘంబు పోలె - మఱియును గల సతు ల్మలసి త న్గొలువ
నురుపాదహతి నోలి నుర్వి గంపింపఁ - బరిహాసరవము లంబరమును గప్ప
మంజీరమేఖలామణిభూషణాది - శింజితంబులు విందు సేయ వీనులకు
నాయశోకారామ మపుడు సొత్తెంచె - వాయుసూనుఁడు దన్ను వాంఛతోఁ జూడ
నిద్రావశేషఘూర్ణితదృష్టితోడ - భద్రకేయూరాంకబాహులతోడ
వసుధపై జీరాడు వలెవాటుతోడ - వసివాళ్లు వాడిన వదనంబుతోడ270
ఘనతరభీషణాకారంబుతోడ - జనకజముందఱఁ జనుదెంచి నిలిచె.
నిలిచిన భీతిల్లి నివ్వెఱగంది - తలఁపులో రఘురాముఁ దప్పక నిలిపి
యూరులు నుదరంబు నురుకుచద్వయము - చారుహ స్తంబులఁ జక్కఁగా నుంచి
పులిఁ గన్నలేడిని బోలె చిత్తమునఁ - గలఁగుచున్నట్లున్న కల్యాణిఁ జూచి
వవితలలోన దుర్వారగర్వమునఁ - దను దైవమాడింపఁ దగవేది పలికె.
“నింతి! నీతనుమధ్య మిఁక దాఁచ నేల? - కాంత నీనెమ్మోము గైవ్రాల నేల?
పొలఁతి! బల్మిని బట్టి భోగించువాఁడ - నెలఁత! యీగుణములు నెఱి గనుంగొనుము;
వనిత! యీగుణముల వఱలెడు నన్నుఁ - గొనుము నీయనుమతిఁ గోరియున్నాఁడ;
మానక కైకొందు మగువ ని న్నింకఁ - గాన నామాటలు గైకొని వినుము;
ఈరూపమున నుండ నేమి కారణము? - దారుణాటవి దాఁటి తమ్ముఁడుఁ దాను280
వనిత! రాముఁడు వచ్చి వనధి బంధించి - పనిచినకడిమిమైఁ బద్దు సాధించి
గొనకొన్న వేడ్కతోఁ గొనిపోవు నిన్ను - నని విచారించెద వాత్మలో నీవు
అమరేంద్రయమవరుణాదుల కైన - సమరంబులో నన్ను సాధింపరాదు;
ఈబేలతన మేల? యిందీవరాక్షి! నాబాహుశక్తి నరు లెంతవారు?
అడవుల నాకులు నలములు నమలి - యిడుములు పడుచున్న హీనమానవుని
పొం దేల కోరెదు? పొలఁతి! నన్ బొంది - పొంద నొల్లవె? రాజ్యభోగంబు లకట!
యనిమిషాధిపుఁ డైన నంతకుండైన - విను జలాధిపుఁ డైన విత్తేశుఁ డైన
ననలనైరృతివాయుహరిహరు లైనఁ ృ జనుదెంచి యీలంక సాధింపలేరు;
లంక మానవులకు లక్షింపఁ దరమె - యింక నెక్కడి రాముఁ? డిందెటు వచ్చు?
వచ్చి లంకాపురవర మెట్లు చొచ్చుఁ? జొచ్చిన నెబ్భంగి స్రుక్కక యెదురు290
నెదిరి నన్ బొడఁగని యెబ్భంగిఁ గదియు? - గదిసి నాసత్త్వ మేగతి సైఁపఁజాలుఁ?
జాలుట యెందాఁక సమకూరఁ బోలుఁ ? - బోల ఏమాటలు పో విడు మింతి;"
జానకి రావణుని దిరస్కరించుట
అని యిట్లు పలుమాఱు నరమి రావణుఁడు - వినరానిపలుకులు వెస దూఱి పలుకఁ
గడు నల్గి గద్గదకంఠంబుతోడఁ - బుడక ద్రుంచి యవశ్యమును రాముచేతఁ
జెడుదు నీ వని చాటి చెప్పినరీతిఁ - బడఁతుక తృణము చేపట్టి యిట్లనియె.
"పాపాత్మ! నీవు నా పతి డాఁగురించి - యేపున లంకలోనికి నన్నుఁ దెచ్చి
యిది యొక్క కడిమిగా నేల గర్వించె? - దిది యొక్కమేలుగా నేల ప్రేలెదవు?
పరవధూరతిఁ గోరు పాపాత్మకులకు - సిరియు నాయువు కీర్తి చెడు నటుకానఁ
దగవును ధర్మంబు తలపోసి నన్ను - మగుడ రామున కిమ్ము మనఁగోరితేని?
కాదేని దుర్బుద్ధి గైకొంటివేని? - కోదండదీక్షాదిగురునిచే రామ300
జననాథుచే నీవు చచ్చుట నిజము - వనవాసకృశుఁడు కేవలదుర్బలుండు
ననద రాజ్యవిహీనుఁ డసహాయుఁ డతఁడు - మనుజమాత్రుఁ డటంచు మది నెన్నవలదు
దండకాటవి చతుర్దశసహస్రోగ్ర - చండరాక్షసకోటిఁ జంపఁడే తొల్లి?
దండధరోద్దండదండంబు నొడిసి - చండాంశుకిరణోగ్రసంరంభ మణఁగ
గణనాపరంపర ల్గడచి యందంద - రణభీషణము లైన రాముబాణములు
పరువడి నీలంకపైఁ బాఱునాఁడు - తరమిడి నీయురస్థలి గాడునాఁడు
మునుకొని నీశిరంబులు ద్రుంచునాఁడు - మునుమిడి నీరక్తములు గ్రోలునాఁడు
రావణ! నీలావు రఘురాములావు - నీవు చూచెదు గాని నే నేల చెప్ప?
నెండతోఁ బ్రాలేయ మెదిరించినట్లు - కొండతో దగరు మార్కొనిన చందమున
మదహస్తితో దోమ మార్కొన్నకరణి - నుదధితోఁ గాల్వ మెండొడ్డినపగిది;310
శ్రీతర్వుతో వేము, శ్రీశుతో జోగి - ధాతతో విప్రుండు, ధనికుతోఁ బేద
జాతిరత్నముతోడ సరి గాజుపూస - భూతలంబున సరిపోల్చిన యట్లు
తెగువమై రాఘవాధిపునకు నీకు - మగఁటిమి మదహస్తిమశకాంతరంబు
మిగుల నోరులు గల్గి మీఱి పల్కెదవు - జగతి రామునితోడ సరియె రాక్షసుఁడ!
ఒకలంకయేలుచు నుబ్బెద వీవు - సకలలోకములకు స్వామి రాఘవుఁడు;
అఖిలకంటకుఁడ వీ వన్నిలోకముల - నఖిలలోకారాధ్యుఁ డారాఘవుండు;
వేదచోరుఁడ వవివేకివి నీవు - వేదంబులకు నెల్ల వేద్యుం డతండు;
కర్మపూరితఘనకాయుండ వీవు - నిర్మలగుణయశోనిధి రాఘవుండు;
సర్వజీవాళిభక్షకుఁడవు నీవు - సర్వజీవులకును సముఁడు రాఘవుఁడు;
ఉన్నతోన్నతుఁ డైన యుర్వీశునకును - ఎన్నిసారెల పెట్ట నెఱుఁగంగ నీవు320
ఇందుసూర్యాగ్నిసురేంద్రులు గారు - ఇందుధరార్చితుం డినవంశజుండు
ని న్నిట మర్దించి నీరూప మణఁచి - నన్నుఁ దోడ్కొనిపోవు నమ్ము మింతటికి
నాకు నీకును సాక్షి ననుఁ దెచ్చునపుడు - గైకొని యొకపక్షి కడఁగి యేతెంచి
నీలావుశక్తియు నీపరాక్రమము - నేలపాలుగఁ జేసి నెఱి వ్రేసి నిలువఁ
గపటభాషలు పల్కి ఘనపక్షినాథు - నపుడు ఖండించిన యధముఁడ వీవు
తర మెఱుంగక రామధరణీశుతోడఁ - దొరలితే భస్మమై త్రుంగెదుగాక!
యేమిటి కెదురు ద న్నెఱుఁగనిమాట - లేమిటి కీగర్వ మినకులేశ్వరుఁడు
ఈమూఁడుజగముల నెందు డాఁగినను - ఈమెయి ని న్నేల యి ట్లుండ నిచ్చు?”
ననిన రావణుఁడు మహారోషదృష్టి - జనకజ మఱిఁ జూచి చలముతో ననియెఁ.
“బరమేష్ఠిఁ దపమునఁ బరఁగ మెప్పించి - వరశక్తి నతనిచే వరములు గాంచి330
సురపతిమొదలుగా సురల నోడించి - గరళకంధరుతోడఁ గైలాస మెత్తి
కడిమిమై నూర్ధ్వలోకములు సాధించి - వడిఁ బేర్చి పాతాళవాసుల నోర్చి
సకలోన్నతుండ నై సడి గన్న నన్ను - వెకలియై తమతండ్రి వెడలంగఁ ద్రోవ
నతిహీనసత్త్వుఁడై యడవులలోన - బతిమాలి ఫలములఁ బర్ణాశనముల
వికృతాంగుఁడై తపోవృత్తిమై నన్ను - యొక పేదమానవుఁ డోపునే చెనక?"
నని రాము నిందింప నందందఁ బొగిలి - మనమున నొగిరి యుమ్మలికంబు మిగిలి
ఘనశోకగద్గదకంఠయై యప్పు - డినకులాధిపుదేవి యెలుగెత్తి యేడ్చె.
ధృతి దూలి నలుగడ దేవగంధర్వ - సతు లెల్ల నేడ్చిరి జానకిఁ జూచి;
రావణుగర్వంబు రమణిశోకంబు - భావించి కోపతాపంబులు నిగుడ
ననిలతనూభవుఁ డప్పు డాదుష్ట - దనుజుపై లంఘింపఁ దలపోసి చూచి340
"బిరుదనై వీనిఁ జంపితినేని పతికి - ధరణిజసేమంబుఁ దగఁ జెప్పఁగలను;
అమరారిచేత నాయసువెల్లఁ బొలసి - సమరంబులోపలఁ జచ్చితి నేని?
లంకది క్కెఱుఁగక లలన నెవ్వగల - నింకుచు నిందున్కి యెఱుక చొప్పడక
యేను జచ్చుటయును నేర్పడ వినక - భానుకులాగ్రణి ప్రాణము ల్విడుచు;
నింత చేసినచేత లేమియుఁ గాక - నంతయుఁ జెడిపోవు నధిపుకార్యంబు
ఎడపక నిటమీఁద నీదైత్యుతోడఁ - గడఁగి కయ్యము సేయఁగలవాఁడఁ గాను
దనుజుతోఁ బోరాడి దర్పించి గెలుతు - నని తలంచిన గెల్పు నది గానరాదు”
అని నిశ్చయము చేసి యాత్మలో మున్ను - దనుజుతోఁ బోరుట తగవు గా దనుచు
నెలఁతను దర్శించి నిష్ఠతోఁ బిదపఁ - గలకార్యములు సేయఁగలవాఁడఁ గాని,
అని సేయ నిది సమయము గాదు నాకు" - నని ధీరుఁడై యుండె నామ్రానిమీఁద350
మఱియు రావణుఁడు కామంబు ప్రేమంబు - వెఱపును నొఱపును వెఱుగును గదుర
నాడినమాటల కన్నిటి కాత్మ- నోడక యతినిష్ఠురోగ్రవాక్యముల
వనిత లందఱు విన వసుధాతనూజ - తను దూరఁబల్కిన దనుజేశుఁ డంతఁ
గుటిలభావమున భ్రూకుటిలసన్నిటల - చటులరక్తాస్యుఁడై జాజ్వల్యమాన
లోలకీలాభీలలోకసంహార - కాలాగ్నిరీతి నాగ్రహమున మండి
ఘోరహుంకారుఁడై క్రూరుఁడై నీతి - దూరుఁడై యాసీతఁ దొడరి భర్జించి
చంద్రహాసం బెత్తి జానకి నేయ - నింద్రారి గమకించునెడఁ గేలుఁ బట్టి
మండోదరి రావణునికి నీతిఁ దెల్పుట
యమలమండోదరి యడ్డమై నిలిచి - కొమరొప్పఁ బలికే నాకు మతి యౌ విభుని
“దండిమై నెదిరిన ధరణిపాలకుఁడె - ఖండింప నీకు నీకాంత దైత్యేశ!
యెన్ని చెప్పిన విన వేమి సేయుదును? - ని న్ననఁ బని యేమి? నీపురాకృతము360
ముచ్చిలి పరసతి మునుఁ దెచ్చు టొకటి - చెచ్చెఱ భువి నిండఁ జెందుట రెండు;
తెగువతోడుతఁ బట్టి తెచ్చినమొదలు - పగఁగొని యుండు టేర్పరుపఁగా మూఁడు;
ఒనర దుర్బుద్ధి నాయువిదను గూడి - యనుభవించెద నను టారయ నాల్గు;
కన నుత్తమస్త్రీలఁ గడఁగి పల్మాఱు - వినరానిపల్కులు వెసఁ బల్కు టేను;
గామ మణఁపలేక కామినిఁ జంపఁ - దా మది నెంచుట దనుజేశ యాఱు;
తగ వేంచనేర కెంతయుఁ జేసి తుదిని - మగఁటిమి వోవుట మఱియును నేడు
నేఁడుచేటులు నయ్యె నీయింతివలన - నేఁడు గడపఁగరాదు నిజముగా నెన్నఁ
బొరి పాతకంబులఁ బుట్ట యీమేను - దొరఁగిన సద్గతి దొరుకునె నీకు?
నభిమానవతి మానవాంగన సీత - కభిలాషపడి యింత కలుగంగ నేలి,
నీయంతిపురమున నెలఁతలలోన - నీయింతి చింతింప నెవ్వారిఁ బోలు?370
ననుఁ గూడి క్రీడింపు నాథ! యీచెంత - నినువంటివానికి నీతి గా దెందుఁ;
తొలిసెనే నీబుద్ధి పోపొ" మ్మటంచుఁ - బలిమిఁ దొలంగించెఁ బతికేలు వాలు
కడు సిగ్గుపడి చాల కలుషించి సీత - కడనున్నదుష్టరాక్షసవధూజనుల
నతిదీర్ఘతనుల భయంకరాకృతుల - సతతనిష్ఠురవాక్యసమరకర్కశుల
వినతనయోముఖి వికటహేమాస్య - యనుదాని హరిజట యనుదానిఁ ద్రిజట
ప్రఘసమహోదరిఁ బాటించి పిలిచి - లఘువృత్తిఁ బలికే నిర్లజ్జుఁడై నిలిచి
"ప్రియనయోక్తులచేత బెదరించి యైన - భయదచేష్టల నైన బాధించి యైన
మాసద్వయంబున మగువ నాసొమ్ము - చేసి తెం డిటు మీరు సేయలేకున్న
నంతటిమీఁద నయ్యబ్జాక్షిఁ జంపి - యింత లింతలు కండ లిందఱు గొనుఁడు"
అని యశోకారామ మాప్రొద్దు కదలి - తననగరికిఁ బోయె దనుజవల్లభుఁడు.380
రాక్షసస్త్రీలు సీతను బెదరించుట
అపుడు జానకి దానవాంగన లెల్లఁ - గృప మాలి తమతమకృతకవాక్యముల
బోధించి రావణుఁ బొందు మీ వనుచు - బాధించుతఱి శూలపాణియై యొక్క
రక్కసి బెదరించి రాముఁ డీలంక - దిక్కు చూడఁగ లేఁడు తెఱవ! యాయాస
విడు మంచు నొక యింతి వెడనీతిఁ బలుకు - మిడుమలఁ బడియుండ నేల నీ కిట్లు?
వరియించు దానవేశ్వరునిఁ గాదేని - పొరిగొందు నని యొక్కపొలతి భర్జించుఁ
దెండు ఖడ్గము తల తెగఁగొట్టి దీని - కండలు కమ్మగాఁ గల్లుతో నద్ది
చవిచూత మని యొక్క జంత మారొలయు - నవు నవు నటు సేయుఁడని యోర్తు పదురు
నీరీతిఁ బెదరింప నిందీవరాక్షి - ధారణితనయ కొందలమంది కుంది
కన్నీరు దొరుఁగ గద్గదకంఠ యగుచుఁ - దన్ను గాఱించు దైత్యస్త్రీల కనియెఁ.
“దలఁప మానవులకు దానవులకును - గలుగునే దాంపత్యగౌరవశ్రీలు?390
ఇందఱు దుర్భాష లి ట్లాడనేల? - చంద్రుని బాయని చంద్రిక వోలె
భానుని బాయని ప్రభయును బోలె- నేను శ్రీరఘురాము నెడఁబాయఁజాల;
నానృపాలుఁడు దీనుఁ డైనను రాజ్య - హీనుఁ డైనను నాకు నిష్టదైవంబు
జలధికన్యకరీతి శర్వాణిభాతిఁ - బలుకుఁదొయ్యలిమాడ్కిఁ బౌలోమిమాడ్కి
రోహిణిసరణి నరుంధతికరణి - స్వాహాంగనాగతి సావిత్రిమతిని
రతిచందమునఁ బతివ్రతనిష్ఠఁ బొదలి - పతియైన రఘురాము భజియించుదానఁ
జంపినఁ జంపుఁడు శాతాసి శిరము - తెంపినఁ దెంపుఁడు ధృతి రాముఁ గాని
యితరుల నే నొల్ల; నిటువంటికల్ల - మతముల నే నొల్ల; మానుఁ డిం" కనిన
మండుచు వార లామాటకు మిగులఁ - గండక్రొవ్వునఁ బెక్కుగతులఁ గాఱింప
ధూళిధూసరితయై తూలి లోదారి - నీలాహి బోలిన నెఱివేణి చెదర400
నేలపైఁ బడి వేఁడినిట్టూర్పు నిగుడ - "హా లక్ష్మణా! యంచు హా రామ! యనుచు
హా యత్త కౌసల్య!" యనుచు నెల్గెత్తి - యాయుత్తమాంగన యార్తిమై నేడ్చె.
త్రిజటాస్వప్నము
అంత నాత్రిజటయు నవనితనూజ - సంతాప మటుఁ జూడఁజాలక తొలఁగి
నెలకొని యొకచోట నిద్రించి లేచి - కలఁగని రాక్షసకాంతలఁ జూచి
"యొక కలఁ గంటి నే నోయింతులార! - ప్రకటించి చెప్పెద పాటించి వినుఁడు
రాముఁ డేనుఁగు నెక్కి రాఁ జూడఁ గంటి - సౌమిత్రి భృత్యుఁడై చనుదేరఁ గంటి,
నామహాగజముపై యవనీతనూజ - కోమలి నెక్కించుకొని పోవఁ గంటిఁ,
బట్టాభిషిక్తుఁడై బ్రహ్మాదిసురలుఁ - గట్టిగాఁ గొల్వ రాఘవుఁ డుండఁ గంటిఁ,
గమనీయ మగుపుష్పకముమీఁదనుండి - బ్రమసి రావణుఁ డుర్విపైఁ గూలఁగంటిఁ,
గూలిన రావణుఁ గ్రూరాసి యొకతె - నీలాంబరముతోడ నెఱిఁ జేరఁ గంటి.410
చేరి రావణుతల ల్చెలు వేది కూల్చి - భూరిగార్దభములఁ బూనినరథము
నం దుగ్రమున వైచి యామ్యదిక్కునకుఁ - గొందలపడి యెత్తుకొని పోవఁ గంటి,
గురుతరోష్ట్రము నెక్కి కుంభకర్ణుండు - తిర మేది దక్షిణదిశ కేగఁ గంటిఁ,
దనరారు తోరణతతులతోఁ గూడ - వనధిలోపల లంక వడిఁ గూలఁ గంటి,
నతికాయ మకరాక్షు లాయింద్రజిత్తు - ప్రదనవిక్రము లుర్విపైఁ గూలఁ గంటి.
గనకపీఠంబుపైఁ గారుణ్యమూర్తి - యొనర విభీషణుం డుండంగఁ గంటి,
రావణుమరణంబు రఘురాముజయము - నీవిధంబున సిద్ధ మిటమీఁద నింక;
నటుగాన మీర లీయవనీతనూజఁ - బటుదుష్టభాషల భర్జింపవలదు;
తొలఁగి పొం" డనవుడు దొలఁగి నిద్రించి - యలసి రాక్షసభామ లంద ఱున్నంత;
నాసమయంబున నవనీతనూజ - గాసిల్లి భయశోకకంపిత యగుచుఁ420
దన్ను రెణ్నెలలకు దయమాలి చంపు - నన్న రావణుమాట లందందఁ దలఁచి
శోకంబు గ్రమ్మ నశోకంబుకొమ్మ - యాకొమ్మ యూఁతగా నటు లేచి నిలిచి
రాక్షసస్త్రీల బాధలకు జానకి పలవించుట
లోలత నడవులలో నొంటిఁ బడిన - బాలికయును బోలెఁ బలవింపఁ దొణఁగె,
“అక్కటా దైవంబ! యదయత నన్ను - నిక్కడఁ జెఱఁబెట్టి యిటు లేఁచఁ దగునె?
ఖలదైత్యుచేఁ జావఁగలవు నీ వనుచు - నలినసూతి లిఖించినాఁడొ నానొసటఁ?
గాకున్న మఱి దండకావనంబునకుఁ - గాకుత్స్థకులుఁడు రాఁ గారణం బేమి?
పైడిమృగంబు నన్ భ్రమియింప నేల? - వీఁ డిటు చెఱఁదెచ్చి వెతఁ బెట్ట నేల?
నా కేమి చింతింప నాకూర్మివిభుఁడు - లోకరక్షణకళాలోలమానసుఁడు
రాకేందువదనుండు రామచంద్రుండు - నాకుఁ గా ఘోరకాంతారమధ్యమున
సౌమిత్రియును దాను జాలిమైఁ దూలి - యేమి గాఁ గలవాఁడొ? యె ట్లున్నవాఁడొ?
యెన్నఁ డాఘనశౌర్యుఁ డిట కెత్తివచ్చు? - నిన్నీచదైత్యుల నెన్నఁ డుక్కణఁచుఁ?
దుది నన్ను నెన్నఁడు దోడ్కొనిపోవు - నది యెన్నటికిఁ గూడు నది యెట్లు పొసఁగు?
నీదురాత్మునిచేత నిటు చచ్చుకంటె - చేఁదు మ్రింగుట మేలు; చేఁదును నాకు
వాలినదయ నిచ్చువా రిందు లేరు - హా లక్ష్మణాగ్రజ! హా ధర్మనిరత!
నీ కైన యేకపత్నీత్వంబు నేఁడు - చీకాకుపడి హత్యచేఁ జచ్చు ననుచుఁ"
గెరలెడు తనదీర్ఘకేశపాశముల - నురి పెట్టుకొని చావ నూహించె నంత.
ఆలోన నెడమక న్నదరె నాసతికి - వాలుమీనులచేత వనజంబు వోలె.
వలపుఁదెమ్మెరచేత వనలతఁ బోలెఁ - బొలఁతికి మఱి వామభుజమును నదరె;
నయ్యెడ మదహస్తి హస్తంబుపోలెఁ - దొయ్యలి దాపలితొడయును నదరె.
శుభసూచకంబు లీచొప్పున నడువ - నిభరాజగమన నయ్యెడఁ దెంపు మాని440
జనకుని శ్రీరామచంద్రుని నతని - యనుజుల నత్తల నటఁ దలంచుచును
దనుజులచేతి బాధలఁ జాల నలసి - తనదిక్కులేమికిఁ దరళాక్షి వగవ
“సుదతిచిత్తములోని శోకంబు మాన్ప - నిది నాకుఁ దఱి"యని యిచ్చఁ జింతించి
రవికులక్రమమును రామపౌరుషము - వివిధభంగుల వేడ్క వినుతి సేయుచును
మానిమీఁదనె యుండి మారుతాత్మజుఁడు - వానరభాష గీర్వాణభాషయును
ఈనాతి యెఱుఁగునో యెఱుఁగదో యనుచు - మానవభాషల మగువ కిట్లనియె.
“ఓమహినందన! యోపుణ్యసాధ్వి! - యీమెయి శోకింప నేటికి నీవు?
మగువ! నీవిభుఁడు సేమముగ నున్నాఁడు - జగదేకనిధి రామజనపాలవిభుఁడు
వనధి బంధించి రావణు సంహరించి - నినుఁ దోడుకొనిపోవు నిక్క మీపలుకు;
సహజన్ముఁడైన లక్ష్మణుఁడు తన్ గొలువ - మహనీయమహిమతో మాల్యవంతమున450
నున్నాఁడు కపిసేన లొగి ననేకములు - త న్నర్థిఁ గొల్వఁగా దశరథాత్మజుఁడు"
అనవుడు నిది యొక్కయాకాశవాణి - యని శింశుపావృక్ష మవనిజ చూడఁ
బన్నిన నీలాభ్రపటలంబులోనఁ - గ్రొన్నెలగతి మెఱుంగును బోలెఁ జూడ
సన్నమై యామ్రానిశాఖలనడుమ - నున్నమర్కటరూప మొయ్యనఁ గాంచి
కలలోనఁ బ్లవగంబుఁ గంటి నే ననుచుఁ - గలఁగి యాకలకీడు కాకుత్స్థజులకుఁ
గాకుండుఁగా! కంచు ఘనులు దేవతల - నాకాంత గొనియాడి యటఁ దెలివొంది
కంటకాసురకోటి గాఱించుకతనఁ - గంటికి నిదుర నేఁ గాన రేఁబగలు
గాన నిద్దురలేని కల యెందుఁ గలదు? - పూని యింకొకసారి పోలంగఁజూతు
నని తనవదనాబ్జ మల్లన నెత్తి - హనుమంతు మఱియును నందందఁ జూచి
"యెందుండి వచ్చెనో యీమ్రానిమీఁది - కెందును గడుఁజిత్ర మిది యొక్కకోఁతి460
చెలు వొప్ప నరుఁడు భాషించుచందమున - నలినాప్తుకులము నానాథుసేమంబు
నలవడఁ దెలుపుచు నమృతంబు లొలుకఁ - బలుమాఱు ప్రియములు పలుకుచున్నదియు
వానరజాతి కీవార్తలు గలవె - నానావిధంబుల నాకుఁ జింతింప
కడఁగి రాక్షసమాయ గాఁబోలు" ననుచుఁ - బడతి యూరకయుండెఁ బ్రతిభాష లుడిగి
అనిలనందనుఁ డంత నవనీతనూజ - మనసులోఁ దన్ను నమ్మమిఁ జూచి యెఱిఁగి
యాతరు వటు డిగ్గి యతిభక్తియుక్తి - నాతికి దండప్రణామము ల్సేసి
కరములు మోడ్చి "యోకల్యాణి! నన్నుఁ - బరికింపు మేను నీపతి గూర్చుబంట
జనపతి నీకు విశ్వాసంబు పుట్టు - నని యిచ్చి పుత్తెంచె నంగుళీయకము"
అని చూపి మ్రొక్కిన నవనీతనూజ - హనుమంతుఁ గనుఁగొని యతని కిట్లనియె.
“అడరెడు దనుజమాయల నను కరము - నుడుకులఁబడి వేగుచుండుదుఁ గాన470
ననఘాత్మ! రఘురామునంగుళీయకము - గనియు విశ్వాసంబు గలుగదు నాకు;
నీ వెవ్వఁడవు? మఱి నీకుఁ బే రేమి? - భూవరునకు నీకుఁ బొం దెటు లయ్యె?
ఇనకులాధిపువేష మెట్టిది? యతని - యనుజుండు సౌమిత్రి యతఁ డెట్టివాఁడు?
గాకుత్స్థుఁ డిప్పు డెక్కడ నున్నవాఁడు? - నీకు నేమని చెప్పి నిన్నుఁ బుత్తెంచె?
నేచందమున వచ్చి తీ వార్ధి దాఁటి? - నాచిత్త మూరడ నాతోడఁ జెప్పు”
మని యొప్ప నడిగిన నవనినందనకు - హనుమంతుఁ డంతయు నటఁ జెప్పఁదొణఁగె.
హనుమంతుఁడు సీతకుఁ దనజన్మము దెల్పుట
“వనజాక్షి! వాయుదేవతవరంబునను - ఘనుఁడు కేసరియను కపికులాగ్రణికి
ననుఁ బుత్రుగా నంజనాదేవి గనియె - హనుమంతుఁ డనుపేర నమరినవాఁడ;
వసుధ సుగ్రీవుఁ డ న్వానరేంద్రునకు - నసమానమతి మంత్రినై మెలంగుదును;
ఆతనిరాజ్యంబు నాతనిపత్ని - నాతనియగ్రజుం డగువాలి గొన్న480
మద మేది నలుగురుమంత్రులు దాను - నదిమొదల్ ఋశ్యమూకాద్రిపై నుండఁ
బటుసత్వమునఁ బేర్చి పఙ్క్తికంధరుఁడు - కుటిలుఁడై ని న్నెత్తికొని పోవునపుడు.
ఒదవినయాక్రోశ మూరక వినుచు - సుదతి ని న్దల లెత్తి చూచుచుండితిమి.
నెలఁత! యప్పుడు మమ్ము నీవును జూచి - తొలఁగక నీమేనితొడవులు వుచ్చి
నీవస్త్రమునఁ గట్టి నేల వైచుటయు - నావేళ సుగ్రీవుఁ డవి పుచ్చి దాఁచి
యచ్చుగా రఘురాముఁ డట నిన్ను వెదుక - వచ్చి పంపాసరోవరతీరభూమి
దాను తమ్ముఁడు నుండుతఱి నంత - నర్కసూనుండు వారలఁ జూచి రమ్మనుడు
నే నేగి రాముని నెఱిఁగి యేతెంచి? - భానుజు రామభూపాలుఁ గాన్పించి
యన్నరనాథున కర్కనందనుఁడు - కన్నసొమ్ములు సూపి కడుభక్తి మ్రొక్కె
నాతొడవులఁ జూచి హర్షించి రాముఁ - డాతని నిజశత్రు డగువాలిఁ జంపి
యుపకారశీలుఁడై యొప్పుసుగ్రీవుఁ - గపిరాజ్యపదమునఁ గరమొప్ప నిలిపె,
నతిభక్తి సుగ్రీవుఁ డంత రాఘవునిఁ - బతియుఁ గా నిజభృత్యభావంబు మోచి
అక్షీణబలధన్యు లైనవానరుల - లక్షల రెండేసిలక్షల కపుల
గర్వాంధు లగు దైత్యుకటకంబు లరసి - యుర్వీతనూభవ యున్నచో టెఱిఁగి490
మసలక నెలలోన మరలిరం డనిన - నసమునఁ గపు లేగి రన్నిదిక్కులకుఁ
బటుశక్తి దక్షిణభాగంబు వెదక నిటు నంగదుఁడు మొద లేము కొందఱము
చనుదెంచి పెక్కుదేశంబులు వెదకి - నినుఁ గాననేరక నివ్వెఱగంది
శోకింప నరుణుని సుతుఁడు సంపాతి - మాకు లంకాపురిమార్గంబుఁ జూపెఁ;
జూపుటయును నిన్నుఁ జూడ నర్థించి - యేపునఁ బఱతెంచి యే నబ్ధి దాఁటి
మఱి యంత సూర్యాస్తమయమున నితరు - లెఱుఁగకుండఁగ వచ్చి యీలంకఁ జొచ్చి,
విలసిల్లు నామహావేషంబు దాఁచి - సొలవక ని న్నెల్లచోటులు వెదకి
యెందును బొడగాన కిటు లేగుదెంచి - యిందు నిన్ దర్శింప నేర్పడఁ జూచి
రవికులోత్తముఁ డైన రామునిదేవి - యవునొకొ కాదొకో యని విచారించి
సృష్టీశుచే విన్నచిహ్నంబు లెల్ల - దృష్టించి పిదప సందేహంబు వాసె
వల నేది యిప్పుడు వచ్చి రావణుఁడు - తలఁకక మిముఁ బల్కుతఱి నున్నవాఁడ
ఘనశక్తి వానితోఁ గయ్యంబు చేసి - యని వానిఁ జంపెద నని విచారించి
పూని నిన్ దర్శించి పొందొంద నీకు - నీనాథుసేమంబు నిజముగాఁ జెప్పి
దనుజుఁ .బిమ్మటఁ జంపఁ దలపోసి కాని - వనిత! నాప్రాణము ల్వంచించి కాదు”
అని చెప్పి రఘురాము నలవుప్రాయంబు - కనుఁగవచెలువంబు గళముసోయగము
నగుమోముకళయును నఖములతీరు - నెగుబుజంబులబాగు నెరికొనులాగు510
వెడఁదఱొమ్ముబెడంగు వీనులరంగు - నడలయందంబును నాభిచందంబు
ఘనజఘనముపెంపు కరములకెంపు - తనువులక్షణమును దప్పక చెప్పి
యాశౌర్య మాధైర్య మాబ్రహ్మచర్య - మాశాంతి యాదాంతి యామహాక్షాంతి
యాశక్తి యాయుక్తి యాపితృభక్తి - యాశీల మాలీల లన్నియుఁ జెప్పి
రూపించి లక్ష్మణు రూపెల్లఁ జెప్పి - యాపుణ్యుఁ డంగుళీయక మప్పు డిచ్చె.
యిచ్చినఁ గైకొని యిపుడు ప్రాణములు - వచ్చెఁగా యనుచు నెవ్వగ నూరడిల్లి
రాముఁ జూచినకంట రామ రాగిల్లి - సేమ మేర్పడ భద్రసింహాసనమునఁ
బ్రేమతోఁ గూర్చుండఁబెట్టినకరణి - నామణిముద్రిక నక్కునఁ జేర్చి
యనురక్తి నర్ఘ్యపాద్యము లిచ్చినట్లు - కనుఁగవ హర్షాశ్రుకణములు దొరుఁగ
ధూపంబు దీపంబుఁ దోడ్తోడ నొసఁగి - యేపార సాష్టాంగ మెఱఁగినపగిదిఁ520
బులకించి తిలకించి పొలఁతి మూర్ఛిల్లి - తెలిసి యాహనుమంతుదెసఁ జూచి పలికెఁ
"గఫివంశవర్య! రాఘవకార్యధుర్య! - యుపకారనిరత! లోకోన్నతచరిత్ర!
పవమానసుత! నాకుఁ బ్రాణదానంబు - తవిలి చేసితి నీకుఁ దగఁ జేయలేను
గాకుత్స్థతిలకంబుకరుణ నీ వింక - నాకల్పముగ నుండు" మనుచు దీవించె
నలఘువిక్రమశీలుఁ డగు వాయుసుతుఁడు - చెలువ జానకిఁ జూచి చేతులు మొగిచి
“హరునకు నైన నింద్రాదుల కైనఁ - బరమేష్ఠి కైనను బడయఁ జొప్పడని
నీకృప పడసితి నినుఁ జూడఁగంటి - నా కింత చాలదె? నలినాయతాక్షి!"
అనిన సీతాదేవి యనియె వెండియును - “మనుజేశుసేమంబు మఱఁదిసేమంబు
మనమార నడుగుచు మమత రెట్టింప - ననఘాత్మ! రఘురాముఁ డభిరామబలుఁడు
నను నెడఁబాసి యున్నాఁడ ధైర్యమున? - ననుజుండు దానును నప్పటప్పటికి530
దయ నన్నుఁ దలఁతురే? దండెత్తి యిటకు - రయమున వత్తురే రణకాంక్ష?" ననిన
హనుమంతుఁడు సీతతో శ్రీరామలక్ష్మణులక్షేమము దెల్ఫి శిరోరత్నము గొనుట
"వినవమ్మ! నీప్రాణవిభునిసేమంబు - నినుఁ బాసినదిమొద ల్నిత్యవేదనల
నేలపైఁ బవళించు నిద్ర యెఱుంగఁ - డోలి మాంసాహార మొల్లఁ డెన్నఁడును
వాసిమై దండకావనములో నిన్ను - మోసపోవుట లెంచు; మో మరవాంచు;
నిట్టూర్పు నిగుడించు; నించుఁ గన్నీరు; - నెట్టన మూర్ఛిల్లు నేలపైఁ ద్రెళ్లుఁ
దెలివిమై లేచు; నల్దిక్కులు చూచు; - గలఁకు నివ్వెఱగందుఁ; గళవళంబందు;
హా సీత! హా సీత! యని ప్రలాపించు - నాసుమిత్రాపుత్రుఁ డది చూచి వగచుఁ
గావున మీర లిక్కడ నుండువార్త - వేవేగ నాచేత విన్నంతఁ గదలి
నాకంటె ఘనులైన నగచరాధిపుల - భీకరాకృతుల నభేద్యవిక్రముల
నగశృంగతరుసంఘనఖముఖాయుధుల - నగణితబలుల దేవాంశసంభవుల540
సుగ్రీవనలవాలిసుతు లాదియైన - యుగ్రవీరులఁ గూడి యుదధి లంఘించి
యెల్లభంగుల వచ్చు నింతి! నీవిభుఁడు - తల్లి! ని న్గొని యయోధ్యాపురి కేగు;
రాముచే రణమున రావణుఁ డీల్గు - నీమదికోర్కులు నీకు సిద్ధించు;
నైన నీతడ వేల యఖిలైకమాత; - యేను నావీపున నిడికొని ప్రీతి
నొదవినగడఁకతో నుదధి లంఘించి - యుదయవేళకుఁ బోదు నుర్వీశుకడకు
విచ్చేయు"మనవుడు వెలఁది వాయుజుని - సచ్చరిత్రమునకు సంతోష మంది
“యోసమీరాత్మజ! యోపుదు వీవు - నీసత్త్వ మిట్టిది నిజము చింతింప
ననఘాత్మ! యేఁ బెండ్లి యైనదిమొదలు - జనలోకనుతు రామచంద్రునిఁ గాని
పొలుపొందఁగా నన్యపురుషాంతరములఁ - గలలోన నైనను గదిసి యే నెఱుఁగ
నీనీచమతి నన్ను నిటఁ దెచ్చుచోట - నంటుట కేను వేగుచుండుదును;550
వెఱవక బలిమిమై వీఁ డంటెఁగాని - మఱి యన్యపురుషుల మది నంట నేను;
నానాథునకు నీవు నమ్మినబంట - వైనను నిను నెక్కి యరుదెంచు టొల్ల;
తనదేవి మ్రుచ్చిలి దైత్యుండు చనిన - నినకులుం డారీతి నేతెంచె నండ్రు;
ఇది విచారము గాదె? యినకులేశ్వరుఁడు - కొదలేక మును చిత్రకూటంబునందు
నొకనాఁడు తనతొడ నొఱిఁగి నిద్రింపఁ - గ్రకచోగ్రముఖ మొక్కకాకంబు చేరి
చంచుపుటంబునఁ జనుఁగవ నడుమ - పొంచి చించిన రక్తపూరంబు దొరుఁగఁ
గాకుత్స్థతిలకుఁ డొక్కఁడ నిద్రఁ దేరి - కాకంబుపై నిషీకము ప్రయోగింప
నదియు బ్రహ్మాస్త్రమై యఖిలలోకైక - విదితోగ్రశక్తిమై వెనువెంట నంట
నాకాకి యేకాకి యై యెందుఁ దిరిగి - కైకొని తనుఁ గావు కావు మటంచు
మరలి క్రమ్మఱఁ దనమరుఁగుఁ జొచ్చుటయు - శరణాగతత్రాణచరితుండు గాన 560
దానినేత్రము నిజాస్త్రమున కిప్పించె - నానిమిత్తంబుగా నలినాప్తకులుఁడు
నాటి నాపై ప్రేమ నాటియస్త్రంబు - నేటికి మఱచెనో? యిది హెచ్చరింపు;
పదివేలభంగుల బాధలకోర్చి - పదినెల లడపితిఁ బతిఁ బాసి యేను;
నాయున్కిఁ జూచితి నాపాటు గంటి - యేయుపాయంబుల నిం దోర్వరాదు;
ఉడుగనివగలతో నొక్కొక్కదినము - గడచు టొక్కొకవార్ధి గడచుట నాకు
నరనాథుమదిలోన నామీఁదఁ జాలఁ - గరుణ పుట్టెడునట్లుగా విన్నవింపు;
మాతండ్రి జనకుండు మహిమీఁదఁ దన్ను - నేతెఱంగున వీరుఁ డితఁ డని నమ్మి
తనకు నిచ్చినఁ దెచ్చి తగదు న న్విడువ - నని యేను బల్కితి నని పల్కు మీవు
విలసిల్లు కల్యాణవేదిపై నుండి - వలనొప్ప నగ్నిదేవర సాక్షి గాఁగఁ
గర మొప్ప న న్నెల్లకాలంబు విడువ - నరసి రక్షించెద నని తెచ్చి నన్ను570
నరయ కుపేక్షించి యనదఁగాఁ జేసె - పరికింపుఁ డని విన్నపము సేయు మనఘ!
తనయింతి నొకనిచేఁ దాఁ గోలుపోయి - మన నిచ్చఁజేయుట మగపాడి గాదు
అటుగానఁ దన కిది యపకీర్తి గాన - ఇటు విన్నవించితి నింతయే కాని
కలఁగక నామనోగతులఁ బ్రాణంబు - లొలసి త న్నెడఁబాయకున్నది యనుము
చతురాత్మ! మఱి నీవు సౌమిత్రిఁ జేరి - యతనితో నొక్కమా టాడుము తెలియ
నను దల్లిగాఁ జూచు నాపాటుఁ జూడ - తన కెన్నిభంగులఁ దగ దని చెప్పు
వావిరి దండకావనములోఁ బరమ - పావనుఁ డగు తన్ను పలికినఫలము
కుడిచితినని చెప్పు కొదువ లేకుండ - తడయకు మని తెల్పు దయ బుట్టఁ జెప్పు
నవసరోచితముగా నంగదుతోడ - రవిజుతోఁ దక్కు మర్కటకోటితోడ
నినయము ల్వలికి యెవ్విధి నైన వారి - నినకులులను వేగ నిటకుఁ దో డ్తెమ్ము;580
మిక్కిలి తెగువమై మీరాక తెలిసి - యొక్కమాసము చూతు నుండ లే నవల;
ఈలోన రఘురాము నెబ్భంగి నైన - వాలాయముగఁ దెమ్ము వడి నింకఁ బొమ్ము”
అని సీత పల్కువాక్యము లెల్లఁ దెలియ - విని హనుమంతుండు విమలుఁడై పలికె.
“అవుఁ గాక చెప్పెద నన్నికార్యములు - నువిద! నీమదిలోన నూరడు మింక
నచ్చుగా రఘురాము నంగుళీయకము - తెచ్చి యొప్పించితి దేవి। నీ కర్థి
ధరణిజ! రిక్తహస్తంబులతోడ - మరలుట దూతధర్మము గాదు నాకు;
అతివ! ముద్రారత్న మాన తిమ్మనిన - నతనితోఁ దెలియ నయ్యవనిజ పలికె.
"నీవు విచారింప నిసుమంత గాని - లేవు; సముద్ర మేలీల దాఁటితివి?
యారూఢబలవిక్రమాస్పదం బయిన - నీరూప మెట్టిదో నిజముగాఁ జూపు;
మేను నీనిజరూప మేర్పడఁ జూచి - కాని నా తలమానికము నీకు నీను;"590
అనిన నాహనుమంతుఁ డాకాశ మెల్ల - దనమేను నిండ నుద్దండుఁడై పెరిగి
మాలతీమల్లికామాల్యమై మెడకు - నాలోలతరతారహారమై కటిని
గలధౌతమయఘంటికాదామ మగుచు - దళుకుచుక్కలపిండు తనమేన నలమ
నతిభీషణాకారుఁ డై నిల్చుటయును - నతివ చిత్తములోన నతిభీతిఁ బొంది
“యసమానగాత్ర! యోయంజనాపుత్ర! - విసువక నీరూపు వెన దాఁచు" మనుచు
హనుమంతుఁ గొనియాడి యతని దీవింపఁ - దనవిశ్వరూపంబు తగఁ జూచి సురలు
వినుతింప నది దాఁచు వెన్నుండు వోలె - ననిలజుఁ డెంతయు నలఁతియై నిలిచె.
నిలిచిన హనుమంతు నెమ్మిమైఁ జేరఁ - బిలిచి లోఁగొంగున బిగియంగఁ గట్టి
యున్న శిరోరత్న మొయ్యన విడిచి - యన్నాఁతి ప్రీతిమై నపు డొసంగుటయు
వనితశిరోమణి వలనొప్ప నంది - కొని మ్రొక్కి సీత వీడ్కొని వేడ్క నరిగి600
పంతంబు తా నింకఁ బంక్తికంఠునకు - నింకటఁ దనరాక నెఱిఁగింతు ననుచుఁ
“దల్లి నే నాకొంటిఁ దనరఁగ వనము - నెల్లెడ ఫలములు నేను గైకొందు"
ననవుడు సీత యాహనుమంతుఁ జూచి - యనె "రాక్షసావళి యల్ల కాపుండుఁ
గ్రమ్మి రాలినపండ్లు క్రమముతో నమలి - పొమ్ము వేగ" యటంచుఁ బొందుగా ననుప
దనమదిఁ గొండొకతడవు చింతించి - వనభంగ మొనరించువాఁడునై పెరిఁగి
తొడలందు బొడము వాతూలఘట్టనల - బడుగుఁ బేకయుఁ బోలెఁ బడ మహీజములు
హనుమంతుఁడు అశోకవనమును జెఱుచుట
ఆనిత్యమతి యశోకారామభూమి - మానైనహర్మ్యము ల్మహిఁ గూలఁ దన్ని
యొనర కేళీగృహంబులు నుగ్గుఁ జేసి - వనమహీరుహములు వడి నేలఁ గలిపి
కొమ్మలు ఖండించి కుసుమము ల్రాల్చి - కమ్మతేనెలు చల్లి కాలువ ల్చెఱిచి
పూవుఁదీఁగెలు ద్రెంచి పొదరిండ్లు చదిపి - వాపులు గలఁచి దోర్బలకేళిఁ దేలి610
కలకంఠబకబిసకంఠికాక్రౌంచ - కలహంసశుకశారికామయూరాది
వనపక్షు లార్తరావములతోఁ బాఱ - వనపాలకులు భీతి వడి మేలుకాంచి
హనుమంతుసేఁతకు నగ్నులై మండి - యనుపమకరవాలహస్తులై కదియఁ
దనపేరు తనరాక తనపరాక్రమము - వినఁ జెప్పి శ్రీరామవిభు కూర్మిబంట
నొక్కొక్కరాక్షసు నుద్దండవృత్తి - నొక్కొక్కతరువుతో నొగిఁ గూలనేసి
ప్రథమసంగరకళాపారంభుఁ డగుచుఁ - బృథివిపైఁ బీనుఁగుఁబెంటలు గాఁగ
భూరిసత్వంబులఁ బొలుపొందువారి - వీరుల నెనిమిదివేలరాక్షసులఁ
బవమానతనయుఁ డప్రతిముఁడై పేర్చి - యవలీలఁ దెగటార్చి యార్చినఁ జూచి
యేపఱి ధృతి దూలి యినవంశుదేవి - కావుపున్న ఘోరరాక్షసభామ లరిగి
రావణు లోకవిద్రావణుఁ గాంచి - "దేవ! నేఁ డొకకోతి తెగువమై వచ్చె.620
తొలి తొలి వైదేహితో మాటలాడి - కలగొన వనమెల్లఁ గాసిలఁ బెఱికి
వినుఁ దన్ని యెనిమిదివేలరాక్షసుల - వనపాలకులఁ జంపి వ్రాలుచున్నాఁడు.
వాఁడు రాఘవుఁ డంప వచ్చినవాఁడు - కాఁడేని యాసీత గాపుగా నున్న
తరువొక్కటియుఁ దక్క తావకవనము - కర మల్గి పెఱుకంగఁ గారణం బేమి?
వానితెఱం గేమి? వైదేహి నడుగఁ - దా నెఱుంగ నటంచు దాఁచుచున్నదియు;"
నావుడు నల్గి దానవలోకవిభుఁడు - రావణుఁ డుగ్రనిగ్రహదృష్టిఁ జూచి
దీపాగ్రనిర్గతదీపతై లంబు - లై పావకజ్వాల లక్షులఁ దొఱుఁగఁ
దనకింకరులఁ బంచె దండిరాక్షసుల - నెనుబదివేవుర నిద్దవిక్రములఁ
బనిచినఁ బనిబూని బలియులై వారు - ధనురస్త్రశూలముద్గరభిండివాల
ఘనగదాకరవాలకలితులై పేర్చి - యనికి సన్నద్ధులై యార్చుచు వెడల630
నంత సూర్యోదయం బయ్యె నౌటయును - నెంతయుఁ గడఁకతో నే పగ్గలించి
యకలంకగతిఁ బర్వతాకారుఁ డగుచు - మకరతోరణ మెక్కి మారుతాత్మజుఁడు
తనుఁ దాఁకి శస్త్రాస్త్రతతుల నొప్పించు - దనుజవీరులఁ జూచి దర్పించి పలికె.
"నోరి! రాక్షసులార! యుర్విపై నేను - శూరత విలసిల్లు సుగ్రీవుబంట
రామునిదూత నారాముసేమంబు - భూమిజతోఁ జెప్పి పోవుచున్నాఁడ;
హనుమంతుఁ డనువాఁడ నతిబలాధికుఁడ - నినతనూజుని మంత్రి నే వాయుసుతుఁడ
పూని లంకాపురంబున నున్న మగల - కే నంతకుండనై యిట వచ్చినాఁడఁ
జెడఁగోరి న న్నేల చెనకెద" రనుచు - వడిఁ బేర్చి యాభీలవాలంబునందుఁ
బదుల నూఱుల వేల బలియుఁడై పట్టి - త్రిదశారివరుల బంధించి బంధించి
యారూఢవిక్రమాహవకేళిఁ దేలి - తోరణస్తంభంబుతో వేసి వేసి640
పూని యొక్కని నైనఁ బోరిలో బ్రదికి - పోనీక నిశ్శేషముగఁ జంపివైచె.
నంతలో ఫణిహారు లమరారికడకు - నెంతయు భీతులై యేతెంచి మ్రొక్కి
"దనుజేశ! విను కోఁతి తనదువాలమున - నెనుబదివేవుర నేపుమైఁ జంపి
మలయుచునున్నాఁడు మకరతోరణము - తలదన్ని రణబలోదగ్ధుఁడై" యనిన
ఆపంక్తిముఖుఁడు కాలాంతకుపగిది - కోపించి పింగళాక్షుని దీర్ఘజిహ్వు
వక్రనాసుని నశ్మవక్షుని వైరి - చక్రభీకరుఁడైన శార్దూలముఖుని
వేవేగ రప్పించి వీరులై మీర - లావానరునిఁ దెగటార్చి రమ్మనుచుఁ
బనిచిన నేవురు ప్రబలసైన్యములు - కొని రథారూఢులై క్రూరులై వెడలి
పరువడి నార్చుచుఁ బవనజుఁ దాఁకి - శరవృష్టిఁ బొదవినఁ జలియింప కాతఁ
డాతోరణంబుపై నార్చుచుఁ బేర్చి - వాతూలస్తుతుఁ డేఁచి వాల మంకించి650
రథముల విఱిచి సారథుల నుగ్గాడి - రథకురంగంబుల రణవీథిఁ ద్రుంచి
వారణంబులఁ గూల్చి వాజుల గెడపి - యారాక్షసులసేన నట రూపుమాపి
ధరణికి లంఘించి తనదువాలమున - నురుశక్తి గళముల కుఱిగా బిగించి
యురువడి కనుగ్రుడ్లు నుఱకంగఁ ద్రిప్పి - సురుఁగక వక్రనాసుని వ్రేసి చంపెఁ
జంపి యంతటఁ బోక సమయని కినుకఁ - దెంపు సొంపును బెంపు సొంపు దీపింపఁ
బెడపెడ నార్చుచుఁ బిడుగునకంటె - బెడిదమై కనుపట్టు పిడికిటిచేతఁ
బుడమిపై నురురక్తములు గ్రక్కి కూల - వడి నశ్మవక్షుని వక్షంబు పొడిచె
పొడిచి బాహాగర్వమున మాఱులేక - కడఁకఁ గనుంగొని కఱకురాక్షసుల
మొగి ద్రుంచి శార్దూలముఖు లలాటంబు - పగులంగ గద ద్రిప్పి పడవైచి చంపె
నటు చంపి క్రోధాగ్ను లందందఁ నిగుడఁ - గుటిలరాక్షసకులక్షోభంబు గాఁగ660
గ్రూరుఁడై పింగళాక్షునితోఁకఁ గట్టి - కారాకు సుడిగాలి గడువడిఁ ద్రిప్పు
తీరున వాని దిర్దిర మింటఁ ద్రిప్పి - తోరణస్తంభంబుతో వేసి చంపె
వాని నిమ్మైఁ జంపి వరశక్తియుక్తి - పూని దానవసైన్యములఁ జొచ్చి కలఁచి
యురవడి దీర్ఘజిహ్వుని వచ్చి తాఁకి - యురుముష్టిసంహతి నుర్విపైఁ గూల్చి
యాలోనఁ బవనజుఁ డసమానవిజయ - లోలుఁడై వానినాలుక పీకి చంపె.
హనుమంతునిమీదికి రక్తరోముఁడు మొదలైన రాక్షసుల రావణుఁడు పంపుట
నంతఁ దక్కినదైత్యు లటఁ బాఱిపోయి- యంతయుఁ జెప్పిన నద్దశాననుఁడు
సోమించి నిజమంత్రిసుతులైన రక్త - రోముని శతజిహ్వు రుధిరలోచనుని
స్తనితహస్తుని శూలదంష్ట్రు దుర్ముఖుని - ఘనుఁ డగు నవ్యాఘ్రకబళునిఁ బిలిచి
"యిది యొక్కవానరుఁ డేచి రాక్షసులఁ - బొదివి పెక్కండ్రఁ జంపుచు నున్నవాఁడు
ఆమర్కటునిఁ జంపుఁ" డని పూని పనుప - నామహాబలగర్వు లార్చుచు వెడలి670
చతురంగబలము లసంఖ్యలు గొలువ - నతులరథారూఢు లై పేర్చి వచ్చి
మకరతోరణముపై మాఱు లే కిట్లు - నకళంకుఁడై యున్న హనుమంతుమీఁద
వరదివ్యశస్త్రాస్త్రవర్షము ల్గురియఁ - బరమపావనుఁడైన పవమానసుతుఁడు
అప్పు డాదైత్యులయస్త్రశస్త్రములు - దప్పించుకొనుచును దను దాఁకకుండఁ
దననఖాగ్రంబుల దంతకుంతముల - ఘనపాదకూర్పరకరఘట్టనములఁ
జెలరేఁగి వడి మహాశిలల వృక్షముల - బలముల నలుగడఁ బఱపి నుగ్గాడి
కంఠీరవంబును గజములపైకిఁ - గుంఠితగతిఁ దాకిఁ కుప్పించుకరణిఁ
బటుమాంసమస్తిష్కవారము ల్చెదర - కుటిలోగ్రనఖములఁ గుంభము ల్వ్రచ్చి
లేళ్లపైఁ బులి చౌకళించినపగిదిఁ - ద్రుళ్లుగుఱ్ఱములఁ దోడ్తో రూపు మాపి
జంతుపారణ సేయు జమునికైవడిని - బంతంబుతోఁ గ్రాలు బలము మాయించి680
కులశైలములఁ దాఁకి కులిశాయుధంబు - పెళపెళధ్వనులతో భేదించినట్లు
బలువిడి రథముల పైకి లంఘించి - పొలుపార రథరథ్యములు నేలఁ గలపి
రథులఁ జెండాడి సారథుల నుగ్గాడి - పృథుశక్తి యుక్తిమైఁ బెఱికి వేఁటాడి
మును మున్ను రక్తరోముని నేలఁ గూల్చి- స్తనితహస్తునిఁ ద్రుంచి శతజిహ్వు నణఁచి
రుధిరాక్షుఁ జంపి దుర్ముఖు విచారించి - కదనవిక్రము వ్యాఘ్రకబళు ఖండించి
శూలదంష్ట్రు వధించి శూరత మించి - కాలపాశాభీలకరవాలుఁ డగుచు
నురవడి నిబ్భంగి నొక్కక్కతెగువ - తరమిడి పెలుచ నుద్దండరాక్షసుల
బలములతోఁగూడ భస్మంబుఁ జేసి - తలఁకక మారుతాత్మజుఁ డున్నఁ జూచి
పోరిలో నిలువక పోయినవారు - వారిచావులు చెప్ప వడి కోప మెచ్చి
యటఁ బ్రహస్తునిపుత్రుఁ డగు జంబుమాలి - చటులప్రతాపసంచలితాంశుమాలి690
కుటిలారిపర్వతక్రూరరంభోళి - బటుబాహుబలశాలిఁ బనిచె రావణుఁడు
పనిచిన నాదైత్యపతికి మ్రొక్కుచును - అనురక్తి రక్తమాల్యాంబరోదగ్ర
సమరోగ్రశస్త్రాస్త్రసన్నద్ధుఁ డగుచు - నమితరథారూఢుఁడై యేగి యపుడు
శింజినీటంకారసింహనాదములఁ - గంజజాండము హల్లకల్లోలముగను
హరిఁ దాఁకు నున్మత్తహస్తిచందమున - నరుదైనకడిమిమై హనుమంతుఁ దాఁకి
కెరలి మేఘము మహాగిరిఁ టోలె దివ్య - శరవృష్టిఁ గురిసినఁ జలియింప కతఁడు
పెనుశిల దైత్యుపైఁ బెఱికి వైచుటయుఁ - గని దాని శరదశకంబుచేఁ దునిమి
హనుమంతు వదనాబ్జ మర్ధచంద్రాస్త్ర - మున నొంచి పదిబాణములు బాహుయుగము
నాటించి యొకశక్తి నడునెత్తి పగుల - మేటియై యేసిన మిగుల రోషించి
పవమానతనయుండు బాహుదర్సమున - నవలీల నొకసాల మగలించి వైవ700
నాలుగమ్ములఁ దాని నడుమనే త్రుంచె - నాలోన హనుమంతుఁ డాదైత్యురథము
పదములఁ బడఁదన్ని పట్టి దంష్ట్రములఁ - గదిసి విచారించి గర్జించి వేసి
పొదివి మహావాలమున నశ్వసమితిఁ - జదిపిన విరథుఁడై జంబుమాలియును
బలుకయు నడిదంబు బలువిడిఁ గొనుచు - నలవుపెంపును గూడ నార్చుచు వచ్చి
పవమానతనయునిఫాలంబు వ్రేయ - నవశుఁడై మూర్ఛిల్లి యంతలోఁ దెలిసి
పిడుగుతో సరిపోలు పిడికిటఁ బొడిచె - పొడిచి భంగముఁ జేసి పోనీక కదిసి
యొడిసి కైదువఁ గొని యుగ్రుఁడై కదిసి - తడయక యాదైత్యుతలఁ ద్రెవ్వ నేసె.
ధృతి దూలి యతఁ డుర్విఁ ద్రెళ్ళె ద్రెళ్ళుటయు - హతశేషు లతనిపా టంతయుఁ దెలుపఁ
గడుజోద్య మంది రాక్షసమంత్రివరులఁ - దడయక పిలిపించి తగఁ గొలు విచ్చి
దనుజనాథుఁడు గొంతతడవు చింతించి - యనిమిషేంద్రుని నైన నాజి గైకొనని710
యలఘువిక్రము విరూపాక్షు యూపాక్షుఁ - గలహదుర్ధరు భాసకర్ణాఖ్యుఁ బ్రఘసు
వదయులఁ బంచసేనాగ్రనాయకులఁ - గదనకర్కశుల నొక్కటఁ జూచి పలికె
"ఏలోకమున నైన నిల మర్కటులకు - నీలావు గలదె? వీఁ డెవ్వఁడో తెలియ
రాదు మీరేవురు రణబలోదగ్రు - లై దర్ప మేర్పడ నాత్మ నేమఱక
యగణితసైన్యసహాయులై వానిఁ - దెగువమై నిటఁ బట్టి తెండు పొం" డనిన
వారును బహురథవారణతురగ - వీరదైత్యులతోడ వేవేగ కదలి
ప్రాగ్గిరిపై నుండు భానుండు పోలె - దిగ్గగనాంతరతీర్ణతేజమునఁ
దోరణం బెక్కి బంధురదైత్యవరులఁ - దోరణం బొనరింప దొరుకొనువాని
ననిలసూనుని దాఁకి యవనియు దిశలు - చినుగంగఁ గూయుచు సింహనాదముల
నందఱు దివ్యశస్త్రాస్త్రము ల్గురియ - నందులో దుర్ధరుం డను పేరువాఁడు720
ఐదుబాణంబుల ననిలజునురము - భేదించుటయు రోషభీషణుం డగుచు
కపివీరుఁ డార్చి యాకసమున కెగయ - నపుడు దుర్ధరుఁ డంత నతనితో నెగసి
విలునారి సారించి విలయకాలోగ్ర - జలదంబుకైవడి శరవృష్టి గురియ
నాయుగ్రశరవృష్టి నడచి వాయుజుఁడు - నాయెడఁ బొడవుగా నట మింటి కెగసి
వడివడిఁ బఱతెంచి వానిపైఁ బడిన - బొడిపొడి యై కూలెఁ బుడమి రక్కసుఁడు.
అది చూచి యావిరూపాక్షయూపాక్షు - లదయులై ముద్గరహస్తులై కదిసి
యాకసంబున నిల్చి యార్చి పేర్చుటయు - నాకరువలిపట్టి యటఁ దాను నెగసి
వారితోఁ బోరాడ వారును నతని - ఘోరముద్గరములు గొని వ్రేయుటయును
జగతిపైఁ బడి లేచి సాలభూరుహము - నగలించి మఱియును నార్చుచు నెగసి
చిక్కనిభుజశక్తిఁ జిరచిరఁ ద్రిప్పి - యొక్కదెబ్బనే వారి నుర్విపైఁ గూల్చె.730
భాసకర్ణుండును బఘసుండు నంత - నాసమీరాత్మజు నదరంటఁ దాఁకి
పటుశూలపట్టనప్రహతుల నొంప - నట రక్తసిక్తాంగుఁడై వాయుసుతుఁడు
కోపించి మిక్కిలి కులశైలసదృశ - మౌపర్వతం బెత్తి యసురులమీఁద
స్రుక్కక వైచినఁ జూర్ణమై పడిరి - కొక్కులు వడి గంటఁ గూలుచందమున
వాయునందనుఁ డంత వారిసైన్యముల - నాయంతకుఁడు వోలె నణఁగించె నపుడు
పడుకరు ల్చెడుహరు ల్పఱచుకాల్బలము - కడతేరుతేరులు కలఁగుశూరులును
మడియుమహారథు ల్మ్రగ్గుసారథులు - పొడి యైనశస్త్రము ల్పొలియునస్త్రములు
కడిఖండలైన చక్రప్రాసములును - మడిసినగుఱ్ఱము ల్మ్రగ్గుకాల్బలము
కూలెడుమావుతు ల్గ్రుంగురావుతులు - తూలెడుగొడుగులు త్రుంగుపడగలు
పఱచునెత్తుఱుటేర్లు బహుమాంసములును - నురుగ్రమ్ము భూతంబులై రణం బొప్ప740
క్షణమాత్రమున వారిఁ జంపి వాయుజుఁడు - రణకాంక్ష మఱియుఁ దోరణ మెక్కియుండెఁ
బంచసేనాగ్రగు ల్పంచత్వ మొంది - రంచును హతశేషు లయ్యెడఁ దెలుప
హనుమంతుని మీఁదికి అక్షకుమారుఁడు వచ్చుట
రాక్షసపతి యంత రణబలోదారు - నిక్షుచాపాకారు నిద్ధవిచారు
నక్షీణదోస్సారు నసహాయశూరు - నక్షకుమారు మహావీరుఁ జూచి
““యలపుమై నాకోఁతి ననిలోనఁ జంపి - తలగోసి తోరణస్తంభంబునందుఁ
గట్టి ర” మ్మనవుడు గడఁకతో నతఁడు - నెట్టన శస్త్రాస్త్రనిచయంబుతోడఁ
దురగాష్టకముతోడ ధ్రువగతితోడ - బిరుదుటెక్కెముతోడ బృథుకాంతిఁ బొదలి
యుదయార్కనిభ మైన యొకరథం బెక్కి - కదలి భూభాగంబు గంపింప నడచె
నరదంబుమోతయు హయహేషితములు - కరిబృంహితములు రక్కసులయార్పులును
దనమహాకార్ముకధ్వనియు నొండొండ - ఘనములై యాశావకాశము ల్నిండఁ750
దోరణారూఢుఁడై తొలఁగక చెలఁగు - మారుతి నక్షకుమారుండు దాఁకి
త్రిజగము ల్భీతిల్ల దిశలు ఘూర్ణిల్ల - భుజశక్తి పుంఖానుపుంఖంబు గాఁగ
ఘనబాణతతుల నక్కజముగాఁ బొదువ - ననిమొన మఱి బాలుఁ డని యెంచరాదు
ఘనపరాక్రనుకళాఖని వీఁ డటంచు - హనుమంతుఁ డచలుఁడై యాబాణతతుల
వాలముఖంబున వడిఁ ద్రుంచివైవ - మే లని హనుమంతు మెచ్చుచు వాఁడు
బాణత్ర యంబునఁ బావనిశిరము - శోణితంబులు గార సూటి నేయుటయు
కీలాలధారలు కిరణము ల్గాఁగ - బాలభానుఁడు వోలెఁ బరఁగఁ జూపట్టి
యాలోనఁ బ్రళయకాలాగ్నియై మండి - తాలవృక్షమున రథ్యములు ద్రుంచుటయు
నేల పదాతియై నిలిచి వాఁ డతని - ఫాలంబు శరములఁ బదియింట నొంపఁ
నవశుఁడై తెప్పిరి యతఁడు వాలమునఁ - దవిలించి యక్షుని తనువు నొప్పింప760
నక్షుండు గదగొని యనిలతనూజు - వక్షంబు వ్రేసిన వడిఁ దూలి తెలిసి
కదిసి యగ్గదఁ బుచ్చి కడువడి నేయ - బెదరి వాఁ డొకవింటఁ బె ట్టొనరించి
తప్పించుకొని వియత్తలమున కెగసె - నప్పుడు పలుకయు నడిదంబుఁ గొనుచు
నలవుమై నంతలో నావాయుసుతుఁడు - తొలఁగక నాదైత్యుతోడనే యెగసి
గద వ్రేయుటయుఁ జూచి ఖడ్గ మంకించి - గద రెండుతునుకలుగా వ్రేసి డాసి
తొడలు వ్రేయుటయు వాతూలనందనుఁడు - పుడమిపైఁ బడి నభంబునకు బిట్టెగసి
ఖగనాథుఁ డురగంబు కబళించినట్టు - లోగి వానిచరణంబు లొడిసి రాఁ దిగిచి
తెగువఁ గుమ్మరసారె తీరునఁ ద్రిప్పి - జగతిపై వ్రేసిన జవమెల్లఁ దూలి
పొలుపరి తలనున్న బొమిడిక మూడి - కలభూషణము లుర్విఁ గనుకని చెదర
గుండియ పగిలి ప్రేగులు వాత దొట్టి - కండ లెల్లెడ రాలి కనుగ్రుడ్లు చెదరి770
యగలి యద్దానవునంగంబు లెల్లఁ - బగిలి నెత్తురు గ్రక్కి ప్రాణము ల్విడిచె.
వానిచా వటు చూచి వాసవాద్యమరు - లానందభరితాత్ము లై తన్నుఁ బొగడ
నంత నాహనుమంతుఁ డసమానవిజయ - వంతుఁడై యార్చి దుర్వారుఁడై యుండె.
చెదరినదనుజు లచ్చెరువుగాఁ బాఱి - త్రిదశారిసభఁ జొచ్చి దీనులై నిలిచి
"బలియుఁ డావానరపతి బాహుబలము - తలఁప నచ్చెరు వెందు దానవాధీశ!
పొలిసిరి వనపాలపుంగవు ల్గింక - రులు గీటణంగి రారూఢవిక్రములు
శతజిహ్వుఁడును గూలె శార్దూలముఖుఁడు - గతజీవుఁ డయ్యెఁ బింగళనేత్రుఁ డీల్గె
స్తనితహస్తుఁడు చచ్చె శార్దూలకబళుఁ - డనిఁ ద్రుంగె మృతుఁ డయ్యె నట జంబుమాలి
సోమించి వక్రనాసుఁడు మ్రగ్గె రక్త - రోముండు లయ మయ్యె రుధిరాక్షుఁ డణఁగె
దళములతో శూలదంష్ట్రుఁడు మడిసెఁ - జెలువేది మది దీర్ఘజిహ్వుండు దెగియె780
రూపఱిపోయె దుర్ముఖుఁడు దుర్ధరుఁడు - ప్రాపించె మరణంబు ప్రఘసుఁడు పడియె
నుఱుమయ్యె భాసకర్ణుండు యూపాక్షుఁ - డొరిగె విరూపాక్షుఁ డుసురుతోఁ బాసె
నక్షుండు దెగటారె హతుఁడయ్యె నశ్మ - వక్షుండు మడిసె దుర్వారసైన్యములు
ఇంక నావానరు నింద్రాదిసురలు - శంకింప కనిమొన సాధింపలేరు
ప్రళయాంతకుని నైనఁ బట్టి నిర్జింపఁ - జల మెక్కి యసమానసత్త్వుఁ డైనాఁడు"
నావుడు వెఱఁగంది నాకారి వగల -భావించి యక్షునిఁ బలవింపఁ దొడఁగె
“హా కుమారక! యక్ష! హా వీరవర్య! - హా! కపిచే నీవు నణఁగితే?" యనుచుఁ
దలఁకుచుఁ బలవించు తండ్రిని జూచి - తొలఁగక యింద్రజిత్తుఁడు చేరి పలికె
ఇంద్రజిత్తు తండ్రి నూరార్చి హనుమంతునిపైకిఁ బోవుట
"దేవ! నీ కేటికి ధృతి దూలి వగవ నావానరాధము నవలీలఁ దాఁకి
వారక యటఁ జంపి వచ్చెద నొండె? - ధీరత నిటఁ బట్టి తెచ్చెద నొండె?"790
నా విని తనయగ్రనందనుఁ జూచి - రావణుఁ డనియె ధైర్యస్ఫూర్తి నిగుడ
"జిరకాల మమరేంద్రు చెఱఁబెట్టినావు - పరమమాయారణప్రౌఢుండ వీవు
నాకంటె విక్రమోన్నతి మించినావు? - నీ కెదు రెవ్వరు నిఖిలలోకముల?
నసమున నటులయ్యు నావానరేంద్రు - నసదుగా వదలక యాత్మ నేమఱక
బహుదివ్యబాణప్రభావముల్ చూపి - సహజశౌర్యంబున జయముఁ గైగొనుము"
అనఁ దండ్రి వీడ్కొని యామేఘనాదుఁ - డనలార్కసంకాశ మగురథం బెక్కి
యగణితనిజధనుర్జ్యాఘోషమునకుఁ - బొగిలి దిగ్గజకర్ణపుటములు పగుల
జగములు బెదర దిక్చక్రబంధములు - పగుల నార్చుచు వచ్చి పవనజుఁ దాఁక
నాసమయంబున నమరులు మునులు - వాసవప్రముఖదిగ్వరులు కిన్నరులు
నుప్పరంబుననుండి యొదిగి వీక్షింప - నప్పంక్తికందరు నగ్రనందనుఁడు800
నడరి యాతనిదేహ మణుమాత్రమైనఁ - బొడవడకుండ నద్భుతశితాస్త్రములు
గురియ నయ్యస్త్రము ల్ఘోరవాలమునఁ - దరమిడి చదియుచుఁ దప్పించుకొనుచు
శరవేగలక్ష్యగోచరుఁడు గా కిట్లు - దుర మొనరించె నద్భుతపౌరుషమున
రావణి నిర్జితైరావణి యంతఁ - బావని యసమానబలవేగమునకు
నరు దంది మఱియు దివ్యాస్త్రంబు లేయఁ - బరువడి ఖండించి పవనజుఁ డతనిఁ
దరుశైలముల వైవ దర్పించి యతఁడు - శరముల నాటి జర్జరితము ల్సేసెఁ.
జేసినఁ గని యింద్రజిత్తుపై నలిగి - యాసమీరాత్మజుం డవలీలఁ దన్ని
మొనయుచు రథరథ్యముల నుగ్గు సేయ - ననిమొన విరథుఁడై యాయింద్రజిత్తు
హనుమంతుకడిమికి నచ్చెరు వంది - వినుతోగ్రబలవాయువీర్యాస్త్ర మేయ
వాయుపుత్రుఁడుగాన వానరాధీశుఁ - డాయస్త్రమునఁ దూల కచలుఁడై యున్న810
నరు దైన రౌద్రాస్త్ర మతనిపై నేయ - పెరిగి యాతఁడు రుద్రబీజంబు గానఁ
గదలక నిలిచినఁ గని యింద్రజిత్తు - మదిలోనఁ గోపించి మారుతిమీఁద
సురసిద్ధసాధ్యులు చూచి నిందింపఁ - బరమదుర్జయమైన బ్రహ్మాస్త్ర మేయ
నాయస్త్రరాజంబు నవనియు మిన్ను - రాయుచుఁ దనమీఁద రా వాయుసుతుఁడు
బ్రహ్మాస్త్రమునఁ బ్రాణభయము లేకుండ - బ్రహ్మచే వరములు పడయుటఁ జేసి
బలువిడిఁ బఱతెంచు బ్రహ్మాస్త్రమునకు - దలఁకక బ్రహ్మమంత్రము లుచ్చరింప
నది చంపఁజాలక యతని బంధించి - కుదియించి పడవైచెఁ గుంభినిమీఁదఁ
బడిన మారుతిఁ జూచి పట్టుఁడు కట్టుఁ - డడవుఁడు పొడుఁ డంచు నఖిలరాక్షసులు
సుట్టు ముట్టి కఠోరసూత్రజాలములఁ - గట్టిగాఁ గట్టిరి కట్టల్క నిగుడ
నంత నాహనుమంతుఁ డవశుఁ డై యున్న - నెంతయు రయమున నింద్రారిఁ జేరి820
నలువబాణంబుచే నాశంబు కాక - బలియుఁడై యటు పట్టువడియున్నయపుడె
"యెనయ నీవానరుం డెవ్వఁడో వీని - ననిమొనఁ జంపరా” దని నిశ్చయించి
అమితసత్త్వోన్నతుఁ డై పట్టి తెచ్చి - తమతండ్రిముందఱఁ దడయక పెట్టఁ
దనమంత్రివరులును దాను వేర్వేఱఁ - దనయులావునకుఁ దద్దయు సంతసించి
కనుఁగవఁ బ్రళయాగ్నికణములు దొరుగ - హనుమంతుఁ జూచి యిట్లనియె రావణుఁడు
"ఓరి వానరుఁడ! నాయున్నపట్టణము - శూరత నొంటిమైఁ జొచ్చుట యెట్లు
నీ వెవ్వఁడవు? మఱి నీకుఁ బే రేమి? - యేవెరవున వచ్చి తీవార్ధి దాఁటి?
హరుఁడు పంచినవాఁడొ? హరి పంచినాఁడొ? - పరమేష్ఠి ని న్నిటఁ బంచినవాఁడొ?
సురగరుడోరగాసురవియచ్చరులు - నరసిద్ధసాధ్యులు నాపేరు విన్న
వెఱతురు; నీ విట్లు వెఱవక వచ్చి - తెఱఁగంటిదొరకైన దృష్టింప రాక830
వఱలెడు నాపురి వంచనఁ జొచ్చి - పెఱికితి వనమెల్ల; బీఱంబు మెఱసి
బడుగురక్కసుల దుర్బలులఁ గొందఱిని - మడియించితివి మేటిమగవాఁడవోలె;
నిప్పు డీనేరంబు లిన్నియుఁ గాతుఁ - దప్పక నీరాక తగఁ జెప్పితేని?”
యనిన నాహనుమంతుఁ డద్దశకంఠుఁ - గనుఁగొని యెంతయుఁ గనలి యిట్లనియె.
హనుమంతుఁడు రావణునితో తనరాక యెఱింగించుట
"నోరి రాక్షస! విన రోరి నీచాత్మ! - దూరీకృతాచార! దుష్టమానసుఁడ!
విశదకీర్తులు మున్ను విశ్వంబు నిండ - దశరథేశ్వరునకుఁ దనయుఁడై పుట్టి
యరిగి విశ్వామిత్రుయాగంబు గాచి - హరువిల్లు విఱచి మహాశక్తి మెఱసి
పరశురాములఁ బట్టి భంజించి విడిచి - ఖరదూషణాదుల ఖండించె మఱియు
నీపెంపు గుదియించి నినుఁ దోఁకఁ గట్టి - యేపున ని న్నబ్ధి నీడ్చిన వాలిఁ
బొలుపార నొకబాణమునఁ గూలనేసి - బలియుఁడై సుగ్రీవుఁ బట్టంబు గట్టి840
యక్షీణశక్తిమై నతులకోదండ - దీక్షాగురుండనఁ దేజంబు మెఱసి
తగిలి రాక్షసకులాంతకుఁ డైనరామ - జగతీశునిజదూత చతురమానసుఁడ;
హనుమంతుఁ డనువాఁడ నర్కజుమంత్రి - నినవంశనిధి రాముఁ డిట నన్నుఁ బనుప
ముద మొప్పఁ బ్రతివ్రేలిముద్రిక గొనుచు - నొదవినకడిమిమై నుదధి లంఘించి
వచ్చి నీపురిఁ జొచ్చి వైదేహి నరయ - నెచ్చటఁ బొడగాన కెంతయుఁ బోక
యవనిజ వనములో నారసి కాంచి - యవనీశుఁ డిచ్చిన యానవా లిచ్చి
దేవి నీపురి నున్కి తెఱఁగొప్పరామ - భూవరునకుఁ జెప్పఁబోవుచు నుండి
యెనసి నారాక నీ కెఱిఁగింపఁ గోరి - పెనిచినవన మెల్లఁ బెఱికి పో వైచి
వనపాలు రగుదైత్యవరులఁ గింకరుల - నెనుబదివేపుర నేపుమైఁ గడఁగి
మడియించి మునుమిడిమంత్రినందనుల - మడియించి యక్షుని మడియించి పిదపఁ850
దగిలి నీయున్నచందము లెల్లఁ జూచి - మగిడి పోయెద నని మఱి పట్టుపడితి
నారామునిజభృత్యుఁ డైనసుగ్రీవు - భూరిసైన్యములలోఁ బొలుపు దీపింప
నలవుమై నాకంటె నతిబలాధికులు - కొలఁది బెట్టఁగరాని కోటు లున్నారు;
అదిమి బ్రహ్మాదుల నైన సాధించు - మదయుతు ల్నీవన్న మండుచుండుదురు;
గొనకొని యావీరకోటులతోడ - వననిధి బంధించి వచ్చి రాఘవుఁడు
లంకపై విడిసి చలంబు పెంపెక్కి - కిన్కమై నసురులగీ టణంగించి
నీతల ల్నుగ్గాడి నిను సంహరించి - సీతఁ దోడ్కొనిపోవు సిద్ధ మీపలుకు;
నెలకొని నీ వింక నీతిమార్గమునఁ - దొలఁగక బుద్ధిమంతుఁడ వైన వినుము.
సీత నొప్పించి యాశ్రితలోకపారి - జాతంబు రఘురాము శరణంబుఁ జొరుము
వలవదు వైరంబు వసుధేశుచేతఁ - బొలియక నీప్రాణములు గాచికొనుము"860
అని బుద్ధి చెప్పిన హనుమంతుఁ జూచి - కనలుచుఁ బెంపుమొక్కలమును గదుర
ఘనఘనాఘన మేఁచి గర్జించినట్లు - తనియక భర్జించి దశకంఠుఁ డలిగి
"వెఱవక చను దెంచి వీఁడు నాయెదుట - నఱుగమి దుర్భాష లాడుచున్నాఁడు
కొనిపోయి చంపుఁ డీకోఁతికీటంబు" - నని ప్రహస్తుని బంప నసురేశుఁ జూచి
వినయభాషణుఁడు వివేకభూషణుఁడు - ననఘపోషణుఁడు మత్తారిభీషణుఁడు
నావిభీషణుఁడు కార్యము దీర్ఘచింత - భావించి చూచి యేర్పడ విన్నవించె;
"మగువల బ్రాహ్మల మఱి బాలకులను - దగదు దూతలఁ జంప దనుజాధినాథ!
వలనొప్పఁ బతిపను ల్వచ్చినదూత - లలవుమై నే మైన నాడుచుండుదురు;
అది దూతలకు ధర్మ మది విచారించి - మదిలోనఁ గోపంబు మట్టు గావింపు;
తుద దూత లెందు వధ్యులు గారు గానఁ - బొదివి యీకోఁతిఁ జంపుట పాటిగాదు870
చలము కోపము రామసౌమిత్రులందు - వెలువరింపుము వీని విడిచి పోనిమ్ము;
మగుడక కిన్క నీమది నుండునేని - దగినదండము కొంత దండించి పుచ్చు"
మని నీతి చెప్పిన నతనివాక్యములు - విని రావణుఁడు దైత్యవీరులఁ జూచి
కోతుల కెల్లను గుఱుతు వాలంబు - బ్రాతిగా నటుగానఁ బ్రజలెల్లఁ జూడ
వీనివాలము గాల్చి వీథులఁ ద్రిప్పి - పోనిండు నావుడుఁ బొదివి రక్కసులు
బలుమోకు లోగి దెచ్చి పవనజుఁ గట్టి - బలిమి చేతులు కాళ్ళు బంధించి తెచ్చి
మనవారి పెక్కండ్ర మడియించినట్టి - చెనఁటికీటము లెస్స చిక్కెరా యనుచు
బురవీథులందుఁ ద్రిప్పుచు నంతకంత - వరుసతూర్యంబులు వాయించికొనుచు
నెల్లెందు మెలఁగ నయ్యెడ వాయుసుతుఁడు - కల్లరిదనుజుల కలయఁ గ్రేఁగంట
గనుఁగొంచు మఱియు లంకాపురం బెల్లఁ - గనుఁగొనుతలఁపున గాసికి నోర్చి880
హీనసత్త్వుఁడు పోలె నిటునటు దిరుగ - నానావిధంబుల నగుచు రేఁగుచును,
ఆబాలగోపాల మతని వెన్ దగుల - నాబూమెలకుఁ బుణ్యు లాత్మలో వగవఁ
దలకొని యెంతయు దైతేయవరులు - చలమునఁ జీర లసంఖ్యము లెచ్చి
కాలసర్పాకృతు ల్గా తిరు ల్దాల్చి - లోలత నవి నూనెలోఁ దోఁచి తోఁచి
యిది యశోకారామ మెల్ల ఖండించె - నిది దానవేంద్రుల నెందఱఁ జంపె
దీనికిఁ దగుశిక్ష దేవారి పెట్టె - దీని గాల్పుఁ డటంచుఁ దెగువ నొండొరులు
నొదవిన లంకలో నుత్పాతహేతు - వుదయించె నని పేర్చుచున్నవాలమున
నచ్చలంబునఁ జీర లన్నియుఁ జుట్టి - చిచ్చుఁ దగిల్చి రచ్చెరువుగా మండ
దనుజులు సింహనాదములు సేయుచును - వెనువెంటఁ దగుల నావృత్తాంత మెల్ల
తప్పక దనుజకాంతలు చూచి పోయి - చెప్పిన నప్పుడు సీత శోకించి,890
“యక్కటా! నీతిజ్ఞుఁ డైన నీ కిట్టి - యిక్కుపాటును గల్గెనే? తండ్రి!" యనుచు
జలములు దడవి సుస్థలమున నిల్చి - చెలువొప్ప నగ్నికిఁ జేతులు మొగిచి
"యారామవిభుఁడు ధర్మాత్ముఁ డౌనేని? - వారిధి నాకుఁగా వడి దాఁటునేని
యీరావణుని రాముఁ డిలఁ గూల్చునేని? - వారక నేపతివ్రత నౌదు నేని?
జనకభూపతి సర్వసముఁ డగునేనిఁ? - దనరువేదములు సత్యము లగునేని?
పవమానమిత్ర! యోపరమపవిత్ర! - నవకేకిశరద! దోషాభోజద్విరద!
వరద! వైశ్వానర! వానరోత్తముని - పరమశీతలుఁడవై పాలింపవయ్య!"
యని సీత ప్రార్థింప ననిలసూనునకు - ఘనవాల మనుపేరి కాలాహితలను
గనుపట్టు మాణిక్యకళికన మెఱసి - యనలుండు కడుఁజల్ల నై యుండె నంత.
ఆవిధంబునకుఁ దా నాశ్చర్య మంది - పావని తమతండ్రి పావకసఖుఁడు900
గావున న న్నగ్ని కరుణించె నొక్కొ? - దేవత లెల్లఁ బ్రార్థించిరో? రామ
దేవువిక్రమమొ? యేదియుఁ గాదు; సీత - దీవెన యిది; యంచు తెలివిమై నుండి
ప్రవిమలసత్త్వైకపరులైనజనుల - భవపాశములు వీడు భావన దోఁప
బ్రహ్మమంత్రములు తప్పక యుచ్చరింప - బ్రహ్మపాశము లూడెఁ బవనసూనునకు.
అంత నాహనుమంతుఁ డసురేశులంక - యంతయుఁ గాల్పఁగ ననువు చింతించి
యలవడఁ దనకునై యగ్నిసూక్తములు - జలములలోఁ గ్రుంకి జపియింపవలయు
నని పోయి మునిగిన ట్లపరాంబురాశి - నినుఁ డస్తమించిన నేచి వాయుజుఁడు
కనకమహీధరాకారమై యొప్పు - తనమేనుఁ బెంచి బంధము లెల్లఁ ద్రుంచి
కీ డాచరించుచు గేలి సేయుచును - వేడుకతోఁ దనవెనువెంటఁ దిరుగు
హనుమంతుఁడు లఁకఁ గాల్చుట
దనుజుల నిర్జించి దనుజేశుఁ డున్న - ఘనమైనమేడ కుత్కటముగా నెగసి910
తనవాలవహ్ను లంతటఁ దరిగొల్పఁ - దనివి యంతంత కుదగ్రంబు లగుచు
భుగులునఁ బొగ లొప్పెఁ బొగలకు మున్నె - నిగిడి పెన్మంటల నిండె నాకసము;
నాకసమున మంట లడరి మండుటయుఁ - బైకొని యటమున్నె పర్వె నుల్కములు
అడరున య్యుల్కల కటమున్నె తొలగి - వడి దిక్కులకుఁ బాఱు వరవిమానములు
నప్పుడు హనుమంతుఁ డడరి యొండొండ - గుప్పించి మఱి కొల్వుకూటము ల్గాల్చి
వరశస్త్రశాలలు వడి నీఱు చేసి - యిరవంద భండారపిండ్లును గాల్చి
పరువడి సౌధము ల్భస్మంబుఁ జేసి - సొరిది చప్పరములు చూర్ణంబుఁ జేసి
మణిచంద్రశాలలు మసిగా నొనర్చి - ప్రణుతశయ్యాగేహపటలి దహించి
రమణీయగజవాజిరథశాల లోగి - కమలిచి దగ్ధము ల్గాజేసె నపుడు
ఎడపక యెగసిన యెఱమంటతునుక - లుడుగక నుడువీథి నొండొండఁ బర్వి920
ఖచరోరగామరగణవిమానములు - ప్రచురవిభాగైకపరతఁ జలింప
సొరిదిమై రావణాసురుచేటు దెల్పఁ - దొరగునుల్కల యట్లు దోఁచెఁ బెల్లుగను,
రాజన్యుఁ డగు రఘురామభూపాలుఁ - డోజమై దండెత్త నుద్యుక్తుఁ డగుచు
బలువిడి లంకలోపలఁ బ్రతాపాగ్ని - యెలమిమై నిర్గమ మిడియెనో యనఁగ
దహనుండు నిర్భరధ్వనుల బ్రహ్మాండ - కుహరంబు నిండి మిక్కుటముగాఁ బర్వె,
రావణుఁ డట ఘోరరణకళాకేళి - కావళుఁ డగుచు దిక్పాలుర నెల్ల
పఱచిన తొల్లింటిభంగము ల్మాఱు - పఱపకపో డనుభంగిని నెగసి
బలసి విభీషణుభవన మొక్కటియ - వెలిగాఁగ పుర మెల్ల వ్రేల్మిడిలోన
దరికొని మండు నత్తరి దైత్యవరులు - కరము భయభ్రాంతిఁ గంపించువారు,
తలలును జీరలు దరికొని మండ - బలమేది నలుగడఁ బాఱెడువారు;930
తమతమవారలు తమబంధుజనులు - కమలుటఁ జూచి శోకము నొందువారు
హాహానినాదంబు లడరించువారు - నాహనుమంతుపై నలిగెడివారు;
నావిష్ణుఁ డారాముఁ డతనికి నెగ్గు - గావించె నీపాపకర్ముఁ డన్వారు;
అట్టికీ డొనరించి నట్టి రావణుని - కిట్టియాపద వింతలే? యనువారు;
ననుచుండ నెంతయు నత్యుగ్రుఁ డగుచు - వనచరవీరుండు వడిఁ జెలరేగి
యొకచోటఁ దప్పక యుండ నాలంక - సకలంబు గాల్చి యుత్సవకేళిఁ దేలి
యెడపక పైవ్రాలు నెఱమంటతునుక - లుడుగక మ్రోయుచు నొగి దూలి తూలి
సోలి సురాపానసుఖసుప్తి మునిఁగి - కాలుట యెఱుఁగక కాలెడువారు
నాయెడ మృదులశయ్యలయందు నిదుర - పోయి పోయినయట్లుఁ బొందులు నమలి
తెలివికి నెడమీక తీవ్రాగ్నిశిఖల - మెలఁగి మిడుగలేక మృతిఁబొందువారు940
తమతమబంధులఁ దమవధూమణులఁ - దమతమబిడ్డలఁ దమప్రాణసఖులఁ
దమతమవారలఁ దగఁ దోడుకొనుచు - గుమురులు గట్టి యేగుచు మ్రగ్గువారు
తెగి యిండ్ల సరుకులు దిగిచి తేఁబోయి - మగిడి రానేరక మ్రగ్గెడువారు;
సతులఁ గౌఁగిటఁ జేర్చి సరి తెచ్చితెచ్చి - ధృతి దూలి వాకిండ్లఁ ద్రెళ్ళెడువారు;
నై లంక ఘూర్ణిల్ల నంతంతఁ గలయ - నాలోకభయదంబు లై మీఱిమీఱి;
యురుసింహములఁ బోలె నుగ్రతఁ బట్టి - కరికుంభవిదళనగతి మండిమండి;
యోజ పెంపారు నాహుతులచందమున - వాజులమీఁదికి వడి దాఁటి దాఁటి
తగిలించు వరవిటోత్తములచందమున - మొగి కామినీకుచంబులఁ బ్రాకిప్రాకి;
భావించి యన్యులఁ బ్రహసించువారు - కైవడి నాలుక లఱచియు గఱచి
తగిలి సంతాపంబు దలకొన్నవారు; - మిగిలి యుబ్బెడుగతి మిన్నంది యంది950
బెలుకుఱి పఱతెంచు భీతులపగిది - తొలఁగక నిగుడి గొందుల దూరి దూరి
వాలుచు నిబ్భంగి వాయునందనుని - వాలాగ్ను లొగి లంక వడి చుట్టుఁ గాల్చె;
గాల్చిన నుబ్బి దిక్పతులు దేవతలు - మేల్చుట్ట మితఁ డని మెచ్చి త న్పొగడ
హనుమంతుఁ డంతట నంతరంగమున - జనకజభీతిమై శంకించి బెదరి
"యీలంకతోఁగూడ నినవంశుదేవిఁ - గాలిచితిని గన్నుగానక క్రొవ్వి
యే నింక రఘురాము నేమని కాంతు? - జానకిసేమ మేసరణిఁ దెల్పుదును?
దప్పెఁ గార్య" మటంచుఁ దల్లడం బంది - యప్పుడు తనమది నట వివేకించి
యేతల్లిదీవెన నీఘోరవహ్ని - నాతోఁకరోమ మైనను గాల్ప వెఱచె
నట్టి సీతాదేవి కగ్నిచే భయము - పుట్టునే యిది యేటి బుద్ధి యటంచు
ధరణిజ మదిలోనఁ దాపాగ్ను లార్చు - వెరవున వాలాగ్ని విషధిలో నార్చి,960
వెస నశోకారామవీథికిఁ బోయి - యసురకాంతలు భయమంది వీక్షింప
దనుజకాంతలచేతఁ దనసేమమెల్ల - విని మున్నె సంతోషవివశ యై యున్న
జనకపుత్రికి మ్రొక్కి సన్నిధి నిలిచి - తనపౌరుషములెల్లఁ దగ విన్నవించి,
“యిదె పోయి తెచ్చెద నినకులేశ్వరుని - మదిలోన నీకు నుమ్మలికంబు వలదు”
అని “యింకఁ బనివిందు" ననుచు సీతకును - వినయంబుతో మ్రొక్కి వీడ్కొని కదలి
తడయక పశ్చిమద్వారంబునందు - వెడలుచు పావని వెస నేపు మిగిలి
తలుపులు పడఁదన్నఁ దలుపులు విఱిగి - యిలఁ గూలె రాక్షసు లెల్ల భీతిల్ల
నురవడి నాలుక యొకటఁ గంపింపఁ - బరవసంబునఁ బేర్చి పదిలుఁడై వెడలి
వరుసతో నట్టళ్ళు వడిఁ గూలఁ దన్ని - యలరి సువేలాద్రి నవలీల నెక్కి
కలయ లంకాపురిఁ గల దైత్యు లెల్ల - బెలుకురి భీతిల్ల బెల్లార్చి యార్చి970
కడఁగి పానుపులు భగ్నంబులై యబ్ధి - చెడి కూల వడి మహాశిల లెల్ల డుల్ల
నంగద మైఁ బెంచి యద్రిశృంగములు - క్రుంగి కుంభినిఁ గ్రుంగఁ గుప్పించి దాఁటి
యటు దాఁటి బలువిడి యాకాశవీథిఁ - బటుసత్వదేహసంపద వచ్చి వచ్చి
యరుదైన పేరితో నబ్ధిమధ్యమునఁ - బరఁగు మైనాకుఁ డన్ పర్వతాధీశుఁ
గని, యందుఁ దనమేనఁ గల దప్పిఁ దీర్చు - కొని పర్వతుని వీడుకొని యట వచ్చి
పొలుపొందు తనజవంబును పెంపుసొంపు - తలకొని జలధియుత్తరతీరభూమి
నతిసత్త్వసంపన్నుఁ డై వచ్చి నిలువ - నతనిసంతోషచిహ్నము లెల్లఁ జూచి
యంగదుఁ డాదిగా నగచరాధిపులు - సంగతి నెదురుగాఁ జని కౌఁగిలించి,
ప్రకటించి యందంద పరిణామ మరసి - యొకచోట నందఱు నోలిఁ గూర్చుండి,
పోయిన కార్యంబు పొలుపొంద నడుగ - నాయున్నతోన్నతుం డందఱఁ జూచి980
“కపులార యేను మీకరుణమైఁ జేసి - యుపమింప నరుదైన యుదధి లంఘించి
యగణితవైభవం బగులంకఁ జొచ్చి - తగిలి శోధించి సీతాదేవిఁ గాంచి
యినకులాధిపుఁ డానతిచ్చినత్రోవ - జనకనందనతోడ సకలంబుఁ జెప్పి
యింతికి ముద్రిక నిరవంద నిచ్చి - యింతిశిరోమణి యిదె పుచ్చుకొనుచు
వచ్చితి నే" నన్న వనచరాధిపులు - నిచ్చలో హర్షించి యింపు సొంపొంది
హనుమంతు నందఱు నన్నిచందముల - గొనియాడి కొనియాడి గోర్కులఁ దేలి
యున్నచో నంగదుఁ డురుపరాక్రముఁడు - క్రన్నన నుత్సాహకలితుఁడై పలికె.
“జనకజ మన మింక సాధించి తోడు - కొనిపోయి రఘురాముఁ గూర్చుట లెస్స
యటు గాన నిప్పు డీయంబుధి దాఁటి - పటుపరాక్రముఁ డైన పఙ్క్తికంధరుఁడు
సుతులతో హితులతోఁ జుట్టాలతోడ - నతిరయంబునఁ జంపి యవనిజఁ గొనుచు990
వత్తము లెం"డను వాలిసూనునకుఁ - నత్తఱి ఋక్షేశుఁ డనియె భావించి,
“మనల సుగ్రీవుండు మైథిలి వెదుకఁ - బనిచినపనులెల్లఁ బావనివలన
ననఘాత్మ! సఫలంబు లయ్యె నీమీఁద - నినకులాధిపునితో నీవార్తఁ జెప్పఁ
బోవుట తగు" నన్నబుద్ధి నొండొరులు - భావించి దాని కేర్పడ సమ్మతించి
వనచరు ల్నాఁ డెల్ల వనధితీరమున - ననిలసూనుఁడు దాము నర్థితో నుండి
బహుమూలఫలములఁ బరితృప్తి బొంది - మహితసత్త్వాదికు ల్మఱునాఁడు కదలి
ధరణిపై మేరుమందరములకంటెఁ - బరపైన దర్దరపర్వతంబునకు
జనుదెంచి యగ్గిరిసానుదేశముల - వనమూలఫలములు వడి నాస్వదించి
యాయద్రిపతిమీఁద నారాత్రి నిలచి - యాయతభుజబలు లంత వేగుటయు
అంగదాదులు మధువనంబునకు వచ్చుట
"మన మింక సుగ్రీవు మధువనంబునకు - నెనసినకడఁకతో నేగి యందఱము1000
తనివోవఁ దేనియ ల్ద్రావక యున్న- మనదప్పి పో" దని మది విచారించి
యినకులాధిపుపను లెల్ల సాధించి - చనియెద మటుగాన జలజాప్తసుతుఁడు
మనమీఁదఁ గోపించి మర్దింప వెఱచు - నని నిశ్చయముఁ జేసి యందఱుఁ గూడి
హనుమంతు నంగదు నపుడు ప్రార్థించి - యనుకూలముగ వారి యనుమతి వడసి
యాతతబలులు మధ్యాహ్నంబు కొలఁది - నేతెంచి మధువనం బేపుమైఁ జొచ్చి
దిక్కుల వెదచల్లు తేనెతావులకు - గ్రుక్కిళ్ళు మ్రింగుచు గునిసి యాడుచును
గొనచెవు ల్నిక్కించి కొక్కరింపుచును - గినిసి యొండొరులఁ దర్కింపుచు వేడ్క
నెనయంగ దమతమ కిష్టంబులైన - వనభూములకు వారి వనచరాధిపులు
దీనిధు ల్మఱి పువ్వుతేనియ ల్జుంటి - తేనియలును బుట్టతేనెలు నైన
పలుతేనె లొగి ద్రావి ఫలములు నమలి - కలయఁ బువ్వులు రాల్చి కాయలు డుల్చి1010
తలిరుకొమ్మలు ద్రుంచి తరుకోటి వంచి - మలయుచు గొమ్మకొమ్మకు సూటి దాఁటి
యొలసి పూఁదీగెల నుయ్యెల లూఁగి - కొలఁకులఁ గ్రీడించి గూడి వర్తింప
నాలోన దధిముఖుఁ డనఁగ నావనము - పాలింపుచుండెడి ప్లవగుఁ డొక్కరుఁడు
అసమానకోపుఁడై యందఱఁ గినిసి - వెసఁ దమ్ము భర్జించి వెడలిపొ మ్మనుచు
వనపాలకులచేత వరుసఁ ద్రోయింప - వనచరు ల్వెసఁబాఱి వారి వారించి
వడి నంగదుండును వాయునందనుఁడు - తడయక దధిముఖు ధరణిపై లీల
గెడపి పెట్టుక మోము క్రిందుగా నీడ్చి - పొడిచి త్రోచుటయును బొలుపూది వాఁడు
కోపించి మొఱపెట్టుకొనుచును బోయి - యాపద్మహితసూను నడుగుల కెఱఁగి
"దేవదానవులకు దృష్టింపరాని - దేవ! నీవన మెల్లఁ దేజంబు మెఱసి
పెనఁగొని వనచరు ల్పెక్కండ్రతోడఁ - జనుదెంచి యసమానసత్వులై కూడి1020
యామరుత్తనయుండు నావాలిసుతుఁడు - నీమధువనములోనికి నేగుదెంచి
తగిలి మ్రాఁకులు ప్రాఁకి తరుశాఖ లలమి - తిగిచి పండులు తిని తేనియ ల్గ్రోలి
యిది రాజవన మని యిచ్చ భీతిలక - కుదియక యంతఁ గైకొనకున్నఁ జూచి
యెడపక జంకించి యేను మీయాన - బొడిచి తోచుటయును బొడిచిరి నన్ను”
నని వాఁడు మొఱ యిడ నలిగి సుగ్రీవుఁ - డెనసి మర్దింప నూహించినఁ జూచి
యంత నావృత్తాంతమంతయు నెఱిఁగి - సంతతజయశాలి సౌమిత్రి పలికెఁ.
“దొలఁగక యంగదాదులు మహాకపులు - నెలకొని సుగ్రీవ! నీయాక వనము
తలఁక కింతయు లేక తమయంతఁ జొచ్చి - నలి తేనెఁ ద్రావుచున్నా రేని? వినుము.
ఆతతబలసత్వు లగువారిచేత - సీతాధిపతిపను ల్సిద్ధింప నోపుఁ
గాకున్న నీయాజ్ఞ గడవ నోపుదురె - గైకొని పిలిపింపు కడఁకతో వారి”1030
నని బుద్ధి సెప్పిన నర్కనందనుఁడు - తనబుద్ధి గైకొని దధిముఖుఁ జూచి
శ్రీరాముకార్యంబు చేసిరి గాన - వారిచేసినసేఁత వారికిఁ జెల్లె
నూరక యీశోక ముడిగి నీ వింక - వారిఁ బుత్తె"మ్మన వాఁ డంత నరిగి
హనుమంతు నంగదు నాజాంబవంతుఁ - గని మ్రొక్కి “నాతప్పు గాచి మన్నించి
వనచరోత్తములార! వడి నేగుఁ డింక - వనములోపల నుండ వలవదు మీరు
మిమ్ము బుత్తెమ్మని మిహిరనందనుఁడు - నిమ్ముల నా కాన తిచ్చి పుత్తెంచె"
ననువార్తఁ జెప్పిన నందఱు నుబ్బి - యినసూనునాజ్ఞకై యెదకొన్నవాలి
తనయుని నూరార్చి తడయక పేర్చి - వనచరాధీశులు వనభూమి వెడలి
యుప్పొంగుకడకల నుప్పురం బెగసి - యప్పుడు మేఘంబులట్ల మ్రోయుచును
వారక చనుదెంచువారిచిహ్నములు - దూరంబులందు సంతోషించి చూచి1040
యినజుండు కపిసేన నెదురుగాఁ బంచి - యనురక్తి రప్పింప నర్ధితో వచ్చి
జగదీశుఁ డగు రామచంద్రునంఘ్రులకు - నగచరు ల్దండప్రణామము ల్చేసి
తదనంతరంబునఁ దగ లక్ష్మణునకుఁ - బిదప నర్కజునకుఁ బ్రీతితో మ్రొక్కి,
హనుమంతుఁడు సీతను చూచిన తెఱం గెఱింగించుట
యందఱుఁ గొనివచ్చి హనుమంతు నపుడు - ముందఱ నిడికొని ముదము దీపింప
శ్రీరామచంద్రుని సింహాసనంబు - చేరువ నోలి యాసీనులై యుండ
వలనొప్పఁ దమపోయి వచ్చిన తెఱఁగుఁ - దలకొని వినఁగోరు ధరణీశుతలఁపు
హనుమంతుఁ డెంతయు నాత్మలో నెఱిఁగి - ఘనమైనభక్తితోఁ గరములు మొగిచి
“కమలాప్తకులనాథ! కంటి వైదేహి - ప్రమదాశిరోమణిఁ బరమకల్యాణి
ధరణీశ! మీయాజ్ఞ తల మోచికొనుచు - నరుదైనదేశంబు లన్నియు వెదకి
చిరభక్తి సంపాతిచేఁ ద్రోవ యెఱిఁగి - యరిగి సముద్ర మే నవలీల దాఁటి1050
యొనర దక్షిణదేశమున మహామహిమఁ - దనరు త్రికూటాద్రిఁ దద్దయు నొప్పి
దానవకులపాలితం బైనలంక - యే నొక్కరుఁడ చొచ్చి యెల్లచో వెదకి
ధరణిజఁ గానక తద్దయు వగచి - యరిగి రావణుని యుద్యానంబు గాంచి
పరికించి రాక్షసభామలు దన్ను - తిరిగి చుట్టుచునుండ దేవ మీదేవి
యుపవాసముల డస్సి యొకమానిక్రింద - విపులదుఃఖంబులవెల్లిలో మునిఁగి
చెక్కిటఁ జెయ్యూది చిత్తంబు చూపు - నెక్కొన్నవగలతో నీయందె చేర్చి
దనుజుండు చనుదెంచి తనుఁ దెచ్చుతెఱఁగు - తనదిక్కులేమికిఁ దలపోసి చూచి
యుడుగనికన్నీరు లున్నంత ప్రొద్దుఁ - బడియునిట్టూర్పులు వడిఁ బుచ్చిపుచ్చి
మాసినచీరతో మఱి యైనధూళి - ధూసరితాంగియై తూలికై వ్రాలి
తలయూచి తలయూచి తలకొన్న వగలఁ - బలుమాఱు వేగుచుఁ బలవింపఁ జూచి1060
మీనాక్షిచిహ్నము ల్మీరు నాతోడ - నానతిచ్చినత్రోవ లన్నియుఁ జూచి
క్రమమున మరి సీతగా నిశ్చయించి - కమలాక్షిఁ బిదప దగ్గఱఁ బోయి మ్రొక్కి
తామరసాక్షితోఁ దగుమాటలాడి - లేమకు మీయంగుళీయక మిచ్చి
మగుడ శిరోమణి మఱిఁ బుచ్చుకొనుచు - మగుడక యారామ మంతయుఁ బెఱికి
కమలాకరంబులఁ గలఁచి ని న్దలఁచి - కమలాప్తసుతునాజ్ఞఁ గడుమది నెంచి
కరిబృందములఁ బట్టి కలఁచుసింహంబు - తరి వనపాలకతతి రూపుమాపి
తరమిడి తమతండ్రి తలఁపు దీపింప - నరుదెంచినట్టి యాయక్షయుఁ ద్రుంచి
చెలఁగి రాక్షసవీరసేనలఁ జంపి - యల యింద్రజిత్తుతో నచటఁ బోరాడి
రావణిచేఁ జిక్కి రాక్షసేశ్వరుని - కావర మణఁచంగఁ గడఁగి నే వాని
వరమందిరముఁ జేరి వలయు వాక్యములఁ - బరువడి నేఁ దెల్ప వాడు న న్గనలి1070
వాల మగ్నిఁ దగిల్చి వడి నేగు మనినఁ - గాలిచి లంకను గడువడిఁ గదలి
యగణితం బైనట్టి యంబుధి దాఁటి - మగుడ నిన్ గాంచఁగ మదిఁ దలపోసి
వచ్చితి నే" నని వసుధాధిపతికి - నచ్చుగా నతివియోగాగ్నికీలలకు
మచ్చిది యన నొప్పు మాణిక్య మిచ్చె; - నిచ్చిన నారత్న మేర్పడఁ జూచి
యనురాగమున దాని నల్లనఁ బుచ్చు - కొని డెందమునఁ జేర్చుకొని మూర్ఛబోయి
యొకకొంతప్రొద్దున కొయ్యనఁ దెలిసి - ప్రకటధైర్యంబునఁ బ్రాణము ల్నిలిపి
నృపతి బాష్పాకులనేత్రుఁడై చూచి - కపినాథు ననిలజుఁ గరమర్థిఁ బలికె.
“భానుజ! నా ప్రాణపదమైనయట్టి - మానినీమణి శిరోమణిఁ జూచినపుడె
నామది గరఁగుచున్నది లక్కవోలె; - నీమణి మామామ కిచ్చె నింద్రుండు.
యాగసంతృప్తుఁడై యఖిలంబు నెఱుఁగ - నాగుణనిధి జనకావనీవిభుఁడు1080
నట్టి యీమణి సీత యౌదల వేడ్కఁ - గట్టి పెండ్లి యొనర్చెఁ గరమర్థి నాకు
నన్నులతలమిన్న యైనయాసీత - నెన్నఁడు నెడఁబాయ దీమణి నేఁడు
నాతిని నన్ను మన్ననఁ గూర్పవచ్చు - దూతిక యన సిరు ల్దులకింపవచ్చె.”
నని యని యందంద యక్కునఁజేర్చి - హనుమంతు మఱియును నటఁ జూచి పలికెఁ.
“బరమపుణ్యాత్మక! పవనజ! నీవు - మరలి యేతెంచుచో మగువ యే మనియెఁ?
జెప్పు మేర్పడ” నన్న శ్రీరాముఁ జూచి - చెప్పంగఁదొణఁగె నంచితసత్త్వధనుఁడు.
"ఎడపనివగలతో నేనొకభంగిఁ - గడపితిఁ బదినెల ల్కాకుత్స్థుఁ బాసి
చల మూఁది రెండుమాసములకుఁ బిదపఁ - బెలుకుర నన్నుఁ జంపెదనన్నవాఁడు
రావణుఁ డటుగాన రామభూపతికి - నేవిధంబునఁ బ్రాణ మిటమీఁద నిల్వ
దని విన్నపము సేయు మనఘ! నాతండ్రి - తను సత్యధనుఁ డని తగ నిచ్చె నన్ను.1090
విలసిల్లుకల్యాణవేదిపై నుండి - వలనొప్ప నగ్నిదేవత సాక్షి గాఁగఁ
గరమర్థి న న్నెల్లకాలంబు విడువ - కరసి రక్షించెద నని తెచ్చి నన్ను
నరయ కుపేక్షించి యనదగాఁ జేసి - పరికింపఁ డని విన్నపము సేయు మనియెఁ
దక్కఁగఁ జనుదెంచి తనధర్మపత్ని - నొక్కఁ డెత్తుకపోవ నూరక యునికి
మహిలోన వీరధర్మము కాదు గాన - విహిత మంతయు విన్నవించితిఁ గాని
వలనొప్ప నామనోవాక్కాయకర్మ - ములు పూని తనయందె పొంది వర్తించు
నెనయంగ నాయొడ లెం దుండెనేని - యని విన్నపము సేయు మనియె మీదేవి.
చిత్రకూటాద్రిఁ దగ నొక్కకాకి - చెనకుటయును మనశ్శిలచేత మీరు
లీలతో మకరిక ల్లిఖియించుటయును - శీలించి గుఱుతుగాఁ జెప్పి నన్నియును
నీతి దప్పిన లోకనియతులు దప్పు - నీతియే తొడ వగు నిఖిలనృపులకు,1100
నని విన్నపము సేయు మనియె నాదేవి - యినవంశుతోఁ జెప్పి యిప్పుడే దండు
అనువొంద వెడలింపు మని విన్నవించె" - నని లక్ష్మణునితోడ నర్కజుతోడ
జనకజపలుకులు సకలంబుఁ జెప్ప - ఘనశోకమును మానె ఘనుఁడు రాముండు
చెప్పినఁ గపివీరసింహంబు లెల్ల - నప్పుడు దమలోన హర్షించి రంతఁ,
గరమొప్ప సుందరకాండంబు నతుల - ధరఁ బర్వి లోకసుందర మయ్యెఁ గృతుల
నని యాంధ్రభాష భాషాధీశవిభుఁడు - వినుతకావ్యాగమవిమలమానసుఁడు
పాలితాచారుఁ డపారధీశరధి - భూలోకనిధి గోనబుద్ధభూవిభుఁడు
తమతండ్రి విట్ఠలధరణీశుపేర - గమనీయగుణధైర్యకనకాద్రిపేర
బనిఁ బూని యరిగండభైరవుపేర - ఘనుపేర మీసరగండనిపేర
నాచంద్రతారార్క మై యొప్పు మిగిలి - భూచక్రమున నతిపూజ్యమై వెలయు1110
నసమానలలితశబ్దార్థసంగతుల - రసికమై చెలువొందు రామాయణంబు
పరఁగ నలంకారభావన ల్నిండఁ - గరమర్థి సుందరకాండంబు సెప్పె.
నారూఢి నార్షేయ మై యాదికావ్య - మై రసికానంద మై యెల్లనాఁడు
నివ్వసుమతి నొప్పు నీపుణ్యచరిత - మెవ్వరు చదివిన నెవ్వరు వినిన
సామాదిబహువేదచయధామరామ - నామచింతామణి నవ్యభోగములు
పరహితాచారముల్ ప్రభువిచారములు - పరిపూర్ణశక్తులు ప్రకటరాజ్యములు
నిర్మలకీర్తులు నిత్యసౌఖ్యములు - ధర్మైకనిష్ఠలు దానాభిరతులు
నాయురారోగ్యంబు లైశ్వర్యములును - పాయనిశుభములు పాపక్షయంబు
వరపుత్రలబ్ధియు వైరినాశనము - సరి నొప్పు ధనధాన్యచయసమృద్ధియును
ఏవిఘ్నములు లేక యిండ్లలో నధిక - లావణ్యవతు లైన లలనలపొందుఁ1120
గొడుకులతో నెప్డుఁ గూడి యుండుటయు - నెడగాగ నాపద లెల్లఁ బాయుటయు
సమ్మదంబున బంధుజనులఁ గూడుటయు - నిమ్ముల కామ్యంబు లెడపకుండుటయు
సతతంబు దేవతాసంతర్పణంబు - పితృగణతృప్తియుఁ బెంపారుచుండు
వ్రాసినవారికి వరశుభోన్నతులు - వాసవభోగాధివాసము గలుగు
నెందాఁక కులగిరు లెందాఁకఁ దార - లెందాఁక రవిచంద్రు లెందాఁక దిశలు
నెందాఁక వేదంబు లెందాఁక ధరణి - యెందాఁక భువనంబు లేపు దీపించు
నందాఁక నీకథ యక్షరానంద - సందోహదోహళాచారమై పరఁగు.
సుందరకాండము సంపూర్ణము
————