బ్రహ్మపురాణము - అధ్యాయము 244
| ←ముందరి అధ్యాయము | బ్రహ్మపురాణము (బ్రహ్మపురాణము - అధ్యాయము 244) | తరువాతి అధ్యాయము→ |
వసిష్ఠ ఉవాచ
సాంఖ్యదర్శనమేతావదుక్తం తే నృపసత్తమ|
విద్యావిద్యే త్విదానీం మే త్వం నిబోధానుపూర్వశః||244-1||
అభేద్యమాహురవ్యక్తం సర్గప్రలయధర్మిణః|
సర్గప్రలయ ఇత్యుక్తం విద్యావిద్యే చ వింశకః||244-2||
పరస్పరస్య విద్యా వై తన్నిబోధానుపూర్వశః|
యథోక్తమృషిభిస్తాత సాంఖ్యస్యాతినిదర్శనమ్||244-3||
కర్మేన్ద్రియాణాం సర్వేషాం విద్యా బుద్ధీన్ద్రియం స్మృతమ్|
బుద్ధీన్ద్రియాణాం చ తథా విశేషా ఇతి నః శ్రుతమ్||244-4||
విషయాణాం మనస్తేషాం విద్యామాహుర్మనీషిణః|
మనసః పఞ్చ భూతాని విద్యా ఇత్యభిచక్షతే||244-5||
అహంకారస్తు భూతానాం పఞ్చానాం నాత్ర సంశయః|
అహంకారస్తథా విద్యా బుద్ధిర్విద్యా నరేశ్వర||244-6||
బుద్ధ్యా ప్రకృతిరవ్యక్తం తత్త్వానాం పరమేశ్వరః|
విద్యా జ్ఞేయా నరశ్రేష్ఠ విధిశ్చ పరమః స్మృతః||244-7||
అవ్యక్తమపరం ప్రాహుర్విద్యా వై పఞ్చవింశకః|
సర్వస్య సర్వమిత్యుక్తం జ్ఞేయజ్ఞానస్య పారగః||244-8||
జ్ఞానమవ్యక్తమిత్యుక్తం జ్ఞేయం వై పఞ్చవింశకమ్|
తథైవ జ్ఞానమవ్యక్తం విజ్ఞాతా పఞ్చవింశకః||244-9||
విద్యావిద్యే తు తత్త్వేన మయోక్తే వై విశేషతః|
అక్షరం చ క్షరం చైవ యదుక్తం తన్నిబోధ మే||244-10||
ఉభావేతౌ క్షరావుక్తౌ ఉభావేతావనక్షరౌ|
కారణం తు ప్రవక్ష్యామి యథాజ్ఞానం తు జ్ఞానతః||244-11||
అనాదినిధనావేతౌ ఉభావేవేశ్వరౌ మతౌ|
తత్త్వసంజ్ఞావుభావేవ ప్రోచ్యేతే జ్ఞానచిన్తకైః||244-12||
సర్గప్రలయధర్మిత్వాదవ్యక్తం ప్రాహురవ్యయమ్|
తదేతద్గుణసర్గాయ వికుర్వాణం పునః పునః||244-13||
గుణానాం మహదాదీనాముత్పద్యతి పరస్పరమ్|
అధిష్ఠానం క్షేత్రమాహురేతద్వై పఞ్చవింశకమ్||244-14||
యదన్తర్గుణజాలం తు తద్వ్యక్తాత్మని సంక్షిపేత్|
తదహం తద్గుణైస్తైస్తు పఞ్చవింశే విలీయతే||244-15||
గుణా గుణేషు లీయన్తే తదేకా ప్రకృతిర్భవేత్|
క్షేత్రజ్ఞో ऽపి తదా తావత్క్షేత్రజ్ఞః సంప్రణీయతే||244-16||
యదాక్షరం ప్రకృతిర్యం గచ్ఛతే గుణసంజ్ఞితా|
నిర్గుణత్వం చ వై దేహే గుణేషు పరివర్తనాత్||244-17||
ఏవమేవ చ క్షేత్రజ్ఞః క్షేత్రజ్ఞానపరిక్షయాత్|
ప్రకృత్యా నిర్గుణస్త్వేష ఇత్యేవమనుశుశ్రుమ||244-18||
క్షరో భవత్యేష యదా గుణవతీ గుణేష్వథ|
ప్రకృతిం త్వథ జానాతి నిర్గుణత్వం తథాత్మనః||244-19||
తథా విశుద్ధో భవతి ప్రకృతేః పరివర్జనాత్|
అన్యో ऽహమన్యేయమితి యదా బుధ్యతి బుద్ధిమాన్||244-20||
తదైషో ऽవ్యథతామేతి న చ మిశ్రత్వమావ్రజేత్|
ప్రకృత్యా చైష రాజేన్ద్ర మిశ్రో ऽన్యో ऽన్యస్య దృశ్యతే||244-21||
యదా తు గుణజాలం తత్ప్రాకృతం విజుగుప్సతే|
పశ్యతే చ పరం పశ్యంస్తదా పశ్యన్ను సంసృజేత్||244-22||
కిం మయా కృతమేతావద్యో ऽహం కాలనిమజ్జనః|
యథా మత్స్యో హ్యభిజ్ఞానాదనువర్తితవాఞ్జలమ్||244-23||
అహమేవ హి సంమోహాదన్యమన్యం జనాజ్జనమ్|
మత్స్యో యథోదకజ్ఞానాదనువర్తితవానిహ||244-24||
మత్స్యో ऽన్యత్వమథాజ్ఞానాదుదకాన్నాభిమన్యతే|
ఆత్మానం తదవజ్ఞానాదన్యం చైవ న వేద్మ్యహమ్||244-25||
మమాస్తు ధిక్కుబుద్ధస్య యో ऽహం మగ్న ఇమం పునః|
అనువర్తితవాన్మోహాదన్యమన్యం జనాజ్జనమ్||244-26||
అయమనుభవేద్బన్ధురనేన సహ మే క్షయమ్|
సామ్యమేకత్వతాం యాతో యాదృశస్తాదృశస్త్వహమ్||244-27||
తుల్యతామిహ పశ్యామి సదృశో ऽహమనేన వై|
అయం హి విమలో వ్యక్తమహమీదృశకస్తదా||244-28||
యో ऽహమజ్ఞానసంమోహాదజ్ఞయా సంప్రవృత్తవాన్|
సంసర్గాదతిసంసర్గాత్స్థితః కాలమిమం త్వహమ్||244-29||
సో ऽహమేవం వశీభూతః కాలమేతం న బుద్ధవాన్|
ఉత్తమాధమమధ్యానాం తామహం కథమావసే||244-30||
సమానమాయయా చేహ సహవాసమహం కథమ్|
గచ్ఛామ్యబుద్ధభావత్వాదిహేదానీం స్థిరో భవ||244-31||
సహవాసం న యాస్యామి కాలమేతం వివఞ్చనాత్|
వఞ్చితో హ్యనయా యద్ధి నిర్వికారో వికారయా||244-32||
న తత్తదపరాద్ధం స్యాదపరాధో హ్యయం మమ|
యో ऽహమత్రాభవం సక్తః పరాఙ్ముఖముపస్థితః||244-33||
తతో ऽస్మిన్బహురూపో ऽథ స్థితో మూర్తిరమూర్తిమాన్|
అమూర్తిశ్చాప్యమూర్తాత్మా మమత్వేన ప్రధర్షితః||244-34||
ప్రకృత్యా చ తయా తేన తాసు తాస్విహ యోనిషు|
నిర్మమస్య మమత్వేన వికృతం తాసు తాసు చ||244-35||
యోనిషు వర్తమానేన నష్టసంజ్ఞేన చేతసా|
సమతా న మయా కాచిదహంకారే కృతా మయా||244-36||
ఆత్మానం బహుధా కృత్వా సో ऽయం భూయో యునక్తి మామ్|
ఇదానీమవబుద్ధో ऽస్మి నిర్మమో నిరహంకృతః||244-37||
మమత్వం మనసా నిత్యమహంకారకృతాత్మకమ్|
అపలగ్నామిమాం హిత్వా సంశ్రయిష్యే నిరామయమ్||244-38||
అనేన సామ్యం యాస్యామి నానయాహమచేతసా|
క్షేమం మమ సహానేన నైవైకమనయా సహ||244-39||
ఏవం పరమసంబోధాత్పఞ్చవింశో ऽనుబుద్ధవాన్|
అక్షరత్వం నిగచ్ఛతి త్యక్త్వా క్షరమనామయమ్||244-40||
అవ్యక్తం వ్యక్తధర్మాణం సగుణం నిర్గుణం తథా|నిర్గుణం ప్రథమం దృష్ట్వా తాదృగ్భవతి మైథిల||244-41||
అక్షరక్షరయోరేతదుక్తం తవ నిదర్శనమ్|
మయేహ జ్ఞానసంపన్నం యథా శ్రుతినిదర్శనాత్||244-42||
నిఃసందిగ్ధం చ సూక్ష్మం చ విశుద్ధం విమలం తథా|
ప్రవక్ష్యామి తు తే భూయస్తన్నిబోధ యథాశ్రుతమ్||244-43||
సాంఖ్యయోగో మయా ప్రోక్తః శాస్త్రద్వయనిదర్శనాత్|
యదేవ సాంఖ్యశాస్త్రోక్తం యోగదర్శనమేవ తత్||244-44||
ప్రబోధనపరం జ్ఞానం సాంఖ్యానామవనీపతే|
విస్పష్టం ప్రోచ్యతే తత్ర శిష్యాణాం హితకామ్యయా||244-45||
బృహచ్చైవమిదం శాస్త్రమిత్యాహుర్విదుషో జనాః|
అస్మింశ్చ శాస్త్రే యోగానాం పునర్భవపురఃసరమ్||244-46||
పఞ్చవింశాత్పరం తత్త్వం పఠ్యతే చ నరాధిప|
సాంఖ్యానాం తు పరం తత్త్వం యథావదనువర్ణితమ్||244-47||
బుద్ధమప్రతిబుద్ధం చ బుధ్యమానం చ తత్త్వతః|
బుధ్యమానం చ బుద్ధత్వం ప్రాహుర్యోగనిదర్శనమ్||244-48||
| ←ముందరి అధ్యాయము | బ్రహ్మపురాణము | తరువాతి అధ్యాయము→ |