పంచతంత్రి (అలభ్యం)

పంచతంత్రి

మడికి సింగనార్యుఁడు తన “సకలనీతిసమ్మతమునఁ” బంచతంత్రములోనివని కొన్నిపద్యముల నుదాహరించియుండుటవలన, నిప్పటి కుపలభ్యమానము లగుచున్న చంపూరూపములగు పంచతంత్రములకన్న ముందే, ఒక పంచతంత్ర ముండియున్నట్లు తెలియుచున్నది. కాని, అది నామమాత్రావశిష్టము. కృతికర్త పేరు కూడా తెలియదు.

చ.⁠

చెలువుగ దుష్కరంపుఁబని సేసియుఁ జేసితి నాక క్రూరతం బలుమఱు వ్రేసినం గడవఁబల్కిన నుల్లములోన నొండుగాఁ దలఁపక పల్కుచొప్పిదము తథ్యముగాఁ దగఁ బల్కిమోసలన్ బిలువక వేచియున్నతఁడు భృత్యుఁడు రాజున కెన్ని భంగులన్.

⁠ 3.45

శా.⁠

నానాశాస్త్రవిశారదుండు నయనానందాంగుఁడున్ సత్కుల స్థానశ్రేష్ఠుఁడు నిస్పృహుండు పరచిత్తజ్ఞుండు వాక్శుద్ధుఁడున్ శ్రీనిత్యుండును లోకమాన్యుఁడును నిశ్చింతుండునై యుండినన్ వానిన్ మానుగ రాజదూత యని చెప్పన్వచ్చు నుర్వీస్థలిన్.

⁠ 3.28

ప్రబంధరత్నాకరము

చ.⁠

అరయఁగ శబ్దశాస్త్రము లనంతము లాయువు కొంచె మందులోఁ గరము ఘనంబు విఘ్నములు గావున సారము పట్టు టొప్పగున్ బరఁగ నసారము ల్విడిచి పాలును నీరును నేర్పరించి నే ర్పరుదుగఁ బాలు పుచ్చుకొను నంచతెఱంగున భూవరాగ్రణీ.

⁠ 38

క.⁠

పెక్కేల నీతిశాస్త్రముఁ దక్కక నెవ్వండు సదువు ధర నెవ్వఁడు పెం పెక్కఁగ నిము నాతఁడు దాఁ జిక్కఁడు సురపతికి నైన సిద్ధం బెందున్.

⁠ 43

గీ.⁠

చుట్టువాఱ వెలుగు గట్టిగా నిడికొని యున్వారిఁ గడిఁది యోర్పు టనిన నురుతరంపు దుర్గ మొకటి ప్రవేశించి బలసికొనినపిదప గెలువ వశమె.

⁠ 52

ఆ.⁠

తారతప్పుసేయఁ దగుశిక్ష చేసిన నుర్విపతులఁ గొంద ఱొప్పదండ్రు అది వివేకమగునె వదన మొప్పకయున్న దర్పణంబుమీఁదఁ దప్పుగలదె.

⁠ 91

క.⁠

ఉత్తమయానములును ఘన విత్తములును రత్నధాన్యవితతులు నయసం పత్తినిఁ బ్రజఁ బాలింపక యెత్తెఱఁగునఁ గలుగు ధారుణీశుల కరయన్.

⁠ 101

ఆ.⁠

ఫలము కాససేయు పతిగాక నీతితో భూమిప్రజల నరసి ప్రోవవలయు నీరు ప్రోదిపెట్టు నెఱిమాలకరివాఁడు పువ్వుఁదీగ లరసి ప్రోచినట్లు.

⁠ 102

ఆ.⁠

బంధుహీనతకును బరమబాంధవమును నేత్రహీనులకును నేత్రములును గన్న తల్లిదండ్రు లన్నను రాజులె కాక ప్రజల కొరులు గలరె యుర్వి.

⁠ 112

గీ.⁠

చాలఁ దస్కరాదిసాహసకర్ముల బాధఁ బొరయకుండఁ బ్రజల నెల్లఁ గావఁ బ్రోవ నృపుల కాక వారలకును దలఁచిచూడ నొరులు గలరె యుర్వి.

⁠ 115

క.⁠

లోకంబులకును మే లగు భూకాంతుఁడు మిగులవృద్ధిఁ బొందుచునుండన్ లోకంబునకు గీ డగు భూకాంతుఁడు మిగులఁగీడు పొందుచునుండన్.

⁠ 116

ఆ.⁠

ఉర్వి ప్రజలఁ బీడ లొనరించెనేనియు వారిభూరిశోకవహ్నిఁ దగిలి రాజు సిరియుఁ గులముఁ బ్రాణంబు నొక్కట నీఱుచేసి కాని నేర దధిప.

⁠ 117

ఆ.⁠

పరులవలన గాసి పడకుండఁ దనప్రజఁ బూని యరసి ప్రోవలేని రాజు రాజు గాఁడు వాఁడు రాజరూపంబున జగతిఁ బుట్టినట్టి జముఁడు గాని.

⁠ 118

ఆ.⁠

పగఱవలనిబాధ పడకుండ రక్షించు రాజు లేని చోట మనుజు లోజ లేక పొలసిపోదు రబ్ధిపూరంబులోపల నావికుండు లేని నావపగిది.

⁠ 119

చ.⁠

బలియుఁడు నీతిమార్గపరిపాలుఁడు భూపతి గాకయుండినన్ దలపఁగఁ గర్ణధారరహితం బగునావయుఁ బోలె నుండు ని య్యిలఁ బ్రజ గాన నట్టి ధరణీశుఁడు పెన్నిధి భిన్నమై నయ క్కలమునుబోలె వేగమె తెగన్ విడువందగు నెన్నిభంగులన్.

⁠ 120

క.⁠

పాడి గలపతి వసుంధర వేడుకఁ బరభూమిప్రజయు వెలయఁగనెక్కున్ బాడి చెడ నడుచుపతి ధర పాడుగఁ జెడిపోవుఁ బ్రాఁతప్రజయైన వడిన్.

⁠ 121

ఆ.⁠

ప్రజ నజంబుఁబోలెఁ బట్టి విత్తమునకై తగిలి చంపెనేని దానఁదృప్తి యణఁగ దొక్క మాటి కగుఁగాని ధారుణీ శునకు మఱియు వలయుననిన లేదు.

⁠ 125

క.⁠

విను గోపాలనిక్రియఁ గాఁ పనుధేనువుచేత విత్త మనుదుగ్ధంబుల్ గొనవలయు నిత్య మొయ్యొ య్యన ఫలరోషాధికముల నవనీశునకున్.

⁠ 126

క.⁠

తనభూమి నొయ్యనొయ్యన జనపతి యొకకొలఁదితో రసాయనభాతిన్ జను నుభవింప ననిశము విను మది కడు మీఱెనేని విషమగుఁ బిదపన్.

⁠ 137

క.⁠

మండలమున నాలుకచవు లొండొకభోగంబు లెఱుఁగ కొగిఁ జట్మరులై యుండెడి కలుభృత్యులఁ బతి భండాగారంబు గాఁపు పంపఁగవలయున్.

⁠ 138

క.⁠

భాతిగ నిస్పృహులైన కి రాతులు గొల్లలును భోగరతి లేక ధృతిం గాతురు పెఱవారలు దా వేతురు విత్తాపహరము వెలయఁగ మదిలోన్.

⁠ 139

క.⁠

పరిజనులు సుమతులైనను ధరణీశుఁడు కుమతి యయ్యుఁ దాప యయిచనున్ బరిజనులు కుమతులైనను ధరణీశుఁడు సుమతియైనఁ దా వెలయఁ డిలన్.

⁠ 171

క.⁠

సమబలుఁడును మర్మజ్ఞుఁడు సమరాజ్యసమన్వితుండు సదృశోద్యముఁడున్ సమధనుఁ డైనభటుం బతి సమయింపండేని తాన సమయు నతనిచేన్.

⁠ 175

గీ.⁠

ఎవ్వఁడభ్యంతరస్థుల నెడులచేసి మిగుల లాతుఁ జేరంగఁ దిగుచుఁదగిలి వాఁడు వారలచేఁ జెడు వలను దప్పి యలుక గృధ్రముఁ డను రాజునట్ల పొలియు.

⁠ 181

ఆ.⁠

దీనికొఱకుఁ గాదె తివిరవంశజులైన నేలికొంద్రు రాజు లేల యనిన మానుగాఁగ నాదిమధ్యావసానముల్ వార లొక్కరీతివారు గాన.

⁠ 182

ఆ.⁠

ఎవ్వఁడొద్ద నుండ నేపార సితపక్ష చంద్రకళయుఁబోలె సంతతంబు వెలయ రాజ్యలక్ష్మి వృద్ధిఁ బొందుచునుండు నతఁడ [మంత్రివర్యుఁ]డవనిపునకు.

⁠ 183

గీ.⁠

వ్యయము నార్జవంబు దయయు హింసయు బొంకు నిజముఁ దియ్యఁదనము నిష్ఠురంబుఁ బలువు రిష్టజనులు గలిగి యారయఁ బణ్య రమణివోలె నుండు రాజనీతి.

⁠ 189

క.⁠

అధిపతి యెవ్వని దోరపు టధికారము మీఁదఁ బొట్టు నతఁ డుర్వరలో నధమకులజాతుఁ డైనను నధికుం డగు నుతుల కెల్ల నాకర మగుచున్.

⁠ 208

క.⁠

దుష్టైన నృపతి పరిజన శిష్టతచే సేవ్యుఁ డవును శిష్టుం డయ్యున్ దుష్టపరిజనము గూడినఁ గష్టుం డగు సర్పకలితఘనశాఖగతిన్.

⁠ 209

ఆ.⁠

అధికుఁ డైనవాని నతినీచతరమైన యట్టిపదవిఁ దెచ్చిపెట్టు టెల్ల వర్ణనీయమైన వరశిరోరత్నంబు కాలఁ గట్టినట్లు కాదె తలఁప.

⁠ 210

చ.⁠

తగనిపదంబునం దిడునదక్షత రాజున కుండుఁ గాక యా జగమున నీతిమంతుఁ డనఁ జాలినసేవకుఁ డుండకుండునే తగరముమీఁదఁ దెచ్చి నిరతం బగురత్నముఁ గీలుకొల్పఁగా వగచునె రత్న మట్టిపనివానిది దోషము గాక యారయన్.

⁠ 211

ఆ.⁠

ఎచటనుండి లేఖ యేతెంచెనేని య నాదరంబు సేయు టనుచితంబు సంధివిగ్రహాదిసకలకార్యంబులు తెలియుటెల్ల లేఖవలనఁ గాదె.

⁠ 212

క.⁠

ద్వారములను నాయుధహయ వారణనిలయములయందు వసుతంత్రవ్యా పారములందును హితులను భారకులను నిపుణమతులఁ బనిగొనవలయున్.

⁠ 213

ఆ.⁠

ఎవ్వరైన దోష మేమి చేసిన నొప్ప భూవరునకుఁ జెప్పఁ బోలుఁగాక యోజఁ దక్కిపోయి రా జట్ల చేసిన కోరి చెప్పఁగలదె యేరికైన.

⁠ 232

క.⁠

ఇలఁ గఠినంబులు విషమం బులు గంటకమార్గసహితములు నై యోగి ని మ్ములఁ జెందరాక పర్వత ములపోలిక నుండుఁ గష్టభూపతుల సుతుల్.

⁠ 233

ఆ.⁠

దేవమంత్రవిప్రతీర్థదైవజ్ఞస ద్వైద్యగురులయందు వసుధమీఁద నెంత విశ్వసించి రంతయు సిద్ధియౌ నెంత విశ్వసింప రంత గాదు.

⁠ 319

క.⁠

పోఁడిమిఁ బౌరోహిత్యం బేఁడును మాఠాధిపత్య మింపెసఁగంగా మూఁడుదినంబులు చేసిన వాఁడు సుమీ ఘోరనరకవాసుఁడు మీఁదన్.

⁠ 326

క.⁠

జాతకయాత్రాప్రశ్న ఖ్యాతఫలగ్రంథగణితగణచతురధిక స్ఫీతశతచక్రనిపుణ జ్యౌతిషికులు గలుగవలయు నవనీశునకున్.

⁠ 329

క.⁠

ప్రతికూలవేళ లెఱుఁగుచుఁ బ్రతికృతరాశ్యాదు లెఱిఁగి పతిరాశిఫల జ్ఞత యొరు లెరుంగకుండఁగ సతతము రక్షింపవలయు సాంవత్సరికుల్.

⁠ 330

సీ.⁠

వాన లెక్కువతక్కువలు గాఁగఁ గురియుట                    చిలుకలు మిడుతలు నెలుకపిండు నాదిగా సస్యోపహతికారణంబులు                    గలుగుట తవులును గఱవు రాక మనుజు లొండొరులతో మత్సరంబునఁ బోరు                    టధికమై సర్పంబు లాదిగాఁగఁ గ్రూరజంతువు లతిఘోషంబు వెట్టుట                    గాలియుఁ జిచ్చు లగ్గములగుట

⁠

ఆ.⁠

భూతములు పిశాచములు రేఁగి పట్టుట యల్పకారణముల నైనచావు గలుగుటయును నాపదలు వీనిదైవజ్ఞుఁ డగు పురోహితుండు నడఁపబోవు.

⁠ 331

క.⁠

సన్నుతి వడయఁగఁ దివిరిన యోన్నతి నుచ్చాసనమున నునిచి ధనంబుల్ మన్నించి యిచ్చి నృపతులుఁ విన్నపము పనేమి యండ్రు విద్వాంసునకున్.

⁠ 332

ఆ.⁠

చటులసింహశరభశార్దూలగజముల వశ్య మొందఁ జేయ వచ్చు ననిన నరయ మిగులఁ దజ్ఞు లగువారకునెల్ల నవనిపతులు వశ్యు లగుట యెంత.

⁠ 333

శా.⁠

నానాశాస్త్రవిచక్షణుండు నయనానందాంగుఁడున్ సత్కుల స్థానశ్రేష్ఠుఁడు నిస్పృహుండు పరచిత్తజ్ఞుండు వాక్సిద్ధుఁడున్ శ్రీనిత్యుండును లోకమాన్యుఁడగు నిశ్చింతుండు నై యుండినన్ వానిన్ మానుగ రాజదూత యని తల్పన్ వచ్చు నుర్వీస్థలిన్.

⁠ 339

ఉ.⁠

కొందఱు చెప్పినంతయును గూర్ప వచింతురు చిల్కపోలికన్ కొందఱు మూఁగుభంగి నొనగూడఁదలంచి వచింపనేర రిం పొందఁ దలంచిన ట్లవల నొప్ప వచింతురు కొంద ఱుర్విలో నెందును సత్కవీంద్రుగతి నీక్రియ మర్త్యులు మూఁడుచందముల్.

⁠ 346

క.⁠

పసదన మెఱింగి చారుఁడు వెసతో నేతెంచుఁ గాన వేమాఱును నా పసదనమును జీతంబును బొసఁగిన క్రియ నిడఁగవలయు భూపతివృత్తిన్.

⁠ 392

ఆ.⁠

చరులు లేనిరాజు పరులచే నాపదఁ జెందు ననుట యేమిచిత్ర మరయ భక్తి సేయునట్టి ప్రజలైన నెఱుగమి సూచి మోసపుచ్చ జూతురనిన.

⁠ 393

ఆ.⁠

ఉర్విపతులవలన నొకయుపద్రవ మైన నపుడు పెట్టకున్న నైన భటులు తగిలి తన్మహీశుఁ దమ జీవనంబుల హానిఁ గోరి కెలుచు రనుదినంబు.

⁠ 416

ఉ.⁠

ఏపునఁ గూడి పూర్వమున నేలినవానినయొండెఁ దక్కొరున్ భూపతిఁ జేయుటొండెఁ దలపోతురు రాజులనొండె నొండొరున్ బ్రాపుగఁ జేసి రాఁదలఁచి ప్రాణము లీ వడిఁ గారణంబుగా రాపొనరింపఁగాఁ దగదు రాజు భటావళి నెల్లకాలమున్.

⁠ 417

చ.⁠

అఱమి రణంబునం బడిన యాతని సంతతిఁ బ్రోవఁడేని చే కుఱు నట జీవితంబు గొని ఘోరరణంబున నోడి వచ్చినన్ బఱవకయుండె నేని జనపాలుని దిక్కున నంత వేడ్కయున్ వెఱవును జెడ్డ బ్రాణములు వెఱ్ఱులె యీ ననిలోన సేవకుల్.

⁠ 418

క.⁠

ఏలిక పనిచినఁ గీడౌ మే లౌ నది భటుఁడు సేయ మెయికొనఁ డేనిన్ వాలాయము విడువనె తగు నాలరి యగు భటునిఁ దలఁప నయ్యేలికకున్.

⁠ 419

ఆ.⁠

అఖిలసంపదలకు నావాసముగఁ జేసి నట్టిదాత కొడరు పుట్టినపుడు దరణి నేభటుండు తనప్రాణములు దాఁచు నతఁడు నరకమునకు నరుగు వేగ.

⁠ 425

ఆ.⁠

యోగులకును లేదు యాగముల్ సేసిన వారలకును లేదు వసుధమీఁదఁ బతికి హితవు గాఁగఁ బ్రాణంబు విడనోపు నలఘుసేవకులకుఁ గలుగు సుగతి.

⁠ 430

క.⁠

దురమునఁ జచ్చినఁ జయ్యనఁ బరమందుం బ్రతికెనేని బహుసుఖకీర్తుల్ దొరకును గావున రెండును నరుదులు సిద్ధించు శూరు లగువారలకున్.

⁠ 431

క.⁠

కడునభ్యంతరవర్తిం బుడమీశుకుఁ గాఁగఁ ప్రాణములు విడిచిన నీ క్కడ నురుతరకీర్తియు న క్కడ మఱి సాయుజంయపదము గల్గు ధ్రువంబై.

⁠ 432

ఆ.⁠

కోరి తనధనంబుకొఱకును విప్రుల కొఱకు సతులకొఱకు గోగణంబు కొఱకు నని యొనర్చి నెఱయు నెవ్వఁడు ప్రాణ మిచ్చు నతఁడు ముక్తి కీశ్వరుండు.

⁠ 433

క.⁠

తనయేలిక కగు చుట్టము తనచుట్టను తననిజేశుదాయయ మిగులన్ దనదాయయు ననుతలఁపున మను నెవ్వఁడు వాఁడు ప్రియుఁడు మనుజేశునకున్.

⁠ 434

చ.⁠

చెలువుగ దుష్కరంపుఁబని చేసితి నొక్కెడ నాక క్రూరతన్ బలుమఱుఁ జేసిన న్గడవఁబల్కిన నుల్లములోన నొండుగాఁ దలఁపక పల్కు టొప్పిదము తథ్యముగాఁ దగఁ బల్కి లోపలం బిలువక వచ్చియున్నతఁడు భృత్యుఁడు రాజున కెన్నిభంగులన్.

⁠ 435

క.⁠

మానవనాథున కగు భయ హానులు మదిఁ దానె యెఱిఁగి యతిరభసమునన్ వానికి నెవ్వం డడ్డము నై నిలిచినవాఁడు మాన్యుఁడగు రాజునకున్.

⁠ 436

ఆ.⁠

అన్యదేశ మెల్ల నాత్మదేశంబ కాఁ దలఁచువాఁడు నెపుడు దలఁకు లేక రణము సేఁత యెల్లరాజ్యంబుసేఁతగాఁ దలఁచువాఁడుఁ బ్రియుఁడు ధరణిపునకు.

⁠ 437

క.⁠

మానుగఁ బతి వనిచినఁ దను చే నిది గా దనక వేగఁ జేకొని యనలం బైనఁ జొరవలయు నంబుధి యైనను నీఁదంగవలయు నర్థిన భృత్యుల్.

⁠ 438

క.⁠

ఏయేలిక సేవింపఁగ బాయక యేభృత్యులకును బహుదుఃఖము కా నాయేలిక దూరమునన నాయతమతి విడువవలయు నాభృత్యులకున్.

⁠ 440

క.⁠

ధనవంతుఁడు సత్కులజుఁడు ననుపమతరవిక్రముండు నైనను ధరలో ననభిజ్ఞుఁడైన భూపతి ననుమానము లేదు విడుతు రరయఁగ భృత్యుల్.

⁠ 441

క.⁠

వలచేయును డాచేయును బొలుపుగ రత్నంబు గాజుపూసయు సరిగాఁ దలఁచు నృపు నొద్ద నుండినఁ జులుకన యగుఁ దప్ప దెంతశూరుండైనన్.

⁠ 442

క.⁠

అకుటిలు లగు తనభృత్యుల కొకయాపద ముట్టినప్పు డుడుపక యేయే లిక యూరకుండు నాయే లిక ముక్తికి మిగుల నెడ గలిగియుండుఁ దుదిన్.

⁠ 444

క.⁠

పలికిన జీతముఁ గెడపిన బలవంతునినైన విడుచుఁ బరివారము దాఁ బొలు పెఱుఁగని యేలిక నిల ఫలహీనకుజంబు విడుచు పక్షులఁబోలెన్.

⁠ 445

ఆ.⁠

వల్లకాట నిడినవానికిఁ జెప్పెడి వారు గలరె యెంతవారికైన నట్ల పెట్టలేని యవనిపాలకునొద్దఁ బట్టియుండ రెపుడు పరిజనములు.

⁠ 449

ఆ.⁠

ఆయుధముల నెపుడు నలజడిఁ బెట్టక చిత్రకథలు కొన్ని చెప్పికొనుచు నుండు భటులు గలుగు నుర్వీశ్వరులలక్ష్ము లహితు లనుభవింతు రండ్రు బుధులు.

⁠ 452

క.⁠

కలిమియును భూరిబలమును గలయంతకు భటుఁడు భటుఁడు గాఁడు దలంపన్ గలిమియును భూరిబలమును గలిగిన మఱి భటుఁడు భటుఁడు గాఁ డేపతికిన్.

⁠ 454

క.⁠

అవనీశుల వేల్పులలో నవనిపులు విశేష మతిశుభాశుభములు దా నవనిపు లిప్పుడ సూపుదు రవి వేల్పులు సూపఁజాల రాజన్మమునన్.

⁠ 459

క.⁠

కడుహితులకు నహితులకును వడిమేలును గీడుఁ జేయవలసినవారల్ పుడమిపులఁ గొలువవలయును గడు పెవ్వడుఁ బ్రోచుకొనఁడె కరటక చెపుమా.

⁠ 460

క.⁠

దుర్వేషియు నకులీనుఁడు గర్వియుఁ గడుదుర్జనాగ్రగణ్యుం డైనన్ సర్వత్ర వాఁడు పూజ్యుఁడె యుర్వీశ్వరు మిగులఁ జేరి యుండినఁ జాలున్.

⁠ 467

క.⁠

శ్రీయుతు లగు నరనాథులఁ బాయక సేవింపకుండు పాపాత్ములకున్ వేయేల తిరియఁజేఁతయె ప్రాయశ్చిత్తంబు సుమ్ము పరికింపంగన్.

⁠ 468

క.⁠

వెలిగొడుగులు చామరములు బలువాజులు నందలములు భద్రేభంబుల్ వెలసిన భూనాథుని కృప గలవారికిఁ గాక యెందుఁ గలవే ధరణిన్.

⁠ 469

క.⁠

బలుగొఱడువోలె నెండకుఁ జలికిని వానకును నోర్చి జనపతి నెవ్వం డలవడఁ గొలుచును వానికి వలనొప్పఁగ సిరులు దాన వచ్చి వసించున్.

⁠ 470

ఆ.⁠

మాన్యతయును గడు నమాన్యతయును మఱి సరియె కాఁ దలంచు నరులు పిదప నుగ్రమూర్తు లైన యుర్వీశ్వరులకును మిగులఁ దారె మాన్యు లగుదు రెపుడు.

⁠ 471

క.⁠

క్షితిపతికి మిగులఁ బ్రియులును హితులును నగువారి నాశ్రయింపఁగవలయున్ సతతము వారల యాజ్ఞకు నతిఁ గడవక యుండవలయు నతిమతిమంతుల్.

⁠ 472

క.⁠

ఘనసేవకయుతులకు నఘ మును పుణ్యములును విశేషములు గానివి దాఁ గొనుఁగొన భూశయలఘుభో జనముఁ గృశత్వంబు బ్రహ్మచర్యము సమముల్.

⁠ 473

ఆ.⁠

సేవకుండు గోరి సిగ్గఱి వ్యాధిక ష్టములు ధనముకొఱకు సంతతంబు నధిపు నొద్దఁ బడిన యట్ల ధర్మమునకుఁ బడియెనేని సుగతిఁ బడయరాదె.

⁠ 474

క.⁠

సురచిరగుణవంతుం డగు ధరణీశుఁడు పేదయైనఁ దగు సేవింపన్ నెరయఁగ నొకానొకప్పటి కరుదుగ మేలొందుఁగాన నాయనవలనన్.

⁠ 475

క.⁠

వలయుపను లెఱిఁగి చేయుచుఁ బలికినఁ బని యేమి యనుచుఁ బాయక నీతిన్ గొలువఁగ నేర్చిన యాతఁడె తలపోయఁగ మిగులఁ బ్రియుఁడు ధరణీశునకున్.

⁠ 476

క.⁠

మన సెఱిఁగి నడవనేర్చిన మనుజశను లైన మాటమాత్రములోనన్ దనవశ్యు లగుదు రనినను మనుజేశ్వరుఁ డనఁగ నెంత మది నూహింపన్.

⁠ 477

క.⁠

జనపతి కృపఁ బడసిన ధన మనయము దగువ్యయము చేసి యంచితవస్త్రా ద్యనుపమవస్తువు లొసఁగిన మన మలర ధరించినతఁడు మాన్యతఁ బొందున్.

⁠ 479

ఆ.⁠

ద్యూతమెల్ల జముని దూతయుగా ధనం బెల్ల హాలాహలము, నింతు లెల్ల ఘోరతరములైన కారాగృహములుగఁ దలచు నతఁడు ప్రియుఁడు ధరణిపునకు.

⁠ 484

క.⁠

పొసఁగిన సేవకు నెఱుఁగని వసుధేశ్వరుఁ డెంత దొడ్డవాఁ డైన నొగిన్ గుసుమఫలభరిత మైనను వెస జిల్లెడు విడిచినట్ల విడువఁగ వలయున్.

⁠ 491

క.⁠

సేవ యెఱుంగని రాజును సేవింపరు బుధులు గాక సేవించినఁ ద త్సేవ యది చౌటఁ బెట్టిన యావిత్తునుబోలె వ్యర్థమై చెడిపోవున్.

⁠ 492

క.⁠

ఇల నవివేకనృపాలునిఁ జెలు వందగఁ గోరి సేవ సేయుట లెల్లన్ దలపోయఁ జౌటినేలను విలసిల్లిన బీజ మిడిన విధము దలంపన్.

⁠ 493

ఆ.⁠

భైక్షమైన మేలు భారోపజీవితం బైన మేలు కానలోన నుండు టైన మేలు గాని యవివేకనృపుఁ గొల్చి పొరయులక్ష్ము లొప్ప వరసి చూడ.

⁠ 494

చ.⁠

ఇల వ్యసనుండు క్షుద్రుఁడును నెంతయు మూర్ఖుఁడు నైనయట్టి భూ తలపతిఁ జేరఁగూడ దది తప్పగుఁ దొల్లియు నిట్టిరాజు నిం పలరఁగ సేవఁ జేసికొని న్యాయము నాసపడంగఁ బోవుచున్ బెలుచన నేరమిన్ శకడి భృత్యువులందఱుఁ జేటు నొందరే.

⁠ 497

క.⁠

విను సర్వభక్షుఁడగు వి ప్రుని ననుకూలతయుఁ గాని పొలఁతిని మిగులం దన కెనయని సఖు లెల్లం దును గరుణయె చేయు నృపునిఁ దొఱఁగఁగవలయున్.

⁠ 498

ఆ.⁠

ఎట్టిభృత్యుఁడైన నేలిక కించుక తప్పు సేసెనేని తలఁప మద్య బిందుమాత్రమునన పెరుగు బ్రాహ్మణ్యంబు సెడినయట్ల వాఁడు సెడుట నిజము.

⁠ 500

క.⁠

జనపతికి నేను మాన్యుఁడ నని యెవ్వఁ డహంకరించు నాతఁడు లోక మ్మునఁ జరణంబులు రెండై వినుము విషాణములు లేని వృషభముఁ బోలున్.

⁠ 505

చ.⁠

ఇల గుణహీను లెంతయు మహీశుసమీపగులైనవారు ని ర్మలగుణయుక్తులం గని యమాన్యత సేయుదు రేల వారు వా రలయెదుర న్వెలింగెడి తరంబులు గామిని గాన నేల రా త్రులవలె మించు నే మిగులఁ దోయజబంధునిమ్రోల దీపముల్.

⁠ 506

గీ.⁠

సేవకాళి యన్యసేవకులను రాజు చాలఁ బెద్దసేఁత సైపఁజాల రరయ నొక్కమగనియాండ్రు దా రయ్యును సవఁతి జూచి సవతి సైపఁగలదె.

⁠ 507

క.⁠

తనపదము ద్రోప నెవ్వఁడు గొను నాతఁడు తనకు నిపుడు గొనకొని వారిం దునుమాడుఁ దనకుఁ జయ్యన నెనయనివాఁ డెంత దనకు హితుఁడై యున్నన్.

⁠ 508

క.⁠

అరయఁగ జీవన్మృతు లే గురు నిర్ధనికుండు నరసికుఁడు మూర్ఖుఁడు భూ వరసేవకుఁడు ప్రవాసియుఁ బరఁగుఁ బరాశరతనూజు పలు కిది ధరణిన్.

⁠ 509

క.⁠

రాజాధికారపురుషుని పై జయముండునటె మృత్యుపాశము లుండున్ నైజమునఁ బట్టి పలు కే యోజమెయిం జెప్పమతియె యోగ్యుం డైనన్.

⁠ 510

క.⁠

తమబ్రతుకు తమకుఁ గడువిర సము చింతకుఁ బొత్తు మానసంబు పరాధీ నము లైశ్వర్యంబులు స ర్వము సేవకు లెవ్వ రరయ వారల కెల్లన్.

⁠ 511

సీ.⁠

ఒనరఁ గపాలంబు నుపహారసంధియు                    సంతానసంధియు సంగతంబుఁ జాల నుపన్యాససంధియుఁ బ్రతికార                    సంధియు సంయోగసంధితంబు బురుషాంతరాదృష్టనరనామకమ్ములు                    నాదిష్టకంబు నాత్మామిషంబు పరిక్రయవిగ్రహబంధురోపగ్రహ                    సంధులు నుచ్ఛిన్నసంధికంబు

⁠

ఆ.⁠

ననుపమపరదూషణాంచితస్కంధోప నేయసంధు లనఁగ నిశ్చితముగ షోడషప్రకారసునిశితసంధివి ధాన మెఱుఁగవలయు ధరణిపునకు.

⁠ 512

గీ.⁠

బలిమి సమసంధియైనఁ గపాలసంధి యర్థదానముచే నుపహారసంధి దారికాదాన మీగి సంతానసంధి చాలమైత్రిపూర్వక మది సంగడంబు.

⁠ 513

ఉ.⁠

దండమునందకాని యహితక్షితినాథులు గారు సాధ్యు లం చుండుదు రెందునుం గలదె యూరకె యాకులచప్పు డైనఁ బె ట్టుండక పాఱునీచులను వొయ్యన సామముతోడఁ దెచ్చి యు ద్దండతఁ బట్టి యుద్ధతుల దారుణవృత్తి వధించివైవరే.

⁠ 577

క.⁠

సామంబుఁ బోల నౌషధ మీమహి నెక్కడిది రిపుమహీశులఁ జంపన్ దామర వెస నశియింపదె హేమంతసమయమునందు హిమపాతమునన్.

⁠ 578

ఆ.⁠

వనము నేర్చుచోట వహ్నిమూలంబులు దివ్వఁ గాల్పలేదు తీవ్ర మయ్యు మృదువుఁదనువయైన యుదకప్రవాహంబు వేళ్ళతోడఁ గూడఁ బెకలఁద్రోచు.

⁠ 579

క.⁠

తనయర్థముఁ బ్రాణంబును ఘనరిపుచేఁ బోవుచుండఁ గలిగినఁ దా నా తనిశరణుఁ జొచ్చియైనను గొనకొని యారెండు నిల్పుకొనవలయు వెసన్.

⁠ 580

ఆ.⁠

అరయ పాయమునన యగుకార్యములకును దండముల నొనర్ప దలఁప రరులు జగతిఁ బైత్యశమము శర్కర నగుచుండఁ జేతిపొళ్ళకాయచింత యేల.

⁠ 581

ఆ.⁠

సామమునన మిగుల సకలకార్యంబులుఁ బోలఁ జేయవలయు నేల యనిన బేర్చి సామమున నొనర్చు కార్యము తుది హానిఁ బొందనేర దండ్రుకాన.

⁠ 582

క.⁠

సామమునను దక్కఁగ రు గ్గమానలశత్రుఘనతగా దీప్తులయం దేమిటను బాసి చన దరి భూమీపతిసంతమసత బుద్ధిఁ దలంపన్.

⁠ 583

క.⁠

ఈమహిశుమీఁద సుజన స్తోమములఁ బోలె ...శుద్ధములై యా (?) సామమునఁ జేయుకార్యము లేమిట మఱి వికృతిఁ బొంద వెన్నఁడు నరయన్.

⁠ 584

క.⁠

ఇన్నిటికంటెను దా మును మున్ను నిగూఢప్రకారమున దండమునన్ బన్ని మఱి సామముఖమున సన్నాహము సేయవలయు శౌర్యోన్నతుఁడై.

⁠ 585

క.⁠

అతులితబలనృపుఁ డైనను నతిరయమున భేదసాధ్యుఁ డగుఁ గావున నీ క్షితిజయముఁ గోరినను భూ పతి భేదము సేయవలయుఁ బాయక యతనిన్.

⁠ 612

గీ.⁠

ధరణి నవిరోధకృన్మంత్పతంత్రతతులు గడు సువృత్తసుహృద్వ్యక్తికంబు లయ్యు సరయ నించుక లోభేద మగుటఁ జేసి బంధనప్రాప్తములు గావె పాయ కెపుడు.

⁠ 613

ఆ.⁠

సామదానములఁ బ్రశాంతిఁ బొందని శత్రు నందు వలయుభేద మొందఁజేయ భేదమునన యెట్టి పృథుసత్త్వుఁ డైనను బొల్లయై నశించిపోవుఁ గాన.

⁠ 614

క.⁠

బలముల గిరులను గపటం బులచెలుముల భిన్నమంత్రములఁ గార్యములన్ లలినొక్కశబ్దమాత్రన పెలుచన కడుఁగాతరుండు భేదం బొందున్.

⁠ 615

క.⁠

వాయువు దూఱని చోటును దోయజబాంధవుని రశ్మి దూఱని చోటున్ ధీయుతులబుద్ధి దూఱు ని రాయాసంబును గార్య మగుఁ దుద్బుద్ధిన్.

⁠ 718

క.⁠

ధారుణి నెయ్యది యైన వి చారము వెలిగాఁగఁ దొడరి సాహసకృత్యం బూరక యెవ్వఁడు చేయును నారయ వాఁ డొందు నపజయంబును నెపుడున్.

⁠ 719

క.⁠

ఆతతరథకరితురగప దాతిసమూహములచేత దారుణశస్త్ర వ్రాతముచేత నసాధ్యము లై తక్కినయవియు బుద్ధి కగు సాధ్యంబుల్.

⁠ 720

క.⁠

హితులును బటుశాస్త్రజ్ఞులు నతిచతురులు నమలమతులు నగువారియస మ్మతమునఁ జేసిన కార్యము హితములు గానేర వందు రెన్నఁడు పిదపన్.

⁠ 721

క.⁠

తెలిపి యుపాయాపాయం బులవలనను బెద్దకాలమునకును మఱిరాఁ గలమేలును గీడును మన సుల కప్పుడె తోఁప బుధులు సూపుదు రరయన్.

⁠ 722

క.⁠

తనకంటెను ధీమంతుని యనుమతమునఁ జేయవలయు నలవడ నరుఁ డే పనులైన నట్టిపనులని కనుఁగొన మఱి హాని రావు కావున జగతిన్.

⁠ 723

ఉ.⁠

అప్పటికిన్ వినన్ విషములైనను మీఁదను దామసంబుగాఁ జెప్పెడివారుఁ జెప్ప విని చేయఁగనోపెడువారుఁ బెద్దయుం జెప్పఁగ లేరు విలసిల్లుప్రియంబుల నంతకంత నె ల్లప్పుడుఁ జెప్పువారలు ననంతమురాకలఁ జెప్పనేటికిన్.

⁠ 730

ఆ.⁠

అర్థిఁ దీపు లైన యాహారములు గొను టయును దెరువు నడచుటయును నిద్ర నొందుటయును గార్య మూహించుటయుఁ జాల నిక్క మొక్కరునకు నీతి గాదు.

⁠ 732

క.⁠

ఎనయ శుభాశుభఫలమున కనయము విశ్రమముఁ బ్రోపు నగు మిత్రుండై వనజజుఁ డిట్లు సృజించు నె యనుపమమిత్రాక్షద్వయ మను నమృతమున్.

⁠ 739

క.⁠

మిత్రుం డర్థముఁ బ్రాణక ళత్రములకు సిగ్గు మదిఁ దలంపక మును నా మిత్రుండు మాట మాత్రమె మిత్రత్వము దలఁచిచూడ మిత్రనిధానా.

⁠ 740

క.⁠

చెలువార మిత్రసంపద గలవారి కసాధ్య మొకఁడు గల దనఁ గలదే తలఁప నిది గాన పురుషుఁడు చెలుములు సజ్జనులతోడఁ జేయఁగవలయున్.

⁠ 741

క.⁠

కుడుచుట కుడువఁగఁబెట్టుట యడిగిన నిడు టడిగికొనుట యంతఃస్థం బే ర్పడ నెఱుఁగుట యెఱిఁగించుట కడుమైత్రికి లక్షణములు గనుగొన నాఱన్.

⁠ 742

క.⁠

పెనులేమియైన విడువమి యును గుహ్యము సెప్పుటయును నొకయాపద పొం దినయప్పు డడ్డుపడుటయు మనమునఁ దలపోయఁ బరమమైత్రికి ఫలముల్.

⁠ 743

ఆ.⁠

ఒకతల్లి కొప్ప నుదయంబుఁ బొందిన బాంధవంబుకంటె బహుగుణముల వసుధ నెన్ని చూడ వాగ్జాతబాంధవం బధిక మండ్రు చూవె యార్యులెల్ల.

⁠ 744

ఆ.⁠

ఆతురమున కైన యాతఁడె చుట్టంబు నరసి ప్రోవఁజాలు నతఁడు తండ్రి అరయ నమ్మ మెలఁగు నతఁడె మిత్రుఁడు తన మదికిఁ బ్రియము సేయు నదియె తల్లి.

⁠ 745

క.⁠

ఆపదలు వచ్చి పొందిన నోపికమైఁ బరఁగు మిత్రుఁ డొక్కఁడె తక్కన్ బ్రా పగుదు రున్నవారను నీపలుకు వినంగఁ జెవుల కింపిద మగునే.

⁠ 746

క.⁠

పరిపూర్ణుఁ డయ్యుఁ బురుషుఁడు పరమసుహృత్తులన యాసపడవలయు మదిన్ బరిపూర్ణుఁ డయ్యు నంబుధి పరగఁగ శశిపొడుపు నాసపడఁడే యెపుడున్.

⁠ 747

ఆ.⁠

ఎవ్వఁడైన నొక్క యెడరు పుట్టినయప్పు డైనవాఁడె మిత్రుఁ డరసిచూడ నేచియున్న యప్పు డెవ్వారు నేటికి శత్రుఁ డైన నపుడు మిత్రుఁ డగును.

⁠ 748

ఆ.⁠

అధికశోక మొదవి యానంద మైనను నిష్టజనునిఁ జూచు నెప్పు డెవ్వఁ డతని కెల్ల దుఃఖ మది క్రొత్తయేకాని మాననేర దెట్టివారి కైన.

⁠ 749

ఆ.⁠

అర్థి నేలికకును నఱలేని సఖునకు వలయు నంగనకును వరభటునకుఁ జెప్పవలయు మఱుగు సేయక యెట్లైన మాను నెట్టి దుఃఖ మైనఁ బిదప.

⁠ 750

క.⁠

చెలిచుట్టంబు లడంగిన నొలసినతఱి బుద్ధిమంతుఁ డొకమార్గమునన్ దొలఁగింపకున్న నాతఁడు బలుపాపము నొందు మనువు పలు కిది మొదలన్.

⁠ 752

క.⁠

పని వడియ తానె వచ్చినఁ గనుకొని పెడమొగము వెట్టు కష్టుని గేహం బునకు మఱి పోవు మర్త్యుం డెనయఁగ శృంగములు లేని యె ద్దనఁగఁదగున్.

⁠ 753

క.⁠

గొనమొండె దోసమొండెను నొనరం గని రెంటియందు నొక్కఁడు సేయన్ గనఁజాలని నరునింటికిఁ జనుగంటెను నొండురోఁత జగమునఁ గలదే.

⁠ 754

ఆ.⁠

ఉల్ల మెఱుఁగనీని కల్లరితోఁ జేయు మైత్రికంటె మేలు మర్కటంబు తోడనైనఁ బాముతోనైనఁ బెబ్బులి తోన చేయవచ్చుఁగాని తుదకు.

⁠ 755

ఉ.⁠

శ్రీగలవానిఁ బేదయుఁ బ్రసిద్ధపతివ్రతఁ జెడ్డయింతియున్ జాగిని వజ్రలోభియు సుజాతి విజాతియు ధర్మనిర్మలో ద్యోగిని బాపకర్ముఁడును నొప్పెడువానిఁ గురూపుఁడున్ విశే షాగమవేది మూర్ఖుఁ జెడనాడుచు నుండుట నీతినైజముల్.

⁠ 765

క.⁠

ధనమును సైన్యము మిక్కిలి తనకుం గలయపుడ వలయు దండోద్యోగం బొనరింప నట్ల సేనా ధనబలునకుఁ గలుగు సకలధాత్రీతలమున్.

⁠ 768

క.⁠

తనసత్త్వము రిపుసత్త్వము మనమునఁ దర్కించి శత్రుమర్మజ్ఞులుఁ దా నును జెనకఁ జనిన విజయ మ్మును నరు దిట తనదుదేశమును గోల్పోవున్.

⁠ 782

ఆ.⁠

ఒనర ఘనునిఁ జంపు నుత్సాహశక్తిసం పన్నుఁ డైనవాఁడు సన్నమైనఁ గడఁగి యలఁతియైన కంఠీరవం బేచి దొడ్డయైనగజముఁ ద్రుంచినట్లు.

⁠ 786

చ.⁠

అతులబలాఢ్యుఁ డైననరుఁ డాఱడిదేశము కేఁగియున్ స్వదే శముననపోలె నొప్పి మను శాతనఖంబులశక్తియై యర ణ్యములకు నేఁగినం దివిరి యచ్చటిసింహము కుంభికుంభమాం సమ తినుఁగాక యాఁకొనిన చక్కటిఁ బూరికి నఱ్ఱు సాదునే.

⁠ 787

ఉ.⁠

దైవవశంబునం గలుగు దండ మవగ్రహతీవ్రరోగపీ డావలి యెట్టి దేశమునైనను గాలబలాపకృష్టమై కేవల మట్టివేళఁ బరికించుచు నల్పకుఁ డేల దండయా త్రావిదుఁ డైన గెల్వఁడె యరణ్యసురక్షిత దేశమేనియున్.

⁠ 788

క.⁠

తనచేతఁగాని కా దను పనికిం బ్రతినిధిగ నన్యుఁ బనిచిననుం దీ రునె యౌషధంబుమా ఱిది యని మూల్యం బిడిన రోగ మరుగుట గలదే.

⁠ 789

మ.⁠

ఘనబాహాబలుఁ డైన శాత్రవునిపైఁ గార్తిక్యచైత్రంబులన్ జను టొప్పు న్మఱిదాడివోవ నెపుడైన న్మేలు శత్రుండు దా ననయంబునన్ వ్యసనం బొకంటఁ బడ యుద్ధాసక్తిమై నున్కిఁదా వినునే నత్తఱి భేదమందు హతుఁ గావింపన్ దగున్ జయ్యనన్.

⁠ 792

చ.⁠

నగరము లంక దుర్గము ఘనం బన నొప్పు త్రికూటశైల మ య్యగడిత వార్ధి యోధులు సురారులు శ్రీలు కుబేరుపెన్నిధుల్ నెగడిన నీతిశాస్త్రములు నిచ్చలుఁ జెప్పెడివాఁడు శుక్రుఁ డీ జగమున నట్టి రావణుఁడుఁ జచ్చెన కాక మనంగ నేర్చెనే.

⁠ 883

మ.⁠

చెలువం బేది యరణ్యవాసగతులై శ్రీరాముఁడున్ బాండవే యులు చేబొందిరి వృష్టివీరు లురుదైత్యుం డైన లంకేశుఁడుం గలఁగె న్మర్త్యులచే నలంగె నలుఁ డీకష్టంపురాజ్యంబుకై తలపోయం గడుదుఃఖహేతు విది వ్యర్థం బొప్ప దాసింపఁగన్.

⁠ 884

క.⁠

ఆరాజ్యమునకు రాజులు ధారుణిలోఁ దండ్రి నన్నఁ దమ్ముని సుతులన్ దారు వధింతురు గావున దూరమునన యడఁగి చూచి తొలఁగఁగవలయున్.

⁠ 885

ఉ.⁠

మానుగ శత్రునైన నభిమానము సేయక చొచ్చివాఁడు దన్ హీనము గాఁగఁ బల్కిన సహించుచుఁ బ్రాజ్ఞుఁడు శక్తియుక్తియున్ గానఁబడంగనీక పొసఁగం ధృతిపెంపును గప్పికొంచు నిం పూనఁగ వారి గెల్వవలయుం దనకార్యము లైనయంతకున్.

⁠ 894

క.⁠

బలవంతునైన నాతని బలమది మానవుల మిగులఁ బ్రకటింపమియుం దలఁప శమీకాష్ఠములోఁ గలదను ననలంబువోలెఁ గైకొన రెందున్.

⁠ 898

క.⁠

బలమును గుణమును శీలముఁ జలమును సత్త్వంబు సాహసంబును ధృతియున్ గలుగని పురుషుని నవనీ స్థలిలోపలఁ దృణము గాఁగఁ దలఁతురు మనుజుల్.

⁠ 899

ఆ.⁠

తలఁచి చూడ రిపుఁడు తనకంటె ఘనుఁడైనఁ దనరఁ దన్ను దాఁచికొనఁగవలయు వానికంటె ఘనుఁడు తానైన మరి శర జ్జలజరిపుఁడుబొలె వెలుఁగవలయు.

⁠ 901

క.⁠

కోపించి రిపుఁడు రిపునకు రూపింపక తొలఁగు టతనిఁ ద్రుంచుటమీఁదన్ ఏపారగ్రుంగి సింహం బేపున మదగజముఁ జంప నెగసినమాడ్కిన్.

⁠ 902

క.⁠

చేరువకు భూరిబలుఁ డగు వైరిమహీనాథుఁ డెత్తివచ్చిన నైనం ధీరత యప్పుడ డింపని భూరమణుని కాడొకండు వొందకయుండున్.

⁠ 903

క.⁠

పగతుప్రతాపము గనుగొని మగటిమి దెగఁదునిమి పుచ్చు మనుజేశుఁడు దాఁ దగరపుఁదొడవునుబోలెను జగమునఁ బూజ్యుండు గాక చను నెల్లెడలన్.

⁠ 904

ఆ.⁠

పగఱపయి నొకండు పాటించి నడవంగ వెఱచి తనదునెలవు విడుచు నెవ్వఁ డతని కారణమున నతనిఁ గాంచిన తల్లి వంధ్య యనఁగఁబడు ధ్రువంబుసుమ్ము.

⁠ 905

క.⁠

హీనునకు ఘనునిచేఁ గీ డైనను దేజంబు సమదహస్తికి నగముల్ మానుఁగఁ గోరాడం దగ గాని యగుం గొమ్మలేమి యది యొచ్చెంబే.

⁠ 906

ఆ.⁠

హీనుఁ డధికుచేత నీల్గుట యొచ్చెమే మహితయశము కాక మదముకొఱకు గండతటము ద్రొక్కి గజకర్ణహతిఁ దేఁటి యీల్గెనేని యొచ్చె మేమి గల్గు.

⁠ 907

క.⁠

ఘనమును గడుహీనంబును ననఁగలదె కరీంద్రుఁ డెంత హరి యెంతి కరిన్ దునుమాడును హరిశాబము ఘనమేటికి మనసు పెద్ద గలవారలకున్.

⁠ 908

క.⁠

నిర్విషము చేసి పడగన్ దర్వీకరములకుఁ జూప దా కావున దో ర్గర్వంబులేనివానికి నుర్విం బెను విషయమైన నొక్కటి వలయున్.

⁠ 909

క.⁠

కపటపులేఖలఁ బంపియు విపులార్థచయంబు లెపుడు వెదఁజల్లియుఁ ద ద్రిపుపక్షముఖ్యపురుషులఁ గుపితుల దమసొమ్ముచేసికొనఁదగు వేగన్.

⁠ 910

క.⁠

ఘనుఁ డెత్తి వచ్చి విడిసిన తన కోటయె హీనుఁ డెలమి తగుసుహృదుల రాఁ బనిచిన యుక్తం బగువా రును దానును దోల నదియుఁ గ్రొవ్వియ చచ్చున్.

⁠ 912

మ.⁠

తనకున్ గెల్వఁగరానిపక్షమున వే తా వైరిఁ బోకార్చఁగా ఘనశత్రుం దలపెట్టఁగావలయు వేగం బొప్ప నీతిజ్ఞుఁ డె ట్లనినన్ వాఁడును బోరఁగా నిహతుఁ డౌ నట్లైన నప్పిమ్మటన్ దనవైరంబు నడంగదయ్యె దొడలుండన్ ......కున్ సైన్యముల్.

⁠ 913

ఆ.⁠

ఒలియుఁ డగుశత్రుచేతనఁ బలియుఁ డనఁగఁ బేర్చుశత్రునిఁ బచ్చి వైపింపవలయు మూలనాశంబుగాఁ దన్ను మోవకుండఁ బెలుచ ములుముంటఁ బుచ్చి వైపించినట్లు.

⁠ 914

క.⁠

పొగడఁదగుసహజసత్త్వుం డగు నెవ్వఁడు వాఁడు వొలియఁ డహితులచేతన్ జగతిమణిదీపశిఖ కడు నిగుడుం గా కడఁగిపోవునే పెనుగాలిన్.

⁠ 915

చ.⁠

విను మును నీతియుం గలదు వేయును నేటికి దర్ప మేర్పడన్ అని యొనరింపఁ గావలయు నారగ నుత్తమునందు సామమున్ బెనుపఁగ శూరునందుఁ గడుభేదము నల్పునియందు దానమున్ విను సమునందుఁ బౌరుషము నేర్పునఁ జేసిన జాల మే లగున్.

⁠ 917

చ.⁠

హరుమెడ నున్నసర్పము గణాధిపునెల్క గ్రసింపఁజూచు న య్యురగము ద్రుంప షణ్ముఖమయూరము సూచు గజాస్యుఁ జంప నా గిరిసుతవాహనం బయిన కేసరి చూచు నటేల యిమ్మహే శ్వరుపరివార మిట్లనినఁ గన్గొన నన్యులు మాననేర్తురే.

⁠ 924

క.⁠

నెఱబిరు దొకండు నిలిచిన బిఱుకులు నఱుముదురు వాని బిరుసున కని సు క్కఱి యొకఁడు విఱిగెనేనియుఁ బఱిపఱియై సేనయెల్ల భంగము నొందున్.

⁠ 928

ఆ.⁠

సింహవృత్తిఁ దాల్చి చేకొనవలయుఁ దా సద్వివేకనృపతి శత్రులక్ష్మి నధికదుర్వినీత లగు కామినులఁ గచ గ్రహణ మమరఁ జేసి కవసినట్లు.

⁠ 939

క.⁠

ధీయుతులమాట లప్పుడ సేయక మోహమునఁ దడవు సేయునతఁడు దా నాయెడ దా శేరకుగతి వేయును జెప్పంగ నేల వేగమె పొలియున్.

⁠ 958

ఉ.⁠

గండతలంబులం బెలుచఁ గ్రమ్ములసన్మదవారికై యశుల్ పిం డరుదెంచి యంటి కడుఁ బ్రేమబలాయతమూర్తు లయ్యు వే దండవిభు ల్సహించి తమదర్పము సూపక చూచినట్ల హీ నుం డగువాని కల్గునె ఘనుండు దలంప ధరాతలంబునన్.

⁠ 962

క.⁠

కులగిరులు పెఱుకు సత్త్వము గల పురుషుఁడు తృణముఁ బెఱుకఁగడఁగునె మదిలోఁ దలపోయ నట్లపోలెను బలహీనున కరుగఁజొరఁడు ప్రబలుం డెపుడున్.

⁠ 963

ఆ.⁠

అరుల బలుని నబలుఁ డనిలోన నలిగినఁ జేట కాని యొకటిఁ జేయలేఁడు సనగగింజ పెటిలి చనుఁగాక మంగలం బనియఁ జేయఁగలదె యరయ నెందు.

⁠ 964

గీ.⁠

వఱలుమైత్రివివాహోత్సవమ్ము సేయ సిరులు నెఱుకలు సమమైన పురుషు లెవ్వ రరయ వారికిఁ దమలోన నమరుఁగాని మునులకును నీచులకుఁ బొందు గలుగదెందు.

⁠ 965

గీ.⁠

కదియ నోరికి దళమైన కడియ కాని వెగ్గలము గొన గ్రుడ్డులు వెలికి నుఱుకు కాన యభియాతిజయకాముఁ డైనవాఁడు చేత నయ్యెడుపని గాని చేయవలదు.

⁠ 966

ఆ.⁠

ఎదిరివాని సత్త్వ మెఱుఁగక పైఁబడి సీయదగదు గాక చేసెనేని నతఁడు గీడువొందు నల టిట్టిభముచేత నబ్ధి గీడు వొంది నట్ల వోలె.

⁠ 967

క.⁠

మ్రుచ్చిలుటయుఁ బాతకముగ మ్రుచ్చిలమియు ధర్మముగను మున్నుపదేశం బిచ్చిరి పూర్వమునీంద్రులు మ్రుచ్చిలకుండునది యెరుల మొల్లములు జనుల్.

⁠ 968

క.⁠

ధనమునకు బ్రాణ మమ్ములు ధనమునకేఁ బ్రాణ మీగి దలఁప జనులకున్ ధనమది ప్రాణుల ప్రాణము ధరహారిత ప్రాణహారితకుఁ దక్కువయే.

⁠ 969

క.⁠

ప్రాణిదయఁ జేసి చోరుని ప్రాణములకుఁ దెగని భూమిపతి కాజ్ఞలచేఁ బ్రాణులనేకులు విగత ప్రాణులుగాఁ జూచునది కృపాభావమొకో.

⁠ 970

క.⁠

ఖలునొకని జంపమియె సా ధులఁ బలువురఁ జంపినట్ల దొర కొనినను గ్రో ల్పులిఁ జంపసునికి చాలదె చలమున గోసమితి వేఱ చంపఁగ నేలా.

⁠ 971

క.⁠

భూవరుఁడు కూర్మి గలిగినఁ బ్రోవందగు జనవుగలిగి భూప్రజకహితో ద్భావియగు మ్రుచ్చు గావం గా వచ్చినవాని మ్రుచ్చుగాఁ దలఁపఁ దగున్.

⁠ 972

ఆ.⁠

అబలుఁ డైనఁ జిక్కఁ డతిబలుచేతను నెదిరి కెపుడు మర్మ మీనివాఁడు మర్మ మిచ్చెనేని మదియెంత బలవంతుఁ డైనఁ జిక్కునొక్క యబలు చేత.

⁠ 973

ఆ.⁠

దేవగురుని బోలు ధీమంతుఁ డైనను వేగ మొరుల వలదు విశ్వసింప విమల యశము సుఖము విత్తంబు వృద్ధియు వర్ణనీయ జయము పడయువాఁడు.

⁠ 974

క.⁠

అమరులకైనను విశ్వా సము వెలిగాఁ జెఱుపరాదు శత్రులవిశ్వా సముననకాదే దితి గ ర్భము శక్రుఁడు సొచ్చివ్రచ్చి పాఱఁగవైచెన్.

⁠ 975

ఆ.⁠

పగతుఁడైన నపుడు భయమంది యింటికి నేఁగు దెంచునప్పుడెవ్వఁ డతనిఁ జులుకఁ జంపఁజూచు సొలవక తత్పాత కంబు బ్రహ్మఘాతుకంబు సమము.

⁠ 976

క.⁠

పలుకులు తేనియతేటలు దలపడి మును చేసికొను మతంబున శత్రున్ జలము గొని చెఱుపఁగడుఁదగు నలసితిమిది మిగుల కఠిన మనక నయాఢ్యున్.

⁠ 977

క.⁠

తనకార్యం బగునంతకు గొనగొని తాఁగానియట్ల కూడి మతిం గీ డొనరింపవలయుఁ బరునికి వనమునఁ జతురకుఁడు వోవె వలనేర్పడఁగన్.

⁠ 978

ఆ.⁠

నయము మీఱవాక్కు నవనీతసదృశంబు మానసంబు ఱాసమంబు చేసి కొని చరింపవలయు ననయంబు దనశత్రు కుల మడంచు నంతకును నెఱింగి.

⁠ 979

క.⁠

నమ్మకచేసిననైనను నమ్మంగావలవ దహితు నయమార్గజ్ఞుల్ నమ్మించెననుచు వృత్రుఁడు నమ్మిక దాఁ బొలిసె నాకనాయకుచేతన్.

⁠ 980

ఆ.⁠

దేవగురుని బోలు ధీమంతుఁడైనను నమ్మవలవ దహితు నమ్మవల దతులయశము మిగుల నాయువువృద్ధియు భూరిసౌఖ్యములును గోరువారు.

⁠ 981

క.⁠

అలఁతియగు తెఱపిగనినను నలవడ భేదించి చొచ్చునల్లన పిదపన్ జెలువుగని చెఱుచు శత్రుఁడు పొలుపగు వృక్షమును వారిపూరముపోలెన్.

⁠ 982

క.⁠

గురుమత మెవ్వరి నమ్మమి పరమాప్తుల గూడి సేత భార్గవుమత మి ద్ధర విష్ణుశర్మ మతమిది గురుదిరమతి సేనదీర్చుకొని యరిఁదగులన్.

⁠ 983

క.⁠

మునుమున్ను ప్రీతితోడన్ జని లోపలఁ డొచ్చి పిదప సకలంబునుఁ జై కొనుదాన శత్రుఁ డల్లన చనుబో జారాంగనలకు జారుఁడు పోలెన్.

⁠ 984

ఆ.⁠

ఎదిరి వాని కులము హృదయంబు బలమును ముట్ట నెఱిగి కొనక మున్ను మున్ను చెలిమి సేయఁ జనదు చేసిననొప్పదీ పలుకు దేవగురుని పలుకు సుమ్ము.

⁠ 985

గీ.⁠

జగతిలోపల వేదపారగుల చేత బ్రహ్మహత్యాది దుస్తరపాపములకుఁ దలఁచిచూడంగ నిష్కృతిఁ గలుగుగాని వినుము నిష్కృతియనఁ గృతఘ్నునికి లేదు.

⁠ 986

క.⁠

విను మెవ్వఁడేని తనుని చ్చిన వానికిఁ బిదపఁ గీడు సేయునతఁడు స చ్చినయప్పు డతని మాంసము గని కాకము నైన రోయుఁ గబళింపంగన్.

⁠ 987

ఆ.⁠

యానపానభోజనాసనశయనంబు లందు రంధ్ర మొక్కటైనఁ దెలియఁ గనిననైనఁ జొచ్చి కడతేర్చు నదిగాన వైరియొద్దివాని వలదు నమ్మ.

⁠ 988

సకలనీతిసమ్మతము