ఛాన్దోగ్యోపనిషత్ - అధ్యాయము 6
| ←ముందరి అధ్యాయము | ఛాన్దోగ్యోపనిషత్ (ఛాన్దోగ్యోపనిషత్ - అధ్యాయము 6) | తరువాతి అధ్యాయము→ |
ప్రథమః ఖండః
[మార్చు]శ్వేతకేతుర్హారుణేయ ఆస తహ పితోవాచ శ్వేతకేతో
వస బ్రహ్మచర్యం న వై సోమ్యాస్మత్కులీనోऽననూచ్య
బ్రహ్మబన్ధురివ భవతీతి||6.1.1||
స హ ద్వాదశవర్ష ఉపేత్య చతుర్వి
సర్వాన్వేదానధీత్య మహామనా అనూచానమానీ స్తబ్ధ
ఏయాయ తపితోవాచ||6.1.2||
శ్వేతకేతో యన్ను సోమ్యేదం మహామనా అనూచానమానీ
స్తబ్ధోऽస్యుత తమాదేశమప్రాక్శ్యః యేనాశ్రుతశ్రుతం
భవత్యమతం మతమవిజ్ఞాతం విజ్ఞాతమితి కథం ను భగవః
స ఆదేశో భవతీతి||6.1.3||
యథా సోమ్యైకేన మృత్పిణ్డేన సర్వం మృన్మయం విజ్ఞాత
స్యాద్వాచారమ్భణం వికారో నామధేయం మృత్తికేత్యేవ సత్యమ్ ||6.1.4||
యథా సోమ్యైకేన లోహమణినా సర్వం లోహమయం విజ్ఞాత
స్యాద్వాచారమ్భణం వికారో నామధేయం లోహమిత్యేవ
సత్యమ్||6.1.5||
యథా సోమ్యికేన నఖనికృన్తనేన సర్వం కార్ష్ణాయసం విజ్ఞాత
స్యాద్వాచారమ్భణం వికారో నామధేయం కృష్ణాయసమిత్యేవ
సత్యమేవస ఆదేశో భవతీతి||6.1.6||
న వై నూనం భగవన్తస్త ఏతదవేదిషుర్యద్ధ్యేతదవేదిష్యన్కథం
మే నావక్శ్యన్నితి భగవామే తద్బ్రవీత్వితి తథా
సోమ్యేతి హోవాచ||6.1.7||
||ఇతి ప్రథమః ఖండః||
ద్వితీయః ఖండః
[మార్చు]సదేవ సోమ్యేదమగ్ర ఆసీదేకమేవాద్వితీయమ్|
తద్ధైక ఆహురసదేవేదమగ్ర ఆసీదేకమేవాద్వితీయం
తస్మాదసతః సజ్జాయత||6.2.1||
కుతస్తు ఖలు సోమ్యైవహోవాచ కథమసతః
సజ్జాయేతేతి| సత్త్వేవ సోమ్యేదమగ్ర
ఆసీదేకమేవాద్వితీయమ్||6.2.2||
తదైక్శత బహు స్యాం ప్రజాయేయేతి తత్తేజోऽసృజత తత్తేజ
ఐక్శత బహు స్యాం ప్రజాయేయేతి తదపోऽసృజత|
తస్మాద్యత్ర క్వచ శోచతి స్వేదతే వా పురుషస్తేజస ఏవ
తదధ్యాపో జాయన్తే||6.2.3||
తా ఆప ఐక్శన్త బహ్వ్యః స్యామ ప్రజాయేమహీతి తా
అన్నమసృజన్త తస్మాద్యత్ర క్వ చ వర్షతి తదేవ భూయిష్ఠమన్నం
భవత్యద్భ్య ఏవ తదధ్యన్నాద్యం జాయతే||6.2.4||
||ఇతి ద్వితీయః ఖండః||
తృతీయః ఖండః
[మార్చు]తేషాం ఖల్వేషాం భూతానాం త్రీణ్యేవ బీజాని
భవన్త్యాణ్డజం జీవజముద్భిజ్జమితి||6.3.1||
సేయం దేవతైక్శత హన్తాహమిమాస్తిస్రో దేవతా అనేన
జీవేనాత్మనానుప్రవిశ్య నామరూపే వ్యాకరవాణీతి||6.3.2||
తాసాం త్రివృతం త్రివృతమేకైకాం కరవాణీతి సేయం
దేవతేమాస్తిస్రో దేవతా అనేనైవ జీవేనాత్మనానుప్రవిశ్య
నామరూపే వ్యాకరోత్||6.3.3||
తాసాం త్రివృతం త్రివృతమేకైకామకరోద్యథా తు ఖలు
సోమ్యేమాస్తిస్రో దేవతాస్త్రివృత్త్రివృదేకైకా భవతి
తన్మే విజానీహీతి||6.3.4||
||ఇతి తృతీయః ఖండః||
చతుర్థః ఖండః
[మార్చు]యదగ్నే రోహితతేజసస్తద్రూపం యచ్ఛుక్లం తదపాం
యత్కృష్ణం తదన్నస్యాపాగాదగ్నేరగ్నిత్వం వాచారమ్భణం
వికారో నామధేయం త్రీణి రూపాణీత్యేవ సత్యమ్||6.4.1||
యదాదిత్యస్య రోహితతేజసస్తద్రూపం యచ్ఛుక్లం తదపాం
యత్కృష్ణం తదన్నస్యాపాగాదాదిత్యాదాదిత్యత్వం వాచారమ్భణం
వికారో నామధేయం త్రీణి రూపాణీత్యేవ సత్యమ్||6.4.2||
యచ్ఛన్ద్రమసో రోహితతేజసస్తద్రూపం యచ్ఛుక్లం తదపాం
యత్కృష్ణం తదన్నస్యాపాగాచ్చన్ద్రాచ్చన్ద్రత్వం వాచారమ్భణం
వికారో నామధేయం త్రీణి రూపాణీత్యేవ సత్యమ్||6.4.3||
యద్విద్యుతో రోహితతేజసస్తద్రూపం యచ్ఛుక్లం తదపాం
యత్కృష్ణం తదన్నస్యాపాగాద్విద్యుతో విద్యుత్త్వం వాచారమ్భణం
వికారో నామధేయం త్రీణి రూపాణీత్యేవ సత్యమ్||6.4.4||
ఏతద్ధ స్మ వై తద్విద్వాఆహుః పూర్వే మహాశాలా
మహాశ్రోత్రియా న నోऽద్య
కశ్చనాశ్రుతమమతమవిజ్ఞాతముదాహరిష్యతీతి హ్యేభ్యో
విదాంచక్రుః||6.4.5||
యదు రోహితమివాభూదితి తేజసస్తద్రూపమితి తద్విదాంచక్రుర్యదు
శుక్లమివాభూదిత్యపాతద్విదాంచక్రుర్యదు
కృష్ణమివాభూదిత్యన్నస్య రూపమితి తద్విదాంచక్రుః||6.4.6||
యద్వవిజ్ఞాతమివాభూదిత్యేతాసామేవ దేవతానాఇతి
తద్విదాంచక్రుర్యథా తు ఖలు సోమ్యేమాస్తిస్రో దేవతాః
పురుషం ప్రాప్య త్రివృత్త్రివృదేకైకా భవతి తన్మే విజానీహీతి ||6.4.7||
||ఇతి చతుర్థః ఖండః||
పఞ్చమః ఖండః
[మార్చు]అన్నమశితం త్రేధా విధీయతే తస్య యః స్థవిష్ఠో
ధాతుస్తత్పురీషం భవతి యో మధ్యమస్తన్మా
యోऽణిష్ఠస్తన్మనః||6.5.1||
ఆపః పీతాస్త్రేధా విధీయన్తే తాసాం యః స్థవిష్ఠో
ధాతుస్తన్మూత్రం భవతి యో మధ్యమస్తల్లోహితం యోऽణిష్ఠః
స ప్రాణః||6.5.2||
తేజోऽశితం త్రేధా విధీయతే తస్య యః స్థవిష్ఠో
ధాతుస్తదస్థి భవతి యో మధ్యమః స మజ్జా
యోऽణిష్ఠః సా వాక్||6.5.3||
అన్నమయసోమ్య మనః ఆపోమయః ప్రాణస్తేజోమయీ
వాగితి భూయ ఏవ మా భగవాన్విజ్ఞాపయత్వితి తథా
సోమ్యేతి హోవాచ||6.5.4||
||ఇతి పఞ్చమః ఖండః||
షష్ఠః ఖన్డః
[మార్చు]దధ్నః సోమ్య మథ్యమానస్య యోऽణిమా స ఉర్ధ్వః సముదీషతి
తత్సర్పిర్భవతి||6.6.1||
ఏవమేవ ఖలు సోమ్యాన్నస్యాశ్యమానస్య యోऽణిమా స ఉర్ధ్వః
సముదీషతి తన్మనో భవతి||6.6.2||
అపాపీయమానానాం యోऽణిమా స ఉర్ధ్వః సముదీషతి
సా ప్రాణో భవతి||6.6.3||
తేజసః సోమ్యాశ్యమానస్య యోऽణిమా స ఉర్ధ్వః సముదీషతి
సా వాగ్భవతి||6.6.4||
అన్నమయహి సోమ్య మన ఆపోమయః ప్రాణస్తేజోమయీ వాగితి
భూయ ఏవ మా భగవాన్విజ్ఞాపయత్వితి తథా సోమ్యేతి హోవాచ ||6.6.6||
||ఇతి షష్ఠః ఖండః||
సప్తమః ఖండః
[మార్చు]షోడశకలః సోమ్య పురుషః పఞ్చదశాహాని మాశీః
కామమపః పిబాపోమయః ప్రాణో నపిబతో విచ్ఛేత్స్యత ఇతి||6.7.1||
స హ పఞ్చదశాహాని నశాథ హైనముపససాద కిం బ్రవీమి
భో ఇత్యృచః సోమ్య యజూసామానీతి స హోవాచ న వై
మా ప్రతిభాన్తి భో ఇతి||6.7.2||
తహోవాచ యథా సోమ్య మహతోऽభ్యా హితస్యైకోऽఙ్గారః
ఖద్యోతమాత్రః పరిశిష్టః స్యాత్తేన తతోऽపి న బహు
దహేదేవతే షోడశానాం కలానామేకా కలాతిశిష్టా
స్యాత్తయైతర్హి వేదాన్నానుభవస్యశానాథ మే విజ్ఞాస్యసీతి ||6.7.3||
స హశాథ హైనముపససాద తహ యత్కించ పప్రచ్ఛ
సర్వప్రతిపేదే||6.7.4||
తహోవాచ యథా సోమ్య మహతోऽభ్యాహితస్యైకమఙ్గారం
ఖద్యోతమాత్రం పరిశిష్టం తం తృణైరుపసమాధాయ
ప్రాజ్వలయేత్తేన తతోऽపి బహు దహేత్||6.7.5||
ఏవసోమ్య తే షోడశానాం కలానామేకా
కలాతిశిష్టాభూత్సాన్నేనోపసమాహితా ప్రాజ్వాలీ
తయైతర్హి వేదాననుభవస్యన్నమయసోమ్య మన ఆపోమయః
ప్రాణస్తేజోమయీ వాగితి తద్ధాస్య విజజ్ఞావితి విజజ్ఞావితి ||6.7.6||
||ఇతి సప్తమః ఖండః||
అషమః ఖండః
[మార్చు]ఉద్దాలకో హారుణిః శ్వేతకేతుం పుత్రమువాచ స్వప్నాన్తం మే సోమ్య
విజానీహీతి యత్రైతత్పురుషః స్వపితి నామ సతా సోమ్య తదా
సంపన్నో భవతి స్వమపీతో భవతి తస్మాదేన
స్వపితీత్యాచక్శతే స్వభవతి||6.8.1||
స యథా శకునిః సూత్రేణ ప్రబద్ధో దిశం దిశం
పతిత్వాన్యత్రాయతనమలబ్ధ్వా బన్ధనమేవోపశ్రయత
ఏవమేవ ఖలు సోమ్య తన్మనో దిశం దిశం
పతిత్వాన్యత్రాయతనమలబ్ధ్వా ప్రాణమేవోపశ్రయతే
ప్రాణబన్ధనహి సోమ్య మన ఇతి||6.8.2||
అశనాపిపాసే మే సోమ్య విజానీహీతి
యత్రైతత్పురుషోऽశిశిషతి నామాప ఏవ తదశితం నయన్తే
తద్యథా గోనాయోऽశ్వనాయః పురుషనాయ ఇత్యేవం తదప
ఆచక్శతేऽశనాయేతి తత్రితచ్ఛుఙ్గముత్పతితసోమ్య
విజానీహి నేదమమూలం భవిష్యతీతి||6.8.3||
తస్య క్వ మూలస్యాదన్యత్రాన్నాదేవమేవ ఖలు సోమ్యాన్నేన
శుఙ్గేనాపో మూలమన్విచ్ఛాద్భిః సోమ్య శుఙ్గేన తేజో
మూలమన్విచ్ఛ తేజసా సోమ్య శుఙ్గేన సన్మూలమన్విచ్ఛ
సన్మూలాః సోమ్యేమాః సర్వాః ప్రజాః సదాయతనాః
సత్ప్రతిష్ఠాః||6.8.4||
అథ యత్రైతత్పురుషః పిపాసతి నామ తేజ ఏవ తత్పీతం నయతే
తద్యథా గోనాయోऽశ్వనాయః పురుషనాయ ఇత్యేవం తత్తేజ
ఆచష్ట ఉదన్యేతి తత్రైతదేవ శుఙ్గముత్పతితసోమ్య
విజానీహి నేదమమూలం భవిష్యతీతి||6.8.5||
తస్య క్వ మూలస్యాదన్యత్రాద్భ్య్ऽద్భిః సోమ్య శుఙ్గేన తేజో
మూలమన్విచ్ఛ తేజసా సోమ్య శుఙ్గేన సన్మూలమన్విచ్ఛ
సన్మూలాః సోమ్యేమాః సర్వాః ప్రజాః సదాయతనాః సత్ప్రతిష్ఠా
యథా తు ఖలు సోమ్యేమాస్తిస్రో దేవతాః పురుషం ప్రాప్య
త్రివృత్త్రివృదేకైకా భవతి తదుక్తం పురస్తాదేవ భవత్యస్య
సోమ్య పురుషస్య ప్రయతో వాఙ్మనసి సంపద్యతే మనః ప్రాణే
ప్రాణస్తేజసి తేజః పరస్యాం దేవతాయామ్||6.8.6||
స య ఏషోऽణిమైతదాత్మ్యమిదసర్వం తత్సత్యస
ఆత్మా తత్త్వమసి శ్వేతకేతో ఇతి భూయ ఏవ మా
భగవాన్విజ్ఞాపయత్వితి తథా సోమ్యేతి హోవాచ||6.8.7||
||ఇతి అష్టమః ఖండః||
నవమః ఖండః
[మార్చు]యథా సోమ్య మధు మధుకృతో నిస్తిష్ఠన్తి నానాత్యయానాం
వృక్శాణాగమయన్తి||6.9.1||
తే యథా తత్ర న వివేకం లభన్తేऽముష్యాహం వృక్శస్య
రసోऽస్మ్యముష్యాహం వృక్శస్య రసోऽస్మీత్యేవమేవ ఖలు
సోమ్యేమాః సర్వాః ప్రజాః సతి సంపద్య న విదుః సతి
సంపద్యామహ ఇతి||6.9.2||
త ఇహ వ్యఘ్రో వా సివా వృకో వా వరాహో వా కీటో వా
పతఙ్గో వా దవా మశకో వా యద్యద్భవన్తి తదాభవన్తి ||6.9.3||
స య ఏషోऽణిమైతదాత్మ్యమిదసర్వం తత్సత్యస ఆత్మా
తత్త్వమసి శ్వేతకేతో ఇతి భూయ ఏవ మా భగవాన్విజ్ఞాపయత్వితి
తథా సోమ్యేతి హోవాచ||6.9.4||
||ఇతి నవమః ఖండః||
దశమః ఖండః
[మార్చు]ఇమాః సోమ్య నద్యః పురస్తాత్ప్రాచ్యః స్యన్దన్తే
పశ్చాత్ప్రతీచ్యస్తాః సముద్రాత్సముద్రమేవాపియన్తి స సముద్ర
ఏవ భవతి తా యథా తత్ర న విదురియమహమస్మీయమహమస్మీతి ||6.10.1||
ఏవమేవ ఖలు సోమ్యేమాః సర్వాః ప్రజాః సత ఆగమ్య న విదుః
సత ఆగచ్ఛామహ ఇతి త ఇహ వ్యాఘ్రో వా సివా
వృకో వా వరాహో వా కీటో వా పతఙ్గో వా దవా మశకో వా
యద్యద్భవన్తి తదాభవన్తి||6.10.2||
స య ఏషోऽణిమైతదాత్మ్యమిదసర్వం తత్సత్యస ఆత్మా
తత్త్వమసి శ్వేతకేతో ఇతి భూయ ఏవ మా భగవాన్విజ్ఞాపయత్వితి
తథా సోమ్యేతి హోవాచ||6.10.3||
||ఇతి దశమః ఖండః||
ఏకాదశః ఖండః
[మార్చు]అస్య సోమ్య మహతో వృక్శస్య యో మూలేऽభ్యాహన్యాజ్జీవన్స్రవేద్యో
మధ్యేऽభ్యాహన్యాజ్జీవన్స్రవేద్యోऽగ్రేऽభ్యాహన్యాజ్జీవన్స్రవేత్స
ఏష జీవేనాత్మనానుప్రభూతః పేపీయమానో మోదమానస్తిష్ఠతి ||6.11.1||
అస్య యదేకాశాఖాం జీవో జహాత్యథ సా శుష్యతి
ద్వితీయాం జహాత్యథ సా శుష్యతి తృతీయాం జహాత్యథ సా
శుష్యతి సర్వం జహాతి సర్వః శుష్యతి||6.11.2||
ఏవమేవ ఖలు సోమ్య విద్ధీతి హోవాచ జీవాపేతం వావ కిలేదం
మ్రియతే న జీవో మ్రియతే ఇతి స య ఏషోऽణిమైతదాత్మ్యమిద
సర్వం తత్సత్యస ఆత్మా తత్త్వమసి శ్వేతకేతో ఇతి భూయ ఏవ
మా భగవాన్విజ్ఞాపయత్వితి తథా సోమ్యేతి హోవాచ||6.11.3||
||ఇతి ఏకాదశః ఖండః||
ద్వాదశః ఖండః
[మార్చు]న్యగ్రోధఫలమత ఆహరేతీదం భగవ ఇతి భిన్ద్ధీతి భిన్నం
భగవ ఇతి కిమత్ర పశ్యసీత్యణ్వ్య ఇవేమా ధానా భగవ
ఇత్యాసామఙ్గైకాం భిన్ద్ధీతి భిన్నా భగవ ఇతి కిమత్ర
పశ్యసీతి న కించన భగవ ఇతి||6.12.1||
తహోవాచ యం వై సోమ్యైతమణిమానం న నిభాలయస
ఏతస్య వై సోమ్యైషోऽణిమ్న ఏవం మహాన్యగ్రోధస్తిష్ఠతి
శ్రద్ధత్స్వ సోమ్యేతి||6.12.2||
స య ఏషోऽణిమైతదాత్మ్యమిదద్సర్వం తత్సత్యస ఆత్మా
తత్త్వమసి శ్వేతకేతో ఇతి భూయ ఏవ మా భగవాన్విజ్ఞాపయత్వితి
తథా సోమ్యేతి హోవాచ||6.12.3||
||ఇతి ద్వాదశః ఖండః||
త్రయోదశః ఖండః
[మార్చు]లవణమేతదుదకేऽవధాయాథ మా ప్రాతరుపసీదథా ఇతి
స హ తథా చకార తహోవాచ యద్దోషా లవణముదకేऽవాధా
అఙ్గ తదాహరేతి తద్ధావమృశ్య న వివేద||6.13.1||
యథా విలీనమేవాఙ్గాస్యాన్తాదాచామేతి కథమితి లవణమితి
మధ్యాదాచామేతి కథమితి లవణమిత్యన్తాదాచామేతి
కథమితి లవణమిత్యభిప్రాస్యైతదథ మోపసీదథా ఇతి
తద్ధ తథా చకార తచ్ఛశ్వత్సంవర్తతే తహోవాచాత్ర
వావ కిల తత్సోమ్య న నిభాలయసేऽత్రైవ కిలేతి||6.13.2||
స య ఏషోऽణిమైతదాత్మ్యమిదసర్వం తత్సత్యస ఆత్మా
తత్త్వమసి శ్వేతకేతో ఇతి భూయ ఏవ మా భగవాన్విజ్ఞాపయత్వితి
తథా సోమ్యేతి హోవాచ||6.13.3||
||ఇతి త్రయోదశః ఖండః||
చతుర్దశః ఖండః
[మార్చు]యథా సోమ్య పురుషం గన్ధారేభ్యోऽభినద్ధాక్శమానీయ తం
తతోऽతిజనే విసృజేత్స యథా తత్ర ప్రాఙ్వోదఙ్వాధరాఙ్వా
ప్రత్యఙ్వా ప్రధ్మాయీతాభినద్ధాక్శ ఆనీతోऽభినద్ధాక్శో
విసృష్టః||6.14.1||
తస్య యథాభినహనం ప్రముచ్య ప్రబ్రూయాదేతాం దిశం గన్ధారా
ఏతాం దిశం వ్రజేతి స గ్రామాద్గ్రామం పృచ్ఛన్పణ్డితో మేధావీ
గన్ధారానేవోపసంపద్యేతైవమేవేహాచార్యవాన్పురుషో వేద
తస్య తావదేవ చిరం యావన్న విమోక్శ్యేऽథ సంపత్స్య ఇతి ||6.14.2||
స య ఏషోऽణిమైతదాత్మ్యమిదసర్వం తత్సత్యస ఆత్మా
తత్త్వమసి శ్వేతకేతో ఇతి భూయ ఏవ మా భగవాన్విజ్ఞాపయత్వితి
తథా సోమ్యేతి హోవాచ||6.14.3||
||ఇతి చతుర్దశః ఖండః||
పఞ్చదశః ఖండః
[మార్చు]పురుషసోమ్యోతోపతాపినం జ్ఞాతయః పర్యుపాసతే జానాసి
మాం జానాసి మామితి తస్య యావన్న వాఙ్మనసి సంపద్యతే
మనః ప్రాణే ప్రాణస్తేజసి తేజః పరస్యాం దేవతాయాం
తావజ్జానాతి||6.15.1||
అథ యదాస్య వాఙ్మనసి సంపద్యతే మనః ప్రాణే ప్రాణస్తేజసి
తేజః పరస్యాం దేవతాయామథ న జానాతి||6.15.2||
స య ఏషోऽణిమైతదాత్మ్యమిదసర్వం తత్ సత్యస ఆత్మా
తత్త్వమసి శ్వేతకేతో ఇతి భూయ ఏవ మా భగవాన్విజ్ఞాపయత్వితి
తథా సోమ్యేతి హోవాచ||6.15.3||
||ఇతి పఞ్చదశః ఖండః||
షోడశః ఖండః
[మార్చు]పురుషసోమ్యోత
హస్తగృహీతమానయన్త్యపహార్షీత్స్తేయమకార్షీత్పరశుమస్మై
తపతేతి స యది తస్య కర్తా భవతి తత ఏవానృతమాత్మానం
కురుతే సోऽనృతాభిసంధోऽనృతేనాత్మానమన్తర్ధాయ
పరశుం తప్తం ప్రతిగృహ్ణాతి స దహ్యతేऽథ హన్యతే||6.16.1||
అథ యది తస్యాకర్తా భవతి తతేవ సత్యమాత్మానం కురుతే
స సత్యాభిసన్ధః సత్యేనాత్మానమన్తర్ధాయ పరశుం తప్తం
ప్రతిగృహ్ణాతి సన దహ్యతేऽథ ముచ్యతే||6.16.2||
స యథా తత్ర నాదాహ్యేతైతదాత్మ్యమిదసర్వం తత్సత్యస
ఆత్మా తత్త్వమసి శ్వేతకేతో ఇతి తద్ధాస్య విజజ్ఞావితి
విజజ్ఞావితి||6.16.3||
||ఇతి షోడశః ఖండః||
ఇతి షష్ఠోऽధ్యాయః
| ←ముందరి అధ్యాయము | ఛాన్దోగ్యోపనిషత్ | తరువాతి అధ్యాయము→ |